Book Title: Padarth Prakash 19 Sanskrit Niyamavali
Author(s): Vijayhemchandrasuri
Publisher: Sanghvi Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
View full book text
________________ વાર” અર્થ અને એટલું અર્થ 1 71 (1) વાર અર્થ = એક વાર, બે વાર, બહુ વાર. (2) સંસ્કૃત ભાષામાં વાર અર્થ જણાવવા માટે સંખ્યાવાચક શબ્દો પછી કૃત્વમ્ પ્રત્યય લગાડાય છે. ત્યારે શબ્દના અન્ય વ્યંજનનો લોપ થાય છે. આ શબ્દો ક્રિયાવિશેષણ અવ્યય બને છે. દા.ત. પશ્ચર્વ: | પાંચ વાર. (3) , દિ, ત્રિ, વતર આ સંખ્યાવાચક શબ્દો પરથી વાર અર્થ જણાવનાર ક્રિયાવિશેષણ અવ્યય બનાવવા ઋત્વમ્ પ્રત્યય ન લગાડાય, પણ નીચે પ્રમાણે આદેશ થાય. દા.ત. - સત્ | એક વાર. દિ - દિ: | બે વાર. ત્રિ - ત્રિ: I ત્રણ વાર. વતુર્ - તુ: | ચાર વાર. ય, તત્ તત્ શબ્દોને વત્ પ્રત્યય લગાડવાથી અને રૂદ્ર, હિમ્ શબ્દોને વત્ પ્રત્યય લગાડવાથી “એટલું’ એવા અર્થવાળા શબ્દો બને છે. ત્યારે यद् नो या, तद् नो ता, एतद् नो एता, इदम् नो इ भने किम् नो कि આદેશ થાય છે. દા.ત. યક્ + વત્ = યાવત્ ! જેટલું. તદ્ + વત્ = તાવત્ / તેટલું. પતર્ + વત્ = પતાવત્ ! એટલું. રૂમ્ + ચત્ = રૂત્ ! એટલું. વિમ્ + વત્ = ચિત્ ! કેટલું. (5) આ યાવત્ વગેરે શબ્દો વિશેષણ બને છે. તેથી ત્રણે લિંગમાં તેમના રૂપો થાય છે. તેમના રૂપો પુલિંગમાં માવત્ ની જેમ, સ્ત્રીલિંગમાં રું લગાડી નવી ની જેમ અને નપુંસકલિંગમાં ગત્ ની જેમ થાય છે. દા.ત. યાવત્ - પુલિંગ - યાવાન યાવન્ત યાવન્ત: |
