Nyayavinishchay Vivaranam Part 1

Author(s): Vadirajsuri, Mahendramuni
Publisher: Bharatiya Gyanpith

Page 579

HATHREA
D
-:
TRAINRITERAREE EmaiIPA RECIATERNMWALIमामलTEACHES
यायावनिश्वयविधरणे देरनिवारणात् , तथा च सत्सम्बन्धोऽपि समवाय एवेति न संयोगस्यावकाशः कश्चित् ।
का देयमुत्पत्तिर्यस्याः सम्पन्धाभिनकालत्वम् । प्रागसवः शरीरस्यात्मलाम एवाभाष. विलक्षण इति चेत् । न तस्य व्यादिष्वनन्तर्भावे सामस्य पदार्थस्य प्रसङ्गात् । अन्तर्भावोऽपि
म सामान्यावित्रस्तया; तस्य नित्यत्वेषानुत्तिरूपत्वात् । नापि गुणकर्मत्वेन; शरीरस्य द्रव्य. ५ स्वोपगमात् । द्रव्यस्वेनैवेति चेत् ; कुतस्तस्य सत्त्वम् १ स्वत एवेति चेत् ; न; द्रव्यत्वकल्पना
वैफल्योपनिपातात व्यवसम्बन्धादिति खेल सम्मन्बाधीनस्य स्वावस्यावारिखकस्वास स्फटिकोपरागयत् । संयोगायत्तमेव स्वरूपमतात्त्विकं न समवायाधीनमिति चेत् ;न; नादारभ्याभावस्योभयत्राविशेषात् । यतो वस्तुतः समम मच पदार्थ इति दुस्तये व्यापातः परस्य । चन्न
प्राइसव आरमलाम उत्पादः । तर्हि भवतु सत्तासम्बन्धी कारणसम्बन्धो का स इति चेत् ; कथ१. मेवमुस्पाइसम्बन्धयोरभिन्न कालत्वं तस्य भेदनिष्टत्यात् । सम्बन्धस्यैवोत्पादत्वेष भेदासम्भवात् ।
तन्नाभित्रकालत्वमयुतसिद्धिः। अभिन्नखभावस्वमिति चेत्, सिद्धस्तहि वादात्म्यपरिणाम एष समवायः, तत्रैव सति तस्वभावत्वोपरसेिित न साध्यवैकल्यं निदर्शनस्थ ।
नापि साधनकल्या निधनादाम्यप्रत्ययविषयत्वस्य शास्त्रकारहदयगमस्य साधनस्य सन्तिकवत् तत्रापि भावात् । सो युक्तमेव तत्-'सर्वभेदप्रभेदात्मक सत्, निरक्यथा१५ दाम्यप्रत्ययविषयस्वा , स्वाजाप्रत्यङ्गात्मकशरीरयत्' इसि | सद्पाव्यतिरेके कथं भेदाभेदो
भावानामिति परेन ? न देथारपि प्रतिभासात् । नहि सपत्यक भावाः प्रत्यवभासन्से सरपणेव समषियमपरिणागाधिष्ठानभेदप्रभेदरूपेणापि परिकुटशानवपुषि तेषां निरपवादसया प्रत्यवभासनात्, निरवयप्रतिभासोपाध्यायस्वारुच भावसत्त्वप्रतिष्ठाया: । वाह
तत्र भावाः समाः केचिन्नापरे चरणादिवत् । इति ।
तत्र तस्मिन्नुतरूपसन्द्र्षे सति भाषा जीवादयः समाः परस्परं समानपरिणामरूपा . नाभेदिनः । तथा च दुराम्नानमेवत्
__ "एको देवः सर्वभूतेषु गूढः सवव्यापी सर्वभूतान्तरात्मा"[श्वेता०६।११]इति । जीवानां प्रतिशपरं सदृशारिणामाधिष्ठानतया भेदिनामेव प्रतिभासनानादिनाम् । उपा.
धिभेदादेव तत्र भेदप्रतिभासो न स्वरूपभेदादिति चेत् । न सर्वाभेदयादिनानुपाधिभेद२५ स्यापि वस्तुवृत्तेनाभावात् । सोऽपि परोपाधिभेदोपनीतात् तत्प्रतिभासादेव न मरवद इति घेत;
२; अनवस्थादोषात् । वापरापरापरिमितोपाधिभेदप्रतिभाग घुगपदनुभःपारिजासशीच्छायामण्डलपिण्डीभूताः प्रत्यवलोक्यन्ते येनैवं सत्त्वस्थिति प्रति विसंधयुद्धयः सुखमध्या. सीमहि । वस्तुतश्चीपाधिभेदव्यवस्थापने न प्रतिभासभेदावय॑मिषन्धनम् । अतस्तव एष युग
1 "सामान्य" -ता. दि. २ भेदप्रभेवरूपेणापि । ३ उपाधिभेदोऽपि । -परिशात--प्रा०, २०, .प.। ५ "विश्वस्तधियः, समो विसम्मविश्वासी इत्यमरः । विनधरितम्भशब्दावकमातुसमुत्पनी"-साहि। ६-पन्यनि- मा, २०, ५० ।