________________
કહેવાય છે.
પ્રશ્ન : નમો આયરિયા |’ એ ત્રીજા પદમાં શ્રી (૪) જેઓ જગજ્જનને શિક્ષા (ઉપદેશ) કરવાવાળા આચાર્યોને નમસ્કાર કરાયો છે, તેમનું સ્વરૂપ કેવું છે ? અનુશાસ્તા છે, તેઓ સિદ્ધ કહેવાય છે.
ઉત્તર : ’ | એટલે મર્યાદાએ વર્તતે એટલે સેવાય, (૫) જેમનાથી ભવ્ય જીવોને ગુણસમૂહની પ્રાપ્તિ થાય અર્થાતુ- શ્રી જિનશાસનના ઉપદેશક હોવાથી, તે ઉપદેશની છે, તે સિદ્ધ કહેવાય છે.
આકાંક્ષા કરનારા આત્માઓ વડે જેઓ વિનયપૂર્વક સેવા (૬) જેઓ પરમ મંગલ તત્ત્વનો અનુભવ કરનારા કરાય, તેઓ આચાર્ય છે. એ સંબંધમાં કહ્યું છે કેહોવાથી, તેમનું ધ્યાન કરનારને મંગળરૂપ બને છે, તે સિદ્ધ સુન્નત્થવ તqUT-નુત્તો મચ્છન્ન મેઢિમૂગો | કહેવાય છે.
गणपतत्तिविप्पमुक्को, अत्थं वाएइ आयरिओ ||१||" (૭) જેઓ નિત્ય, અપર્યવસિત અને અનન્ત સ્થિતિને “સૂત્ર-અર્થ ઉભયના જાપ, લક્ષણ યુક્ત, ગચ્છના પ્રાપ્ત થયેલા છે. તેઓ સિદ્ધ કહેવાય છે. ઉપર્યુક્ત સર્વ અર્થોનો નાયક હોવાથી ગચ્છને માટે મેઢિ (ઘંભ) સમાન અને સંગ્રહ કરનારો એક શ્લોક શાસ્ત્રોમાં નીચે મુજબ જણાવેલા છે- ગચ્છની તપ્તિ (ચિન્તા)થી સર્વથા વિમુક્ત એવા આચાર્ય ''દFIR fસતે ન પુરાઈICE ,
તો “અર્થનો ઉપદેશ આપે છે.' અથવા 'મ' એટલે મર્યાદાએ निर्वृतिसौधमूर्ध्नि ।
વીર’ એટલે ‘વિહાર' તે આચાર, તેને પાળવામાં સાધુ તે થાતોડનુશાસ્તો નિખિતા, ચ: સોડસ્તુ સિદ્ધ: આચાર્ય, અથવા પાંચ પ્રકારના જ્ઞાનાચારાદિ આચારને વૃતમંત્નિો ને વા’’
પાળવામાં સાધુ એટલે ચતુર તે આચાર્ય તથા બીજાને તે “જેઓએ પૂર્વબદ્ધ પ્રાચીન કર્મોને દગ્ધ કરી નાંખ્યા છે, આચાર પાળવાનો ઉપદેશ દેનાર હોવાથી અને સાધુ પ્રમુખને જેઓ મુક્તિરૂપી મહેલના શિરોભાગને પ્રાપ્ત થયા છે, જેઓ તે આચાર દેખાડનાર હોવાથી ‘આચાર્ય' છે. એ સંબંધી શ્રી જગજીવોને (મુક્તિમાર્ગનું) અનુશાસન કરનાર તરીકે પ્રસિદ્ધિ આવશ્યક સૂત્રાન્તર્ગત નમસ્કાર નિર્યુક્તિમાં કહ્યું છે કેપામ્યા છે અને જેઓનાં સર્વ પ્રયોજનો સિદ્ધ થયા છે, તેવા ' 'વવિë 3નાચાર, શાયરHIT તણી ઈમારતા | મંગલરૂપ બનેલા શ્રી સિદ્ધ પરમાત્મા મને મંગલરૂપ થાઓ.” आयारं दंसंता, आयरिण तेण वुच्चन्ति ।।१।।"
પ્રશ્ન : શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માને નમસ્કાર કરવાનું પ્રયોજન “પાંચ પ્રકારના આચારને સ્વયં આચરનારા, શું છે ?
પ્રયત્નપૂર્વક બીજાની આગળ તે આચારને પ્રકાશનારા ઉત્તર : શ્રી અરિહંત પરમાત્માઓ જેમ ભવરૂપ અટવીમાં (ઉપદેશનારા) તથા સાધુ પ્રમુખને પાંચ પ્રકારના આચારને માર્ગદર્શક' હોવાથી ઉપકારક છે, તેમ શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માઓ દેખાડનારા હોવાથી “આચાર્ય' કહેવાય છે. અથવા ’ અવિનાશી એવા અનન્તચતુષ્ટય (અનન્તજ્ઞાન, અનન્તદર્શન, એટલે ઇષત્ (અપરિપૂર્ણ) જે ચાર' કહેતાં ‘ચરણ’ (ચારિત્ર) અનન્તચારિત્ર અને અનન્તવીર્ય) ને ધારણ કરનાર હોવાથી, તેને પાળનાર, અર્થાત્-યુક્તાયુક્તના વિભાગનું નિરૂપણ ભવ્ય આત્માઓને અતિશય પ્રમોદ ઉત્પન્ન કરનાર છે. એ કરવામાં અનિપુણ એવા વિનેય (શિષ્ય) પ્રત્યે સાધુ, યથાર્થકારણે તેઓ ભવ્ય આત્માઓના અત્યંત ઉપકારક છે અને શાસ્ત્રાર્થનાં ઉપદેશ દ્વારા ઉપકારક, તે આચાર્ય છે. એથી તેઓ પણ નમસ્કાર કરવાને યોગ્ય છે.
- ઉક્ત લક્ષણવાળા આચાર્ય નિત્ય અપ્રમતપણે ધર્મનો પ્રશ્ન : શ્રી સિદ્ધ ભગવંતોનું ધ્યાન કેવા પ્રકારે કરવું ઉપદેશ આપે છે, વિકથાઓના ત્યાગી હોય છે, દેશ-કાલને જોઇએ ?
ઉચિત ભિન્ન, ભિન્ન પ્રકારના ઉપાયો દ્વારા શિષ્યોને પ્રવચનનો ઉત્તર : શ્રી સિદ્ધ પરમાત્માઓનું ધ્યાન ઉદય પામતા અભ્યાસ કરાવે છે અને શ્રી તીર્થંકર દેવરૂપી સૂર્ય તથા સામાન્ય સૂર્યના વર્ણ સમાન રક્તવર્ણ કરવું જોઇએ.
કેવળીરૂપી ચંદ્ર શ્રી જૈનશાસનરૂપી ગગનમંડળમાંથી અસ્ત
‘
ન
૫૩
મયૂરીબેન સંજય પ્રેમજી શેઠિયા (શેઠિયા પરિવાર કચ્છ લાખાપર-સાયન)
