________________
slaasrgi tia lasta
પૂ. શ્રી સમણ શ્રુતપ્રજ્ઞજી
એક વિડંબણા છે ધર્મના ક્ષેત્રમાં અને જીવનના ક્ષેત્રમાં. એટલે મંત્ર. શબ્દો દ્વારા મંત્રોની રચના થાય છે, પરંતુ દરેક એ વિડંબણા એ છે કે આજે સંસ્કૃતિ અને સભ્યતાઓ વધી શબ્દ મંત્ર બની શકે નહી. એના માટે જરૂરી છે મંત્રની રહી છે, પરંતુ જીવનના સંસ્કાર ક્ષીણ થઇ રહ્યા છે. આજે સંયોજના. શબ્દોની સંયોજનામાં જ્યારે કોઇ ગરબડ થાય વિજ્ઞાન ખૂબ જ પ્રગતિ કરી રહ્યું છે, પરંતુ અધ્યાત્મ પંગુ છે ત્યારે ત્યાં અનર્થ થવાની સંભાવના રહે છે. શક્તિ શક્તિ બની રહ્યું છે. વિડંબણા એ પણ છે કે આજે બહિર્મુખતાની હોય છે. જો એના વાચક અક્ષરોની સંયોજના બરાબર થાય દૃષ્ટિ વિકાસ પામી રહી છે અને અન્તર્મુખતાનો ભાવ વિલીન તો એ શક્તિ વરદાન બની જાય છે, અને જો સંયોજનામાં થઇ રહ્યો છે. બાહ્ય દોટ અત્યંત વધી રહી છે, પરંતુ અંદરનું ભૂલ રહી જાય તો એ શક્તિ અભિશાપ બની જાય છે. માટે આકર્ષણ સુકાઇ રહ્યું છે. આ વિડંબણાને આપણે સમજવી જ કહ્યું છે કેપડશે. ધર્મના ક્ષેત્રે આ સૌથી ગંભીર વિડંબણા છે. આજે ધર્મ अमंत्रमक्षरं नास्ति, नास्ति मूलमनौषधम् । દ્વારા વ્યક્તિ પાદરી બને છે, યતિ બને છે, સંન્યાસી બને છે, અયોગ્ય: પુરુષો નાસ્તિ, યોનવરતત્ર ટુર્નમ: || સાધુ બને છે, પરંતુ “માણસ” ક્યાંય દેખાતો નથી. આજે એક પણ અક્ષર એવો નથી કે જેનામાં મંત્રની ક્ષમતા ન “માણસ” ખોવાઇ ગયો હોય એમ લાગે છે. આજે સૌથી વધુ હોય, એક પણ મૂળ એવું નથી કે જેનામાં ઔષધનો ગુણ ન જરૂર છે માણસની, જો માણસ લુપ્ત થઇ જશે તો પછી માત્ર હોય અને એક પણ મનુષ્ય એવો નથી, કે જેનામાં યોગ્યતા પશુનો સમાજ રહી જશે. આજે આપણે માણસની શોધમાં ન હોય. દરેક માનવીમાં યોગ્યતા હોય છે. માત્ર તેની યોજના એક યાત્રા શરૂ કરીએ છીએ અને એ યાત્રા છે-“નવકાર કરનાર જ દુર્લભ છે. સંયોજના કરવી એ જ સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ મહામંત્રની યાત્રા'. નવકાર મહામંત્રની આ યાત્રામાં આજે વાત છે. મંત્રોનો પરસ્પર સંબંધ શબ્દ દ્વારા જોડાય છે. આપણે મંત્ર વિશે થોડી ચર્ચા કરીએ.
શબ્દોનું જ્ઞાન જ્યાં સુધી ન હોય ત્યાં સુધી મંત્રોનું નિર્માણ મંત્રને સમજ્યા વગર કોઇપણ વ્યક્તિ શક્તિશાળી બની થઇ શકે નહી, શબ્દોનું મહત્ત્વ અત્યંત છે. ભારતમાં એક શકે નહી. મંત્ર શક્તિનું પ્રતીક છે. મંત્રનું બીજું નામ શક્તિ, પૂર્ણ દર્શન છે, જેનું નામ છે-“શબ્દાદ્વૈતવાદ’ ભર્તુહરિએ અથવા કહો શક્તિનું બીજું નામ મંત્ર, કોઇ પણ વ્યક્તિએ જો શબ્દને બ્રહ્મની ઉપમા આપી છે. કહ્યું છે કે, શબ્દ એટલે શક્તિશાળી બનવું હોય, તો તેણે મંત્રને સમજવો પડશે. ધર્મની બ્રહ્મ. આ સમગ્ર બ્રહ્માંડ શબ્દોથી ભરેલું છે. શબ્દોના તરંગોથી શરૂઆત થાય છે શક્તિથી. શક્તિ વગર વ્યક્તિ કંઇ કરી સમગ્ર સંસાર છવાયેલો છે અને એ શબ્દો આપણને પ્રભાવિત શકતી નથી. શક્તિ વગરની વ્યક્તિની કિંમત આગ વગરની કરે છે. રાખ જેટલી છે. શક્તિ પ્રગટ કરવાનો સીધો અને સરળ કેટલાક એવા મંત્ર છે જે અશાંત મનને શાંત કરે છે. ઉપાય છે- મંત્ર.
કેટલાક મંત્ર વ્યથાઓ અને વેદનાઓને દૂર કરે છે. કેટલાક મંત્ર શબ્દ “મંતૃ’ ધાતુથી બનેલો છે. એનો અર્થ છે- મંત્રો દ્વારા સંકટ, વિઘ્ન, બાધાઓ અને કષ્ટોનું નિવારણ ગુપ્ત બોલવું અથવા ગુપ્ત અનુભવ કરવો. પ્રત્યેક શબ્દ થાય છે. કેટલાક મંત્રો દ્વારા આધ્યાત્મિક શક્તિઓનું જાગરણ શક્તિશાળી હોય છે. શક્તિશાળી શબ્દોનું સમ્યક સંયોજન થાય છે. મંત્ર એક સાધન છે. મંત્ર સાધના વિશે આજે
૯૩
શ્રીમતી વિમલાબેન જયેશકુમાર (નાંદીયા, રાજસ્થાન-કોલાબા, મુંબઇ) હસ્તે : શ્રી લાલચંદભાઇ શાહ
