________________
સવિશેષ દૃઢ થાય તે હેતુથી આ કિસ્સો અત્રે પ્રસ્તુત કરતાં જુવાર, બે કિલો ચોખા અને એક કિલો મગની દાળ જોખી આનંદ અનુભવું છું.
તોળીને લીધા છે. વળી પેટીમાંથી રૂા. ૧૦૦/- પણ લીધા મારા એ મિત્રના ગામનું નામ રતનપુર છે. નાનકડું ગામ છે. બધા મળીને કુલ રૂા. ૨૫૦/- થાય છે. આ રકમ હું એમના એ ગામમાં ધર્મદાસ કરીને જૈન વણિક રહે. ધર્મદાસમાં એકાદ મહિનામાં તમારી દુકાનની તિરાડમાં નાખી જઇશ. નામ એવા જ ગુણ, નવકાર મંત્રના તો તેઓ પરમ ઉપાસક. આ બાબતને ચોરી નહિ પણ ઉધારી જ ગણવા વિનંતી છે. સૂતાં, ઉઠતાં, બેસતાં તેઓ સતત નવકાર ગણતા જ રહે. આ ચિઠ્ઠી વાંચી ધર્મદાસની આંખમાં આંસુ આવી ગયા. ધર્મદાસ નખશીખ પ્રામાણિક માણસ. ગામમાં તેમને અનાજ- બિચારો કેવો દુ :ખી અને લાચાર હશે કે તેને આ રીતે વસ્તુ કરિયાણાની દુકાન, દુકાને નાના-મોટા કોઇપણ આવે તેમને અને પૈસા લેવા પડડ્યા ! ધર્મદાસે દુકાનમાં નજર ફેરવી કદી અહીં છેતરાવાનો ભય નહિ, માલ સામાનમાં કદી લીધી. દુકાનમાં બધું બરાબર હતું. તીજોરીમાં પડેલ પાંચ ઘાલમેલ કે ગોલમાલ નહિ. ન્યાયનીતિથી વ્યાપાર કરવાનો હજાર રૂપિયા પણ અકબંધ હતા. ચોરે બીજે કશે હાથ તેમનો નિયમ, ધર્મદાસની દુકાને મોટા ભાગના લોકો ઉધાર લગાડ્યો ન હતો. મહિનો પૂરો થયો અને તે ચોર દુકાનના માલ લઇ જાય. કોઇની પાસે કદી ઉઘરાણી કરવાની નહિ. બારણાની તિરાડમાંથી અઢીસો રૂપિયા નાખી ગયો. આખા કોઇને માલ આપવામાં ના કહેવાની નહિ. લોકોનો પણ ગામને આ વાતની ખબર પડી. લોકો બોલવા લાગ્યા કે ધર્મદાસ પ્રત્યે એવો પ્રેમ કે સૌ સમયસર ધર્મદાસના પૈસા “ધર્મદાસ કાકા આપણા ગામના સાધુચરિત પુણ્યાત્મા છે. ચૂકવી જાય. કોઇને ધર્મદાસના પૈસા પચાવી જવાની દાનત તેમને ત્યાં કોઇને ચોરી કરવાનું મન થાય જ નહિ. આવા નહિ, ધર્મદાસ પુરા માનવતાવાદી માણસ, દીન દુઃખીઓને દયાળું, નિષ્ઠાવંત, ધર્મપરાયણ અને ખુદાઈ ખિદમતગાર મદદ કરવા તેઓ સૌથી આગળ રહે, લોકોના સંકટ સમયે એ આપણા ગામની આન-બાન અને શાન છે.' આ બાજુ તેઓ સાંકળ બનીને રહે, ધર્મદાસના આવા ઉમદા ગુણને ધર્મદાસભાઇ પણ માનતા કે આ બધો પ્રભાવ અરિહંત લીધે આખા પંથકમાં તેમની ભારે નામના. લોકોને પણ તેમના પરમાત્માનો અને નવકાર મંત્રનો છે. આ મહામંત્રનો જેમ તરફ ભારે માન અને આદરની લાગણી.
જેમ હું વધુ સહારો લેતો જાઉં છું, જેમ જેમ આ મહામંત્રનું એક વહેલી સવારની વાત છે. ધર્મદાસ નવકારનું સ્મરણ
વધુને વધુ સ્મરણ કરતો જાઉં છું. તેમ તેમ આ ગામના કરીને હજુ ઉઠ્યા જ હતા ત્યાં એક માણસે દોડતા આવીને
લોકોની વૃત્તિ વધુ નિર્મલ અને પવિત્ર થતી જાય છે. આ સમાચાર આપ્યા કે “કાકા, કાકા ! જલ્દી ચાલો, તમારી
જીવન તો ક્ષણિક છે, આયુષ્યની દોર ક્યારે તૂટશે તેની દુકાનમાં ચોરી થઇ છે. ધર્મદાસ આ સાંભળીને હસવા લાગ્યા.
કોઇને ખબર નથી. નવકાર મંત્ર સાથે છે તેથી બધું શ્રેય જ તેમણે કહ્યું, “અલ્યા, મારી દુકાનમાં ચોરી ? અશક્ય, મારે
થવાનું છે તેમાં મને કોઇ શંકા નથી. ત્યાં ચોરી થાય જ નહિ. હું લોકોને જોઇએ તે ઉધાર આપું આ ધર્મદાસ કાકા ૯૦ વર્ષની ઉમરે અવસાન પામ્યા છું. અને તેની ઉઘરાણી પણ કરતો નથી. પછી ચોરી કરે ત્યારે આખા ગામમાં ભારે શોકની છાયા ફરી વળી. ગામનો કોણ ?' બાતમી આપનાર માણસે કહ્યું કે “કાકા, તમારે ત્યાં પ્રાણ, ગામનો આત્મા જ જાણે ચાલ્યો ગયો હોય તેવી ખરેખર ચોરી થઇ છે. તમે દુકાને ચાલો. હું બતાવું.” ભારે દુ:ખની લાગણી સૌએ અનુભવી. માત્ર રતનપુર જ ધર્મદાસ દુકાને ગયા, ત્યાં જોયું તો દુકાનના બારણા
નહિ આજુબાજુના અનેક ગામોમાંથી હજારો લોકો તેમની ખૂલ્લા હતા. અંદર પેટી પર એક ચિઠ્ઠી પડી હતી. તેમાં લખ્યું
અંતિમ યાત્રામાં જોડાયા. અને કોઇને ન મળ્યું હોય તેવું હતું કે ‘ધર્મદાસ કાકા ! ઘણી મજબૂરી આવી ગઇ છે. મારે અપૂવે માન લોકોએ આ પુણ્યાત્માને આપ્યું. અનાજ અને દાળ-ચોખાની જરૂર હતી. તેથી પાંચ કિલો નવકાર મંત્રના પ્રભાવથી જીવન કેવું નિર્મલ અને પવિત્ર
સુશીલા ખીમજી ગડા (કચ્છ મોટા લાયજા)
૨૨૪
