________________
ભગવાન મહાવીરે આહારપર્યાપ્તિનાં ત્રણ કાર્યો ગણાવ્યાં છે – ગ્રહણ, પરિણમન અને ઉત્સર્જન. આહારનું ગ્રહણ તેનું પરિણમનસાત્મીકરણ અને ઉત્સર્જન આ ત્રણ કાર્યો છે. ભોજનનો રસ બને છે, રક્ત બને છે – આ પરિણમન છે, સાત્મીકરણ છે. પરિણમન પછી ઉત્સર્જન થાય છે. ઉત્સર્જનનું કાર્ય માત્ર આંતરડાં જ નથી કરતાં, શરીરની પ્રત્યેક કોશિકા કરે છે. જો શરીરમાં એકત્રિત વિષનું સમુચિત ઉત્સર્જન ન થાય તો આરોગ્યની સમસ્યાઓને ઉકેલી શકાતી નથી. સંતુલિત ભોજનની વ્યાખ્યા
- આધુનિક પોષણશાસ્ત્રના મત મુજબ જીવનમાં ક્ષારતત્ત્વો અને અમ્લીયતત્ત્વોનો સમાવેશ થવો જોઈએ. એશી ટકા ક્ષારતત્ત્વો અને વીસ ટકા અમ્લીયતત્ત્વો – એ સંતુલિત ભોજનની વ્યાખ્યા છે. અમ્લીયતત્ત્વો ઝેર પેદા કરે છે, તે અશ્લીકણોને છોડે છે, જેમનો શરીરના પ્રત્યેક ભાગમાં જમાવ થાય છે અને તે પોષકતત્ત્વોને પ્રભાવિત કરે છે. આ જમાવ ઝેરીલો બની જાય છે. જો તેનું નિષ્કાસના ન થાય તો આરોગ્ય બગડી જાય છે. શરીર સંચાલનનું મુખ્ય તત્ત્વ લોહી છે. તેના દ્વારા સમગ્ર તંત્ર સંચાલિત થાય છે. જ્યારે લોહીમાં અમ્લીયતત્ત્વ અધિક થઈ જાય છે ત્યારે તે ઝેરીલું બની જાય છે. તેના એકલાનાં ઝેરીલા બની જવાથી સમ્રગ શરીર તેનાથી પ્રભાવિત થાય છે. અમ્લીયતત્ત્વ ણાત્મક શક્તિ છે. ક્ષારતત્ત્વ ઘનાત્મક શક્તિ છે. બંને શક્તિઓ છે અને બંને જરૂરી છે. શરીર માટે અમ્લીયતત્ત્વની પણ જરૂર છે અને તેનો વધુ પ્રમાણમાં શરીરમાં જમાવ ન થાય, તેનું ઉત્સર્જન થાય તે માટે ક્ષારતત્ત્વો પણ જરૂરી છે. બંનેનો અનુપાત બરાબર થાય તે અપેક્ષિત છે. જો અનુપાત બરાબર નહિ થાય તો તેમને કાઢવા માટે અનશન-આહારત્યાગની આવશ્યકતા રહેશે. મહાશક્તિ છે અનાહાર
ભગવાન મહાવીરે આહારના વિષયમાં જેટલું કહ્યું, તેનાથી વધુ અનાહાર વિશે કહ્યું. આહાર આપણી શક્તિ છે તો અનાહાર મહાશક્તિ છે. આપણે જોઈએ છીએ કે જે વ્યક્તિ અનશન કરે છે, સંથારો કરે છે, માવજીવન અન્ન-પાણીનો પરિત્યાગ કરે છે અને
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
