________________
કરવો જોઈએ. જેમ કે અભયનો વિકાસ કરવો હોય તો તેને આદેશની ભાષામાં આ રીતે વ્યક્ત કરી શકાય – “હું અભયનો વિકાસ કરવા ઇચ્છું છું. ભયની ભાવના સમાપ્ત થઈ રહી છે. અભયનો ભાવ વિકસિત થઈ રહ્યો છે.” મસ્તિષ્કને સૂચના અને આદેશ આપવાં જોઈએ કે અભયનો વિકાસ કરવો છે. હાઈપોથેલેમસ કે જે ભાવધારાનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે તેને સૂચના આપવી જોઈએ કે તું એવા સ્ત્રાવોનો પ્રયોગ કર કે જેથી અભયની વૃત્તિ વિકસિત થઈ જાય.
ચોથું તત્ત્વ છે – અનુભૂતિ અથવા ભાવનાત્મક શાબ્દિક પ્રયોગ. મસ્તિષ્કને આદેશ આપ્યા પછી અનુભૂતિને તેની સાથે જોડવાની છે. અભયની ભાવના વિકસિત થઈ રહી છે એ માત્ર શબ્દોચ્ચાર પૂરતું સીમિત ન રહેવું જોઈએ. તેને અનુભૂતિની સાથે જોડો, ભાવના સાથે જોડો. શક્તિ આવે છે ભાવના દ્વારા. યોગમાં એક બહુ સારી વાત કહેવામાં આવી છે કે – હરીતિકીને ભાવના દ્વારા ભાવિત કરો, તો તેની શક્તિ વધી જશે. ય ર લ વ – ને બીજતત્ત્વો માનવામાં આવ્યાં છે. ભાવના દ્વારા તેમનામાં શક્તિ , પેદા થઈ જાય છે. ભાવનાપૂર્વક, અનુભૂતિપૂર્વક શબ્દોનો પ્રયોગ કરો, અભયનું અવતરણ થવા લાગશે.
આ અનુપ્રેક્ષાની પ્રયોગપદ્ધતિ છે. આ ચાર ચરણોમાં આપણે અનુપ્રેક્ષાનો પ્રયોગ કરીએ તો નિશ્ચિતરૂપે પરિવર્તન આવશે જ. ઑટોજેનિક ટ્રેનિંગ
એ આશ્ચર્યની વાત છે કે અનુપ્રેક્ષાનો સિદ્ધાંત આપણને મળ્યો છતાં આપણે તેના ખાસ પ્રયોગો કર્યા નથી. પશ્ચિમના લોકોએ તેનો ખૂબ ઉપયોગ કર્યો. ઑટોજેનિક ટ્રેનિંગમાં પ્રત્યેક અવયવને સૂચના આપવામાં આવે છે. આ સ્વજનિત પ્રશિક્ષણની પદ્ધતિ પ્રોફેસર જોક્વાનિજ એચ. શુક્લએ વિકસિત કરી છે. આ પદ્ધતિમાં શરીરના પ્રત્યેક અવયવ ઉપર અનુપ્રેક્ષાનો પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. જો પાચનતંત્ર ખરાબ હોય તો પાચનતંત્ર ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને સૂચના આપવામાં આવે છે કે – “પાચનતંત્ર સ્વસ્થ અને સક્રિય બની રહ્યું છે. લીવર, કીડની, આંતરડાં – વગેરે પ્રત્યેક અવયવનો અનુપ્રેક્ષા સાથે સંબંધ છે. ઑટોજેનિક ટ્રેનિંગમાં શરીરને એવી સૂચના આપવામાં , આવે છે કે – 'તું શક્તિશાળી બની જા, તારી શક્તિનો પૂરેપૂરો
આ જ રી મહાવીરનું આરાયણશાસ્ત્ર ૧૧ " ક " ના ન
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
