________________
પ્રમાણમાં ખાવાની પ્રવૃત્તિએ અનેક વખત સમસ્યાઓ પેદા કરી છે. જે વ્યક્તિ દિવસમાં એક વખત ભોજન લે છે તેને કદાચ જીવનમાં દવાની ખાસ જરૂર જ નથી પડતી. એવી વ્યક્તિ મોટેભાગે સ્વસ્થ રહે છે. આપણે પ્રાચીન ભારતીય પદ્ધતિનો અભ્યાસ કરીએ. કેટલાક લોકો દિવસમાં એક જ વખત ખાતા હતા. દિવસે ન નાસ્તો, ન બીજું કંઈ ખાવું. કેટલાક લોકો બે વખત ખાતા હતા. બેથી વધુ વખત ખાવાની વિધિ ખૂબ ઓછી હતી. આજે સ્થિતિ એવી છે કે ત્રણ વખત ભોજન અને પાંચ-સાત વખત ચા પીવાનું તો સામાન્ય બની ગયું છે. વ્યક્તિ એટલું બધું ખાઈ લે છે કે તેનાં આંતરડાંને કદી આરામ કરવાની તક જ મળતી નથી. કેટલા પદાર્થો ખાવા?
આરોગ્ય માટે એ વિવેક પણ આવશ્યક છે કે ભોજનમાં કેટલા પદાર્થો ખાવા. કોઈ વૃદ્ધ માણસ ભોજનમાં સાત-આઠ ચીજોથી વધુ ચીજો ખાય તો તેના પેટ ઉપર એટલો બધો ભાર વધી જશે કે ! તે પચશે જ નહિ. તે વધારાનું ભોજન બીમારીના ઉછેર માટે જ કામમાં આવશે. તેથી એટલો વિવેક હોવો જોઈએ કે કેટલી વસ્તુઓ ખાવી. પ્રાકૃતિક ચિકિત્સકો કહે છે કે એકસાથે બે અનાજ ન ખાશો, માત્ર એક જ અનાજ ખાવ. ઘણી બધી વસ્તુઓ ન ખાશો.
આહારસંયમ સાથે જોડાયેલી આ બાબતોનો વિવેક વૃદ્ધના આરોગ્ય માટે ખૂબ મહત્ત્વપૂર્ણ છે –
3 રાત્રિભોજન ન કરવું.
સૂર્યોદય પછી નવકારસી કરવી. 0 દિવસમાં એક જ વખત ભોજન કરવું. 0 ઘણી બધી વસ્તુઓ ન ખાવી.
3 ભારે ભોજન ન કરવું. વૃત્તિનો સંયમ
આરોગ્યનું ત્રીજું સૂત્ર છે – વૃત્તિનો સંયમ. માણસે વૃદ્ધ & થવાની સાથે પોતાની વૃત્તિઓનો સંયમ કરવો જોઈએ. તેમાં વિશેષ આ રૂપે ભાવાત્મક સંયમ હોવો જોઈએ. ક્રોધ, માન, માયા અને લોભની
કાન મહાવીરનું આરોગ્યશાસ્ત્ર + ૧૫૮ મા જ
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
