________________
નહિ હોય. ડરાવવા-ધમકાવવાની જે મનોવૃત્તિ છે તેને કેટલીક માતાઓ સ્વાર્થવશ સ્વીકારી બેસે છે. બાળક રડતું હોય અથવા તો કામકાજમાં અવરોધરૂપ બનતું હોય તો માતા તરત જ કહેશે કે હાઉ આવશે. બાળક ભયભીત થઈને ચૂપ થઈ જાય છે. જ્યારે જ્યારે માતા હાઉનો ડર બતાવે છે ત્યારે ત્યારે બાળક ભયગ્રંથિથી આક્રાંત થઈ ઊઠે છે. તેના ભીતરમાં એવો ડર સમાઈ જાય છે કે તે ક્યારેય અભય બની શકતો નથી. આ ભયનું પરિણામ તેણે જીવનભર ભોગવવું પડે છે. માતા પોતાના સ્વાર્થ માટે શિશુમાં ભયની જટિલ વૃત્તિનું બીજ વાવી દે છે. ભય બતાવવો જ હોય તો એવો ભય બતાવવો જોઈએ કે જો તું આ ખાઈશ તો બીમાર પડી જઈશ. જો તું આ નહિ ખાય તો તારું શરીર કમજોર બની જશે. આરોગ્ય માટે, આહારવિવેક માટે ક્યારેક ક્યારેક ભય આવશ્યક બની શકે છે, પરંતુ પોતાના સ્વાર્થ માટે બાળકના મસ્તિષ્કમાં જે ભયગ્રંથિ વિકસિત કરવામાં આવે છે, તે તેના આરોગ્ય માટે સમસ્યા બની જાય છે. ન ડરાવો, ન ધમકાવો
આરોગ્યનું મહત્ત્વપૂર્ણ કારકસૂત્ર વાતાવરણ છે. એક ખૂબ પ્રસિદ્ધ કથા છે. સિંહના પાંજરા સામે એક બકરીને બાંધવામાં આવી. બકરીને ખૂબ ખવડાવ્યું, ખૂબ પોષણ આપ્યું, પરંતુ તે આહાર તેને પુષ્ટ બનાવી શક્યો નહિ. જ્યારે જ્યારે સિંહ ગર્જના કરતો, ત્યારે ત્યારે તેનું ખાધેલું-પીધેલું બધું બહાર નીકળી જતું.
ભયના વાતાવરણમાં પોષણ મળી શકતું નથી. માતા-પિતા પોતાના બાળકના આરોગ્યની ચિંતા કરે છે. તેમણે એ વાતનું અવશ્ય ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે બાળકની સામે ભયની સ્થિતિ પેદા ન કરવી જોઈએ. તેને ડરાવવું-ધમકાવવું ન જોઈએ. વર્તમાન શિશુવિજ્ઞાન એ જ કહે છે કે બાળકને પવિત્ર અને ભયમુક્ત વાતાવરણ આપવામાં આવે તો તે વિકાસની હરણફાળ ભરી શકે છે. દસવર્ષની જે શિશુI આ અવસ્થા છે તેમાં પણ શરૂઆતનાં પાંચ વર્ષમાં વિશેષ જાગરૂકતાપૂર્વક શિશુ તરફ ધ્યાન આપવું જોઈએ. પ્રથમ પાંચ વર્ષ સંસ્કાર-નિર્માણનીકલ દૃષ્ટિએ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે. સંસ્કાર નિર્માણની તે પ્રથમ અવસ્થા છે. પાંચ વર્ષ પછી સંસ્કાર નિર્માણની બીજી આવૃત્તિ શરૂ થઈ જાય
video
Do It..
. N
હાજરી આય ક : W TEા કરવા નું ક ઈ રીતે
S
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
