________________
૨ (૧૪)
લેશ્યાધ્યાન અને આરોગ્ય
એક માણસ કેરી ખાય છે, સંતરું ખાય છે. તેનો એક ચોક્કસ આકાર દેખાય છે. રંગ વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો તેનો નિષ્કર્ષ એવો હશે કે તે કોઈ નક્કર પદાર્થ નથી, રંગનું જ એક સઘન રૂપ છે. આપણા જગતમાં બધું જ રંગીન જ રંગીન છે. રંગવિહિન આત્મા છે અથવા કેટલાંક અન્ય તત્ત્વો હોઈ શકે છે. સમગ્ર દૃશ્ય જગત, પૌદ્ગલિક જગત રંગીન છે. રંગનાં પણ વિવિધ સ્વરૂપો છે. પ્રકંપનની એક ચોક્કસ આવૃત્તિ ઉપર રંગ સઘન બને છે અને તે દૃશ્ય બની જાય છે.
વિચિત્ર પ્રશ્ન ઃ વિચિત્ર ઉત્તર
એટલું સ્વીકારવું જોઈએ કે સમગ્ર જગત રંગોનું જગત છે. માત્ર રંગમંચ ઉપર જ રંગોનો અભિનય નથી થતો, પ્રદર્શન નથી થતું પરંતુ જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણે, જીવનની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિમાં રંગ જ રંગ છે. રંગનું એક રૂપ કિરણ છે. લેશ્માનો સિદ્ધાંત કિરણનો સિદ્ધાંત છે, રંગોનો સિદ્ધાંત છે. આજથી અઢી હજાર વર્ષ પહેલાં મહાવીરે લેશ્યા સિદ્ધાંતનું પ્રતિપાદન કર્યું. તેની પણ પૂર્વે ભગવાન પાર્થના વખતમાં રંગો વિશે વિશેષ પ્રકાશ પાથરવામાં આવ્યો. એ ખૂબ મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રશ્ન છે કે રંગ કેવા પ્રકારના માણસને પ્રભાવિત કરે છે ? માનવીની વૃત્તિઓ સાથે રંગનો શો સંબંધ છે ? હિંસા, અસત્ય, અસ્તેય વગેરે અઢાર પ્રકારનાં પાપ ગણાવવામાં આવ્યાં છે. ગૌતમે પૂછ્યું, ભંતે ! કોઈ માણસ હિંસા કરે છે તો હિંસામાં કેટલા રંગ હોય છે ? તેમાં કેટલી ગંધ હોય છે ? તેમાં કેટલા રસ
મહાવીરનું આયેગ્યશાસ્ત્ર * ૧૮
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
