________________
૯૨
શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર જીવન-દ્રુન
અતિ દુ:ખ ભોગવી અંતે તે બળદ મરણ પામ્યા અને એ જ ગામની પાસેના ઉદ્યાનમાં શૂલપાણિ નામે યક્ષ [ વાણવ્યંતરદેવ ] તરીકે ઉત્પન્ન થયા. ત્યાં દેવલેકની ઋદ્ધિ જોઇ તે આશ્ચય પામ્યા. વિભગજ્ઞાનના ઉપયોગથી એણે જોયુ, તેા વર્ધમાનક ગામના ઉદ્યાન પાસે જ પાતાના પૂર્વભવ સબધી બળદને બિહામણા મૃતદેહ પડયા . હતા. આથી એને મહાકાપ ઉત્પન્ન થયા. ગામલોકોએ આપેલ પીડાના • બદલે લેવાના નિર્ણય કરીને, એણે બધા ગ્રામ્યજામાં ભયંકર મરકીના ઉપદ્રવ ફેલાવ્યેા. મરકીના પ્રભાવે ઘણા જીવા મરવા લાગ્યા. ગામ આખામાં હાહાકાર થતાં કરૂણ આક્રંદના અવાજો સંભળાવા લાગ્યા. મંત્ર, તંત્ર, ઔષધિ, જાપ, પૂજા, દાન અને અન્ય અનેક પ્રકારના ઉપાચા કરવા છતાં મરકી શાંત ન પડી, એટલે પોતાનાં ઘરબાર, પશુ, ધન, ધાન્ય છોડી લાકો અન્ય ગામે પેાતાના જીવ બચાવવા ચાલ્યા ગયા. ત્યાં પણ આ યક્ષ એમને પીડવા લાગ્યા. લેકા ફરી પાછા પેાતાના ગામે આવ્યા. ત્યાં ખલિ, પુષ્પ, ધૂપ આદિ મૂકીને, હાથોડી, નજર ઊંચે રાખી, સૌ સાથે પ્રાથના કરતાં કહેવા લાગ્યા :
“અંતરિક્ષમાં રહેલા, દિવ્ય અતિશયયુક્ત એવા હું દેવા ! અસુરા, યક્ષા, રાક્ષસેા અને ક'પુરુષો ! તમે આ અમારી વિનતિ સાંભળે. અમારાથી અશ્ચય, મદ, અજ્ઞાન કે અવિનય વડે તમારા જે કઈ અપરાધ થયા હોય, તેની ક્ષમા કરો. તમારા કોપનુ ફળ અમે જોયું. હવે તમારી કૃપાનું ફળ અમે જોવા માંગીએ છીએ.”
ઃઃ
આ સાંભળી, આકાશમાં રહેલ શૂલપાણિ યક્ષ કહેવા લાગ્યા :
“ હે દુરાચારી, લેાભી, અધમ પાપાત્માએ ! હવે મને તમે સૌ ખમાવે છે ? તમારા સ્વજને મરણ પામતાં તમે સૌ ભારે સંતાપ પામે છે, પણ તે બળદ ભૂખ, તરસ અને વ્યાધિથી મરણ પામ્યા, ત્યારે તમને જરાપણ શેક ન થયે! દયા પણ ન જાગી ! શિષ્ટ-જનનું વચનપાલન પણ ન કર્યું ! ! હવે તે તમારું ખેલવુ બધુ નકામુ છે.
