________________
સંગમદેવનો ઉપસર્ગ
૧૧૭ અધમ સંગમ હવે હતાશ બની ચિંતવવા લાગેઃ “આવા ભયંકર ચકથી પણ મહાવીરનું મરણ ન થયું, તે હવે શથી શું થઈ શકે ? હવે મારે કરવું શું જેથી મારી પ્રતિજ્ઞા સફળ થાય ? “કદાચ અનુકૂળતાથી ક્ષેભ પામશે” એમ ચિંતવી, સંગમે એક મોટું મણિમય વિમાન વિકવ્યું. સંગમ એમાં બેસી પ્રભુ પાસે આવી કહેવા લાગ્યા :
હે મહર્ષિ ! તમારા સત્વ, ઉગ્ર તપ, ક્ષમા, બળ, આરંભેલા કાર્યને કેઈપણ રીતે પૂરું કરવાની ટેક, પિતાના પ્રાણની નિરપેક્ષતા તથા સર્વજીની રક્ષા કરવામાં સદાય તત્પરતા–આવા ઘણા બધા ગુણોથી હું અતિ પ્રસન્ન થયો છું. તમારે જે જોઈએ તે માંગી લે. તમે જરા પણ શંકા ન રાખશે. હવે તપ, કાયકલેશ આદિથી સયું! જે તમે કહેતા હો, તે આ જ શરીરે તમને સ્વર્ગમાં લઈ જાઉં-જ્યાં ઈચ્છા માત્રથી જ બધા મનેરશે પરિપૂર્ણ થાય છે. અથવા કહે તે એકાંત પરમાનંદવાળા મેક્ષમાં તમને નિવાસ આપું. અથવા કહો તે આ આખી પૃથ્વીના બધા મંડલાધીશ રાજાઓ જેવી સમૃદ્ધિવાળા સામ્રાજ્યને મહારાજા બનાવું ! ક્ષેભ ત્યજી, અન્ય કુવિક મૂકી દઈ તમને જે રુચે તે તમે માંગી લે !”
પ્રભુ આવા વચનોથી જરા પણ ન લેભાયા. એકાગ્રચિત્તે ધર્મધ્યાનમાં જ સ્થિર રહ્યા. એટલે સંગમે ફરીથી વિચાર્યું :
આ મુનિએ તે મારી તમામ શક્તિઓને પ્રભાવ નિષ્ફળ કર્યો છે. પણ હજી એક કામદેવનું અમેઘ શસ્ત્ર બાકી રહ્યું છે, કારણ કામશાસન દુર્લધ્ય હોય છે. મહાતપસ્વી મુનિઓને પણ તેણે સંક્ષેભ પમાડવામાં આબાદ રીતે સફળતા મેળવી છે. એટલે એના સર્વસ્વરૂપ દિવ્ય અપ્સરાઓને મેકવું. તેઓ મહાવીરના મનને અવશ્ય ચલાયમાન કરશે જ!”
આ નિશ્ચય કરી સંગમે, દેવાંગનાઓને આજ્ઞા કરી. પ્રભુને વિભ્રમ પમાડવા છએ ઋતુઓ સમકાળે પ્રગટાવી. અશોકવૃક્ષે નવપલ્લવિત
