________________
” ૧૪૦.
શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર જીવન-દર્શન તે પહેલાં જ હું જાતે જ જાઉં, શાસ્ત્રાર્થ કરીને સર્વ સભાજને વચ્ચે બેઠેલ આ બનાવટી સર્વને ગર્વ ફક્ત એક જ ક્ષણમાં ઉતારી આવું.”
તત્કાળ પિતાના પાંચસે શિષ્યના પરિવાર સાથે નવા સર્વજ્ઞને - હરાવવા ઈંદ્રભૂતિ નીકળી પડ્યા. એ સમવસરણની નજીક આવી પહોંચે - “અરે! પણ આ શું?”
સમવસરણને મહિમા જોતાં જ અને ત્યાં એકઠા થયેલા મનુષ્ય, વિદ્યાધરે અને દેવેન્દ્રના સમૂહો વડે આદરપૂર્વક વંદન થતા શ્રી મહાવીર પ્રભુનાં દર્શન કરતાં જ ઈન્દ્રભૂતિ એકાએક આશ્ચર્યમૂઢ બની ગયે. ત્યાં તે એના કાને મધુર શબ્દો સંભળાયાઃ
હે ઈન્દ્રિભૂતિ! ગૌતમ ! તું સુખપૂર્વક આવ્યોને ?”
“અરે! આ તે મારા નામને પણ જાણે છે! હાં, આ પૃથ્વી ઉપર પ્રગટ યશવાળા એવા મને કણ ન ઓળખે? પણ જે મારા હૃદયમાં રહેલા સંશયને તે જાણે અથવા એનું સમાધાન કરી આપે તે જ હું માનું કે આ સાચે સર્વજ્ઞ છે.”
ઈદ્રભૂતિ આ પ્રમાણે વિચાર કરતા હતા, ત્યાં તે પ્રભુ બોલ્યા :
“હે ઈંદ્રભૂતિ! જીવ છે કે નહીં?–આ તારી શંકા છે. પણ તે નિરર્થક છે. એને તું ત્યાગ કર. નિઃશંકપણે જીવ છે જ. તે ચિત્ત, ચેતના, સંજ્ઞા અને વિજ્ઞાન વગેરે આ પ્રગટ લક્ષણે વડે જાણી શકાય છે. જે કદાચ સુકૃત અને દુષ્કૃતના આધારરૂપ જીવ જેવું તત્વ ન હેત, તે પછી યજ્ઞ, દાન, જ્ઞાન અને તપસ્યા (ત) વગેરે સર્વવ્યર્થ થાય.”
વેદનાં જે પદ વિશે ઈંદ્રભૂતિના મનમાં ઊંડે સંશય પડે હવે, તે પદને અર્થ પ્રભુએ યુક્તિપૂર્વક સમજાવ્યું. પ્રભુનાં વચન સાંભળી પિતાની બુદ્ધિ વડે બરાબર વિચાર્યું. પિતાની ભૂલ હવે બરાબર સમજાઈ ગઈ. સંતોષકારક સમાધાન થઈ જતાં જ તેણે પોતાની શંકાને ત્યાગ કર્યો. સૂર્યને પ્રભાવશાળી પ્રકાશ પ્રગટ થતાં જ રાત્રિને ઘેર અંધકાર તુરત દૂર થઈ જાય છે, તે જ રીતે ઈંદ્રભૂતિને ગર્વ હવે અલેપ થઈ ગયો.
