________________
ચંદનબાળાના હાથે પ્રભુનું પારણું
૧૨૯ કેઈએ કંઈ સરખો જવાબ ન આપ્યું. બીજા દિવસે તપાસ કરવા છતાં ચંદના નજરે ન પડી. ત્રીજા દિવસે પણ કઈ સંતેષકારક જવાબ ન મળે. શેઠને હવે શંકા પડીઃ “ચંદનાને કોઈ એ મારી નાંખી તે નહિ હોય?” શેઠના મનમાં ગાઢ કેપ ઉત્પન્ન થયે. નેકરને કહ્યું : “તમે ચંદનાની સાચી વાત મને કહો. તમારા દંભને મૂકી દો, નહિતર. હું તમને મારા પોતાના જ હાથે કડક શિક્ષા કરીશ.”
એક વૃદ્ધ દાસીને દયાભાવ આવી ગયે. તે ચિંતવવા લાગી ? “મેં તે ઘણું વરસ સુધી આયુષ્ય ભેગવી લીધું છે. મરણ હવે તે નજીકમાં જ છે. ભલેને મૂલાના હાથે મારે જીવ કદાચ જાય ! પણ. ચંદનને જીવ તે જરૂર બચી જશે. ધર્મશાસ્ત્રમાં કહેવું છે કે પરજીવનું રક્ષણ કરવું એ મહાપુણ્ય છે.”
તે દાસીએ શેકને સાચી વાત કહી દીધી. જે ભેંયરામાં ચંદનાને પૂરી હતી તે સ્થાન દેખાડ્યું. શેઠે એરડો ઉઘાડે. મસ્તકે મુંડિત તથા ભૂખતરસના દુઃખથી કરમાયેલા ફૂલ સમાન કાંતિહીન શરીરવાળી ચંદનાને જોતાં જ શેઠની આંખમાંથી દડદડ અશ્રધારા છૂટી. “હે પુત્રી ! તું શાંત થા” એમ કહીને આશ્વાસન આપ્યું. તે રસેડામાં દોડી ગયા, પણ ખાવાનું કંઈ જ તૈયાર ન હતું. ફક્ત રાંધેલા અડદ દેખ્યા. અન્ય કોઈ વાસણ હાથે ન ચડતાં બાજુમાં રહેલા સૂપડામાં ભેડા અડદના બાકળા લઈને ચંદનને આપ્યા.
હે પુત્રી ! હું હમણાં જ બેડી તેડવા લુહારને તેડી આવું છું. ત્યાં સુધીમાં તું આ બાકળા ખાઈ ભૂખને શાંત કર”
અડદના બાકળા જોતાં જ એને પિતાને ભૂતકાળ યાદ આવી ગયો અને વિચિત્ર કર્મસત્તાનું ચિંતન કરવા લાગી : “કયાં હું સુખના સાગરસમા રાજકુળમાં જન્મી અને કયાં હું અત્યારે દુખના મહાસાગરમાં ફેકાઈ ગઈ! અહો ! રાજ્યલક્ષ્મી અને માબાપને અસાધારણ નેહ સ્વપ્નની જેમ એકાએક કે નષ્ટ થઈ ગયો ! પવનના સપાટા
