________________
***
સંગમદેવને ઉપસર્ગ
૧૧૯ રણને વિમુચ્ચું. તે ૫૦૦ ચોર “મામા! મામા !” એમ મોટે અવાજે બેલતાં બોલતાં પ્રભુના શરીરે આલિંગન દેતાં વળગી પડ્યા. એથી પ્રભુના પગ ઘુંટણ સુધી રેતીમાં ખેંચી જવા લાગ્યા. આ રીતે ચાલતાં ચાલતાં તેઓ વાલુકા ગામે આવ્યા. * સ્વભાવથી કર બુદ્ધિવાળે સંગમ ગામમાં, નગરમાં, વનમાં કે પ્રભુ જયાં જયાં વિહાર કરતા, ત્યાં ત્યાં તેમની પાછળ ને પાછળ જઈ અનેક પ્રકારના અતિ દુસહ અને વર્ણવી પણ ન શકાય એટલા બધા. ઉપસર્ગો કરતે જ રહ્યો. ( આ પ્રમાણે ઉપરાઉપરી ઉપસર્ગો કરતાં કરતાં છ મહિના વીતી ગયા. પાણી વિનાના છ માસ ઉપવાસને તપ થઈ ગયે. વિવાર કરતાં પ્રભુ વ્રજ ગામના ગોકુળમાં પધાર્યા. “સતત ઉપસર્ગ કરનાર સંગમ હવે થાકીને પોતાના સ્થાને ચાલ્યો ગયો હશે” એમ ધારી, પારણાના નિમિત્તે પ્રભુ ભિક્ષા લેવા નીકળ્યા. તે સમયે ગોકુળમાં કોઈ ઉત્સવ ચાલતું હતું. એટલે સર્વત્ર ખીર રંધાતી હતી. ભગવંત જે જે ઘરે જાય, ત્યાં ત્યાં સંગમ આહારદેષ પ્રગટાવતે અને આહારને દોષિત બનાવી મૂકો.
પ્રભુને જ્ઞાનને ઉપગ મૂકતાં ખબર પડી કે સંગમ હજી પણ પિતાની અધમ પ્રવૃત્તિમાંથી નિવૃત્ત નથી થયો. એટલે પ્રભુ અધવચ્ચેથી જ પાછા ગોકુળની બહાર આવી કાઉસગ્ગ ધ્યાનમાં સ્થિર બન્યા.
પ્રભુના મનના પરિણામ બદલાયા છે કે કેમ? તે જેવા સંગમે પણ પોતાના જ્ઞાનને ઉપગ મૂકે, ત્યારે તેને માલૂમ પડ્યું કે
પ્રભુ જરા પણ ક્ષેભ પામ્યા નથી. તેઓ તે છે કાયની રક્ષા અને હિત જ ચિંતવતા રહ્યા છે.”
હતાશ સંગમ હવે વિચારવા લાગ્યો : “છ માસ પર્યત એકધારા કે અનેક ઉપસર્ગો કરવા છતાં જે મહાત્મા પિતાના ધ્યાનથી સહેજ પણ
ચલાયમાન ન થયા તે હવે કઈ રીતે અને કોઈ કાળે પણ ચલિત થાય
