Kavya Prakash

Author(s): Mammatacharya, Ramnarayan Vishvanath Pathak, Rasiklal Chotalal Parikh
Publisher: Gujarat Puratattva Mandir

Page 9

તેથી જ તે વધારે આકર્ષક છે, અને આપણે તે શૈલી સ્વીકારી છે. પણ કાવ્યસ્વરૂપ વિષેનાં બન્નેનાં ચિંતને સરખાવતાં જણાશે કે બંને સરખાં મનન એગ્ય છતાં પ્રાચીનનાં ચિંતનમાં જેટલું લક્ષ્યધિત્વ અને ઊંડાણ છે તેટલું કદાચિત આધુનિક પાશ્ચાત્યાના વિચારમાં નહિ હોય. આપણી કાવ્યસ્વરૂપની ચર્ચાની દિશા યોગ્ય રીતે નિયંત્રિત થાય તે માટે વિચારતાં જણાય છે કે, આપણે પ્રાચીનોના વિચારોનું યથાયોગ્ય સેવન કરવું જોઈએ. તે સેવનથી કાવ્યમીમાંસામાં આપણી પ્રજા તરીકે ની વિશિષ્ટ વૃત્તિ કઈ જાતની છે તેનું પણ આપણને ભાન થવાને સંભવ છે. આવું ભાન આપણને હોય તો આપણે આપણી ઊણપ અન્ય પ્રજાઓની વિચારસંપત્તિથી કેવી રીતે પૂરવી તેને યોગ્ય માર્ગ પણ આપણને સુઝે; અને અન્યોના વિચારને ઉપયોગ કર્યા છતાં આપણે સર્જકશક્તિ લુપ્ત ન થાય.
આ જાતના વિચારથી ગૂજરાતી સાહિત્યરસિક વર્ગ આગળ પ્રાચીનેની સાહિત્યમીમાંસા મૂકવાની અમને આકાંક્ષા થઈ આ માટે મૂળ લેખકોમાંથા વિચારો લઈ તેનો નિબન્ધોમાં ઊહાપોહ ર્યા પહેલાં કોઈ પ્રામાણિક કાવ્યમીમાંસકનો ગ્રંથ અનુવાદરૂપે રજુ કરવો એ ક્રમ વધારે યોગ્ય લાગે. અને આ માટે વાગેવતાવતાર શ્રી. અમેટાચાર્યનો કાવ્યપ્રકાશ (આશરે ઈ.સ. ૧૧૦૦થી ૧૧૫૦) અમે પસંદ કર્યો. તેને પસંદ કરવાનું કારણ એ કે એમાં પ્રાચીન કાવ્યમીમાંસકોની બંને પ્રણાલીઓનો–“રતિરામ વાચચ' અને “અર્થ સદાચ વ્યિા છે એવસ્થિત :–ોગ્ય રીતે સમન્વય થએલો દેખાય છે.
કાવ્યપ્રકાશ લખવામાં મમ્માટાચાર્યે સંસ્કૃત ભાષાની સર્વપ્રકારની શક્તિને ઉપયોગ કર્યો છે એમ કહીએ તો તેમાં જરા પણ અતિશયોક્તિ નથી. કારિકા, વૃત્તિ અને ઉદાહરણમાં એક શબ્દની પણ અતિશયતા ભાગ્યે જ જણાશે, અને છતાં જે કાંઈ કહેવાનું છે તે સંપૂર્ણતાથી કહ્યું છે. રસની ચર્ચામાં કે વ્યંજનાની સ્થાપનામાં વૃત્તિની શૈલી ઉત્તમ ગદ્ય સાહિત્યના નમૂના રૂપ છે. આવા ગ્રંથનું ભાષાન્તર કરવાનો પ્રયત્ન એ એક સાહસ જ કહેવાય; અને અમને આ કાર્યમાં પં. સુખલાલજીની મદદ ન હેત તો અમે આ સાહસ ખેડવાની હિંમત ન કરત. વ્યાકરણ, અલંકારશાસ્ત્ર, અને દર્શનશાસ્ત્રના એમના તલસ્પર્શી જ્ઞાનની મદદથી જ આ ત્રણે શાને એક પટમાં વણી દેતા આ ગ્રંથને ગૂજરાતી રૂપાન્તર આપવાનો પ્રયત્ન અમે કરી શક્યા છીએ.
અમારા પ્રયત્નની અપૂર્ણતાઓનું અમને ભાન નથી એમ તો નથી. મળ