________________
૧૮૪
કારતક-માગશર ૧૯૮૩
જૈનયુગ સ્વીકાર અને સમાલોચના.
અભિમન્યુ આખ્યાન તથા અભિમન્યુનું લેક પણ વિસર્યા નથી. તે સંબંધીના ઉલ્લેખે ખાસ સાહિત્ય-બજક અને પ્રકટ કર્તા રા. મંજુલાલ અત્રે નોંધવા લલચાઈએ છીએઃરણછોડલાલ મજમુંદાર બી. એ. એલ. એલ. બી.
૧. તે વખતે પૂર્ણ જાહોજલાલીએ પહોંચેલા ખહાઈકેટે વકીલ વડોદરા મૂલ્ય રૂ. દોઢ અને પાકા
ભાત બંદરમાં રહીને “ હીરવિજયરિ અને પ્રસિદ્ધ રાસ પંઠાના ચાર આના વધારે.] આમાં મહાકવિ પ્રેમા
રચનાર શ્રાવક કવિ ઋષભદાસ જૈન ધર્મનું સાહિત્ય નન્દના પુરગામી કવિ તાપીદાસ કૃત સં. ૧૭૦૮ નું ગૂજરાતીમાં ઉતારી લેવા મહાભારત પ્રયાસ કરી રહ્યું હતું. અભિમન્યુ આખ્યાન નવ પ્રતે પરથી સંશોધિત
૨. ઉત્તરમાં ઘણે દૂર મહેટે ભાગે મેડતા (મારવાડ)માં કરી મૂક્યું છે અને તેના પર લંબાણ પ્રસ્તાવના રહેનાર છે તારા
રહેનાર “નળદમયંતી રાસ તથા સાઅપ્રદ્યુમ્ન પ્રબંધ છે કે જેમાં કવિ, તેની કવિતા, મહાભારતની કથાને જેવા અનેક રાસ રચનાર સમર્થ કવિ સમયસુન્દરે સાર, કવિતાને સાર અને અભિમન્યુ પરનાં ગૂજરાતી સં. ૧૭૦૮ માં “કુપદી સતી સંબંધ ચલપાઈ” રચી કાવ્યોની સમીક્ષા કરી છે. પછી મૂળકાવ્ય તેના અનેક છે, તે કવિ અઢારમા શતકના પહેલા દસકામાં જીવતે હશે પાઠાંતરો સહિત આપેલ છે. પછી અભિમન્યુનું લોક- એમ કહેવાને કાંઈ બાધ નથી. સાહિત્ય આપ્યું છે તેમાં અભિમન્યુનો રાસડો,
- ૩, જૈન સંઘને શીલને મહિમા હમજાવવા લખેલો કુત્તાની અમર રાખડી, અભિમન્યુને રાજિયે, અને
‘શીલવતીને રા” (સં. ૧૭૦૦) રચનાર નેમી વિજય અભિમન્યુને પરજિયો એ ચાર લોકકાવ્ય મૂક્યાં છે.
પણું આ અરસામાં થઈ ગયેલું લાગે છે. (આમાં સં. પછી “સમજૂતી'માં દરેક કડવામાંના કઠિન શબ્દોના ૧૭૦૦ એ સાલપર ટિપ્પણું મૂકી છે કે, “આ રાસાની અર્થ. તેની ઉપયુક્ત માહિતી અને બુમત્તિ સહિત રચના સંવત્ ૧૭૬૨ હોવાનું કેટલીક પ્રતે ઉપરથી તેમ મુકી છે. પછી ૪ પરિશિષ્ટ આપ્યાં છે તેમાં ૧ મહા- જ આ કવિનાં આ અરસાની આસપાસ રચેલાં કાવ્યો ભારતનાં કાવ્યોની સંવતવાર નેંધ, ૨ રસાલંકાર ઉપલબ્ધ થયાં છે તે ઉપરથી જણાય છે. આ હકીક્ત પ્રકરણ : પાકાંતર ચર્ચા અને વ્યક્તિના ર, સાચી ઠરે તે ઉપર લખેલું વિધાન જરૂર ફેરવવું પડશે. શબ્દાનો કોષ અને અનુક્રમણિકા આપેલ છે. આ વિશેષમાં તેઓ જણાવે છે કે, ઉત્તરમાં છેક મેડતાથી સર્વ જોતાં રા. મજમુદારે આ પ્રાચીન કાવ્ય સંબંધે માંડીને નડિઆદ સુધી ન્હાના હેટા કવિતા કરકંઈ પણું આવશ્યક અંગ મુકી દીધું નથી. અને નારાઓ [કવિ નામને યોગ્ય કેટલા હશે?] પિતાનું કેલેજીયન કે કાવ્યાભ્યાસી માટે જોઈએ તે કરતાં સાહિત્ય જીવન ગાળી રહ્યા હતા. વિશેષ ઈતિહાસને અભાવે વધુ સામગ્રી પૂરી પાડી છે. પ્રયોજક શ્રમ પાને
આ કવિએ વચ્ચે પરસ્પર ઓળખાણું કે પ્રસંગ હશે પાને દેખાય છે, અને સફળ છે એમ અમે છાતી
કે કેમ, હેમનાં કાવ્યોની નકલો એક ગામથી બીજે ગામ ઠોકીને કહીશું. આવા પ્રોજક અને પ્રકાશક દરેક
કયારે કયારે અને કેવા કેવા ભાવિક લોકેની મારફત
પ્રચાર પામતી હશે તથા જૈનસંધના કવિએ અને જૈનેતર પ્રાચીન કાવ્યને મળે તે ગુજરાતી પ્રાચીન સાહિત્યની
ગૂજરાતી કવિઓ એક જ ઠેકાણે તથા એક જ ગામમાં તુલના રસપ્રદતા સમજાય, વિવેચન કલાનો પ્રચાર સાથે સાથે સાહિત્યજીવન ગાળતા હોવા છતાં તેમના થઇ સાહિત્યને ઉત્કર્ષ સધાય અને ગુજરાતી કાવ્ય અનેક ધમાં શ્રેતા વર્ગ વચ્ચે સમભાવ સહચાર અને સાહિત્યના ઇતિહાસને સગે રચનાર માટે પૂરતી સહાનુભૂતિ હશે કે કેમ એ બધા પ્રશ્નોના ઉત્તર માટે સામગ્રી મળે. આ માટે પ્રયોજક મહાશયને અમે હમણું તે આપણે મન જ રાખવું પડશે. ” પૂરે ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
તે વખતે” એટલે વિક્રમ સત્તરમા સૈકાને શ્રીયુત મંજુલાલે કેટલાક જૈન સાહિત્યકારોને અંતકાળ અને અરાડમાના પહેલા દસકામાં એમ
