________________
છે શીલાવતીના રાસ » સબધી કઈક
૧૩
અને એ ગર્ભનું બાલક સાધારણ ન થાય; એને ભદ્રાએ પુત્ર પ્રસબે, જેની છીક રતન' પડે છે. “છીક ખાતાં મોતી પડે” એવું એ થાય.
ગણિકા ભદ્રાના પુત્રને દાસી પાસે મરાવી નાખકસ્તુરે આ વાત સાંભળીને ઊંડે ની સાસે મૂક્યો. વાની ગોઠવણ કરે છે; દાસી પુત્રને કુવાના થાળા હંસે દયા લાવીને હેને કારણ પૂછ્યું. કસ્તુરે “ભદ્રા આગળ મૂકીને આવતી રહે છે. હે, એક રાક્ષસ ઘેર મકાને આવ્યો છું” એમ કહ્યું. એટલે હસે પાણી પીવા આવેલો તે ઉપાડી જાય છે. ભદ્રા હેને પીઠ ઉપર ઊંચકીને લઈ જવાની હિમ્મત પિતાની પાસેથી એક રત્ન આપી, એક ટહેલિયા બતાવી. કસ્તુર પાંખ ઉપર બેઠે; અને હંસે ઊડતાં બ્રાહ્મણ સાથે વિક્રમ રાજાને પત્ર મોકલે છે. વિક્રઊડતાં હેને તેની અગાસીમાં લાવીને મૂકો. મને ખબર પડતાં ગણિકાની પાસેથી યુતિવડે ભદ્રાને - ભદ્રાએ સ્વામીને ઓળખ્યા; અને પછી “સ્વા
છોડાવે છે. તિગ” સચવાય. ભદ્રાએ માતપિતાને મળીને
એટલામાં કસ્તુર કમાઈને ઘેર આવ્યો. ભદ્રાના જવા પતિને વિનવ્યો. પણ વાર ઘણી થઈ હોવાથી બધા સમાચાર જાણ્યા અને નિરાશાથી કાશીએ હસે ઉતાવળ કરી. એટલે દાસીઓને સાક્ષી રાખી કરવત મૂકવવા જવા તૈયાર થયો. ત્યાં કસ્તુર લાખો તે ચાલી નિકળ્યા. અને કસ્તુર વહાણમાં આવી પહોંચ્યા. વગેરે બધા એકઠા થાય છે. વિક્રમ રાજાની સહા
યથી બધાંને મેળાપ થાય છે; અને રત્નસાગર પુત્ર અહીં ભદ્રાની વાત કોઈએ માની નહિ; અને હેતે પહર મોકલી દીધી. પીહરિયાંએ પણ સંધરી.
પણુ શરીરનાં સામુદ્રિક ચિન્હથી ઓળખી કઢાય છે. નહિ. અને એને વનમાં મૂકી આવ્યાં.
આખરે સામરભદનું લોકપ્રિય વેણુ..
દહિલા દિવસ કાલે વામશે, જીવતો નર એક તલાવ આગળ “યુલર’નું ઝાડ હતું ત્યાં
ભદ્રા પામશે.” ઘુલર ખાતી અને પાણી પીતી એ પડી રહી. તે જગાએ લાખ નામને વણઝારો પિઠ નાખીને
એ સાચું પડે છે; અને કસ્તુર ભદ્રા પામે છે. પડયો. એ લાખાની પાંચ લાખ પાઠ કસ્તુરે “દુબ
આ પ્રકારે “શીલવતીને રાસ” અને “ભદ્રાળીશાહ” નામ ધારણ કરી, ભદ્રાને ઘેર વેષ બદલીને
ભામિની ”—એ બને વાતોમાં જોવામાં આવતું વસ્તુહેના સસરાના ગુમાસ્તા તરીકે રહ્યા હતા ત્યારે
સામ્ય કદાચ એ બન્નેનું મૂલ “સિંહાસનકાત્રિખરીદી હતી. તેથી લાખે ભદ્રાને ઓળખતો.
શિકા” હોવાથી પણ હાય કારણ કે “ભદ્વાભામિલાખાએ ભદ્રાને હેન ગણી હેને વિશ્રામ ની'ની વાર્તા સંકટહરણ નામની તેવીસમી પૂતળીએજ આપ્યો, ત્યાં વણઝારીઓએ ભદ્રાના રૂપની ઈર્ષ્યા કહેલી છે. કરી; અને તે બીચારીને સતાવી. ગામની ગણિકા [૩] “શીલવતીના રામ”માં એક કૌતુક ભરેલી ઉધું સમઝાવી હેને પોતાને ત્યાં કાઢી મૂકાવીત્યાં વાત વર્ણવેલી છે. વાર્તાના બીજા ખંડમાં, મંત્રી • વણઝારાની વાતના પ્રસંગને માટે સરખા “શા
મતિસાગરનું શબ કેમે કર્યું બળતું નહોતું તેને રદા” માર્ચ ૧૯૨૫ માં છપાયેલી શ્રી. રાયચુરાની “ચતુ
રાજકુમાર ચંદ્રગુપ્ત પરાક્રમ દાખવીને બાળ્યું હતું. રાઈ ”ની વાર્તા. ત્યાં ચતુરદાસ અને રંભા એ નાયક આ વાર્તાખંડ, લગભગ એના એ સ્વરુપમાં “સદનાયિકા છે. “શીલવતી માં આવતા લાખા વણઝારા. વંત સાવલિંગ”ની વાર્તામાં નજરે પડે છે. “ મદનમેહના ”માં તેમજ “ભદ્વાભામિની ”માં દેખાદે છે. સ. ૧૯૦૭ માં કીર્તિવર્ધને રચેલી સદયવસ એ લાખે આ “ઠીયાવાડની ક્વાર્તામાં પણ આવે છે. શામળભટ્ટને દુબળદાસ તેજ “ચતુરાઈ”ની વાર્તા
સાવલિંગા ચઉપાઈ” નામની લોકવાર્તામાં એ માને મંગળદાસ. આ પ્રકારે જોઇ શકાય છે કે કેટલીક
પ્રસંગ આમ વર્ણવ્યો છેઃવાતને ધ્રની પેઠે વિસ્તાર અને પ્રચાર થયેજ જાય છે;
પ્રતિષ્ઠાનમાં સદયવત્સ રહેવા લાગ્યા પછી ત્યાં અને એ પ્રકારે દેશભરમાં તે પથરાયે જાય છે.
હે ત્રણ મિત્રો કર્યા. એક વણિક, એક ક્ષત્રિય,
