________________
દરેક વખતે
‘ન્યાય’ની જ માંગ
આપણે કર્યા કરશું તો પછી ક્ષમા અને
પ્રેમને આપણે
જીવનમાં ક્યારેય સક્રિય
બનાવી શકશું એવું
લાગે છે ખરું ?
કબૂલ, અન્યાય કોઈને ય ન કરીએ પણ
સર્વત્ર-સદાય-સહુ પાસે ન્યાયની જ
માંગ ન કર્યા કરીએ.
ભારે ગણતરીબાજ છે મન. ભૂલ જ્યારે સામાની હોય છે ત્યારે એ ન્યાયની માગણી કરતું રહે છે પરંતુ ભૂલ જ્યારે પોતાની હોય છે ત્યારે એ ક્ષમાની, પ્રેમની કે સમાધાનની અપેક્ષા રાખતું હોય છે. સામાની ભૂલ જોવા એ સતત દર્પણની ભૂમિકા ભજવતું રહે છે અને પોતાની ભૂલ એને કોઈ બતાવે છે ત્યારે એ દીવાલનું રૂપ ધારણ કરી બેસે છે. આવું મન જીવનના અંત સુધી નથી તો ક્ષમાનો આનંદ અનુભવી શકતું કે નથી તો પ્રેમની મસ્તી માણી શકતું. અને આ બે ઉદાત્ત પરિબળોના સ્વામી બન્યા વિના સમાપ્ત કરી દેવાતા જીવનને પશુના જીવનથી ઊંચું માનવા મન કોઈ હિસાબે તૈયાર નથી.
મહારાજ સાહેબ, આજે મારા પપ્પાએ કમાલ કરી’ રાતના સમયે મળવા આવેલ એક યુવકે વાતની શરૂઆત કરી.
‘કેમ શું થયું ?’
“જે બન્યું છે એની વાત તો આપને પછી કરું છું એ પહેલાં મારા પપ્પાના સ્વભાવ અંગે વાત કરું તો એટલું કહી શકું કે એ ઘરમાં હાજર હોય છે ત્યારે અમે બને ત્યાં સુધી
૨૧
એમની સાથે વાત કરવાનું ટાળીએ બનીને અમારે બહાર જવાનું થાય છે ત્યારે અમે એમને સાથે લેતા નથી અને એ પોતે બહાર જાય છે ત્યારે અમે એમની સાથે રહેતા નથી.
પરંતુ
બન્યું એવું કે આજે એક પ્રસંગ જ એવો આવી ગયો કે એમાં મારે અને મારી મમ્મીને મારા પપ્પા સાથે જ જવું પડ્યું. ગાડી પપ્પા ચલાવતા હતા. હું અને મારી મમ્મી પાછળની સીટ પર બેઠા હતા.
અચાનક બન્યું એવું કે એક ગલીમાંથી તેજ ગતિએ રિક્ષા બહાર નીકળી અને રિક્ષાવાળાએ રિક્ષા ગાડી સાથે જ ઠોકી દીધી. ભૂલ રિક્ષાવાળાની જ હતી. પપ્પાએ ગાડીને ઊભી રાખી દીધી. બારણું ખોલીને પપ્પા ગાડીની બહાર નીકળ્યા. મને એમ જ હતું કે પપ્પા રિક્ષા ડ્રાઇવરને તમાચો મારી જ દેશે.
પણ આશ્ચર્ય !
પપ્પા રિક્ષા ડ્રાઇવર જ્યાં ઊભો હતો ત્યાં પહોંચી ગયા.
‘તને વાગ્યું તો નથી ને ?'
‘ના’
‘ભલા માણસ, રિક્ષા આ રીતે ભગાવાય ?' ‘મારી ભૂલ થઈ ગઈ’
‘આ તો પાડ માન ભગવાનનો કે ન અમને કાંઈ થયું કે ન તને કાંઈ થયું. પણ હવેથી શાંતિથી રિક્ષા ચલાવજે. અને હા. લે આ ૧૦૦૦ રૂપિયા.’ ‘પણ શેના ?’
જો તો ખરો. તારી રિક્ષાને કેટલું બધું નુકસાન થયું છે ?’ ‘મહારાજસાહેબ, રિક્ષા ડ્રાઇવર આંખમાં આવી ગયેલ આંસુ સાથે પપ્પાના પગમાં પડી ગયો. પપ્પાના આ ઉદાત્ત વર્તાવને જોતાં આપને એટલું જરૂર કહી શકું કે માત્ર પપ્પા જ પ્રવચનમાં નથી આવ્યા, પપ્પામાં પણ પ્રવચન આવી ગયું છે !'
૨૨
