________________
ઉપાશ્રયના અભાવે એક દિવસ એક ભાઈની ફૅક્ટરીમાં રહેવાનું બન્યું હતું. ત્યાં એમણે પોતાના પરિચિતોને બોલાવ્યા હતાં. એ સહુ વચ્ચે મેં પ્રવચન કર્યું અને પ્રવચન બાદ એ ફૅક્ટરી જેમની હતી એ ભાઈ મારી પાસે આવીને બેઠા. મેં એમને પૂછ્યું,
‘આ ફૅક્ટરી તમારી ?'
‘હા’ ‘રોજ અહીં આવો ?”
સિંહના દેખાતા દાંત જો એના હાસ્યની જાહેરાત નથી જ કરતા, હાથીના દેખાતા દાંત જો એની સુરક્ષાની જાહેરાત નથી જ કરતા
‘માણસોથી કામ ચાલી જાય' ‘તમારું ન આવવાનું કારણ ?' આવી કુલ ચાર ફૅક્ટરી છે”
‘ચાર ?'
લોભીના ચહેરા પર દેખાતું હાસ્ય એની પ્રસન્નતાની જાહેરાત પણ નથી જ કરતું ને?
ચાહે તમારી પાસે વિપુલ સંપત્તિ છે કે અમાપ સત્તા છે, ભરપૂર સમૃદ્ધિ છે કે સંખ્યાબંધ સામગ્રી છે. એને વળગેલાં ત્રણ કલંકો સતત આંખ સામે રાખજો. ૧. મોત પછી એમાંનું કાંઈ જ તમારી સાથે આવવાનું નથી. ૨. મોત સુધી પણ એ તમારી સાથે રહેશે જ એ નક્કી નથી અને ૩. જ્યાં સુધી એ તમારી સાથે રહેશે ત્યાં સુધી એ બધું તમને પ્રસન્નતાની જ અનુભૂતિ કરાવતું રહેશે એની કોઈ ગૅરન્ટી નથી.
શું કરશો સામગ્રીઓના ખડકલા વધારતા રહીને ? શું કરશો અહં પુષ્ટ કરવા ખાતર વિપુલ સંપત્તિના અર્જન પાછળ માનવજીવનનો અમૂલ્ય સમય વેડફતા રહીને ? ગુલાબજાંબુ પેટમાં પધરાવતા ય ક્યાંક તો જો થોભી જ જાઓ છો, દૂધમાં સાકર નાખતા ય ક્યાંક તો જો હાથને અટકાવી જ દો છો તો સંપત્તિ ક્ષેત્રે ય મનને ક્યાંક તો ‘રૂક જાઓ'નો આદેશ આપી જ દો.
‘એ બધી જ ફૅક્ટરીઓ પર તમારે ધ્યાન તો રાખવું જ પડે ને? એને સમય પણ આપવો તો પડે જ ને? એના હિસાબ-કિતાબમાં મનને વ્યસ્ત પણ રાખવું જ પડે ને? શા માટે આટલી બધી દોડધામ અને હૈયાહોળી ?'
‘આપ કંઈક ફરમાવો'
‘હવે પાંચમી ફૅક્ટરી તો નહીં જ’ અને એ જ પળે એ ભાઈ ઊભા થઈ ગયા અને એટલું જ બોલ્યા કે ‘નિયમ આપી દો. ચાર ફૅક્ટરીમાં શક્ય હશે તો ઘટાડો કરીશ પણ હવે પાંચમી ફૅક્ટરી તો ક્યારેય નહીં.”
આજે એ ભાઈએ ચારમાંથી એક ફૅક્ટરી ઓછી કરી નાખી છે. અને હજી બે ફૅક્ટરી ઓછી કરી નાખવાના પ્રયત્નમાં એ ભાઈ વ્યસ્ત છે. માત્ર ધંધો જ એમણે ઘટાડ્યો છે એવું નથી. ધંધો ઘટાડવાની સાથે ધર્મ પણ વધાર્યો છે.
‘આ ફૅક્ટરી તમારી ?'
૫૩
પ૪
