________________
તો લીધી પણ એની પાસે પાંચની એમનોવો ની કે જે એ મને પાછી આપી શકે.
એ બાજુમાં રહેલ બે-ત્રણ જગાએ જીતી નાટ લઈને ફરી વળ્યો પણ ક્યાંય એને ૧૦ની નોટનાં છૂટાં ન મળ્યા. એ પાછો આવ્યો.
‘શેઠ, એક વાત કરું?’
‘તમને રસનો અડધો ગ્લાસ આપી દઉં?”
પણ કેમ ?' ‘મને ૧૦ના છૂટાં નથી મળતાં'
‘તું એક કામ કર”
‘શું?”
કઠોરતા, આપવા જ નથી દેતી. કુપર્ણતા, આપી નથી શકતી. ઉદારતા, આપી દેતા વાર નથી લગાડતી પણ કોમળતા તો આપ્યા વિના રહી જ નથી શકતી.
તપાસતા રહેવાની જરૂર છે આપણી જીવનશૈલીને - ત્યાં પ્રધાનતા શેની છે ? સંગ્રહની કે ત્યાગની? ભોગની કે ભાગની ? બુદ્ધિની કે હૃદયની ? વિચારોની કે લાગણીની ? સુખની કે આનંદની? સ્વાર્થની કે પરાર્થની ? ગણિતની કે કાવ્યની? રાજી થવાની કે રાજી રાખવાની ?
જો જીવનશૈલી “હું' આધારિત જ હોય તો સમજી રાખવા જેવું છે કે એ જીવનમાં કદાચ સુખનું સૌદર્ય હશે પણ સદ્દગુણોની સુવાસ તો નહીં જ હોય. એ જીવન “ઓળખ” વાળું જરૂર હશે પણ પ્રસન્નતાવાળું તો હરગિજ નહીં જ હોય. એ જીવન અહંકારવાળું જરૂર હશે પણ આનંદવાળું તો નહીં જ હોય.
સાચે જ જીવનને સાત્ત્વિક આનંદથી હર્યું-ભર્યું બનાવી દેવું છે? ભોગમાંથી ભાગમાં આવી જાઓ અને એમાં પગ જામી જાય પછી સત્ત્વ કેળવીને ત્યાગમાં કૂદી પડો.
‘પાંચ રૂપિયા તું જ રાખી લે.”
પણ.' ‘પણ કાંઈ નહીં, મારા તરફથી એના ચા-પાણી પી લેજે.'
| ‘એમ મારાથી પાંચ રૂપિયા રાખી થોડા લેવાય ? આપ બે મિનિટ અહીં ઊભા રહો. હું હજી બીજી જગાએ ૧૦ ના છૂટા લેવા જઈ આવું.'
‘ના. હવે તારે ક્યાંય જવાનું નથી, પાંચ તારે રાખી જ લેવાના છે' આમ કહીને ત્યાંથી આગળ જવા મેં જ્યાં પગ ઉપાડ્યા ત્યાં એણે મને એટલું જ કહ્યું કે
શેઠ, વરસોથી આ જગાએ ઊભો રહીને હું આ ધંધો કરી રહ્યો છું. આ રીતે પાંચ રૂપિયા કોઈએ મને રાજીખુશીથી આપી દીધા હોય તો આપ પહેલા છો' આટલું બોલતા બોલતા એ ગળગળો થઈ ગયો !
મહારાજ સાહેબ, મોંઘવારી એટલી જાલિમ છે કે પાંચ રૂપિયામાં કાંઈ જ નથી આવતું પણ મને અનુભવ થઈ ગયો કે નાના માણસના મુખ પર સ્મિત પ્રગટાવવા માટે પાંચ રૂપિયા પણ કાફી છે.”
‘આ લે ૧૦/૧૦ની બે નોટ. શેરડીના રસના એક ગ્લાસના રૂપિયા પંદર લઈને બાકીના પાંચ રૂપિયા પાછા આપી દે... શેરડીનો રસ પીવા ગયેલ યુવકને ત્યાં જે અનુભવ થયો એ અનુભવની એણે કરેલ વાત એના જ શબ્દોમાં.
મહારાજ સાહેબ , શેરડીના રસવાળાએ મારા હાથમાં રહેલ ૧૦ની બે નોટ લઈ
