________________
પેટ ભોજનને પોતાનામાં પ્રવેશ આપી શકે છે પણ લાકડાને નહીં.
સાકરને પોતાનામાં પ્રવેશ આપી શકે છે પણ લીંબુનાં ટીપાંને નહીં. લોખંડ આગને પોતાનામાં પ્રવેશ આપી શકે છે પણ પાણીને નહીં. પણ હૃદય ? આ જગતના સર્જન-દુર્જન, અમીર-ગરીબ, પાપી-પુણ્યશાળી, કમજોર-બહાદુર, મહાન-અધમ, ગુણવાન-દોષિત સર્વજીવોને પોતાનામાં પ્રવેશ આપી શકે છે.
દાતરડા જેવો પ્રશ્ન એ છે કે આપણે મનની આજ્ઞામાં રહીને જીવન પસાર કરી રહ્યા છીએ કે પછી હૃદયની આજ્ઞા મુજબ આપણું જીવન ચાલી રહ્યું છે ? સરવાળાબાદબાકી-ગુણાકાર અને ભાગાકાર કરતા રહેવામાં જ જેને રસ છે એ મન જ આપણાં જીવનનું ચાલકબળ છે કે પછી જે હૃદયને નથી ગણિતમાં રસ કે નથી ગણિતની નિશાનીઓમાં રસ, એ હૃદય જ આપણાં જીવનનું ચાલકબળ બની રહ્યું છે? યાદ રાખજો,
મનને ‘હું'ના વિસ્તારમાં સફળતા જરૂર મળી શકે છે પરંતુ “હું” ના રૂપાંતરણની ક્ષમતા તો કેવળ હૃદય પાસે જ છે. મન ચહેરા પરના હાસ્યને જીવંત રાખવામાં કદાચ ફાવતું રહે છે પણ પ્રસન્નતાને દીર્ધાયુ બક્ષવાની ક્ષમતા કેવળ હૃદય પાસે જ છે.
કદાચ ૬૫ આસપાસની છે તો પુત્રની ક પાસની છે.
‘મહારાજ સાહેબ, પપ્પાને કે, વેન થોડુંક વધુ ઉદાર બનાવે' દીકરાએ વાતની શરૂઆત કરી.
‘કેમ શું થયું ?' પૂછવું, ‘થાય શું ? એમની સીમિત ઉદારતાને એમણે હવે તિલાંજલિ આપી દેવાની જરૂર છે.'
એવો કોઈ અનુભવ થયો ?” ‘થોડાક વખત પહેલાં બન્યું એવું કે પપ્પાએ સકળ સંઘના સ્વામી વાત્સલ્યનું આયોજન કર્યું હતું. જમણવારમાં ત્રણ મીઠાઈ અને ત્રણ ફરસાણ હતા. રસોઈ સ્વાદિષ્ટ તો બની જ હતી પણ પપ્પાના હૃદયના ભાવો તો એના કરતાં ય વધુ સ્વાદિષ્ટ હતા.
રંગેચંગે સ્વામીવાત્સલ્ય પતી ગયું અને પહેલેથી જ કરેલ ગણતરી મુજબ ગરીબોને એક બાજુ બેસાડીને ભોજન પીરસવાનું શરૂ કર્યું. બસ, અહીં પપ્પા કૃપણ બની ગયા.'
“શું થયું?” ‘ગરીબોને અપાતા ભોજનમાં પપ્પાએ એક જ મીઠાઈ અને એક જ ફરસાણ આપવાનું શરૂ કર્યું.'
પછી ?' ‘પછી કાંઈ નહીં, પપ્પાની આ કૃપણતા સામે મેં બળવો કર્યો. એ દિવસે મેં ઉપવાસ લગાવી દીધો. બીજે દિવસે ય મેં ઉપવાસ કરી લીધો. આખરે પપ્પા ઝૂક્યા. ત્રીજે દિવસે ગરીબો માટે ત્રણ મીઠાઈ-ત્રણ ફરસાણવાળો નવો જમણવાર પપ્પાએ ગોઠવ્યો અને ત્યારે જ મેં પારણું કર્યું.
મહારાજ સાહેબ, આર્થિક સદ્ધરતા સરસ હોય ત્યારે ય ઉદારતાને સીમિત રાખવામાં કોઈ બુદ્ધિમત્તા તો નથી જ, આ વાત પપ્પાના હૃદયમાં જડબેસલાક બેસાડી દો.
દીકરાના આ સૂચન પર પપ્પા મરક મરક હસી રહ્યા હતા.
પ્રવચન બાદ પિતા અને પુત્ર, બંને એક સાથે મળવા આવ્યા છે. પિતાની વય
