________________
‘રસ્તાની એક બાજુએ બે યુવેકા ના રસવાળા પાસે ઊભા રહીને શેરડીનો રસ પીતા હતા. ત્યાં અચાનક એક દસેક વરસની બેબી ત્યાં આવીને ઊભી રહી ગઈ.'
હ' એક યુવકે રાડ પાડી. ‘મને રસ પીવડાવો ને?”
‘તને અને રસ ?”
ચટણી વાટવાના પથ્થરને લાત લગાવવી એ જુદી વાત છે. અને પ્રભુની પ્રતિમા બનવાની સંભાવના ધરાવતા પથ્થરને લાત લગાવવી એ જુદી વાત છે. જડની અવગણના તો સમજાય છે પણ જીવની અવગણના ?
ભારે દુઃખની વાત એ છે કે આપણને જડની ઉપાસનામાં રસ છે જ્યારે જીવની અવગણનામાં ! જડ ખાતર જીવને તરછોડતા આપણને કોઈ હિચકિચાટ થતો નથી અને જીવ ખાતર જડનો ત્યાગ કરતા આપણને જાણે કે નવનેજાં પાણી ઊતરી જાય છે. અપેક્ષા તૂટતાંની સાથે જ જીવ આપણા તિરસ્કારનો વિષય બનવા લાગે છે અને જડ તરફથી ગમે તેટલી હેરાનગતિ અનુભવવા મળે છે તો ય એના પ્રત્યેની આપણી આસક્તિમાં કોઈ કડાકો બોલાતો નથી. ટૂંકમાં, જડરાગ અને જીવદ્વેષ એ જ જાણે કે આપણી જીવનશૈલી અને વિચારશૈલી બની ગયા છે.
જીવનને સાર્થક કરી દેવું છે? એક જ કામ કરો. જીવને નંબર એક પર લાવી દો અને જડને નંબર બે પર મૂકી દો. પછી જુઓ. ચિત્તની પ્રસન્નતા કેવી આસમાનને સ્પર્શવા લાગે છે?
‘અહીંથી જાય છે કે પછી...'
| ‘રસનો એક ગ્લાસ...' અને એ બેબી આગળ કાંઈ બોલે એ પહેલાં તો એ યુવકે એ બેબીના ગાલ પર તમાચો ઠોકી દીધો, બેબીની આંખોમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા. મેં મારી સગી આંખે આ જોયું અને હું હલી ગયો. સંપત્તિનો આ નશો? યુવાનીનો આ અવિવેક? હું એ જગાએ પહોંચી ગયો. બેબી હજી ત્યાં જ ઊભી ઊભી રડી રહી હતી.
‘તારે રસ પીવો છે ને ?'
‘નાનો ગ્લાસ કે મોટો ગ્લાસ ?”
‘મોટો ગ્લાસ’ અને મેં શેરડીવાળાને રૂપિયા દસ આપી બેબીને મોટો ગ્લાસ ભરીને રસ આપવા કહ્યું. જ્યારે બેબીએ એ રસનો ગ્લાસ મોઢે માંડ્યો ત્યારે એની આંખમાંથી તો આંસુ વહેવા જ લાગ્યા પણ એનાં આંસુ જોઈને મારી આંખો ય સજળ બની ગઈ.
દુઃખદ આશ્ચર્ય તો એ થયું કે મારી આ ઉદારતાને બેવકૂફી માનતા પેલા બે યુવકો મારી સામે કતરાતી આંખે જોવા લાગ્યા ! જાણે કે હૃદયની કોમળતા દર્શાવીને મેં કોઈ ભારે અપરાધ કર્યો હતો !
‘મહારાજ સાહેબ, આજે ઑફિસેથી ઘરે આવતા જે કરુણ દૃશ્ય જોવા મળ્યું છે એ હજીય આંખ સામેથી હટતું નથી.' પ્રવચન બાદ મળવા આવેલ એક યુવકે વાત કરી.
૫૧
