________________
હૃદય
કોમળતાસભર, મને સરળતાસભર, સ્વભાવે શીતળતાસભર અને વચન મધુરતાસભર આ તમામનો સરવાળો એટલે જ સમાધિમરણ.
ગલીના ક્રિકેટનો પણ જેને અભ્યાસ નથી એ નસીબયોગે ટેસ્ટમૅચમાં કદાચ સ્થાન પામી પણ જાય તો ય એ પહેલે જ ધડાકે સેગ્યુરી લગાવી શકે ? અસંભવ ! રેડિયોના જે સ્ટેશન પર ક્યારેય કાંટો મૂક્યો જ નથી એ સ્ટેશન પર કાંટો ગોઠવી દેવાના પ્રયાસને પહેલે જ ધડાકે સફળતા મળી જાય ? અસંભવ ! સ્કૂલમાં જે વિદ્યાર્થીએ ગંભીરતાથી શિક્ષણ લીધું જ નથી એ વિદ્યાર્થીને પરીક્ષામાં પ્રથમ નંબર લાવવામાં સફળતા મળી જાય ? અસંભવ ! જીવનમાં સાધનાના નામે, સરળતા કે સમર્પણના નામે, સાદગી કે સદ્ભાવના નામે, સગુણ કે સમતાના નામે જેણે કોઈ મૂડી જ એકઠી કરી નથી એને મરણ સમાધિનું મળી જાય? અસંભવ!
પપ્પાની આ જગતમાંથી થયેલ જાવું કામ જોયા બાદ એમ લાગ્યું કે આપણે જ જૂઠા છીએ, પપ્પા તો સાચા જ હતા. આપણે જે ગલત રાહે છીએ, પપ્પા તો સમ્યક માર્ગે જ હતા. આપણે જ ખોટના ધંધામાં છીએ, પપ્પા તો કાયમ નફામાં જ હતા એક યુવકે પ્રવચન પત્યા બાદ મારી સમક્ષ આ વાત કરી.
“એવી ભવ્ય વિદાય થઈ પપ્પાની?”
‘શું વાત કરું આપને ? છેલ્લાં પાંચેક વરસથી પપ્પા ખૂબ જ અશક્ત બની ગયા હતા. લાકડીના ટેકે ચાલવાનું પણ એમના માટે અશક્ય બની ગયું હતું છતાં ગાડીમાં હું એમને પ્રભુના મંદિરે અચૂક લઈ જતો હતો કારણ કે પ્રભુનાં દર્શન કર્યા વિના મોઢામાં પાણી પણ ન નાખવાના એમને પચ્ચકખાણ હતા.'
‘ઉંમર એમની ?' ‘વિદાય વખતે ૯૩ વરસની
‘શાંતિથી વિદાય થઈ ?' ‘એ જ વાત કરું છું આપને. રોજ રાતના હું પપ્પા પાસે જ સૂતો હતો. વિદાયની એ રાતે બાર વાગે પપ્પાએ મને ઉઠાડીને ૧00 ની નોટ આપી.”
‘શું કરું આનું?” “મેં પૂછ્યું,
‘સવારના દેરાસરમાં ભંડાર પર મૂકી દેજે.' ‘પણ પપ્પા ! આપણે દેરાસર સાથે જ તો જઈએ છીએ. તો તમે જ ભંડાર પર આ નોટ મૂકી દેજો ને?”
‘ના. હું તને સમજીને કહું છું... પપ્પા બોલ્યા. પપ્પાના સંતોષ ખાતર એ નોટ મેં મારી પાસે રાખી લીધી. અને પપ્પા ચાદર ઓઢીને સૂતા તે સૂતા. સવારના ઊંડ્યા જ નહીં.' આટલું બોલતાં બોલતાં એ યુવક રડી પડ્યો.
‘મહારાજ સાહેબ, પપ્પાના કરકસરભર્યા વ્યવહારને જોતાં ઘણી વાર એમ લાગતું હતું કે ‘ચમડી તૂટે પણ દમડી ન છૂટે” એ કહેવતમાં પપ્પા ક્યાં ગોઠવાઈ ગયા? જરૂરિયાત કરતાં ય વધારે પપ્પાની સહિષ્ણુતા જોતાં મનમાં એમ થઈ જતું હતું કે પપ્પા આવા કમજોર ક્યાં બની ગયા? જતું જ કરતા રહેવાની પપ્પાની વૃત્તિ જોતાં એમ થઈ જતું હતું કે પપ્પા ધંધામાં દેવાળું કાઢી નાખે તો નવાઈ નહીં.
પણ,
૩૧
