________________
મારી.
સંપત્તિ, સુવિધા અને સુખ, આ ત્રણમાંથી એક પણ ચીજ એવી નથી કે જેને આ સંસારનો એક પણ માણસ ન ઇચ્છતો હોય. આમ છતાં એક માણસ બીજા માણસને છૂટથી સંપત્તિ, સુવિધા અને સુખ આપવા તૈયાર નથી એ આશ્ચર્યોનું પણ આશ્ચર્ય જ છે ને?
મને ભાવતા રસગુલ્લાં તમને ન પણ ગમતા હોય એ બને પણ પેટ ભરવાની મારી ઇચ્છા તમારી ઇચ્છા પણ ન હોય એ તો ન જ બને ને? હું તમને રસગુલ્લાં ન આપું પણ મારી શક્તિ હોવા છતાં તમને પેટ પૂરતું ય જો નથી આપતો તો એનો અર્થ એટલો જ થાય ને કે હું તમારા પ્રત્યે કઠોર છું, ક્રૂર છું અને કાતિલ છું.
એક કામ ખાસ કરો. સંપત્તિ તમે ભલે સહુને ન આપો. સુવિધા ય ભલે તમે સહુને ન આપી શકો પણ સુખ જો તમે બીજાને આપી શકતા હો તો એ આપવામાં તો કૃપણતા ન જ દાખવો.
‘ગજબનો'
‘સંઘર્ષ ?” ‘નામનો ય નહીં” *કારણ ?' “મમ્મી'
એટલે ?' ‘મમ્મીનો સ્વભાવ, જતું કરવાની મમ્મીની વૃત્તિ, સુખમાં સહુને સાથીદાર બનાવવાની મમ્મીની ઉદારતા, દુ:ખમાં ભાગીદાર બન્યા રહેવાની મમ્મીની તૈયારી, હાથ છુટ્ટો પણ ખરો પણ બંધાયેલો પણ ખરો. ખાસ કરીને વહુઓ અને નોકરો પ્રત્યે ગજબનાક વાત્સલ્ય. આ તમામ પરિબળોને કારણે અમો સહુ જાણે કે સ્વર્ગમાં વસતા હોઈએ એવું અમને લાગી રહ્યું છે.'
| ‘કોઈ સુંદર વ્યવસ્થા ?' ‘આમ તો મમ્મીએ ગોઠવેલ બધી જ વ્યવસ્થાઓ અભુત છે પણ એક વ્યવસ્થા એવી ગોઠવી છે કે જેની કલ્પના કદાચ આપને ય નહીં હોય.
રોજ અમે જમવા બેસીએ ત્યારે અમારી થાળીમાં જે રોટલી આવે એ રોટલી પર. ઘી અંદરથી જ ચોપડાઈને આવે પણ ઘરનું કામ કરી રહેલા નોકરો જ્યારે જમવા બેસે ત્યારે એમની થાળીમાં રોટલીઓ લૂખી મુકાય પણ ઘીની આખી લોટી એમની બાજુમાં મુકાઈ જાય. એમને પોતાના હાથે રોટલી પર જેટલું ઘી ચોપડવું હોય એટલું ચોપડવાની છૂટ.’
‘આની પાછળ કોઈ કારણ ?” મમ્મીનું એમ માનવું છું કે નોકરોને આખો દિવસ કામો જ કરવાનાં હોય છે એટલે એમના શરીરને વધુ તાકાતવાન રાખવું જોઈએ. એ તાકાત મેળવવા એમને પૂરતા પ્રમાણમાં ઘી આપવું જ જોઈએ.’
‘મહારાજ સાહેબ, ૨૫ માણસનું અમારું સંયુક્ત કુટુંબ છે. ત્રણ ભાઈ અમે, અમારા ત્રણ ભાઈની પત્નીઓ, બહેનો, બાળકો અને અમારા સહુનાં શિરછત્ર તરીકે મમ્મી.’
‘પિતાજી ?' ‘ગુજરી ગયા છે' ‘પરિવારમાં શાંતિ ?'
૩૪
