________________
હાથીનું કદ વિશાળ,
એ હાથીને ચલાવનાર મહાવતના
શરીરનું કદ હાથીના કદ કરતાં નાનું.
એ મહાવતના હાથમાં રહેલ
અંકુશનું કદ એથી ય નાનું.
એ અંકુશનો વ્યવસ્થિત
ઉપયોગ કરી રહેલ મહાવતની બુદ્ધિ
તો સર્વથા અદશ્ય.
એ બુદ્ધિનું નિર્માણ કરી રહેલ મન
એથી ય વધુ અદૃશ્ય.
એ મન જેના તાબામાં છે એ આત્મા અદશ્ય
તો ખરો જ, સાથે અરૂપી પણ ખરો !
જવાબ આપો. તાકાત કોની વધુ ? સ્થૂળની કે સૂક્ષ્મની ? રૂપીની કે અરૂપીની ? આંખ સામે હોય એની કે આંખ પાછળ હોય એની ? શસ્ત્રધારકની કે નિઃશસ્ત્રની ?
પુરુષાર્થની કે પુણ્યની ? શબ્દોની કે મૌનની ?
યાદ રાખજો. બુદ્ધિ કબૂલ કરે કે ન કરે, મન માને કે ન માને, તર્ક સંમત થાય કે ન થાય, વિજ્ઞાન હા પાડે કે ના પાડે. તાકાતના ક્ષેત્રમાં સ્થૂલ કરતાં સૂક્ષ્મ જ આગળ હોય છે. રૂપી કરતાં અરૂપીની તાકાત જ વધુ હોય છે. શસ્ત્રધારક કરતાં નિઃશસ્ત્ર પાસે જ બળ પ્રચંડ હોય છે. પૈસા કરતાં પુણ્યની અને પુરુષાર્થ કરતાં આશીર્વચનની તાકાત જ વધુ હોય છે.
વય ૬૫ આસપાસની લગભગ હશે એ ભાઈની. પ્રવચનમાં એમની હાજરી તો નિયમિત ખરી જ પરંતુ પ્રવચનમાં એમની બેસવાની જગા પણ લગભગ નિશ્ચિત. કોમળ હૃદય અને સરળ મન એ એમની આગવી મૂડી. શીતળ સ્વભાવ અને મધુર વચન એ એમની આગવી ઓળખ.
૪૩
આજે પ્રવચન બાદ એ મારી પચે બેઠા અને એમણે પોતાના જીવનમાં ટકી રહેલ ગુણવૈભવના કારણની વાત સામે ચડાન કાઢો.
મહારાજ સાહેબ, વરસોથી વિશાળ પરિવારવાળા સંયુક્ત કુટુંબમાં રહેવાનું મારે બન્યું. જે દિવસે મારાં લગ્ન થયા એ દિવસે પરિવારના વડીલો પાસે આશીર્વાદ લેવાની પરંપરા અમારે ત્યાં વરસોથી ચાલી આવેલી. તઅનુસાર અમે બંને મારા દાદા પાસે આશીર્વાદ લેવા ગયા એ વખતે એમણે અમને બંનેને જે કાંઈ કહ્યું એ આજેય બરાબર યાદ છે. એમ કહું કે એ આશીર્વચનોના આધારે જ અમારાં જીવન સુંદર બન્યા તો એમાં જરાય અતિશયોક્તિ નથી.’ આટલું બોલતા બોલતા એ ભાઈ ગળગળા થઈ ગયા.
‘દાદાએ કયાં આશીર્વચનો કહેલા ?'
‘અમે બંને એમના ચરણમાં ઝૂક્યા અને એમણે અમારા બંનેના મસ્તક પર વાત્સલ્યસભર હાથ તો ફેરવ્યો પણ પછી મારી સામે અમી નજર નાખીને એટલું જ 181
“જો, સંપત્તિ આપીને હું તને આજે ખુશ કરવા નથી માગતો પરંતુ મારે તને બે આશીર્વચન એવા કહેવા છે કે જેનું પાલન તમે બંને જીવનભર જો કરતા રહેશો તો ન સુખમાં પાગલ બની જશો કે ન દુઃખમાં પીડિત બન્યા રહેશો. તમારી ઇચ્છા હોય તો એ વચનો કહું.’
‘જરૂર કહો’
‘મા-બાપ પ્રત્યેની કૃતજ્ઞતાને અભિવ્યક્ત કરતા રહેવામાં ક્યારેય પાછા પડશો નહીં અને પ્રભુના ઉપકારને સ્વીકારતા રહેવામાં ક્યારેય ઊણાં ઊતરશો નહીં. જન્મ અને જીવનનું દાન જો માબાપે કર્યું છે તો જીવનમાં બધી જ અનુકૂળતાઓ પ્રભુ તરફથી મળી છે. એ બંને સાથેના સંબંધમાં બુદ્ધિને ક્યારેય પ્રવેશવા દેતા નહીં. જીવન તમારા બંનેનાં નંદનવન બનીને જ રહેશે' બસ, એ આશીર્વચનો જ અમારા જીવનની શ્રેષ્ઠતમ મૂડી આજે બની રહ્યા છે.’
૪૪
