________________
कर्णाट
कर्णपुर
૩૦ જાપુર. વર્તમાન સમયમાં ભાગલપુરની પાસે
આવેલું કર્ણગઢ તે જ. (ચંપાપુરી શબ્દ
જુઓ). ટોલેમીએ જેને કરતી નગર કહ્યું આ છે તે જ કર્ણગઢ એમ ચૂલ કહે છે.
(જ. એ બંડ . ૧૮ પાક ૩૯૫). જાવ. બંગાળામાં મુર્શિદાબાદ જીલ્લામાં
બરહામપુરની દક્ષિણે છ મૈલ ઉપર ભાગીરથીના જમણું કિનારે આવેલું રાંગામાતી તે. “ કાનસેના ” (કુજિકા તંત્ર, અ૦ ૭; જ એ સે. બં, ૪ર પાર ૨૮૨). પૂર્વે આદિસૂરના સમયમાં તે બંગાળાની રાજ્યપાની હતું. આદિસૂરની વિનતિ ઉપરથી કને જના રાજા વીરસિંહે ભટ્ટ નારાયણ, દક્ષ, નૈષધચરિતના લખનાર શ્રીહર્ષ, છાંદડ અને વેદગર્ભ નામના પાંચ વિદ્વાન બ્રાહ્મણોને વેદ વિધિ પ્રમાણે યજ્ઞ કરવા બંગાળામાં મોકલ્યા હતા. * વેણિસંહારનો લખનાર ભટ્ટ, નારાયણ પાલવંશના ધર્મપાલ રાજાના દરબારમાં હતે એમ કેટલાકનું મંતવ્ય છે. “કાનના” નામ પણ જૂનું થઈ ઘસાઈ ગયું છે. એ શહેર હાલ રાંગામાતી કહેવાય છે. કેપ્ટન લેયર્ડ કહે છે કે રાંગામાતી પૂર્વે કાંનસોનાપુરી | કહેવાતું, અને એના મહેલના ઘણા ભાગનાં, તેમજ દરવાજાનાં અને કાઠાઓનાં ખંડેરો હાલ પણ જણાઈ આવે છે. જો કે હાલ એ જગ્યાએ વાવેતર થાય છે ( જ એ સેવ બં, પુર ૨૨, ૧૮૫૩, પા. ૨૮૧). કર્ણસુવર્ણ સશાંક કિંવા નરેન્દ્ર નામના છેલ્લા ગુપ્ત રાજાની રાજધાની હતું. આ રાજા છઠ્ઠી શતાબ્દિના પાછલા ભાગમાં બંગાળામાં રાજ કરતો હતો. એણે બૌદ્ધ લોકો ઉપર ઘણો જુલ્મ કર્યો હતો. એણે જ હર્ષચરિત્રમાં વર્ણવ્યા પ્રમાણે કનોજના રાજા હર્ષદેવ યાને શિલાદિત્ય બીજાના મોટાભાઈ રાજ્યવર્ધાનને દગાથી માર્યો હતો. કર્ણસુવર્ણનું રાજ ભાગીરથીની પશ્ચિમે આવેલું હતું અને હુગલી, |
બદ્ધવાન બાંકરા અને મુર્શિદાબાદનો સમાવેશ એમાં થતો હતો. રાંગામાતીની ભેયને રંગ લાલ છે. એવી આખ્યાયિકા ચાલે છે કે રાવણના ભાઈ વિભિષણને એક ગરીબ બ્રાહ્મણે રાંગામાતીમાં જમવાને નિમંત્રણ આપ્યું હતું. એ સભ્યતાના ઉપકારમાં વિભીપણે ત્યાં સોનાને વર્ષાદ વરસાવ્યો હતો. તેને લીધે એ જમીનને રંગ લાલ છે.
(રેવદંડ જે૦ લેંગના કલકત્તા રિવ્યું પુસ્તક ૬ માં છપાયેલા “ભાગીરથીના કિનારા ઉપર” નામને વિષય) લંકાની જોડે મોતી અને કિંમતી જવાહિરોના વેપાર કરવાથી બંગાળાને ઘણે લાભ થયો હતો એ બતાવવાને આલંકારિક ભાષામાં કહેલી આ આખ્યાયિકા છે (ક) અ, વા૦ ૧૮૯રર૩). ડાકટર વેડેલ (કાનસેન નગર), કૅસન નગર જે બંગાળામાં વર્ધમાનની પાસે આવેલું છે તે જ કર્ણસુવર્ણ એમ કહે છે.
( ડાટ વેડેલની અશાકની પ્રાચીન રાજધાની પાટલીપુત્રની બરોબર શોધ વાવ ૨૭). દ. રામનદ અને શ્રીરંગપટ્ટણની વચ્ચે આવેલો કર્ણાટકને ભાગ. એનું બીજું નામ કુંતલ દેશ છે, અને એની રાજધાની કલ્યાણપુર છે. કુંતલદેશ શબ્દ જુઓ. તારાતંત્રમાં લખ્યા પ્રમાણે મહારાષ્ટ્ર તે એ જ. એની સીમા બામનાથથી શ્રીરંગમ સુધી હતી. કર્ણાટની રાજધાની દ્વારા સમુદ્રમાં હતી. વિજયનગરના રાજ્યને પણ કટ કહેતા. (ઇમ્પરિયા ગેઝેટિયર એફ ઇંડિયા ૫૦ ૪). પરંતુ ઇમ્પિરિયલ ગેઝેટીઅરના સાતમા પુસ્તકમાં પાત્ર ૩૭૭ (૧૮૮૦) માં મહૈસુર, ભૂર્ગ, કાનડા, અને હસ્તગત કરેલા જીલ્લાઓ એ બધાને કર્ણાટ દેશ કહ્યો છે. મહેસુરનું રાજ્ય કર્નાટક કહેવાતું ( જ એક સો બં ૧૯૧૨ પા૦ ૪૮૨).
Aho! Shrutgyanam
