________________
काश्यपी गंगा
કશ્યપે વસાવ્યું હતું (અમરુનીનું હિંદુસ્તાન પુ ૧ પા૦ ૨૯૮ )
હાયપી ગંગા. ગુજરાતમાં આવેલી સાબરમતી નદી તેજ (પદ્મપુર ઉત્તરખડ અ પર) જામી. બ્રહ્મપુરાણના ૫૪ અધ્યાયમાં કાશ્મીરની હકીકત છે. એ પૂર્વે કશ્યપ ઋષિયે વસાવ્યાનું કહેવાય છે. ત્યાંના હરિપર્વત ઉપર કશ્યપ ઋષિના આશ્રમ અહીં આગળ હતા એમ યાત્રાળુ અગર મુસાફ્રેશને બતાવાય છે. આ સ્થળ શ્રીનગરની નજીક આવેલું છે. ( કશ્યપપુર શબ્દ જીઆ ). એ ઋષિના નામ ઉપરથી કાગસર અને કાશ્મીર નામ પડયાં કહેવાય છે. ત્યાંના લેાકા જેમને કાસા અગર કાસિયા કહેતા તેમનું નામ પણ કાશ્મીર પડયું છે. શ્રી વિષ્ણુ ભગવાનનેા મત્સ્યાવતાર કાશ્મી રમાં થયા કહેવાય છે. મહાપ્રલય કાળે લેાકાતે અચાવવાને દુર્ગાએ પોતે નૈાકાનું સ્વરુપ ધારણ કર્યું હતું. પશ્ચિમે પીરપંત્સલ પર્વતમાળાના બન હળખાણુ માર્ગો પર તેની પૂર્વમાં આવેલાં ત્રણ હિમાચ્છાદિત 'ચામાં ઊંચાં શિખર ઉપર
શતપથ
આ નાકા બાંધવામાં આવી હતી. આ શૃગને એ ઉપરથી નાબંધન તીર્થ કહે છે. અથર્વવેદમાં આ સ્થળને “નાવ પ્રશ્ન શણુ” કહ્યું બ્રાહ્મણમાં એને મનેારવસણું નામ આપ્યું છે ( મેકડાનલનેા સંસ્કૃત સાહિત્યને ઇતિહાસ પા૦ ૧૪૪). આ શૃંગાના પાદ પ્રદેશમાં કસર તળાવ આવ્યું છે. હાલ એને કાંસરનાગ’ કહે છે. ત્યાં શ્રી વિષ્ણુ ભગવાનનાં પદાંક-પગલાં આવેલાં છે. ( સેક્રેડ ઇસ્ટ સીરિઝનું શપથ બ્રાહ્મણનો, મહાભાર વન૦ ૦ ૧૮૬; ડા૦ સ્ટીનની રાજ તરગિણી ૨-૫૫૦ ૩૮૨). શ્રી નગરથી ખત્રીશ મૈલ ઉપર વિતસ્તા નદીને જમણે કિનારે બારમુળામાં વરાહાવતાર થયા કહેવાય છે. (શ્કરક્ષેત્ર શબ્દ જુએ). અશાક ઇ. સ. પૂર્વે ૨૪૫ માં અહીં મજ્જતુ તિક નામના
૪૫
कियान
બાદ ઉપદેશકને મેકક્લ્યા હતા. કાશ્મીરના ઇતિહ્રાસ સારૂ કલ્હણુની રાજતર’ગિણી જુએ. કાશ્મીર ગાંધાર રાજ્યને એક વિભાગ હતું, એમ જાતકની વાતા ઉપરથી જણાય છે. ( જાતક કેમ્બ્રિજ આવૃત્તિ પુ. ૩. પા૦ ૧૨૨-૨૨૯)
જાચો. હાલનું બનારસ તે. ખરું જોતાં બનારસ રાજધાનીવાળા પ્રદેશનું નામ કાશી છે.(ફાહ્યાંને, આપન્ન જાતક–ફાઉષ્માલ્ડના જાતકની વૃત્તિ, પા૦ ૯૮; મહાભા॰ ભીષ્મ૦ ૦ ૯, રામાયણ ઉત્તરકાંડ૦ સ૦ ૪૮)મુદ્દના સમયમાં કાશીનું રાજ્ય કાશળના રાજ્ય જોડે ભેળવી દીધેલું હતું. (લેાહીચ્ચ સુત્તબુદ્ધનાં વચનામૃતમાં પા૦ ૨૯૧-૨૯૨). વારાણુસી શબ્દ જુએ.
ટિ. મગધ તેજ ( વાયુપુરા૦ અઃ ૧૦૫; ઋગ્વેદ ૩-૫૩, ૧૪). તારામંત્રના મતે વ પ તથી ગૃધ્રકુટ સુધીના મગધના દક્ષિણુ વિભાગને કિકટ કહેતા( વાડ’ના આના હિત§ાસ ” પુ૦ ૧ ૫૦ ૫૫૮). વિવુવ દેશ નેપાળ,
હિંદુ
,,
વિપ્રિય શાણુ અને તાણુ નદીની વચ્ચે આવેલી કૈમુર પર્વતમાળા, એ પર્વતમાળા વિધ્યાચળના ભાગ છે. (હૂકરનુ હિમાલય જન લ ૫૦ ૧ પા૦ ૨૮). આ પર્વતમાળા જબલપુર પ્રાન્તમાં કટાંગીમાં શરૂ થઈ રેવા અને બિહારના શાહબાદ જીલ્લામાં ગયેલી છે. એને “કરામાંલી’‘ પણ કહે છે, કિષ્રિત્ય અને કૈમુર નામે કુમાર રાજ્ય ઉપરથી યે પડયાં હાય. કુમાર રાજ્ય ચેદીની લગોલગ આવેલું રાજ્ય હતું. (મહાભાર૦ સભા૦ ૦ ૩૦). યિાન બુદેલખંડમાં આવેલી કેન અગર ક્રએન નદી તે. (લાસેન), એ નદી ચડેલ રાજાઓના પ્રદેશમાં ઉત્તર દક્ષિણું વહે છે. એ વડે એ પ્રદેશના લગભગ સરખા એ ભાગ પડે છે. પૂર્વ ભાગમાં લિંજર અને અજયગઢ નામના
Aho! Shrutgyanam
