________________
૫૩
ત્રિરત્ન,બુધ અને સંઘના રથનાં ચિત્ર જોયાં હતાં. આ ત્રિરત્ને હાલના જગન્નાથ, બલરામ અને સુભદ્રાના રથનાં પ્રતિક જેવાં છે. અશેકની પાછળ થએલા સમ્પ્રતીના સમયમાં ઉજ્જ ચીનીમાં શ્વેતા એક રથ ફેરવતા. એ રથમાં તે જવન્તસ્વામીની કૃત્તિ મેસાડતા. ( જેકે!રશિવરાવળીની ખાત્તિ. પુ૦૧૧ ). ઇત્સિંગે પણ ‘જીતન” નામને ઉલ્લેખ કર્યાં છે. ( જીવા તકાકુના આધ ધર્મોનાં લખાણેા” પા૦ ૨૦). તન (ર). સ્તનનું ીજું નામ, .રામપુર. પાટલીપુત્ર તે જ કુશુમપુર ( મહા
વશ પ્ર૦ ૫. પટણાના દક્ષિણ ભાગનું નામ કુમ્હાર તે કુસુમપુર વિકૃત થઇ બનેલું છે. અહીં આગળ રાજમહેલ આવેલે હતેા. એ પાટલીપુત્રને જ ભાગ ગણાતું. ( મહુાવશ ઉપ્તામની આવૃત્તિ પ્ર૦ ૫. પા૦ ૪૬ ). .રામપુર (૨), કાન્યકુબ્જે. ુદું. કાબુલ નદી તે જ, વેદિક નામ કુભા, પારા
..
ણિક કાળમાં બદલાને કુહુ બન્યું હતું. ગાંધાર અને ઉમાના રહેવાસીઓના વર્ણન પછી વાસીઓનું વધ્યુંન આવે છે. મત્સ્યપુરાણ અ૦ ૧૨૦, પ્ર૦ ૧-૪૬; અને અ૦ ૧૧૩. -૨૧). કહ્યું છે કે સિંધુ નદી કહુએના દેશમાં થઈને વહેતી હતી. ટેલેમીએ કહેલું “ કા તે આ, એ સ્પષ્ટ છે. મેકડિલે “ કાફાન ” તે જ કા એમ નક્કી કર્યું છે. ( મેકક્રેડલનુ “સીકદરની હિંદુસ્તાન ઉપરનીસ્વારી”નામનુ પુસ્તક પા૦ ૬૧ ). ટાલેમીએ કહેલ કેઆ અગર કાઆસ તે “કાફેન કિવા ‘કાબુલ નદી” નહીં, એમ પ્રે॰ લાસેનનું કહેવું છે. ટાલેમીએ કહ્યું છે કે કાઆસ એ હિંદુસ્થાનની છેક પશ્ચિમમાં આવેલી નદી છે; પણ હિંદુસ્થાનના છેક પશ્ચિમ મુલક તે લંપાતા દેશ હતા, અને લંપા કાઆસના મૂળ
C
પાસે
कुश्तन
कुण्डगाम
આવેલા પ્રદેશમાં રહેતા હતા. ( જ૦ એ૦ સા૦ ૦ ૧૮૪૦ પા૦ ૪૭૪ ).
r
ગામ. તિરસ્ફુટમાં મુઝાફરપુર જીલ્લામાં આવેલા વૈશાલી ( હાલનું એસર ) નું ખીજાં નામ, વસ્તુતઃ કડગામ-અગર કુણ્યગ્રામ જે હાલ વસુષુણ્ણ કહેવાય છે, તે આ પ્રાચીન વૈશાલીનું પરૂં હતું. વૈશાલીના ત્રણ વિભાગ હતા. મુખ્ય વૈશાલી જે હાલ મેસર કહેવાય છે તે; કુણ્ડપુર-જે હાલ વસ્તુ કુણ્ડ કહેવાય છે તે; અને વાણીયાગામ-જે હાલ બનીયા કહેવાય છે તે. આ ત્રણે વિભાગમાં અનુક્રમે બ્રાહ્મણુ, ક્ષત્રીએ અને વાણીઆ રહેતા. વૈશાલ-કુણ્ડપુરી જૈન તીર્થંકર મહાવીરની જન્મભૂમિ મનાય છે. તીર્થંકર મહાવીરને વેશાલી, એટલે વૈશાલીના એવું બીરુદ હતું, બૈદ્યો જેને કાટીગામ કહેતા તે જ આ ગા છે, એમ પ્રે જેકાબી જૈનસૂત્રની પ્રસ્તાવનામાં કહે છે, (સે. ખુ. ઇસ્ટ. પુ. ૨૨, પા૦ ૧૧.)મહાવીરના જન્મ વૈશાલીમાં કાલેગા નામના પરામાં થયા હતા એમ કહેવાય છે, એ પરામાં ક્ષત્રિની “ ન્યાય’” અને ‘“નાટ” જાતા રહેતી હતી. એ પરામાં ચૈત્ય દ્વિપલાસ નામે દેવળ આવ્યું હતું. (ડા॰ હેન્હેં ઉપાસગદસામે પા ૪; અને એજ વિદ્વાનનું જૈનીજમ અને આહીંજમ નામનું પુસ્તક જુએ) કહેવાય છે કે મહાવીર પ્રથમ દેવન'દા નામની બ્રાહ્મ ણીના ગર્ભમાં રહ્યા હતા. પણ ઇન્દ્રે એ ગર્ભને કાઢીને ત્રિશલા નામની ક્ષત્રિયાણીના ગર્ભમાં મૂકયા હતા. તે વખત ત્રિશલાને હરણના જેવા માથાવાળા સેનાપતિ હિરણચમેશીને ગભ રહ્યો હતા. આ હરણેચમેશી અને બ્રાહ્મણાના બકરા જેવા માથાવાળા દેવ નૈગમેશ તે એક જ. ( એ. ૪૦ ૩૦ ૨ પા૦ ૩૧૬, ૩૧૭. સે॰ જીવ ઇમાં છપાયેલું કલ્પસૂત્ર પુ૦ ૨૨, પા૦૨૨૭, ) કુણ્ડનપુરના અગ્રગણ્ય અધિકારી અગર રાજા સિદ્ધાર્થની રાણી ત્રિશલાની કુખે મહાવીર
.
Aho! Shrutgyanam
..
