Aradhak Viradhak Chaturbhangi Shabdasha Vivechan

Author(s): Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 4

સંકલન-સંપાદનની વેળાએ પ્રાસ્તાવિક
ન્યાયાચાર્ય-ન્યાયવિશારદ પૂજય ઉપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી મહારાજાએ સંસ્કૃત-પ્રાકૃત અને ગુર્જર ભાષામાં અનેક અજોડ અનુપમ ગ્રંથરચનાઓ કરેલ છે. તેઓશ્રીએ સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ સહિત ગ્રંથો રચ્યા છે તો સ્વતંત્ર ગ્રંથો પણ રચ્યા છે અને અન્યકર્તક ગ્રંથો ઉપર ટીકાગ્રંથો પણ રચ્યા છે. તેમાંનો સ્વોપજ્ઞવૃત્તિ સહિત એક નાનો ગ્રંથ એટલે “આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી” ગ્રંથ.
આગમગ્રંથોમાં પાંચમું અંગ શ્રી ભગવતીજીસૂત્ર છે. તે ભગવતીસૂત્રનાં અષ્ટમ શતકના દશમા ઉદ્દેશામાં ચાર ભાંગાઓ દ્વારા ચાર પ્રકારના જીવોનો વિભાગ કરેલ છે.
(૧)દેશઆરાધક, (૨)દેશવિરાધક, (૩)સર્વઆરાધક અને (૪)સર્વવિરાધક. આ ચાર પ્રકારના આરાધક-વિરાધકનું સ્વરૂપ, શબ્દથી સંક્ષિપ્ત પરંતુ અર્થથી વિસ્તૃત આ ગ્રંથમાં પૂજય ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ વર્ણવેલ છે.
પ્રસ્તુત ગ્રંથના સંકલનનો નાનકડો આ પ્રયાસ, મુખ્ય તો નાદુરસ્ત તબિયતમાં આવા સુંદર અધ્યાત્મગર્ભિત તાત્ત્વિક ગ્રંથોના વાંચન-આલેખન કાર્ય દ્વારા, સ્વાધ્યાય સંજીવનીના સહારે પ્રસન્નતા જળવાઈ રહે, અને તત્ત્વગર્ભિત-રહસ્યગર્ભિત આવા કીમતી નજરાણા જેવા ગ્રંથો તત્ત્વજિજ્ઞાસુ વર્ગને ગ્રંથ લગાડવા માટે, અને ગ્રંથના પદાર્થોનો સૂક્ષ્મ બોધ અને બોધપૂર્વકની પરિણતિની નિર્મળતા સ્વ-પરને પ્રગટ થાય, એ ઉદ્દેશથી કરેલ છે.
ગ્રંથના સૂક્ષ્મ પદાર્થોને સમજાવવા માટે પંડિતવર્યશ્રીએ પોતાની આગવી શૈલીમાં સચોટ સુંદર વિવેચનતૈયાર કરાવેલ છે. તે વિવેચન સંસ્કૃત ભાષાના અનભિજ્ઞ એવા પણ તત્ત્વજિજ્ઞાસુ વર્ગ માટે તે પદાર્થોને સમજવા અને તેનો બોધ પ્રાપ્ત કરવા માટે દિશાસૂચનરૂપ બનશે. વળી સંસ્કૃત ભાષાના અભિન્ન એવા તત્ત્વપિપાસુ વર્ગ માટે, ટીકા-ટીકાર્થ વચ્ચે આવતા હેતુઓ વગેરેના ઉત્થાનપૂર્વક જે સંકલના કરેલ છે, તેનાથી ગ્રંથ વાંચવો સરળ બની જશે.
આરાધક-વિરાધકેચતુર્ભગી ગ્રંથના પદાર્થોનો સંક્ષેપસાર આપ્યો છે તેમાં દરેક ભૂમિકાઓનું વિશ્લેષણ કરેલ છે, તેથી એ અંગે વધુ લખવાની આવશ્યકતા જણાતી નથી. . આ ગ્રંથની સંક્ષિપ્ત અનુક્રમણિકા અને વિસ્તૃત અનુક્રમણિકા તૈયાર કરેલ છે. એ વિસ્તૃત અનુક્રમણિકાંવાંચતા તત્ત્વજિજ્ઞાસુ વાચકવર્ગને સ્વયં ખ્યાલ આવશે કે, નાનકડા પાંચ શ્લોક ઉપર રચાયેલ આ ગ્રંથમાં પંચમાંગ ભગવતીસૂત્રમાંથી આગમરૂપ ધૃતના અર્ક સમાન કેવા કેવા અતિ અદ્ભુત પદાર્થોરૂપ આ નવનીત શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાયજી મહારાજાએ આપણને પીરસ્યું
છે. તેને આરોગીને આપણે આપણા આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપે પ્રગટ કરીએ એ જ ભાવનાથી આ . ગ્રંથનું વાંચન-આલેખનકાર્ય કરેલ છે.
આ ગ્રંથને સારી રીતે વાંચી તેના ઉપર ચિંતન-મનન અને નિદિધ્યાસન કરવાથી વાચકને એ ખ્યાલ સ્વયં આવી શકે છે કે, મારો આત્મા સુવિહિત મુનિની જેમ સર્વઆરાધક છે કે