Book Title: Tattvabindu
Author(s): Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023422/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000000 :-.-. . .... ........ - - - --- A Y A 16 zrImad buddhisAgarajI granthamAlA granthAMka 10 90000000000000000000000000000000000 yoganiSTha munirAja zrI buddhisAgarajI kRta.* zrI tattvabinduH . amadAvAdanA prasiddha zeTha. maNibhAi dalapatabhAi. tathA zeTha jagAbhAi dalapatabhAi bI, e, tathA sarasvatibananA dhana vyayathI. chapAcI prasiddha karanAra, zrIadhyAtmajJAnaprasArakamamama. zrI" lakSmI" prinTiMga presa-amadAvAda. vIra saM. 2436 sane 1910 kimmata 0-4-0 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tunyabindu granthaH kiMcillekhyoddeza. AryAvartamAM AjathI 2436 varSa upara covIzamA tIrthaMkara zrI vardhamAnamabhu ( mahAvIraprabhu) vicaratA hatA. tatsamayamA aneka bhavyajIvo sarvajJa prabhunAM vacano sAMbhaLI kRtArtha thatA hatA. hAlamAM zrIvIramabhunA vacanono samAveza moTA bhAge pistAlIza AgamamAM tathA pUrvAcAryo racita graMthomAM thA yache. zrIvIraprabhunA samayamAM padArthonuM svarUpa jetuM upadezAtuM hatuM tetuM svarUpa hAla paNa temanA siddhAnto vAMcatAM samajAyache. hAlamAM vidyamAna jinAgamone vAMcatAM vastutuM yathArtha bhAna thAyaDe. siddhAMtonuM manana, smaraNa karatAM jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thAya che. prabhunI vANInuM agAdha svarUpache jema jema vAMcIe chIe. manana karIe chIe, tema tema temAMthI kaMika navuM svarUpa samajAyace. jinAgamotuM vAcana karatAM koi koi viSaya saMbaMdhI noTabuka karI sarva viSaya saMgrahI teno A vicAra biMdugraMtha banAvyoche, siddhAMtamAM kalAM tatvAnA svarUpanI AgaLa A graMthabiMdu samAnache mATe tattvabiMdu evaM sArthaka nAma AyuMDe. * A tavabiMdu koi koi sthaLe je je viSayo lakhyAche, temAM graMthonI sAkSIo ApavAmAM AvIche, sammatitarka, vizeSAvazyaka * Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( * ) tatvArtha sUtravRtti, panavaNAsUtra, bhagavatIsUtra, vicArabiMdu, praznottara sArdhazataka, praznaciMtAmaNi vagere graMthonI sAkSI ApavAmAM AvIche. amadAvAdanA prasiddha zrAvakazrAtA zA. choTAlAla lakSmIcaMdane A granthanA viSayo vAMcI saMbhaLAvyAche. tethI te AnaMda pAmyAche. A lakhelA viSayAsaMbaMdhI koine kaMi kahevAnuM hoya to rubaru A patrathI puchI khulAso karavo. A granthamAM prAya: chadmasthadRSTithI koisthaLe AgamavirUddha 'lakhAyuM hoyato te paMDito sudhArazo. vAamane siddhAMtasAkSIpUrvaka jaNAvavAmAM Avazeto bIjI AvRttimAM zuddhi karavAmAM Avaze. A viSayo lakhatAM amadAvAdamAM jhaverIvADA. AMbalIpoLanA upAzrayamAM vizeSAvazyaka vaMcAtu hatuM. AThahajAra zlokapUrNa thayA. tethI temAMthI keTalAka viSayo vizeSataH lakhyAche te punaH punaH manana karavA yogyache. saMvata 1965 nuM comAsuM amadAvAdamAM karyuche tyAM vizeSAvazyaka vAMcavAmAM AvatuM hatuM. tyAre vyAkhyAnamAM zrotAomAM nagarazeTha. mohanalAla lallubhAi tathA prasiddhazrotA zA. choTAlAla lakhamIcaMda tathA zA. hIrAcaMda kakalabhAi tathA zA. trikamabhAi AlamacaMdada tathA zA. hIrAcaMda sajANajI tathA zA. bAlAbhAi kakalabhAi, vagere hatA. sAdhvIomAM zravaNa karanAra tarIke mukhya sAdhvIzrI zivazrIjI tathA sAdhvIjI zrIsurazrIjI tathA zrIharakha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIjI vagere tathA zrAvikAomAM zeThANI.gaMgAbena,tathA caMcaLabena tathA zeTha. lAlabhAi dalapatabhAinI putrI mANekabena tathA zeThANI. gaMgAvenanI dIkarInIputrI sarasvatibena vagere hatAM zrotAnImaMDalI sujJa hovAthI vizeSAvazyaka vAMcatAM sarvane AnaMda thato hato. ane te samaye . upayogI je viSayo jaNAyA hatA. te lakhI lIdhA hatA. vizeSAvazyaka kAzI chapAyache tethI vizeSataH anukrame sarva viSayono utArokoM nathI.koi upayogI viSayone dhyAnamA AvatAM atra dAkhala karyAche. temAM je kaMi jinAjJA viruddha hoya to sajjano sudhArazo. graMthanI zuddhi karazo. prasaMga haze to tattvabiMduno dvitIyabhAga prasaMge lakhAze to chapAvavAmAM Avaze. A grantha tathA anya grantho chapAvavAmAM amadAvAdanA zrAvaka vargamA agragaNya prasiddha zeTha dalapatabhAi bhagubhAinA putra zeTha maNibhAi dalapatabhAi, tathA zeTha jagAbhAi dalapatabhAi bI. e. e dhanathI sArI rIte shAya karIche, mATe jJAnakSetranI unnati artha dhana vyaya karavAyI temane dhanyavAda ghaTeche. jJAnanA rasiyA zrAvaka gRhastho dhana vagerethI jinazAsanI unnati karI pratidina lakSAdi dhanyavAdone pAtra thAo. temanA AtmAnI unnati thAo. OM zAntiH zAntiH zAntiH mukAma. amadAvAda jhaverI vADo. AMbalI poLano upAzraya. saM. 1966 mAgasara zudI 5 zukravAra. li. muni. buddhisAgara. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yomaniSTha muni buddhisAgarajI kRta granthonI yAdI. ane te maLavAnAM ThekANAM pustakanuM nAma, maLavAnuM ThekANuM 1 je dharma ane khristi dhI e kenDalI sesAiTIsuMbaI. dharmane mukAbale che je 'ra-3 zrI ravisAgarajI vaDodarA mAmAnI paLa zA kezavalAla ane zokavinAzaka lAlacaMdane tyA, 4 padavya vicAro pAdarA. zA. mehanalAlabhAi hImacaMda 5 vacanAmRta che ke adhyAtmazAMti-zA. ratanacaMda lAdhAjI kAvIThA berasada pAse, ciMtAmaNi che aneya buddhisAgara samAja, 8 kanyAvikaya niSedha, 8 pUjA saMgraha sANaMda 10 buddhiprakAza gAyana saMgraha -zAmaNilAla vADIlAla sANaMda, 11 buddhiprakAza gAyana saMgraha amadAvAda saMbhava jinamaMDala, bhAga bIje, 12 samAdhizataka-zeTha, jagAbhAI dalapatabhAI mu. amadAvAda 13 tatvavicAra jJAna prasAraka maMDala. mubAI jhaverI bajAra 15 Atma prakAza zA. vIracaMda kRSNA. mu mANasA punA-vaitAlape. 16 bhajana saMgraha bhAga pahelo 17 bhajana saMgraha bhAga bIje.) amadAvAda, 18 bhajana saMgraha bhAga trIje. 18 bhajana saMgraha bhAga ceAthe, jana boDIga nAgorI rAha 20 adhyAtmajJAna vyAkhyAnamALa) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 AtmapradIpa 22 adhyAtmagItA, .. 23 AtmasvarUpa ! amadAvAda janatAMbara eDIga 24 anubhava paccIzI, 25 paramAtma darzana, nAgarIzarAha, 26 paramAtma jyoti, ra7 gurUdha, 28 prAcIna nyAya graMtha uddhAra jhaverI bhegIlAla tArAcaMda, saMskRta syAdvAda muktAvalI. amadAvAda zIvADAnIpALa, 29 tUrvabiMdu (yAne saMkSipta jaina beDIMga - siddhAMta ratana, nAgodhazAha amadAvAda30 cetanazakti grantha-(bhajana saMgraha trIjA bhAgamAM) 31 vartamAnakAla sudhA-(bha, trIjA bhAgamAM) 3ra paramabrahma nirAkaraNa- bhajana saM. 4 cayAmAM) 33 gadhyAtma vacanAmRta anya (bhajana saMgraha bhAga cApa) nahIM chapAvelA graMthonI yAdI. 34 tatva parIkSA vicAra 3ya dhyAna vicAra 36 sukhasAgara 37 gurUmAhAbhya. 38 zrImaMta sarakAra gAyakavADa sayAjIrAvanI AgaLa ApeluM bhASaNa 8 patra sadupadeza. * * Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganiSThamunibuddhisAgareNa. // tattvabindugranthaH prArabhyate // praNipatya parAtmAnaM, dharmadevaM guruMgiraM // zAstrodadheH samuddhRtya, tattvabindu viracyate // 1 // * 1. pRthvIkAya, apkAya, tejaskAya, vAyukAya e cAra pratyekanAM sthAnaka 350 jANavAM. 350 ne pAMcavarNe guNavA. je saradALo Ave tene begaMdhayI . . gaNavo. phera pAMcarasathI guNAkAra karavo. phera ATha sparzayI ... . guNAkAra karavo. ane phera pAMca saMsthAnathI gaNavA. te sarva gaNatAM sAtalAkha yoni thAya. pratyeka vanaspatinA 500 sthAnaka. sAdhAraNa vanaspatikAyanAM 700 syAnaka. dvIndriya, trIndriya, caturindriya sthAnaka 100 pratyekanAM jANavAM. devatA, nArakI, tiryacapaMceMdriya pratyekanAMsthAnaka 200 jANavAM. __manuSya yoni caudalAkhanAM utpatti sthAnaka 700 jANavAM. 2 jeno varNa, gaMdha, rasa, ane sparza eka hoya tenI eka yoni jANavI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (*) taravabinduH 3 jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha, mokSa, dharma, adharma, heya, jJeya, upAdeya, nizcaya, vyavahAra, utsarga, - apavAda, Azrava, parizrava, aticAra, anAcAra, atikrama, vyatikrama, ityAdi, sAMbhaLyAvinA zAstrarahasya samajAya nahi. 4 susthAna, sugrAma, sujAti, subhrAta, sutAta, sumAtA, sukula, .. subala, sukhI, suputra, supAtra, sudAna, sumAna, surUpa, suvidhA, sudeva, sugurU, sudharma, sudezAdinIyogavAi, puNyavinA prApta thatI nathI. 5 sumati, zIlavaMta, saMtoSI, satsaMgI, svajanasAcAbolA, satpuruSa, sulakSaNA, sulajjAvaMta, gaMbhIra, guNavaMta, guNajJa, evA guNavaMta puruSanI saMgati karatAM dharma pAmI zakAya. 6 cora, chalagrAhI, adharmI, adhama, avineya, adhikabolo, anAcArI, anyAyI, aghora, adhurA, kulakSaNA, kubolA, kupAtra, kuzIla, khuzAmatI, kulakhaMpaNa, tucchamativALA jIvonI saMgati karavI nahi. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavabinduH (^) 7 sadgurunA upadezathI, tathA abhyAsayI, tathA vairAgyaMthI jIva dharmaratna pAmI zake. 8 sUtrAbhyAsa, arthAbhyAsa, vastuabhyAsa tathA anubhavAbhyAsa e cAra prakArano abhyAsa karatAM dharmavastunI prApti thAya. 9 hiMsAthI pApa thAyache, SaTkAyane haNavAnA pariNAmathI vaira ane pApa e ve prApta thAya che| ane te pApa udayamAM Ave tyAre azAtA, AkulatA, udvegatA, asthiratA utpanna thAyache. 10 darzanamohanIya kSayopazamathI dharma thAya che, tathA cAritramohanIyanA udayathI puNya pApa thAya che, aviratino udaya maMda thAya tathA kSayopazama thAya tyAre viratino udaya thAya. ane viratino udaya thAya tyAre SaTkAya jIva upara dayAnA pariNAma upaje. tethI puNya thAya, ane aviratinA tIvra udaye pApa nIpaje, mAM eTaluM vizeSa ke cAritra mohanIyano udaya maMda hoya tyAre puNya, ane cAritra mohanIya udaya tIvra hoya tyAre pApa nIpaje. ane darzanamohanIyanA kSayopazamathI dharma hoya. tathA tenA kSAyika bhAvathI dharma hoya. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0) . tattvabinduH / 11 jyAM mithyAbanI puSTi na thAya. ane syAdvAdamArga virUddha bhA SaNa thAya nahIM. ane AtmasvarUpa upAdeyarUpe prarUpavAmAM Ave. ane zubhakriyAno Adara batAve ane zubhakriyAnA phalanI vAMchA na karAve, tiraskAra batAve, tema azubhakriyAno tiraskAra batAve, azubhakriyAnAM phala durgati Adi batAve, ityAdi AgamoktamarUpaNAne dezanA samajavI, puNyakriyA sevavI paNa tenA phalanI vAMchA na karavI. tenuM rahasya ema samajavu ke puNya kriyA zubha vyApAre zubhayogathI nahi Adare to mArga virUddhatA thAya, paraMparAe paNa vItarAga mArge joDAya nahi, ane jo puNyanA phalanI vAMchA kare.to nidAnarUpa mithyAsa praName, mATe puNya phala vAMchA rahita zubha kriyA karavI. 12 jIvane thato kheda nivAravA arthe pUrvabaMdhakarma saMbhArIe te A pramANe-jevAM jIve karma bAMdhyAMche tevAM udaye Aveche, te madhye keTalAMka karma pradeze vedIne kheraveche, keTalAMka nikAcita karma bAMdhyAche te vipAke jIva vedIne kheraveche, paNa jJAnI AtmA karma bhogavatAM udaya niSphala kare. Alove, niMde, pazcAtApa kare. tyAre alpabaMdha thAya, ane bahunirjarA thAya, mATe jAnI jIva samabhAve karma vedI udaya niSphala kareche. upayoge mAtmasvarUpa vicAre tyAre alpakarma baMdha thAya. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvavinduH (5) : 13-uvavAi sUtramA cAra prakAranI dharmakathA kahIche.. .. 1 AkSepinI. 2 vikSepinI. 3 nirvedinI. 4 saMvedinI. ? tattvamArgamAM joDAve te AkSepinI. 2 mithyAtvamArgathI nivartAve te vikSepinI. 3 mokSAbhilASa upajAve te nirvedinI. 4 vairAgyabhAva upajAve te saMvedinI dharmakathA jANavI. 14-kevalIprabhune kSAyika navalabdhi te navanidhi jANavI, tathA paM. cendriya ane cAra kaSAya nivartAvavAthI nava nidhi munirAjane jANavI. 15-cakSu indriyano vikAra naSTa thatAM hRdayajJAna cakSu nirmala yAya, zroteMdriyano vikAra maTe tyAre jinavacana zravaNanIti pratItirUpa thAya, jivhAM indriyavikAra naSTa thatAM Atmika anubhavarasa svAda pAme. nAzikAno vikAra maTatAM AtmaguNanI suvAsanA pAme, sparzandriyano vikAra na thatAMAtmapadezanA svabhAvarUpa sparzana thAya, krodha naSTa thatAM samatA pragaTe, mAna naSTa thatAM mArdadhaguNa pragaTe, mAyA jatAM Arjavaguga pragaTe, lobha jatAM saMtoSa guNa pragaTe. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 16 - midhyAtvanA cAra prakArache. 1 pradezamithyAtva 2 pariNAma mithyAtva 3 prarUpaNAmidhyAtva 4 pravartana mithyAtva temAMthI vyavahAra samakita pAme tyAre 1 prarUpaNAmidhyAtva ane prava rtana mithyAtva TaLe. graMthibheda thAya, upazama tathA kSayopazama samakita pAme tyAre pariNAmamithyAtva TaLe, temaja kSAyika samakita pAme tyAre pradeza mithyAtva TaLe. 17 - cAra prakAranI dezanA jANavI. 1 dharmadezanA 2 gatidezanA 3 baMdha dezanA 4 mokSadezanA. 18 - dharmanA cAra prakAra kA che. 1 AcAradharma 2 dayAdharma 3 kriyAdharma 4 vastudharma. 1 AcAradharma AdaratAM jovano anAcAra TaLe, tathA tethI laukika yaza, pratiSThA pAme, anya tIrthavALA paNa jainadharmanI prazaMsA kare. jainadharmanA AcAranI anumodanA kare. 2 dayA dharmathI hiMsAkarma TaLe. jIvanI sadgati thAya. zubhakarma upArjana kare, ane tethI paraMparAe muktipada prApta karI zakAya.. 3 kriyAdharma je jinapUjA-vaMdana, sadguruvaiyAvRtya, paiSadha, pratikramaNa Adi karatAM karmamala naSTa thAya, sugati pamAya, pa raMparAe muktimArgayAM joDAya. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tatvabinduH 4 cotho vastudharma. vastusvarUpe vastudharma pAmatAM svarUpAcaraNa sthiratA tathA samakita pAme, paramAtmasvarUpa thAya. ___e cAra bhedamAMthI eka paNa duhavAya nahiM tema pravarvavaM. je bhavya kriyAvidhi Acarato svasvarUpopayogamA varte te zighra karma naSTa karI paramAtmapada pAme. 19-karma vidhAche. akarmanI vargagA te dravyama. pAMca prakAranA . zarIrate nokarma jANavAM, ane rAgadveSate bhAvakarma AtmAzrita che. temAM dravyakarma ane nokarma paudgalikache. tathA zAtA ane azAtA te dravyakarmAzritache tathA harSollAsa te bhAvakarmAzritache. 20-paMca parameSTItuM smaraNa karavAthI odayikakarmanu nivAraga thAya, arihaMtAdikanuM dravyathI zaraNa karato jova pApano udaya niphala kare. tathA vipAkavedana paNa alpa thAya, tathA apA appaMmirao-AtmA AtmAnuM zaraNa kare arthAt svasvarUpamA pariNameto sarvakarma kSaya kare. ema AtmasaraNa ane nimittazaraNano bheda jANavo. arihaMtanuM nAma smaratAM, dhyAtAM, rAgadveSa / naSTa thAya, siddhapada smaratA, dhyAtAM, AtmA arUpibhAvane pAme. tathA AcAryapada gaNatAM, smaratAM, vicAratAM, dhyAtA, paMcAcAra pravartana sulabha thAya, ane bhavAMtare AcArya gaNadharAdika pada pAme. tathA upAdhyAyapadanu smaraNa karatAM tathA dhyAtAM zAstrArtha tathA sUtrAbhyAsanI sulabhatA thAya, bhavAMtare adhyApana zakti Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvavinduH pragaTe. sAdhupadanuM smaraNa tathA dhyAna karatAM muktimArganuM sAdhana yAya. gajasukumAlanI peThe turata muktipada pAme, darzanapada ArAdhato samakita nirmala kare, tathA cAritrapada ArAdhato paadhA cAritra pAme, tathA tapaHpada ArAdhatAM icchA nirodha thAya, e navapadano saMkSepathI bhAvArtha samajavo. javA. 21-dravya, kSetra, kAla, bhAva, pAmIne bAMdhyAM karma udaye Ave.jevA rase Ave tevA pradeze tathA vipAke bhogave. bhogavatAM jevAM vede tevAM navAM bIjAM baMdhAya, vedatAM samabhAve vede to nirjarA thAya, rAgadveSabhAve vede to navAM karma baMdhAya, tathA rAgadveSabhAve vedIne pazcAt pazcAtApa kare to karmabaMdhanA rasaghAta kare. tathA sthitighAta kare. ane karmabaMdhanI cikAza TaLe. ane te karma udayakAla pAmIne sukhe kharI jAya, ane karma vedatAM mana, thAya to cIkaNAM karma bAMdhe te udayakALe duHkhe bhogave, ane karma nirjare paNa vedatAM navAM karma baMdhAya. 22-kriyAe karma ane upayoge dharma ane pariNAme baMdha jANavo. 23-dhanabalathI dAna devAya, manobalathI zIla pAlI zakAya, tanu- , : balayo tapa thAya, samyagjJAnabalathI bhAvaddhi thAya, sadgurU Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH (3) dezanA zramaNa karabI, sudevanI sevanA karabI, sudharmanI ArAdhanA karavI. 24 - krodhamAna ve dveSanAM aMgache, mAyA ane lobha ve rAgAMgache. nA. kaSAyamAM strIveda, puruSaveda, ane napuMsakaveda, e traNa beda tathA hAsya tathA rati ve ema paMca rAganAM aMgache, temaja arati, zoka, bhaya, jugupsA, e cAra dveSanAM aMga jANavAM rAgadveSa teja moDa jANavo. 25- AtmasvabhAve pariNamatAM samyaktva guNa pragaTe // 26 - pAMca iMndriyanA viSayarUpa te dravyamana jANavuM. vyaktAvyakta vikalparUpa bhAvamana jANavuM. apekSAe A vyAkhyAche. 27 zuddhajJAna upayoge jIva bhAvanirjarA kare, ane vairAgyabhAva udAsinatA dravyanirjarA kare. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabinduH, 28 pudagalecchAthI ajJAnanI puSTi thAyache, ane mUrchAthI mithyA tvanI puSTi thAyache. 29 ATha karma madhye mohanIya karmanI ahAvIza prakRtiche, temAMtraNa ___... prakRti samyaktva mohanIyanI jANavI, cAritra mohanIyanI pa'... cIza prakRtiche te madhye tera prakRti rAganA gharanI ane bAra pra. kRti dveSanA gharanI jANavI. 30 yogatrike upAyoM karma te tapa saMyamAdi zubha kriyA vyApAre . pravartatAM TaLeche, tathA zuddha upayoge AtmasvarUpamA pariNamatAMsa tAe karmache te maTAve. tathA mithyAtvathI bAMdhyAM karma samakitathI TaLe, aviratinAM bAMdhyAM karma viratithI TaLe. kaSAyanAM bAMdhyAM karma upazamAdi samatA guNathI TaLe, pramAdathI bAMdhyAM karma amamAdadazAe TaLe, indriyaviSayanAM bAMdhyAM karma te tapazcaryAthI TaLe. 31 sarva saMyogono viyoga thaze. cetana cetI le. paramAM iSTabuddhi duHkhanuM mULache Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH 32 AtmasvabhAvamA rama! dunIyAdArImAM muMjhAiza nahIM. nIvana prati dina vahyA kareche. jyAM prIti tyAM bhIti rahIche. svAtmamA bhIti dhara. 33 tAru iSTa tArA hAthamAMche, bhUlIza to bhamIza. 34 sadaguru AjJA sadA kSaNe kSaNe smarI svabhAvamAM ramaNa kara. , 35 parasvabhAvamA ramatAM kozaMTAnA jevI avasthA thaze. 36 dhananI kepha madirA samAnache. nirUpAdhimAM sukha ane upAdhimAM duHkhaja che. 37 bAhyanI moTAi antaranI moTAine rokeche. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (99) tasvaciduH 38 AtmasvabhAve jAmbA teja jAgyAja jANavA. 39 jeTalo bAhya vastumAM AnaMda teTaluMja pAchaLathI duHkha. 40 cetana have pramAda tyAga ? tyAga ? tyAga. 41 manuSyonA paricayamAM sAdhuone alpa AvakuM teja hitakarache. 42 AtmA tArI bhUla taneja naDaze. 43 cetI le, mAyAmAM zuM mhAlI rahyoche. 44 sadeva sadgurU ane sadUdharmanI zraddhA parama hitakArakache. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH namamiwwww 45 svataMtrajIvana AtmasvabhAvamA ramavAthIja jANavU. 46 pArakI AzA sadA nirAzA. AtmasammukhatAja karavA yogyache. 47 koi jIva pApa bahu kare ane karmaalpabAMdhe, ane koi jIva pApa alpa kare ane karma bahu bAMce. koine pApa bahu ane karma paNa bahu, koine pApa ane karma eke nahIM e caubhaMgI jANavI. -- 48 zuddha upayoge dharma. kriyAe kama, mithyAtvamohe bharma, samyag dRSTi dharmAdhikArIche. saMkalpa vikalpamA AtmA pariNameto karma baMdha kare. ane AtmA nirvikalpabhAve pariNameto dharma pragaTAvI zake. 49 cetanA be prakAranIche. 1 jJAnacetanA bIjI ajJAnacetanA. ajJAnacetanAnA be bhedache, ekakarmacetanA bIjI karmaphalacetanA. rAgadveSapaNe pariName te karmacetanA jANavI. ane azyamA AvyAM karmane vede te karmaphala cetanA jANavI. jJAnacetanAmAM bheda nathI. jJAnacetanA pragaTatAM karmacetanA ane karmaphala TaLe. samakita pAmyA bAda jJAnacetanA hoya, mithyAtvIne ajJAna cetanAja jheya. / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) tatvabinduH 50 bhUtakAlanAM pApa pratikramaNathI TaLe. vartamAnakAlIna pApakarma sAmAyakathI TaLe ane anAgatanAM pApache te pratyAkhyAnathI TaLe. 51 karmacetanA sajIvane hoya. karmaphala cetanA ekendriyAdi pramukha ne hoya. samyagdRSTine jJAnacetanA hoya. 52 jIva traNa prakAranAche. 1 eka bhavAbhinaMdI te midhyAdRSTijIva jANavA. bIjA pugalAnaMdI te samyagdRSTijIva jANavAH samyadRSTi jIvane zubha karma pudgala udaya AvatAM rati vedAya paNa saMsAramAM AnaMda karI jANe nahIM, mATe samyagdRSTi jIvane pulAnaMdI kavAya kevala AtmAmAMja AnaMda mAne ane svasvabhAvamAja sukha mAne te munirAja AtmAnaMdI jANavA. 53. zubha upayoge sugati hoya. azubha upayoge kugati hoya, tathA azuddha upayoge saMsAra tathA zuddha upayoge mukti hoya. 54 puNya pApa te yoga AzrayIche, ane dharma adharma te upayoga AzrayIche, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 55 zarIra saMbaMdhI bala ane aMtaraMga AtmaparAkramate vIrya jANavU. aMtaraMga AtmAnu parAkrama te udayAnusArI jANavU. 56 muni, yogasaMvara ArAdhatAM audayika karma nivAreche. ane upa-, yogasaMvara ArAdhatAM sarva karma naSTa kareche. 57 pistAlIza lAkha yojanano sImaMta nAmano narakAvAsache. manu SyakSetra pistAlIza lAkha yojananoche. huDuka vimAna pistAlIza lAkha yojana pramANache. siddhazilA pistAlIza lAkha yojana pramANache. 58 sAtamI narakano apratiSThAna pAthaDo, tathA sarvArthasiddhavimAna, - tathA jaMbudvIpa, e traNa padArtha lAkha yojana pramANache. 59 iriyAvahiyAnA ahAra lAkha covIsa hajAra ekasone vIza . bhedache te nIce mujaba jANavA. pAMcasotresaTha jIvanA bhedache tene Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) tatvabinduH abhihiyA Adi dazapade guNavA. tene rAga ane dveSe guNavA. tene manaH vacana ane kAyAnA yogathI traNaguNA karavA. - punaH kara karaj ane anumodanuM ema traNe guNIe punaH atIta anAgata ane vartamAna etraNabhede guNI punaH arihaMtAdika chae guNIe to 1824120 bheda thAya. 60 dharmakSamA caturthaguNa sthAnakathI pragaTeche. kSamA RNa prakAranIche. 1 dharmakSamA 2 upakArakSamA 3 apakArakSamA. 61 utpAtikI buddhi, vainayikI buddhi, trIjIkArmaNakIbuddhi, cothI pAriNAmikI buddhi jANavI. 62 pratyAkhyAna, kAyotsarga, pratikramaNa, e traNa Avazyaka upara prIti jANavI. caturviMzatistava, sAmAyaka, ane guruvaMdana e traNa Avazyakapara bhakti jANavI. 63 matijJAna ane zrutajJAna pazcAt avadhijJAna tathA manaH paryavajJAna .. thayAvinA kevalajJAna upaje. matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAna pazcAt manaHparyAyajJAna thayA vinA paNa kevalajJAna hoya. mati Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabinduH (10) ane zrutajJAna thayA pAdaM avadhijJAna thayA vinA paNa manAparyavajJAna pAmI kevalajJAna pAme. matijJAna. zruta avadhi ane manaH paryava e cAra jJAna pAmIne paNa kevalajJAna thAya. 64 deva paMca prakAranADe. 1 dravyadeva, 2 naradeva, 3 dharmadeva 4 de vAdhideva 5 bhAvadeva. devAyuSya bAMdhyu te dravyadeva. cakravarti te naradeva jANavA. munirAja dharmadeva jANavA. tIrthakara te devAdhideva jAmavA. devapaNe utpanna thaelate bhAvadeva jANavA. 65 devanI strIyo devatAMnA karatAM batrIza ghaNIche. manuSya strIyo pu rUpa karatAM sattAvIza gaNIche. 66 jinakalpI te bhavamA mukti jAya nahIM, evaM zrI kalpabhASya tathA pravacanasAroddhAratimAMche.. 67 vIryAcAranA chatrIza aticAra nizIthabhASya tathA cuNImAM kasAve. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) tatvavinduH 68. gArakI vedanAthI eka gAu uMcA uchaLe evaM jIvAbhigamamA kamuLe. 69 grahasthAvAsamA rahelA tIrthakarane sAdhu namaskAra kare nahi. 70 prathama muNagaNe cAragatinuM AyuSya bAMdhe. cothe guNaThANe deva tathA manuSyagatinuM AyuSya bAMdhe, pAMcame chaThe tathA sAtame guNagaNe devAyuSya bAMdhe. 71 cAragatimA kSAyikasamakita sadbhAvache. para sA muNThAmethI cothe Ave. pAMcame Ave chaThe Ave tathA sAtame paNa Ave. * agavahArarAziyAdhI vyavahArasazimA AvI pAcho adhyA hAra rAzimA jAya to tene utkRSTa aDhI pudala parAvartanakAla Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamaram marrime tasvabinduH ' vyavahAra rAzimA AvatAM lAge. bAdaranigodamAMje je vakhate Ave te vakhate sittara koDAkoDI sAgaropama ane bAkIno sUkSmanigodamA gALe. 74 jIvathI chUTI paDelI AThakarmanI vargaNA chUTI rahe to jaghanyathI antarmuhUrta ane utkRSTa asaMkhyAta kAla jANavo. AThe vargaNAo potAnuM vargaNAsvarUpa choDI anyarUpe paNa pariName. 75 samakita te jIvanI sattAe dravyatatvarUpecha. tethI paDe topaNa mithyAtvaparyAya dravyaguNarUpe ekatvapaNe na pariNamI zake. ame na praNamI zake tethI 70 sittara koDAkoDI sAgaropamamI sthiti baMdhAtI nayI, teTalA mATe mithyAtvate paryAyalpa pariNameche. ane tyAre eka koDAkoDI sAgaropamanI ochI sthitibaMdhAthache, te bhAva potAnA kSayopazamathI upaje. jJAnI kahe te satya. 76 1 nAmathI navatatva 2 guNathI navatatva 3 lakSaNathI navatattva ane . cothu svarUpa pariNAmarUpa navatatva jANavAM. jIvAnIvAdika ___ nAmayI navatatva jANavAM. cetanA guNate jIvano jANavo. tathA varNAdi gaNamaya paMca ajIvadravya jANavA, tathA pUrvagati i. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) tasvavinduH ndriyamukhna Ape te puNyano guNa jANavo. tathA adhogati saMklezarUpate pApano guNa jANavo, zubhAzubhakarma Agamana guNa Azravamo jANavo. zubhAzubha nirodha zuddhopayogaguNa, saMvara tatvano jANavo, zubhAzubhakarmano Atmapradeza sAthe baMdha te baMdhatatvano guNa jANagho. AtmapradezathI karmapudgalonU kharate nirjarAno guNa jANavo. karmathI mukAvaM te mokSatatvano guNa jANavo. jIva te jIvatvapaNe pariName. ajIva te jIvane AhArAdihetupaNe pariNameche. puNya te jIvane iMdriyasukhanI zAtA . rupe pariNameche, ema navatatva svabuddhithI vicArIeto eka jI. vane pariNameche. ema navatatva cAra prakAre jANavA. 7 mithyAtvI jIvane AzravabaMdhaparvaka nirjarA hoya. samvagaDaSTri ..... jIvane saMvarapUrvaka dravyabhAva nirjarA hoyache. jJAnazakti tathA vairAgyabalathI samakitIne dravyabhAva nirjarA thAyache, rAgadveSa pariNamananu ghaTADavU. te bhAvanirjarA, ane dravyanirjarAte karmavargaNAnuM paTADa. je udaye Ave te nirjare tevAM karma pAcha baMdhAya nahi. baMdhaalpane nirnarA ghaNI samakitIne thAyache. mithyAtvI nirjarA kare paNa pAcho baMdhAyache. 78 AtmAnA asaMkhyAta pradezache. ekeka pradeze anaMtizakti che, tathA ekeka pradeze anaMtajJAna che. tathA ekeka pradeze anaMtA paryAya dravyaguNa paryAya sthApana syAdvAdamAthI jANavU. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 79, samyagdarzanathI dravyazakti pragaTe., samyagajJAna guNathI prakAza thAya. samyakcAritre pariNAma sthiratA vRddhi pAme. 80 samyaktva pAmyAvAda zuddhopayoga hoya, mithyASTine azuddho payoga hoya. temAM paNa mithyASTine zubhakriyA hoya paNa zubhaupayoga nahIM, zubhopayogato zuddhanA gharanoche. te anicchA e hoya- tathA mithyAtvIne zubhakriyArUpa zubhopayoga hoya, paNa nidAna abhilASa sahita hoya. te mATe azubharUpa kasA. ane samyagdRSTine zuddhopayoganA gharano je zubhopayoga te anidAnarUpe kahyo, te mATe samyagdRSTine zuddha upayoga te zubha mizriva hoya te mATe taratamabhede caturthaguNasthAnakathI AraMbhI bAramA guNagaNA paryaMta mizra upayoga hoya. teramA guNaThANAthI zuddhopayoga pUrNapade hoya, mithyAtvIne azuddhopayoga hoya. 81 anubhava pratyakSa AtmasvarUpa vicAratAM dhyAna karatAM mana vi. zrAma pAmeche. rasAsvAda sukha upajete, te vAta anubhava pratyakSa che, yathA zarkarA AsvAdanathI. sahasra zarkarAno anubhava pratyakSa thAyache, tema jIvadravya paNa potAnI samyagdRSTithI anubhava pratyakSa thAya che. chaumathyANaM daMsaNaM puDhaM nANaM iti mUtre uktaM chadmastha prathama dekhe pazcAt jANe. darzanato sAmAnyAva bodhache, jhAtkArarUpa bhAse. alpakAla rahI pazcAt jJAnamAhi bhaLe, jJAnato . vizeSAvabodharUpache, te ghaNo kAla rahe. e rIte Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyAbindu wwwimmamarimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm samyagdRSTi AtmasvarUpa dekhe. paNa sAkSAt arUpI asaMkhya pradezarUpamaya AtmAneto kevaladarzanathI dekhe. samyagdRSTine pratIte anumAne, anubhava svarupe dekhe. jinavacana pratItie gavya svarUpa dIDhuM. anumAne cetanA lakSaNa guNe pratyakSa AtmA dekhyo kahevAya. ema AtmasvarUpane samyagdRSTi dekhe. tatvaM jJAnigamyam. 82 traNa yoga sAdhune ratnatrayIrUpe pariNameche, te batAveche. mano yogato darzanazradvAnarUpe pariNamecha. te vastunA nirdhArathI ca. lato nathI, vacanayogate jJAna bhaNavU tathA yathArtha upadeza devo ityAdithakI jJAnarUpe pariNameche. kAyayogate SaTkAyanI / dayArUpe pravartache. jayaMcare jayaMciThe ityAdirUpa jANavo, 83 samyagadarzanathI janmabhaya TaLe che. samyagjJAnathI jarA duHkha - TaLeche, sampacAritrathI maraNabhaya TaLecha, , . 84 praNa prakAranI dezanA jaga makAranAM karma TALecha. yayArtha deza* * nAthI jIvAjIvAdikanuM svarUpa dhAryA praNamyA yakI vastu tarakhano prakAza thAyache. tethI bhAvakamaroga TaLecha. tathA vidhi bAda dezanAyI mahAvata dezaviratirUpa AcaraNa subhopayoge Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH ( 23 ) Acarato chato dravyakarmaroga TALe. tathA trIjI caritrAnuvAda dezanAthI zarIra saMbaMdhI kAmabhoga viSaya tathA kaSAyathI nivarte, jema jaMbU khAmI pramukha munirAjonA caritra zravaNathI vairAgyaguNa pragaTe ane tethI nokarmano roga miTe. 85 dharmazravaNa tathA dharmasUtrAbhyAsa udyamanIrUci samvat darzanaguNanI prApti karAve. tathA tatvAtastvagaveSaNAbuddhithI samyagjJAnaguNanI prApti thAya, tathA paMceMdriyanA viSaya tathA cAra kaSAya tathA paMca pramAdano je tyAga tethI cAritraguNa pragaTeche. tathA AtmasvarUpamAM lInatA tathA eka sthiratA tathA dhyAnathI vIryaguNa pragaTeche. ema cAraguNa hetu dhAravA. have enAM zarIramAM sthAnaka kaheche. darzana cakSu madhye. jJAnate hRdayamAM, tathA cAritrate caraNe, tathA vIryaguNa utsAhaviSe hoya, ema cAra guNanAM sthAnaka samajavAM 1 86 svarUpahiMsA, anubaMdha hiMsA, dravyahiMsA, bhAvahiMsA, tathA yogahiMsA, AdihiMsAnA ghaNA bhedache svarUpahiMsAte sAdhune nadI utaratAM hoyache. jinAjJAthI tyAM doSa nathI. nadI utaratAM ayatanAnA sadbhAvathI iriyAbahiyA Alove, tathA samyagdRSTine devapUjA guruvandanA tathA AhAra horAvatAM ityAdi kArye svarUpa hiMsA jANavI. paNa tethI alpabaMdha ane ghaNI nirjarA thAyache mAThe svarUpa hiMsA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) tasvavinduH jANavI. tathA vaLI rAgadveSe praNamIne je koi maMda buddhi pANI ' chakAyanA jIvane haNe. ane tevI hiMsAnA taratama adhyavasAye mahAkarmabaMdha phare, tethI azubhavipAka udayamAM Ave e anubaMdha hiMsA jANavI. vaLI enA bheda madhye dravyahiMsAAve teno kiM cit artha lakheche. dravyahiMsA anupayoge hoya, bhAvahiMsA pariNAme hoya, bAhyahiMsA tathA yogahiMsA eTalI svarUpa hiMsAyAM bhaLe tathA pariNAmahiMsAte bhAvahiMsAmA bhaLe, ityA* * dika samajI levu. 87 1 icchAyoga,2zAstrayoga 3sAmarthyayoga. etraNa yoga jANavA. 48 krodha rajaputane ghaNo hoya, mAnakSatrIne ghaNo hoya. mAyA te vezyA tathA vaNikne ghaNI hoya, bhayate kAyarane ghaNo hoya. 89 nAma jinanuM sthAnaka jivhA iMdriyamAMche, sthApanA jinanuM sthAnaka cakSu iMdriyamAMche, dravyajinasthAnaka manoyogamAMche,manoyoge zraddhAnache mATe. bhAvajinanuM sthAnaka hRdayamAM hoya, 90 AhArasaMjJAe jIva anAdikAlathI khAto rahecha. bhaya saM . jJAthI caturgatimAM kaMpato raheche. maithunasaMjJAthI paMceMdriyanA ___viSayonI abhilASA kareche, parigrahasaMjJAthI pugalavastu Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH ( 25 ) ekaThI kareche. e cAra saMjJAmAMthI prathama saMjJA vedanIya karmanA gharanIche. ane bAkInI traNa saMjJA mohanIyakarmanA gharanIche.! 91 lezyA yoga pratyayIche ane yogate nAmakarmamadhyeche. mATe lezyA nAmakarmamAM AvI tattvakevalI jANe. 92 cakravartinaM, cauda ratnamAMthI cakra, asi, chatra, anedaMDa e cAra ratna AyudhazAlAmAM upaje, tathA maNiratna kAMgaNIratna ane carmarana nidhiziragRhe nIpaje. tathA vaLI purohitaratra, vArdhakIratna, senApatiratna, gAthApatiratna, e cAra rana potAnA nagaramAM upaje. strIratna rAjakule nIpaje. tathA gajaratra ane azvararana e ve ratna vaitADhya parvata upara utpanna thAya, have navanidhAnanI utpatti kahe che. gaMgAnadInA kAMThe navanidhAnanI navapeTI pragaTe, bAyojananI te peTI lAMbI ane ve yojananI pahoLI, ardhayojananI uMcI jANavI, te yojana AtmAmAMgula pramANa jANavA, e navanidhi maMjuSAnA AkAreche. vaiduryamaNiratnamaya kamADache. sarpikA nAmanuM prathama temAM skaMdhAvAra nagara niveza ityAdi. pAmika nAme bIjuM nidhAnache tyAM bIjanI sarva saMpattiche. pAMgala nAme trIjuM nidhAna temAM naranArI hayagayanAM AbharaNa jANavAM. cothuM mahApadma temAM cauda jAtinAM ratnache, pAMcamuM mallinAme mAM vividhavatrache chaThu kAlanAmache temAM trikAlajJAnanAM pustakache. sAtamuM mahAkAla temAM suvarNa rUpuM maNiloha sarva Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) arabindu: dravya akhUTache. ATha mANavaka temAM sarva yuddhanItiche. navapuM zaMkhanAmeteSAM caturvidha kAvya tathA turyanA aMga nATaka vidhino saMgIta graMthache. ekekanidhAne eka hajAra devatA adhiThAyakache te vyaMtarika devatA jANavA. tenuM AyuSya eka palyopamanuM jANavuM. 93 caudavidyA moTIche. 1 nabhogAminI 2 parazarIrapravezinI 3 * rUpaparAvartinI 4 staMbhanI 5 mohinI 6 svarNasiddhi 7 raja siddha 8 rasasiddha 9 baMdhathobhinI 10 zatruparAjayinI 11 vazakaraNI 12 bhUtAdidamanI 13 sarvasaMpatkarI 14 zivapada prAptikArikA. 94 anAdimithyAtvI jIvane trIjuMguNaThANaM caDhatAM na Ave te so prathamaguNaThANAthI graMthI bheda karI upazama samakita pAmI cothe Ave. tathA sAdi mithyAtvI samakita pAmIne paDayo hoya te pAcho kSayopazama samakita pAme se trIne guNaThANe Ave tene paDatAM paNa Ave. 4 95 karmanI prakRti sattAe 148 ekazo aDatAlIza mithyAtva guNagaNAthI mAMDI agyAramA guNaThANA sudhI hoya. paNa bIje Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH zrI guNaThANe jinanAma karmavinA 147 ekaso suDatAlIza prakRti hoya. tenuM kAraNa batAveche. cauthaguNaThANe kSayopazama samakita che. te samakitavALo jinanAmakarma bAMdha te bAMdhIne pAcho paDe samakita vame to te pahele guNaThANe Ave paNa bIje tathA bIje guNaThANe nAve te mATe midhyAtvaguNaThANe sattAe 148 prakRti hoya, ane zAsvAdana samakita to upazamabhAva AzrayIche. ane upazama samakita chatAM jimanAmakarma na bAMdhe. cothe guNaThANe jyAM sudhI upazama samakita hoya tyAM sudhI jinanAma karma na bAMdhe. stokakAlache mATe. kSayopazama tathA kSAyika samakita chate jinanAmakarma bAMdhe. kSayopazama samakitathI paDato jinanAmakarma baMdhavALo prathamaguNaThANe Ave paNa bIje zrIje guNaThANe nAve tathA upazamasamakitI paDe to bIje Ave. upazamabhAve jinanAmakarmano baMdha nathI mATe. bIje trIne guNaThANe sattAe 147 ekazatasuDatAlIza makRti hoya. ( 20 ) vvvv 96 sAta prakRti madhye prathama cAritramohanIyanI cAra prakRti tathA mithyAtva tathA mizra e cha prakRti vAghaNa samAnache. eka samyaktvamohinI kUtarI samAnache. e sAta prakRti sattAmadhI kSaya kare tyAre kSAyika samakita hoya, ane e sAta prakRti upazamabhAve tyAre upazama samakita hoya. mithyAtvAdi traNa prakRti ane anaMtAnubaMdhI cokaDI e sAta prakRtimAMhidhI je je prakRtimAM daLIyAM udaye Ave te khapAve ane bAkI rahyAM teno upazama kare tene kSayopazamasamakita kahe che. kSayopazama samakita vALAne midhyAtvano pradeza udaya hoyache paNa vipA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) tabinduH kodaya nathI. upazamasamAkatavALAne pradezodaya tathA vipAkodaya nathI. 97 anaMtaparamANu skaMdhatu pratibiMba paDI zake. 98 guNagrAhI sAhyakArI vinayI sevAkArI gaMbhIra evA ziSya tathA zrAvako durlabhache. guNagrAhItuM svarUpa batAveche. gurU pAse sUtrasiddhAMta zravaNa karI ghaNI prazaMsA kare. kIrti kare paNa gurUnA koika audayikabhAvanA avaguNa dekhI niMdA kare nahi. kheda tathA aprIti dhAraNa kare nahIM. jo kheda dhAraNa kare to bhakti tathA vinayaguNathI bhraSTathavAya ziSya tathA zrAvakache te gurUnA guNagaveSI hoya te kahe che. gurUmAMhi eka upakArano guNa hoya te dekhe paNa vinaya cUke nahIM. avaguNa dRSTimAM lAve nahIM, tathA sAhyakArI eTale gurUrAjane anna pAnAdika tathA vakhapAtra ApavAnI ghaNI cAhanA hoya tathA Ape. pote gurunI sAhAyya kare. temAM potAnI pharajache ema samaje. namana ane vacane karI gurUnuM vaiyAvacca kare. tathA gurUne zAtA upajAve. evA zrAvaka tathA ziSya paMcamakALe maLavA ghaNA durlabha che. 99 zAtA azAtA AtmAzritache. ane zAtAvedanIyajanmasukha 'ane azAtAvedanIyajanya duHkha te pudgalAzritache. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvavinduH 100 jina vacana kAraNa kArya sahitache, tathA nimitta upAdAna sa. hitache, tathA dravya bhAva sahitache. tathA vyavahAra nizcayasahitache. 101 bAvIsa parisaha madhye be parisaha zIta ane vIza parisaha uSNa che. strI parisaha ane satkAra parisaha zItache. ane bAkInA uSNache. 102 udaya ane sattA eve pudgalAzritache, baMdha ane udIraNA ethe AtmAzrita apekSAye hoya, 103 ATha vargaNAmAMthI sarva karatAM audArikavargaNAmAM dalIka alpa jANavA. tethI vaikriyavargaNAmAM anaMtaguNAM tethI AhArakaragaMNAmAM anaMtaghaNAM ane tethI zvAsozvAsa vargaNAmAM amantaghaNAM ane tethI manovargaNAnAM pudgala anaMtaghaNAM jANavAM tethI anaMtaghaNAM kArmaNa vargaNAmAM pudgala jANavAM. 104 samaye samaye jIva karmavargaNAnuM grahaNa kareche. te karmavargaNA AThakarmapaNe vaheMcIne Ape. te madhye koine thoDI Aye ane Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) tazvabinduH / koine ghaNI Ape. sarvathI alpakarmadala vargaNA AyuSyakarmane Ape. tethI nAma gotrakarmane vizeSAdhika Apeche. tethI jJAnA. varaNIya tathA darzanAvaraNIya tathA aMtarAya e praNa karmane vizeSAdhika Ape tethI mohanIyane karmadalavargaNA adhika Ape, tethI vedanIyane karmadalavargaNA adhika Ape. ema sarva prakAre jotA vedanIyakarmane karmavargaNAdalIka adhika Apeche, 105 zAstramA caudaguNa vaktAnA ane caudaguNa zrotAnA jANavA. 1 zolabolanA jANa paMDita, 2 zAstrArtha vistArI jANe. 3 vANImAM mIThAza hoya, 4 prasaMga avasara jANa hoya, 5 satya vacana bole, 6zravaNa karanArane saMdeha thato chede, 7 bahuzAstravettA gItArtha upayogI hoya. 8 artha vistArI saMvarI jANe, 9 vyAkaraNa rahIta kaThIna bhASA apazabda na bole. 10 vANIthI sabhAne rIjave. agyArame tathA bArame bole praznArtha. terame bole ahaMkAra rahIta, 14 dharmavaMta tathA saMtoSavaMta hoya. cauda guNa zrotAnA hoya. 1 bhaktivaMta, 2 miSTabhASI, 3 gavarahIta, 4 zravaNarUci, 5 acaMcala eTale ekAgracittathI zravaNa kare ane dhAre. 6 jevU sAMbhaLyu hoya tevu kahe, 7 praznano jANa hoya. 8 sAMbhaLelA zAstrotuM rahasya jANe. 9 dharmakArya Alasu hoya nahi. 10 dharma zravaNa karatAM nidrA na Ave. 11 buddhivaMta hoya. 12 dAtAraguNa hoya. 13 jenI pAse dharmakathA sAMbhaLe tenA pAchaLa ghaNAguNa bole, 14 niMdA rahIta hoya .. tathA mithyAvAda karanAra hoya nahi... ... .. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravabindu: 106 varNa rasa ane sparza e paramANupudgalanA guNa jANavA. (49) 107 yoga, kaSAya, dhyAna, ane lezyA e cAra ekaThA male tyAre parabhavanuM AyuSya jIva bAMce. 108 dareka dravyanA dravya kSetra kAla bhAva ane guNa e paMcabheda gaNatAM SaDdravyanA trIza bheda jANavA. 109 1 mahAvedanA ane alpa nirjarA nArakIne hoya, 2 mahAvedanA ane mahA nirjarA sAdhune hoya, gajasukumAlavat-3 alpavedanA ane alpa nirjarA : devatAne hoya, 4 mahAnirjarA ane alpa vedanA zailezIkaraNakArakane hoya, e cobhaMgI jANavI. 110 sAdhu svAdhyAya kareche. tathA zubhayoge vratAdikanI zubhakriyA kareche. tathA zuddhopayoge zuddhasvabhAve appANaM bhASemaNe viharai ema AtmadhyAna kareche. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) tasyabinduH 111 jinavANI zravaNa karatAM darzanAvaraNIyakarmano kSayopazama thAya tathA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazame vANI kAnamAMhi samajyAmA Ave, tyAravAda vANI te darzanamohanIya karmanA kSayopazamathI yathArtha AtmasvarUpa jJAnamAM Ave. tathA jinavANI dhyAnamAhi Ave, te kema to te kaheche ke-dharmAtarAya karmano kSayopazama thAya tyAre ekAgratArUpa dhyAnamAM siddhi vare, 112 bakuza, kuzIla, pulAka, nigraMtha, snAtaka e paMca prakAmanA ni graMtha jANavA. hAla bakuza ane kuzIla ema be nigraMthache. 113 samyagdRSTijIva mithyAvanA udaye samakita vamIne pAcho mithyA vaguNaThANe jAya topaNa AyuSya varjIne sAtakarmanI palyopamanA asaMkhyAtame bhAge uNI eka koDokoDI sAgaropamanI sthitino baMdha utkRSTa kare. tathA munipaNo pAmIne paDe ane pAcho mithyAtve jAya topaNa AyuSya varjI sAtakarma sthiti baMdha sAgare uNI eka koDAkoDI sAgaropamano utkRSTa kare. tathA upazamazreNithI paDIne mithyAtve jAya topaNa AyuvarjIne sAtakarmanI utkRSTa sthiti bAMdhe to navahajAra sAgaropame uNI ekakoDAkoDI sAgaropamano utkRSTasthiti baMdha kare.. , 114 vibhaMgajJAnate avadhidarzananA peTAmAMche. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabinduH 115 jIva traNa prakAramAche. 1 bhavya, 2 abhavya. 3bhavyAmanya tekA bhavyajIva traNa prakAranAche. 1 Asamabhavya. 2 madhyamabhavya. 3 durbhavya. temA Asannabhavyate saubhAgyavaMta strInI peThe jANavo. jema saubhAgyavaMtI strI paraNIne SaTmAsamAM garbha dhAraNa karI puSarUpa phala pAme. tema keTalAka jIva mokSarUpa phala alpakAlamA mAtra phare. keTalAkajIva madhyama bhavyache. jema koI praraNelI strI varSe paNa najIka putra prasave. tema madhyamabhavya paNa thoDA bhevamA siddhi vare. meghakumAranI peThe, jema paraNelI strIne bahu gharSe putra - prApti thAya tema gozAlAnI peThe keTalAka jIva amaMta paDavA. inI pere ghaNAkAle siddhi varaze. jema vaMdhyAstrI ghaNAkAle paNa garbha dhAraNa kare nahIM, tema abhavyajIva paNa vyavahArathI cAri prakriyA Adare. navamAtraiveyaka sudhI jAya paNa siddhi vare nahIM. zrIjA bhavyAbhavya jIva che te bhavya sarakhA paNa vyavahArarAtrimA uMcA Ave nahIM. bAlavidhavA strInI peThe jema bAlavidhavAja putra thavAnI zaktiche SaNa bhAranA abhAve putramApti thApa nahIM tema bhavyAbhanyamAM jANavU. 116 bhavAbhinaMdI te mithyAdRSTi jIva jANaghA. bIjA pudgalAnaMdI te . , cothA pAMcamA guNagaNAnA jIva jANavA. AtmAnaMdi te ani / - jANavA. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 117 jIva cAra prakAranA kahyAche. prathama saghanarAtri samAna te bhavA. bhinaMdI mithyAtva guNasthAnakavatoM jIva jANavA. jemA jarA mAtra prakAza nathI. vIjA mArgAbhimukhI mArgAnusArI jIva te aghanarAtri samAna jANavA. trImA, cothA guNaThANAthI te bAramA guNaThANA paryetanA jIva te saghanadina samAna jANavA. cAthA aghanadina samAna te kevali bhagavAn jANavA. 118 cAra prakAramA sAmAyaka jANavAM. 1 zrutasAmAyaka, 2 samakita .. sAmAyaka, 3 dezavirati sAmAyaka, 4 sarvavirati sAmAyaka. ..temAM zrutasAmAyakano lAbha bhavyamithyAtvIne hoya abhavyane paNa dravyayI zrutano lAbha thAya. tathA samakita sAmAyaka te samyagdRSTi jIvane hoya. paMcama guNaThoNe dezavirati sAmAyaka no lAbha hoya.sarva virati sAmAyakano lAbha chaThe guNaThANe hoya. 119 dazamanI kSapakazreNi cothAguNaThANAthI hoya. ane cAritranI / ..., kSapakaNi AThamAguNaThANAthI AraMbhI hoya. 120 kArmaNa zarIra te nAmakarmanI prakRti jANavI. nAmakarmanI vargaNA 1. rUpe kArmaNa zarIra jANavU. bAkI bIjA sAtakarmanI vargaNA te emAM jANavI. ema temano AdhArAdheya bhAvache. jema dANAnI gAMuDImAM dANA te AdheyarUpache ane gAMThaDI te AdhArarUpache. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasvabinduH (15) tema sAtakarmanI vargaNA te Adheyache. ane kArmaNa zarIra jArache. vIjA karmanI vargaNA bhinna kavI rIte jAgI tote kaheche. jema kevalIbhagavaMtane jJAnAdika cArakarmanI vargagA mUlathI gai topaNakArmaNa zarIrache. tethI anumAne jaNAya ke ke anya karmanI vargaNA bhinnache ane kArmaNa zarIra bhinnache. satya kevalI bhagavaMta jANe. ... 121 kaSAyapaNe jyAre AtmA pariName tyAre sthitibaMdha ane rasabaMdha kare ane jyAre kevalayogapariNamane AtmA pariName tyAre pradeza baMdha ane prakRtibaMdha hoya. 122 udvegatA te ajJAna mithyAtvanA gharathI nIpaje. azAtA te veda nIya karmanA udayatho nIpaje. aviratinA gharanI AkulatA cAritramohanIyakarmanA udayathI nIpajeche. 123 traNa prakAre pudgala pariNameche. 1 vizrasA. 2 prayogasA 3 mizrasA. temAM prathama vizrasA te koi nimitta pAmI tadAkAra thAya jema indradhanuSya tathA vAdaLAM vigere tathA bIjA prayogasA te jIva vyApAra udyamathI banAvela ghaTa, paTa, gRha, vigere jANaSA, trIjA mizrasAte kiMcit prayoga tathA kiMcit svabhA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) tasvabinduH paSI jANavA. jema baddhaH paTo jIrNaH bAMghelo paTa jUno, temAM bAMdhakuM te jIvaprayogaNI ane paTTanuM jUnuM tharbu svabhAvathI che. 124 paMcAstikAyasamayasAra nAmanA digaMbarIya graMthamAM pudgalanA chabheda batAvyA che, 1 bAdara. 2 bAdara bAdara. 3 bAdarasUkSma 4 sUkSmavAdara 5 sUkSma 6 sUkSmasUkSma e cha prakAranA pudgala saMsAramA vyApI rahyAche. 125 jJAnAvaraNIyakarmano baMdha dazamA guNaThANA sudhI hoya. darzanA varaNIyakarmano baMdha dazamA guNaThANA sudhI hoya, vedanIya kameno baMdha teramA guNaThANA sudhI hoya, mohanIyakarmano baMdha nakmA guNaThANA sudhI hoya, AyuSya karmano baMdha sAtamA gu-. NamaNA mudhI hoya, nAmakarmano baMdha dazamA guNaThANA sudhI hoya, gotrakarmano baMdha dazamA guNaThANA sudhI hoya. aMtarAya karmano baMdha dazamA gugaThANA sudhI hoya. jJAnAdaraNIya tathA darzanAvaraNIya tathA aMtarAyakarma e traga karmano udaya bAramA guNaThANA sudhI hoya. vedanIya karmano udaya caudamA guNaThANA sudhI hoya, mohanIyakarmano udaya dazamA guNaThANA sudhI. hoya, AyuSyakarmano udaya caudamA guNaThANA sudhI hoya. nAmakarmano udaya caudamA gugaThANA sudhI hoya, gotrakarmano udaya "udamA guNaThANA sudhI hoya. aMtarAyakarmano udaya bAramA guNadhamA sudhI hoya, jJAnAvaraNIya tathA darzanAvaraNIya tathA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 37 ) aMtarAyakarmanI udIraNA bAramA guNaThANA sudhI hoya. vedanIya karmanI udIraNA chaThA guNaThANA sudhI hoya, mohanIyakarmanI udIraNA dazamA guNaThANA sudhI hoya, aMtarAyakarmanI udIraNA bAramA guNaThANA sudhI hoya, AyuSyakarmanI udIraNA chaThA guNaThANA sudhI hoya, nAmakarma tathA gotrakarmanI udIraNA teramA guNaThANA sudhI hoya. mohanIyakarmanI sattA agIyAramA guNaThANA sudhI hoya. AyuSyanI sattA caudamA guNaThANA sudhI hoya. nAmakarma tathA gotrakarmanI sattA caudamA guNa sudhI hoya. aMtarAya karmanI sattA bAramA guNaThANA sudhI hoya. jJAnAvaraNIya tathA darzanAvaraNIya karmanI sattA bAramA guNaThANA sudhI hoya, vedanIyakarmanI sattA caudamA guNaThANA sudhI hoya. 126 vibhaMga jJAnato kAla jaghanyatho eka samaya ane utkRSTa ekatrIza .. sAgaropama adhika jANavo. 127 samakita zuddha pAme upayoga zuddha samare upayoga samare jIva samare. ane jIva samare yoga samare ane yoga samare pariNAma samare ane pariNAma samare adhyavasAya samayI jANavA. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. (38) tasvabindu 128 matijJAna- AMtarU jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTa ardha pudgala parAvartana kAla mArcha hoya. e pramANe zrutajJAna avadhijJAna ane 'manaHparyava jJAnanuM paNa AMtarU jANavU. kevalajJAnamAM AMtarU nathI. have mati ajJAna ane zrutaajJAna- AMtarU jaghanyathI aMtamuhUrta ane utkRSTa chAsaTha sAgaropama jhAjheru hoya. 129 ekalA yoge pradezabaMdha prakRtibaMdha nIpaje.tethI karmavargaNAdalano saMcaya thAya. tathA yogane lezyA ekaThAM maLe tyAre prakRtine pradezabaMdha nIpaje tathA dhyAna ane kaSAya be maLe tyAre sthiti baMdha ane rasabaMdha nIpaje. tathA jyAM kaSAya ane dhyAna Ave tyAM tevAre cAre bheLA thAya. 130 aDhIdvIpamAthI sakalakarma khapAvI jeTalA eka samayamAM siddhi vare teTalA jIva sUkSmanigodamAMyI vyavahArarAzimAM Ave. eka samaye eka betraNa utkRSTe aDhI dvIpamAhI 108 ekaso ATha siddhivare teTalA sUkSmanigodamAMthI nIkaLI vyavahArarAzipaNo pAme. gAthA. 131 kAle supattadANaM, sammatta visuhi bohilAmaMca aMte samAhi maraNaM, abhavvajIvA na pAvaMti 1 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ tasvabinduH . . (19) . bhAvArtha-kAle supAtra dAna devU. samyaktva vizuddhi, ane bodhivIjanI prApti, ane antyasamAdhimaraNa, abhanyajIvo pAmI zakatA nathI. 132 vyavahArarAziyA je bAdaranigodamAM anaMtAche. te pharI karmanI bAhulyatAe sUkSmanigodagolakamAM jAya tyAM rahI vaLI pAchA kaMdAdikasAdhAraNa vanaspatimAM Ave ema saMbaMdhe sUkSmanigodanA bAdaranigodamAAve. vaLI bAdaranA sUkSmamAM jAya, emabesthAnake AvAgamana karatAMjIva tyAM utkRSTa raheto aDhIpudgalaparAvarta paryaMta ;:. rahe. pazcAt pRthivyAdika sthAnaka sparzato uMco AvI manuSya .. thAya, vyavahArarAziyo bhavyajIva sAmagrI pAmI siddhivare tathA ghalI ema kAMche ke kaMdamUlasAdhAraNamAthI jIva sUkSmagolakamA jAyato ane utkRSTa kAla rahe to asaMkhyAta kAla paryaMta sUkSmanigodagolakamAMhi rahe tyAMthI nIkaLI vAdaranigoda kaMdamUlamAM utkRSTa sittara koDAkoDI sAgaropamaparyaMta jyAre jyAre sUkSmanigodamAMthI Ave tyAre rahe ema saMbaMdha che. utkRSTa aDhIpadala parAvartaparyaMta vyavahArarAziyo jIva nigodamAM rahe. 133 gAthA. cattAriyavArA, caudasa puvvI karei AhAra saMsArami vasaMto, egabhave dunivArA . 1 . Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tasvabiyuH .. caturdazapUrvI saMsAramA vasatAM cAra vAra AhAraka zarIra kare 3. ane eka bhavamA be vAra kare. 134 kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, paMcanidrA, bArakaSAya, .. ane mithyAtva e vIza prakRti sarvaghAtI jANavI. 135 jJAnAvaraNIya cAra. cakSudarzana, acakSudarzana ane avadhidarzana .. e traNa darzana tathA saMjvalananA cAra kaSAya ane nava noka. pAya tathA paMca aMtarAya. samakitamohanIya ane mizramohanIya ... e sattAvIza prakRti dezaghAtInIche. 136 bhAvanA pazca prakArache kSAyikabhAva upazamabhAva kSayopazamabhAva udayikabhAva pAriNAmikabhAva. temA prathama upazamabhAvamAM samyaktva ane cAritrache, kSAyika bhAvamA jJAna darzana cAritra tathA dAna, lAbha, bhoga upabhoga vIrya ane samyaktva e nava che. tathA kSayopazamabhAvamA cAra jJAna, traNa ajJAna, traNa darzana paMcadAnalabdhi tathA samyaktva, cAritra ane saMyamAsaMyama e aDhAra bheda jANavA audayikabhAvamAM cAragati, cArakaSAya, traNaliMga, cha lezyA . ajJAna, mithyAtva, asiddhatA, ane asaMyama ema ekavIza bheda Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH jANavA. tathA pAMcamA pAriNAmikabhAvamA jIvatva, amanyataH tathA bhavyatva ema traNa bheda jANavA. ema paMcabhAvanA opana bheda jANavA. 137 mizranI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtache. bhavamAM upazamasamakita pAMca vAra Ave. ane kSayopazama asaMkhyAtavAra Ave. 138 samyaktva pAmyA pachI be palyopamathI te navapalyopamamAM deza virati zrAvaka thAya. 139 kSayopazama samakita ane upazamano vizeSa kahecha. upazama sa. makitI mithyAtvane pradezekarI vedato nathI kemake je upazAMta karmache, tene tyAMthI kADhato nathI. udayamA lAvato nagI. paraprakRtimA pariNamAvato nathI, ane tenuM udvartana paNa karato nathI. kSayopazama samakita kaluSajala jevUche, upazama samakita / prazAMtajala sarakhaMche. ane kSAyikasamakita nirmalAdanala samAna che. 14. pote mithyAtvadRSTimAn chatAM bIjAne bodhe senuM nAma dIpaka ... samyaktva jANavU. ...... Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabinduH / 211 masimAnanA 28 aThAvIza bheda ane praNasevAlIza bheda paNache. 142 upazamazreNivALo ane kSapakazreNivALo jyAre lobhanA aNu one vedato hoya tyAre te sUkSmasaMparAyacAritrI kahevAyache. 143 bhavasiddhapaNuM jIvone svabhAvathI hoyache. 144 naragati, paMceMdriyajAti, basa, bhavya, saMjJI, yathAkhyAta, kSAyika, samyaktva, anAhAra, kevalajJAna, ane kevaladarzananI mArgaNAe mokSache. 145 chapasthane prathama darzanopayoga ane pazcAt jJAnopayoga ane kevalazAnIone prathama samaye jJAnopayoga ane dvitIya samaye darzanopayoga hoyache. 146 adharmI, adharmAnugata, adharmeSTa adharma bolanAra, adharmayI upa jIvikA calAvanAra, adharmanA jonAra adharmaphala upArjana Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavindaH karanAra, adharmazIla AcaraNavAla, ane ne sadAkAla pApa karatA raheche. teo matA sArA. kAraNa ke ekA pApI jIvo sUtAthakA prANIyone dukha pIDA ApI zakatA nathI. 147 je jIvo sadAkAla dharma kare che. sarva jIvonI dayA pALe che. sarva jIvone dharmano upadeza Ape che. te jIvo jAyatA sArA jANavA. 148 saptabhaMgImAMno prathamabhaMga praNa prakAre che. dvitIyabhaMga trama prakAre che. tRtIyabhaMga tathA caturthabhaMga daza prakAre che. paMcamanA ekatro trIza. chaThAnA ekazo trIza ane sAtamAnA paNa ekazo trIza jANavA. sarva maLI 416 bheda thayA. sammatitakamAM. 149 ve prakAranA naya che 1 arthanaya. 2 zabdanaya. prathama arthanayanA traNa bheda. saMgraha, vyavahAra, rujusUtra. zabdanayanA praNaH meva. zabda, samabhiruDha, evaMbhUta. evaM sammatitarkavRttau dvitIyakAMDa. 150 paryAyanA be bheda che. arthaparyAya ane vyaMjanapoya.aryapAyane Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4) tatvabindu; kahenArA saMgrahAdi traNa naya che, ane vyaMjanaparyAyanA zabda, samabhirUDa, evaMbhUta e traNa bheda che. 151 sapta bhaMgIno prathamabhaMga saMgrahanayamAM che. ane vizeSagrahaNa kara nAra vyavahAranayamAM nAstirUpa dvitIya bhaMgano antarbhAva cha.. sjusUtramA trIjA avaktavya bhaMgano antarbhAva che. sammatitarkAbhimAyayI avaktavya trIjo bhaMga che. rUjusUtrano eka samaya viSaya che. eka samayamAM koI zabda kahevAto nathI. kAraNa ke eka zandanuM uccAraNa karatAM asaMkhyAtA samaya thAya che. tethI rujusUtranayanI apekSAe tRtIyabhaMga avaktavya che. cothI bhaMgIsyAt asti nAstino saMgrahanaya tathA vyavahAranayamAM samAveza thAya che. cothI bhaMgImAM asti saMgrahano viSaya che. ane nAsti, vyavahArano viSaya che. syAt asti ca avaktavyarUpa paMcamabhaMgIno saMgrahanaya tathA rUju sUtranayamAM antarbhAva che. kAraNa ke asti saMgrahanayano viSaya che. ane avaktavya ruju sUtrano viSaya che. chaThI syAt nAstica avaktavya bhaMgIno vyavahAra tathA rujusUtra nayamAM antarbhAva che. kAraNa ke nAstyaMza, nyavahArano viSaya che. ane avaktavya, ruju sUtra nayano viSaya che. syAt astinAstica yugapat avaktavyarUpa saptama bhaMgano saMgraha, vyavahAra, ruju mUtramA antarbhAva che. A prakAre saptabhaMgI arthanaya je saMgraha, vyavahAra, ruju sUtrathI bhinna nathI. arthAt te saptabhaMgI arthanaya svarUpa che. iti sammati tarka dvitIya kAMDa ittau 46 mA pAne. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH (55) 152 A sapta bhaMgImA 1 syAtasti 2 syAtnAsti 3 syAdava ktavya e traNa avikalparUpa che. kAraNa ke etraNa bhaMgI sAmAnyadravpane grahaNa kare che. sAmonyadravyaviSayakajJAnamAM vika lpa hoto nathI. A traNa bhaMgIthI saMgraha, vyavahAra ane rUju sUtranayano anukrame abheda che. ane tethI saMgraha, vyavahAra, mujumUtra e traNanaya paNa nirvikalpa kahevAya che. ane AgaLanI 4 syAtastinAsti. 5 syAt asti ca avaktavya. 6 syAt nAsti ca avaktavya. 7 syAtasti nAsti ca yugapat araktavya e cAra bhaMgI savikalpaka che. zaMkA-chello cAra bhaMgo savikalpaka che to teno nirvikalpakarUpa saMgraha, vyavahAra, rUju sUtramA kema antarbhAva karyo. samAdhAna-yadyapi saMgrahAdika, paryAyasattAne bodhana kare che to paNa paryAya samudAya eTale sampUrNa avayavanI sattAthI mUla dravyanI sattA bhinna nathI. jema koi kahe ke mArI pAse so rUpaiyA che. bojo kahe ke tamAro pAse pAMca vIzI rUpaiyA che. to pAMca vIzInI pAMca sattAthI so rUpaiyAnI mUla eka sacA bhinna nathI. jo bhinna mAnIe to pAMca sattAne mUkIne mUla eka sattA TharavI joie. paNa te TharatI nathI. tema atra paNa avayava samudAyanI sattAthI mUla sattArnu svarUpa kayaMcit bhinna kahevAtuM nathI. tathA jaNAtuM nathI. avayava samudAyanI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) tatvavinduH satA te kathaMcita mUla dravya sattAthI abhinna cha tenI apekSAe savikalpaka cArabhaMgIno antarbhAva, nirvikalpaka saMgrahAdi aga navamAM thAya che. ApAta sammatitarka dvitIya kANDa pAnA . 47 mAe che. 153 sAla maMgI kema thAya che ? AThamI thatI nathI tenuM zuM kAraNa che? AThamI bhaMgInI kalpanAno abhAva che mATe. te batAye che. prathama ane bIjo bhaMgI meLavIne AThamI bhaMgI banAvazo to syAt astinAstirUpa caturthabhaMgImAM teno antarbhAva thavAthI aSTamabhaMgI banaze nahI. pahelI ane trIjI bhaMgI meLavIne jo bhAThamI bhaMgI siddha karazo tote nahi siddha thatAM teno pAMcamI bhaMgImAM antarbhAva thaze. jo bIjI ane trIjI bhaMgI meLavIne AThamI bhaMgI karavA dhArazo to te nahIM bane ane teno SaSThI bhaMgImAM antarbhAva thaze. jo pahelI, bIjI ane trIjI bhaMgIne meLavIne aSTama bhaMgI karavA dhArazo to te nahIM bane ane teno sAtamI bhaMgImAM antarbhAva thaze. tathA prathamAdi traNa bhaMgInI sAthe cothI Adi bhaMgIyo joDIne AThamI bhaMgI karavAthI punarukta doSa prApta thAya che. yathA syot astiasti nAsti ema pahelI ane cothI bhaMgI meLavIne AThamI karavAthI punarUkti doSa prApta thayo. kAraNa ke cothI bhaMgImAM asti che. to tenI sAye prathama bhaMgI joDavAnI jarUra nathI. mATe e saptabhaMgI upara aSTamabhaMgI siddha thatI nathI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH, 154 saptabhaMgImAM AdhanI traNa sakalAdezI hovAcI nirSikAlakake. kAraNa ke vikalparUpa avayavane AdhanI aNabhaMgI bANa karatI nathI. bAkInI cAra vikalAdezI hovAthI savikalpaka kahevAya che. 155 arthanaya je saMgraha, vyavahAra,ane ruju sUtramA saptabhaMgI prathama kahI. have zabdanaya je zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanaya che temAM syAt asti, syAt nAsti e be bhaMgI ghaTe che. zabda tathA samabhirUDha e be nayamAM syAt asti pahelI bhaMgI ghaTe che. kAraNa ke syAt asti prathama bhaMgIno mUla eka dravya viSaya che. tathA zabda ane samabhirUDhanaya paNa saMjJA, kriyAno bheda chatAM paNa abhinna arthane pratipAdana kare che evaMbhUtanayamAM bIjI bhaMgI ghaTe che. 156 arthane AzrIne vaktAnA hRdayamA rahelo saMgraha, vyavahAra, rughu sUtranaya kathita abhiprAya tene arthanaya kaheche. vastusaMbaMdhayI jJAna thAyache mATe tene arthanaya kaheche. arthanayamAMarthanI pradhAnatAche. temAM zabda- uccAraNa thAyache. paNa zabdanI gauNatALe. 157 zrotAnA hRdayamAM zabdazravaNathI zabda,samabhirUDa,ane evaMbhUtamaya . Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) tatvabinduH kathita abhiprAya thAyache. tene zabdanaya kaheche. zabdanayamAM :: zabdanayanI mukhyatAche. ane arthanI gauNatAche. zabdanayanI * utpattimA mukhyatAe nimisatA nathI. 158 zabda ane samabhiruDha e be naya savikalpakache. ane evaMbhUta nirvikalpakache. apekSAe iti sammatitarka dvitIyakAMDe patra 47. 159 arthanayamA AdhanI traNabhaMgI nirvikalpa ane dravyAthikanaya svarUpa batAvIche. ane AgaLanI cAra paryAyArthikanaya svarUpa batAdIche. zabdanayamAM savikalpaka zabda ane samabhirUDhanayache teno antarbhAva prathamabhaMgImAM thAyache. tethI abhedapaNAthI prathama bhaMgI paNa savikalpaka thai. ane pahelAM arthanayamA nirvikalpaka kahI hatI. tenuM zuM kAraNa. uttara. arthanayanI apekSAe AyabhaMgI nirvikalpakache. ane zabdanayamAM zabda ane . . samabhirUDhanayanI apekSAe savikalpakache. 160 zabdanayamAM trIjI bhaMgI ghaTatI nathI. zrotrendriyajanyajJAnarUpa . zandanayache. ane zabdanayache te zabdanA zravaNathI arthane svI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAreche. zabdanA azravaNayI zabdanaya arthane aMgIkAra karato nayI. ane avaktavya to zabdAbhAva viSayache. 161 pratyakSa ane parokSa ebe bheda pramANanA che. avisaMvAdi jJAnane parokSajJAna kahe che. vivAdAspada na hoya tene avisaMvAdi kaheche. jemAM A jJAna satya che ke asatyache evo vivAda na uThe te avisaMvAdi kahevAyache. ane je jJAnamA spaSTa viSaya nathI bhAsato te avizada kahevAya che. dRSTAMta tarIke anumAnathI gRhamANa agni parvatamA spaSTa nathI dekhAto mATe parvatovanhimAn e jJAna avizada kahevAyache. imau dau candrau e jJAnache te visaMvAdiche ane avisaMvAdiche. caMdraniSTa dvitva saMkhyAmA bhrAMtithI visaMvAdiche ane caMdrajJAnathI avisaM. bAdIche. dvaucandrau A be prakAranA jJAnamA avisaMvAdijJAna pramANache ane saMvAdijJAna apramANache. 159 mati, bhuta, parokSapamANache. avadhi, manAparyava, ane kevalajJAna. : matsata mamANa ke. 163. mukhyavyavahArathI mati, parokSapramANa kahevAyace. ane laukika ... vyavahArathI cakSurAdijanyamatijJAna vizadache mATe tene Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu; xxmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmar pratyakSa kaheche. 164 pramANa ane prameya ebenA sAmAnya ane vizeSa ebe bheda thAyache. 165 dravyAstikanayathI darzanopayoganuM grahaNa thAyache. darzananA be bhedache. eka chAdmasthika ane bIjuM kevaladarzana kSAyikache semA chAdmasthikanA cakSu, acakSu ane avadhi e traNa bhedache. 166 paryAyAstikanayathI sAmAnyAkAra tyAgi ane vizeSAkAra grAhi jJAna grahAyache. jJAnanA be bhedache, eka chAdmasthika ane bIjuM kSAyika kevalajJAna che. temAM chAdmasthika jJAnanA mati, zruta, avadhi, ane manaHparyAya e cAra bheda che. cakSudarzana, aca. kSudarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana e cAra dravyArthiphanaya viSayache mATe dravyarUpache. ane paMcajJAnache te paryAyArthikanaya viSaya hovAthI paryAyarUpache. darzana ane jJAna ebe sAthe raheche. 167 AtmA, jJAnathI vizeSAkArache ane darzanathI AtmA, sAmA nyAkArache. sAmAnya vastu vizeSAkArathI vikala nathI. ane Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH (1) 1. vizeSAkArache te sAmAnyAkArathI bhinna nathI. jema anukrame .... yathA zivakAdi vikala mRttikAvat mRttikA vikala shivkaadivt| 168 sAmAnya vizeSAtmaka vastune grahaNa karanAra pramANa paNa darzana . ane jJAnarUpa che. chadmasthAvasthAmAM koI vakhata jJAnopayoganI mukhyatA raheche tyAre darzananI gauNatA thAya che. ane koi va. khata darzanopayoganI mukhyatA hoyache. tyAre jJAnopayoganI gauNatA hoya che. 169 sammatikAranA mata pramANe sAvikamA . . kevaladarzana yugapat varte pilAne ane 09s - 17. matijJAnopayoge vartatAM zrutajJAnopayoga kabhI bhI bhrutajJAno payogevartatAM mati, avadhi, ane manaHparyava nathI. ane avadhi ... jJAnopayoge vartatAM mati, zruta, ane manaHparyavano upayoga nathI. . ane manaHparyavajJAnopayoge. vartatAM mati, zruta, avadhijJAnano upayoga nathI. tema cakSu ane acakSu darzanano upayoga vartatA matijJAnopayoga nathI. ane matijJAnopayoge vartatAM cakSu, a. cakSudarzanano upayoga nathI. avadhidarzanano upayoga vartatAM avadhijJAnopayoga nathI. avadhijJAnopayoga vartatAM avadhidanino upayoga nathI.. ................ . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) tatvabinduH 171 bhuta ame manaH paryavamAM darzanopayoga nayI. vAkyArthavizeSa viSayaM zrutajJAnaM, manodravyavizeSAlaMcanaM ca manaHparyAyajJAnaM etad dvayamapi adarzanasvabhAvaM, 171 zrIsiddhasenadivAkaramurie yugavat kevalajJAna ane kevaladarza nanuM svarUpa nIce mujaba gAthAthI pratipAdana karya che. gAthA. sammatitarka saMtAmma kevale daMsaNaM, NANassa saMbhavo Nathi; kevalaNANammiya daMsaNasa, tamhA sahiNAI // 1 // kramathI kevalajJAna ane kevaladarzanano utpAta mAnatAM kevalada rzanasamaye, kevalajJAnano saMbhava nathI, ane kevalajJAnasamaye kevaladarzana saMbhava nathI. mATe kevalajJAna ane kevaladarzana saMnidhAne eTale samAnakAlika mAnavAM joie. 173 aspaSTe artharUpe cakSuSA ya udeti pratyayaH sacakSudarzanaM jJAnamaMtra sat indriyANAmaviSaye ca paramANvAdAvarthe manasA jJAnameva sat acakSudarzanam. 174 utpAda, vyaya, ane dhauvyayukta dravya kahevAmache. vartamAna, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tasvavinduH , bhUta ane bhaviSya bhedathI utpAdanA kaNa meda pAyache. temana: vyayanA paNa trikAlanA bhedathI praNa bheda vAyache, ane dhrauvyanA paNa trikAlanA bhedathI traNa bheda thAyache, ema sarva maLI nava bheda yayA. 175 sammatitarkanA dvitIyakANDamA utpAda, bapa, dhrauvyanA navame dana vizeSataH vivecana kayuche.. 176 dharmadhyAnanAM cAra lakSaNa che. 1 AjArUci 2 nisargarUci 3 barUci 4 avagADharUci.. ... .. 1 heya, jJeya, upAdeya, utsarga, apavAda, nizcaya, vyavahAra ityAdika AjAonI ruci tene AjJArUci kahe.. .. 2 gurUupadeza vinA svabhAvayI tattvanI pratyeka budanI peThe rUci te nisargarUci jANavI. 3 sUtrasiddhAMta zravaNa karavAnI rUci te sUtrarUci jANavI. 4 dRSTivAdapramukhanayanikSepapramANAdikathI vistArapaNe jANavAnI rUcine avagADharUci kahecha. 177 dharmadhyAnanAM cAra Alambana kahete. 1 pAcanA 2 pRcchanA ... 3. parAvartanA 4 anupekSA. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) tasvabinduH 158 dharmadhyAnanI cAra anumekSA kaheche. 1 ekAnumekSA 2 anityA5. nupekSA. 3 azaraNAnupekSA 4 saMsArAnuprekSA. 1 satra prathamAyAM eko'haM, dravyaguNaparyAya svarupo'haM, ityAdi polocanAne ekAnumekSA kaheche. 2 saMsAramA sarvabhAva anityache ityAdi paryAlocanAne a nityAnumekSA kaheche. . 3 saMsAramA koinu koi zaraNa nayI te azaraNAnumekSA. 4 saMsArasvarUpa vicAra te saMsArAnumekSA jANavI. 179 zukladhyAnanA be bhedache-1 ekazukla 2 paramazukladhyAna. prathama zuklanA be bhedache-1 pRthaktvavitarkasamavicAra 2 eka tvavitarkaapavicAra. . paramazuklathyAnanA be bhedache-sUkSmakriyA apratipAti, 2 ucchiprakriyA anuvRtti. 18. kevalisa mudghAta-cauda rAjaloka trasanADI vyApe tema ke valo AtmAnA pradeza vistArI prathama samayamA daMDAkAra kareane bInA samayamA trasanADI bAhira kapATavat Atmapradezone vistAre te kapATa kahevaM. trIje samaye manthAnanI peThe prasanADI ... bAhira Atmapradeza vistAre te prataramanthAna, jANavA-vAyA samaye sarva lokAkAzane AtmapadezI pUre te pratara pUrNa jA. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvv wwwww tatvavinduH (55) Nayo, evaM daMDa-1 kapATa 2 prataramanthAna 3 loka pUrNa ema cAra samaya.paryaMta kriyAkare-pAMcame samaye loka pUrNa saMvarechaThe samaye prataramanthAna saMvare, sAtame samaye kapATa saMvare, AThame samaye daNDa saMvare, Ayukarma samAna nAma, gotra, vedanIya karIne pazcAt kevalisamudghAta kriyAcheDe ApaNA zarIrapramANa pradezanA vistAra rAkhe. 185-yogIzvarane dhyAna, tapazcaryAthI ATha prakAranI Rddhi prApta thAya che 1 buddhiruddhi-2 kriyAruddhi, 3 vikriyAruddhi 4 tapoRdi 5 valaRddhi 6 auSadhaRddhi 7 rasaRddhi 8 kSetraRddhi prathama buddhiRddhi-buddhi kahetAM jJAna jANavU-tenA aSTAdana bheda jANavA. 1kevala-2 avadhi. 3 manaH paryava. 4 bIjabuddhi. 5 koSThabudi 6 pAdAnubuddhi. 7 saMminItabuddhi 8 durAsvAdamabuddhi 9 sparzabudi 10 darzanabuddhi 11 ghANabuddhi 12 zravaNa samarthatAbuddhi 13 dazapUrvabuddhi 14 caturdazapUrvabudi 15 * aSTAMgamahAnimitabuddhi 16 prajJAzravaNa buddhi 17 pratyekabuddhi 18 vAditvabuddhi kevala jJAna ane avadhinuM svarUpa spaSTache. manAparyava paNa spaSTache. sukSetra samArelAmAM kAlAnuyoge jyAre dRSTi thAya Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabintuH tyAre kSetrakAra bIja vAve te anekaghaNuM nIpaje, tema indriya manovikAra damIne upazamajaladhArAthI sicyu hRdayakSetra ane siMcaka sahajAnanda AtmA jenAche evA sAdhune ekapada tathA eka akSarane nirmalapariNAmathI aneka prakAre jANe te bIjabuddhinuM mAhAtmya che. koThArI aneka prakAranA annanA saMgraha kare-jeje jAtanA kaNa mAMgavAmAM Ave tete jAtanA pAchA Ape tema munirAja ApanA gurupAsethI aneka prakAranA zAstrAno abhyAsa kare teno artha pucchavAmA Ave tyAre zabdArtha bhinna bhinna kahe te koSTabuddhi jANavI. 6 chaThI pAdAnusAriNI buddhi traNa prakAreche. 1 pratisAri, 1 . anusAri, 3 ubhayasAri. lakSaNa tathA bIjAkSara rahIta su. NIne vivekajJAne jANe ke A sUtrathI, A padadhI, A upade zathI Avo bIjAkSara joie. ema jANe tene pratisAri buddhi .: "jANavI. tathA bIjAkSara pada anusAri buddhi te, je prathamapAda, ... zloka, gAthA, AlAko, sUtranoche athavA nathI. te sUtra ame .. potAnA zAnabale ema jANe ke A sUtre A pada joie. A .hIna anukrama sUtranoche ema jANe te pada anusAri buddhi jA. ..vI. 3 sUtra siddhAntanA abhiprAya AgalA nathI. ame ko ika anukramayI pAchalA nathI. tyA anukrama jANe, abhimAya jANe. Agalo pAchalo uNo abhiprAya rahasya jANe. eka 5 padadhI sarca grantha jANe tene ubhayasAripada labdhi kaheche. e * praNa bheda sahita pAdAnusAriNi lamdhi jANavI... Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabinduH 7. saMbhinna zrotabuddhi bAra yojana laMbAyamAna vistAra ane nava yojana paholchaM sainya tyAMthI cakravartinA sainyano zabda,isti,ghoga manuSya, gADAM, stha, pramukha teno zabda sarva jANe. rAi,sarasava hAthInA uparathI khareto teno sUkSmazabda paNa sAMbhaLe, utkRSTa karNendriyanu bala tapodhanane hoya tethI eka kAlamA sarva zanda sAMbhaLe. tene saMbhinnazrotalabdhi kaheche. 8 AThamI durAsvAdalabdhi lakSaNa kaheche. munivarya saMyamabalo. tpanna rasanendriyakSayopazamabhAvabalathI, bhogavikAra rahIta ' " evA nava yojana adhikakSetre aneka rasa vikAra bhinna bhinna jANe, svAda jANe. parimala jANe, sparzarasarUpa dekhe.sparzarasa gaMdha rUpa zabdanA bhAva nirAgapaNe jANe,tene durAsvAdanabuddhi labdhi kaheche. 9 sparzalabdhi 10 svAdalabdhi 11 ghANasvAdalabdhi 12 zabda .. svAdalabdhi 13 dazapUrvadharaNalabdhi, 14 caturdazapUrvadharaNa samarthalabdhi e SaDlabdhi jema upaje tema prakAra basAveche jinazAsana bhaktikAraka devAMganA, gurUsAdhu bhaktacauda pUrvanI adhiSThAtA, ApaNA gurUnI parIkSA kare. rohiNI pramukha vidyAdevI paJcazata, bhaktithI nirmalabhAva prakAzatI Age rahIne namaskAra karIne aneka prakAre guNastuti kare, prArthanA kare. dayAbhaNDAra, nirgrantha, nirIhabhAvathI kleza ghaNo saheche, te kahe ke he munIzvara tumArI AjJA icchuchu, je kArya kahezo te amo karIzuM. ityAdi aneka vacana. vidyA devI bole, topaNa munIvara AtmasvabhAvamAM lIna rahe. sAMsArikamukhanI vAnga Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) tasvabinduH - kare nahIM. te guNathI vidyApravAda dazamuMpUrva nirvighnapaNe bhaNe, rohiNI, prajJapti, vajrazRMkhalA, pramukha devAMganA bhakti kare paNa munIzvara mahimA pratApa saMpadA vAMche nahIM, caturdazapUrvadhArIyAya. 15 aSTAMga mahA nimittalabdhi-1 antarikSa, 2 bhaumaM, 3 aMga, 4 svara, 5 vyaJjana, 6 lakSaNa, 7 bhinna, 8 svama. 1 antarikSa-nimitta te sUrya, caMdra, graha, nakSatra. tenA udaya kAla vicAre ane astakAla lakSaNa cinha dekhIne zubhAzubha phalavikAra jANe, hAni vRddhi jANe, jaya parAjaya jANe. pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa dizAmAM abhrapaTala dekhI lAbhAlAbha jANe, bhaviSya hAni vRddhi zubhAzubha jANe. 2 bhaumanimittajJAna-viraktasvabhAvitApasa, udyAna, vADI, parvata, nadI, sarovara pramukha prapaMca tyAMnA bhAvalakSaNa vighArIne pazcAt zubhAzubha vicAre ane bhUmisthitaratna suvarNAdi jANe. bAhyanimitta jJAnathI bhImanimitta svarUpa jANavU. 3 aMganimittajJAna-tiryaMca manuSya pramukhanA aMgadarzanathI zu. bhAzubha jJAna thAya tene aMganimittajJAna kaheche.. 4 svaranimittajJAna-manuSya ane tiryaMcanA zubhAzubhavANIsva rathI je jJAna thAya tene svaranimittajJAna kaheche. 5 vyaJjananimittajJAna, zarIranA aGgre tila, masA, vraNa, lAM. chana dekhIne zubhAzubhanuM jJAna thAyache tene vyajananimitta kahe che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taravabindu: ( 59 ) 6 lakSaNanimittajJAna - svastika Adi zarIrapara paDelAM lakSa* NathI zubhAzubhajJAna thAyache tene lakSaNa nimitta kaheche. 7 chinnanimittajJAna-vastra, zastra, zayanAsana, phADelo, toDelo dekhI zubhAzubha vicArakhaM tene chinna nimitta kahe che. 8 svamathI je jJAna thAya tene svama nimitta kache. 16 prajJAzravaNabuddhi - atisUkSmajIvAditattvano vicAra gahana jANI zake. zrutajJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI asAdhAraNa anupama paramArthajJAtA hoya. tenA cAra bhedache. utpAtakI, pariNAmakI, vinayakI, kArmaNakI. 17 pratyeka buddhilabdhi - gurUnA upadeza vinA parabhAvathI mana pArchu vALIne saMyama grahaNa kare, tene pratyekabuddhilabdhi kaheche. 18 bAdalabdhi - indrAdika devatA jo sAdhunI sAthe vAda kareto mAM sAdhu jIte evA sAdhune vAdalabdhi kahevAya che. bIjI kriyArU kahe be. kriyAruddhinA be bhedache. 1 cAraNakriyA, 2 AkAzagAminI kriyA, prathama cAraNakriyAnA aneka bhedale. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) taravabinduH 1 jala upara cAle paNa apkAya jIvanI virAdhanA na upaje. labdhimahimAthI sacittano virodha na thAya te yogI jala cAraNa jANavA. jema bhUmipara cAle tema jalapara cAle. 2 bIjo jaMghAcAraNasAdhu jANavo. te bhUmithI cAra AMgula adhara cAle, vAyunI peThe AMkha mIMcIne ughADIe eTalAmAMto hajArayojana jAya e bIjo bheda jANavo. 3 saMtucAraNa tapodhana-kolIyA mAMkaDInA taMtu upara cAle paNa te taMtu tuTe nahi tema name paNa nahi. ema taMtupara cAlato prasasthAvara jIvane virAdhe nahi. 4 puSpacAraNayogi-puSpanA upara cAle paNa trasa thAvarajIvane duhave nahi. 5 patracAraNa yogI-pAnapara cAle paNa koi jIvane duhave nahIM. 6 bIjacAraNa sAdhu-bAjarI java pramukha aneka kaNa upara cAle paNa virAdhanA thAya nahi. 7 zreNi cAraNa saMyamI-jamaNI ane DAbI bAjunI dizAe paM. khInI peThe cAle. . Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. tattvabinduH / / 8 AgnicAraNa sAdhu-agnijvAlA sparzIne cAle paNa saMyama virAdhe nahi. have AkAzagAmi kriyAno bIjo bheda kahecha-cAraNa pagAsane beTho hoya to teja Asane AkAzamAM cAle. kAusamga Asane hoya to teja Asane cAle. trIjI vaikriya rUci kahe. vaikriyarUddhinA aneka bhedache. 1 aNimA, 2 mahimA, 3 laghimA, 4 garimA, 5 prApti, 6 prAkAmya, 7 izatva, 8 vazitva,9 apratighAta, 10 antardhAna, 11 kAmarUpa. e ekAdaza labdhi sAdhune tapathI utpanna thAya. 1 aNimA-kamalanAlanA AkAzamAM samAya e, sUkSmazarIra jenAthI thAya tene aNimA kaheche. 2 mahimA-jethI cakravartinI saMpadA nipajAve. 3 laghimA-cAyunI peThe jethI halakuM zarIra kare. 4 garimA-vajrayI paNa jethI bhAre zarIra kare. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ( 12 ) tasvabindu: -5 prAptirUddhi - bhUmipara beThothako meruparvatanI cUlikA tathA caMdra anaM sUryane aMgulIvaDe sparze. 6 prAkAmyarUddhi - bhUmi peThe jalapara cAle. pANimAM buDe tema bhUmipara paNa buDe. 7 izatva - tIrtha karanI saMpA samavasaraNa pramukha ThakurAi banAvI zake. 8 vazatva - sarva jIvane vhAlo lAge. 9 apratighAta rUddhi - parvatamA pesI bIjI tarapha nIkaLe. 10 antardhAna- adRzya thai jAya. 11 kAmarUpa labdhi - manabhAvatAM samakAle nAnA prakAranAM rUpa kare. cothI taporuddha ka. taporUddhinA sAta bhedache - ugratapa, dIptatapa, taptatapa, mahAtapa, ghoratapa, ghora parAkramatapa, ghorabrahmacaryaguNatapa 1 ugratapa svarUpam - tenA ve bhedache. 1 ugrogratapa, bIjo avasthitogra tapa. prathama ugratapa te eka upavAsa pAraNe karIne a Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH ((**) be upavAsa kare pazcAt pAraNuM karIne traNa upavAsa kareM. pazcAt pAraNaM kare pazcAt cAra upavAsa kare. ema caDhatAM upavAsa kare. anukrame jAvajIva lage tapa kare. traNa guptithI dhIravIra saMgrAmazura nirAzapaNe jIvavAnI tRSNA binA tapa kare te ugrogratapodhana jANavo. bIjo avasthito tapasvI te dIkSAno prathama upavAsa uccarIne vidhipUrvaka pAra kare. pache potAnI lIlAe ekAMtara upavAse pAraNuM kare. tathA be upavAse pArazuM kare. ema tapanuM pAraNaM karatAM aMtarAya Ave vidhithI nirdoSa bhikSA na pAme to ekAntara upavAsa kareche tema jAvajIva lage be upavAse pAraNaM kare. be upavAse pAra karatAM paNa AhAra na pAme to AnandasantoSathI traNa upavAse pAraM kare. e rIte AyuSyalage nirvAhe. 2 dIpa - aneka upavAsathI zarIra durbala kare. paNa traNa prakArai bala adhika hoya. zarIra sugandhi hoya. kamalasadRza parimala mahake - dinadina zarIranI kAnti dIpe. 3 taptatapaH- tapta lohapara paDela jalabiMdu tatkAla vilaya pAme. tema sAdhune alpAhAra jala letAM sUtra purISAdika na hoya. parasevo thAya nAhi. tathA taptatapodhanane aNimAdi labdhi hoya. akSINa labdhi hoya. sarvoSadhIrUddhi hoya. AhAra jala amRtamaya hoya. devatA karatAM anaMtaguNabala hoya. AzIviSadRSTirUddhi hoya. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tazvabinduH 4 mahAtapolabdhi-sarvavidyAsamudra avagAhe. matijJAnanA traNase chatrIza bheda jANe. samasta zruta jANe. avadhijJAnathI trasanADI madhyasthita puNya pAparUpi pudgalane jANe-dekhe. manaHparyava jJAnathI sUkSmabhAva mananA jANe. 5 ghora tapolabdhi-aneka prakAranA prArabdharogone samabhAvathI sahe. zarIranI mamatA kare nahIM. mohane mAre. tapazcaryA na choDe. maunAvalaMbI hoya. ugraabhigraha dhAraNa kare. 6 ghoraparAkramatapolabdhi-traNayogadamIne asamAnaparAkramI hoya. jagattrayIne bhayabhrAMta karavA samartha hoya. evA sAdhu krodhI pRthvI ulaTI karavA samartha thAya. temanA krodhathI samudranAM pANI sUke, mahAzaktivALA hoya. 7 ghoraguNa brahmacAri athavA nAmAMtare aghoraguNa brahmacAri, traNa jagatnA bhaya dUra kare. traNa jagatmA zAnti upajAve. niraticArapaNe zIyala pAle, bhUta, preta, zAkiNI, DAkinI, mAri, kAmaNa, mohana, vikAra, sarva temanA pratApathI nAza pAme; mahA tapasvinA pratApathI durbhikSa, vairabhAva, vagere nAza pAmeche. jyA jyAM ghorabrahmacAri tApasa rahe. tyAMnA lokone kleza karavAnI buddhi upajatI nathI. maraNAMta upadrava upane nahIM. koI bandhana pAme nahi. rogaMthI koi pIDAya nahIM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VvvvAR tattvabinduH ... ' have pAMcamI balaRddhisvarUpa kaheM balaRddhinA traNa bhedache. manobalasAdhu, vacanabalasAdhu, kA. yabalasAdhu, rAgadveSavilaya pAmyAche jenA te manobalI sAdhu jANavo. ... zrutajJAnAvaraNIya karmano kSayopazamabhAva jenecha; antarmuhartamAM dvAdazAMgI bhaNavAnI zakti hoya. spaSTa pragaTAkSarathI dvAdazAMgI bhaNe bhaNatAM zrama na upaje. te vAgabali sAdhu jANavo. 3 kAyavalI sAdhu eka mAsa kAusagga dhyAne ubho rahe. tathA cAra mAsa kAusagga dhyAne ubhI rahe. varSa paryaMta ubho rahe. vIryAtarAya karmano kSayopazamabhAva sAdhune pragaTe, tene kAyabalI sAdhu kahIe. te jo balavikAra kare to potAnI calI AMgulIthI traNa loka uddhare. gchI auSadhaRdi kahele. auSadhaRddhinA ATha bheda jANavA. 1 Amasparza, 2 zleSmasparza, 1 jalasparza, 4 malasparza, 5 viTsparza, 6 sarvAvayavasparza, 7 AzIviSa, 8 dRSTiviSa. 0. 1 Amasparza-sAdhunA hAtha paganA sparzathI sarva roga nAza pAme. .. ayanA sAdhu jyAM bese tyAMnI dhuLanA sparzathI sarva rogajAya. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH tathA temanA zarIra sparza karanAra vAyunA lAgavAthI bharakI vigere sarva roga jAya. 2 zleSmasparza-zleSma, thuka, vigerethI aneka rogano nAza thApa. 3 jalauSadhI labdhi-masvedathI zarIre dhaLa lAgIche. te dhULa jene lAge tenA sarva roga maTe. 4 malauSadhI labdhi-karNamela, dAMtamela, nAsIkAmela, cakSumela, jivhAmela, jyAM lAge tyAMnA sarva roga jAya. 5 viDauSadhI labdhi-viT , unAra, zukra, mUtra, sAdhuzarIra mela duHsAdhya rogane paNa kSaya kare. 6 sarvAvayavauSadhI labdhi-sarva aMgopAMga zarIranAM jyAM lAge tyAMnA aneka roga nAza kare. 7 AzIviSa labdhi-viSa sahita AhAra koI sAdhune de to te AhAra amRtamaya hoya, tathA viSayI mUrchA pAmelA jIvo sAdhunAM vacana sAMbhaLI tatkAla nirviSa hoya. 8 dRSTiviSalabdhi-sAdhunI dRSTi jyAM prasare tyAM veda tathA viSayI pIDayA jIvo nirviSa hoya, tathA dRSTiviSalabdhinAdhaNI sAdhu koyI dekhato annapANI sarva viSa hoya. ane dayApariNA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2) tavabinduH mI pANIne dekhe to saviSa AhArapANI nirviSapaNe pariName viSa mahA viSa deva paNa dRSTiviSa labdhidhAraka sAdhunuM teja sahI zake nahIM. have sAtamI rasaRddhinuM svarUpa kahe . rasaRddhinA cha bheda kache - 1 AsyaviSAlabdhi, 2 dRSTivipAlabdhi, 3 kSIrAzravIlabdhi, 4 madhvAzravIlabdhi, 5 sarpirAzravI labdhi, 6 amRtazrAvilabdhi. 1 AsyaviSA labdhi - prakRSTa tapobalI sAdhu kopathI bole ke tuM marI jA ema bolatAMja jema viSa khAdhela mRtyu pAme tema sAdhunA kopathI mRtyu pAme. 2 dRSTiviSAlabdhi- tapobali sAdhu krodhadRSTithI jene dekhe te jI tatkAla jema viSavAyuthI trukSa paDe tema marI jAya. 3 kSIrAvI labdhi - kho AhAra sAdhune koI Ape paNa sAdhunA hastamAM kSIrarasa samAna AhAra thAya. koi zarIre kSINa durbala hoya tene sAdhu puSTikara vacana kahe to kSINatA durbalapazuM nAza pAme. 4 madhutra viNI labdhi- kaTuka kaSAyalo nIrasa AhAra sAdhune dIgho hoya. jyAre te AhAra sAdhu hAthamA le tyAre madhu Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasvavindu . samAna sarasa ane puSTidAyaka hoya. duHkhe pIDAtA lokane .. sAdhunAM vacana madhunI peThe mIThAM lAge. Ata, ApadA, roga, bandhana sarva nAza pAme. , 5 sapirAzraya lobdha-lukho annapANI sAdhune puSTikAraka ane surasa hoya. ghRta madhura puSTakAri AhAra hoya. sarpa pIDita prANIne nIrogI kare. sAdhunAM vacana mIThAM pyArAM vhAlAM lAge. "6 amRtazrAviNI labdhi-amRta samAna AhAra sAdhune vacane thAya. viSamaya AhAra amRtamaya thAya. .. AThamI devaRdhina svarUpa kahe. kSetraRddhinA be bhedacha. 1 akSINa mahAnasI labdhi, 2 bIjI bhakSINa mahAlaya labdhi. 1 akSINa mahAnasI labdhi-lAbhAMtarAya karmanA kSayopazame sAdhu bhIkSArtha bhamato koinA ghera Ave tyAM AhAra alpache. a lpamAthI paNa bhaktithI sAdhune vahorAve. pazcAt alpa AhAra ..rahe. tenA ghare cakravarti sainya Ave. te sarvane alpa AhAra...mAMyI anna kADhI.jamADe. paNa khUTe nahIM, ane AhArano rasa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyabinduH ( 45 ) kaTuka, Amla, tikta, madhura, vigere svAdavALo khAtAM lAge. te akSINa mahAnasI labdhino pratApa jANato. 2 bIjI akSINa mahAlaya - mahAlaya kahetAM bhojanazAlA - cAra hAthanovistAra rasoinojyAMjamaNa mATehoyache tyAMpuNyodayadhI sAdhu bhikSArthI Ave. tyAre bhojanazAlAmAM sarasa AhAra dekhAya sAdhunA mahimAthI suvarNanAM, rUpAnAM, vigere sarasa AhAra pUrNa bhojana dekhAya cakravarti sainya jame to paNa AhAra khUTe nahIM. tiryaca paNa AhArathI tRpta hoya. evaM te RddhivALA sAdhunuM sAmarthyache tathA tevo sAdhu jagattrayIne paNa kSobha pADe. iti kSetraRddhivarNanam. * prathama buddhinA bheda aDhAra tathA vIjI kriyARddhinA nava bheda. trIjI vikriyARdvinA 11 ekAdaza bheda. cothI tapoRdvinA sAta bheda. pAMcamI balaRddhinA traNa bheda chaThI auSadhaRdvinA ATha bheda. sAtamI rasaRddhinA cha bheda. ane AThamI kSetraRdvinA ve bheda ema sarva maLI aTha RddhinA cosaTha bheda thAya che. * 182 syAdvAda darzanamAM sammatitarphe samavAya saMbaMdhanuM khaNDana karyuche, dvitIyakAMNDa sammatitarka pa. - 466 gAthA. kAlo sahAva Niya, puvvakayaM purisa kAraNegaMtA micchattaM te ceva, samAsa hoMti sammataM // 1 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattvavinnuH 183 aMga. duSTatve tadAtmakAMgino'pi duSTatvApatteH sammatidvitIya .. kAMDa patra 500... sammatitarka dvitIyakANDa, patra 500 jaha jaha bahussu, samanya sisa gaNa saMparivuDoya aviNicchiya samae, taha taha sitapaDiNI // 1 // 184 Aya traNa narakamAMtraNa samyaktva pamAyache-temAM kSAyika pAra.. bhavikache-upazama ane kSayopazama tabhavikacha. manuSya gatimA traNa samakita hAyache. vaimAnikamA traNa prakAranu samakitache. bAkonA devAne beche, asaMkhyAta varSIyuka tiryaMca paMcendriyane traNa samakita manuSyavalche, bAkInA saMkhyAtA varSa AyuSyavALAne be samakitache. ___ zloka- tatvArtha sUtra vRttisAkAraH pratyayaH sarvo, vimuktaH saMzayAdinA sAkArArthapArecchedAt, pramANaM tanmanISiNAM // 1 // 185 mati, avadhi, ane ve.vala sAkAra ane anAkAra be bhede che ane zruta tathA manaH paryava, sAkAraz2a che.. . . Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmabinduHH 186 cAra samayanI vigraha gatimAM bIjo ane trIjo samaya aNA-: . hArI hoyache, ojAhAra, lomAhAra ane kavalAhAra,pUrvokta be samayamAM nathI kArmaNa vargaNAnA AhAra to ebe samayamAM paNa hoya che. 187 rujugati eka samayanI hoya che ane temA AhAra che, 188 kevalI samudghAtamAM vIjA, cauthA ane pAMcamA samayamA jIva aNAhArI che, pahelA samayamAM kevalI samudghAtakAle audArika, bIjAmAM audArika mizra, trIjAmAM kArmaNa, cothAmAM kArmaNa yoya, pAMcamAmAM kArmaNa yoga, chaThAmAMtathA sAtamAmAM mizra, ane' AThamAmAM audAriyoga. 189 teramA guNagaNe satya bhASAyoga, tathA asatyAamRSAbhASA yoga, ane satyamanoyoga tathA asatyAmuSAmanAyoge hoya. tathA audArika, audArika mizra ane kArmaNa sarva maLI sAta yoga hoya. . 190 koika AcArya zarIra kAMtine taijasanu kArya gaNe che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavindu maaaaaaaaawarananwwwmore 191 kArmaNa zarIrathI kArmaNa vargaNA bhinna che. kathaMcit abhinnapaNa che . 192 tejasa zarIrane kAi AcArya anAdi mAnatA nathI.temanI matamA tejolabdhiyI tejasa zarIra utpanna thAya che, ane te kaheche kekrodhAveze tejolabdhithI-uSNatejaH zarIra ane dayA pariNAmathI zotatejaH zarIra utpanna thai anukrame ghAta ane upakAra ' kare che. 193 manuSya ane tiryaca AhAra paryApti eka samayamAM pUrI kare ane bAkInI paryApti antarmuhUrtamAM kare.devatA ane nArakI AhAra payApti antarmuhUrtamAMkare.anebAkInI paryAptiyA ekasamayamAMmAM kare. 194 ekaparamANunumatibiMba paDatuMnathI.anaMtANuka skaMdharnumatibiMbapaDe, 195 audArika zarIra asaMkhyAtAM ane audArika zarIra dhAraNa karanArA jIva anaMta. kAraNa ke sAdhAraNa vanaspatimAM anaMta jIvanuM eka zarIrache. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabiyuH Alladanniamkhkhkhkhkhkhkhkhkhkh khkhkhkhkhkhkhkhkhkhkh. 196 vaikriya zarIra asaMkhyAtA, tejasa anaMtA, kArmaNa zarIra anaMtA, AhAraka saMkhyAtAM jANavAM. 197 kArmaNa zarIrano baMdha AThamA guNaThANA sudhI hoyache. 198 vigrahagatimAM sAtakarmano avyakta baMdha thAyache. 199 vigrahagatimA bhoga pradezodayathI hoya. 200 vigrahagatimA manovyApArAbhAvache. 201 terame guNagaNezAtA ane azAtAno pradezodaya tathA vipAkodaya lohIkhaMDavADAnI peThe hoya. 202 AhArakalabdhiyI AhAraka zarIra kare tyAre cha paryApti anta, muhartamAM kare. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (71) tasvabinduH 203 AhAraka zarIramA upabhogano saMbhavache. 204 AhAraka zarIra AhArakamizra chaThA guNagaNe hoya. AhAraka zarIra sAtamA guNagaNe hoya. 205 chaThA sAtamA guNaThANe zaMkAmohanIya hoya. .. 206 caudapUrvadhArI AhAraka zarIrane pUchavA mokale tyA valI ne . hoya to anyatra javA AhAraka baMdhana kare. 207 sarva cauda pUrvadhArIone kaMI AhAraka labdhi utpana thAya evo niyama nathI. 208 minAkSara caturdaza pUrvadharane zrutakevalI kaheche tene saMzaya . hoya nahIM. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH .. i nninganna nannnnnnnnnnnn (75) mannannnnnnnnnnnnnno m 209 simAkSara ane abhinnAkSara bele AhArakalabdhi utpanna vAya. temAM amitAkSara caturdaza pUrvadhara AhArakalabdhi phorave. bhinnAkSara caturdazapUrvI, labdhi phorave nahi. bhinnAkSara cauda pUrvadhArI apramatta hoya. abhinnAkSaravALo pramatta hoya. 210 cauda pUrvadhArI kaSAya kuzIla hoya. ___ 211 jyA AtmAnA pradezo samudAyIbhUta thaine rahe tene marmasthAna kaheche, ... ... ... .. tatvA ... tattvArtha a. pra. 16 sUtra. . 212 mastakamA AtmAnA bahu pradezoche. ane mastakamAM vedanA paNa ghramI , marmasthAnomA Ayu bhedache. bheda edale cheda, jyAM 'AtmAnA pradeza ghaNA hoya tyA AyunAM daliyAM vizeSa hoya che. 113 teNagyanavasaehiM. samaikatehiMvaddhamANA pajjUsavaNa cauththI, kAlaga sUrihito uviA. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) du: 214 tIrthakaranA janma samaye asaMkhya caMdra sUrya Ave. evaM triSaSThazalAkA puruSacaritramA, zAMtinAtha caritramAM tathA Avazyaka cUrNimAMche. 215 jaM dvIpati, chaThA aMganuM upAMga jANavuM ema ThANAMgattinA cothA ThANeche. " 216 tIrthakarane samudghAta hoya, niSedha nathI. ema Avazyaka cUrNimAche. 917 gRhasthAvAsamA tIrthakara ne sAdhu namaskAra kare nahIM. teno pATha gRhavAsasthAH sAdhUnAM namaskArAnahI aviratatvAt. sAdhune namaskAra niSedhyo paNa zrAvakane niSedhyo nathI. 218 mithyAtvIne avadhidarzana paNa hoya evaM bhagavatI sUtreche. cothA karmagraMthanI 21 ekavosamI gAthAmA niSedha paNaLe. panavaNA TIkAmA ne mata che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nannnnnnnn-A tattvavinduH 219 jinakalpI te bhavam mukti pAme nahIM. ema zrIkalpabhASyamA - tathA sAroddhAra rattimAMche. 220 nArakI jIva vedanAthI eka gAu uMcA ucha pama jIvAbhi gama siddhAMtamAM kAche... 221 sarva vaktAo kAyayogavaDe zabdadravyone grahaNa kareche. vacana: yogathI zabdadravya, nisarjana kareche. tanuyoga vizeSa manoyogaH 2.ane vacanayoga che. kAyayogavaDe manodravyatuM grahaNa thAyache. kAya yogavaDe vaktA zabdadravyanuM grahaNa kareche. ane, je je saMraMbhayo mUkache te vAcikayoga jANavo. temaja manodavyanuM grahaNa to kAyayogathIche paNa jevaDe manodravyane ciMtAmA vyApArayukta kareche te mAnasikayoga jANavo. ema tanuyoga ekache paNa pUrvokta upAdhinA bhedathI traNa prakAre vibhaktachepATalAja bheda mAtrathI mAnasika ane vAcika yogane bhinna TharAvyA to bhogApAnane paNa caturthayoga tarIke kema sthApana karyo nahIM. samAdhAna jema svAdhyAya, parabodha, nizcaya vagere ... vAcikayogarnu phala mitra dekhAya che tathA dharmadhyAnAdika mananuM phala bhitra dekhAyache te pramANe pANApAnatuM bhinna phala dekhAvaM. nathI. tethI tene bhinna karyo nathI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 222 prathama samaye grahita bhASAdravya ne dvitIya samayamA mUkeche. paNa teja prathama samayamA mUkAtI nathI,dvitIya samaya mRhIta bhASA dravyane tRtIya samayamAM vaktA mUkeche. vacce eka samayanuM aMtara paDeche. dvitIya samayamAM; prathama samayamAM gRhita bhASAdravya, muMcana tathA grahaNa thAyache. ema prathama ane carama samaya mUkIne madhyanA samayamA bhASAdravyanuM grahaNa ane muMcana thAyache. carama samayamA phakta muMcanaja thAya che. grahaNa svataMtrache ane nisarjanache te grahaNa vinA yatuM nathI mATe parataMtrache. 223 vAgadravya grahaNa tathA grahaNa karelAno nisarga tathA bhASA e .. traNa paNa jaghanyathI eka samayamAM thAyache. e pratyeka traNano - utkRSTa kAla antarmuhUrtano jANavo. 224 eka samayamAM bahu kriyAo thai zake.che. audArika, vaikriya, AhAraka, traga kAyAdhI vAgadravya prANa jANavU. tathA te gathI vAgadravyatuM nisarjana jANavU. 225 mahA prayatnavAlAne vAkadravya grahaNa nisarjanamA antarmuha thAya che, alpa prayatnavALAne antarmuhUrtatuM pramANa nathI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -AAAAA --AAAAAAM RANA.Arr.4M.mom tasvabinduH (79) 226 mASaNAbhiprAya sAmagrI pariNAme vaktA vAgadravyane raheche, muke che, nAnyathA, bhASAdravya mUkyA chatAM caudarAjalokamAM vyApta thAya che. cAra samayamAM koI saMbaMdhI bhASAvaDe cauda rojaloka vyApta thAyache. maMda. prayatnavALo puruSa akhaMDita sakala bhASAdravyone mUke che, anya nirogI tIvra prayatnavAlo vaktA AdAna nisargavaDe bhASAvyane khaMDakhaMDa karI mUkele. tethI totra prayatnavALo vaktA cauda rAjalokamAM bhASAdravya vyApta kareche. maMda prayatnavALA vaktAthI nIkalAM akhaMDa bhASAdravya saMkhyA tA yojana jai zabdapariNAmano tyAga kareche. ane je mahA ..prayatna vaktAche te to prathama bhinna khaMDa karI bhASAdravyane kATeche. te ananta guNa vardhamAna SadizAmA lokAMta vyApta thAyache. 227 kevalI samudghAta kramanI peThe cAra samayavaDe cauda rAja loka bhASAdravyavaDe vyApta thAyache. veTalAka bhASAdravyavaDe praNa samayamA loka pUrNatA mAneche. sanADInI bahAra vidizAthI bhASaka, bhASAdravyane mUke to caturdaza rAjaloka pUraNamA paMcasamaya lAge. trasa nADInI bahAra dizAmAM sthitavaktA bhApAdravya mUke to cAra samayamAM loka pUrNatA thAya. 228 acitta mahA pudgala skaMdha hoya ane te kevala vizrasA pari- NAma vAlo hoya che. tene cauda rAma lokanI vyAptimAM cAra Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) tasvabinduH Allakhkhkhkhkhkhkh : samaya lAge che. acitta mahAskaMdha anyapudralone svAtma - . svarUpa karato nathI paNa te potAnA pudralo baDe loka pUraNatA kare;che, temAM parAghAta paNa nathI jo acitta mahAskaMdhamA parAghAta hoya to te paNa traNa samayamAM loka pUrNatA kare paNa tema nathI. 229 ihA. apoha. vimarSa. mArgaNA; gaveSaNa, saMjJA. smRti. mati. buddhi. prajJA. ityAdi AbhinivAdhika jJAnanA paryAya vAcI / zabda che. 230 anvayi vyatireka padArthonI paryA locanAne ihA kahe the. apohane ( apAya ) nizcaya kahe che. apAyanI pUrve ane ihAnI uttare prAyaH zirakaMDrayanAdi puruSa dharma ghaTe che. itisaMpratyayane vimarSa kaheche. anvayadharmAnveSaNane mArgaNA kahe che. vyatireka dharmAlocanane gaveSaNA kahe che, avagrahottara kAlabhAvI mati vizepane saMjJA kahe che. pUrvAnubhUtArtha AlaMbanamatyayane smRti kahe che. mananakaraj te mati kathaMcit artha parichedakamAM paNa sUkSma dharmAlocanA rUpa buddhi jANavI. viziSTha kSayopazama janyayathAvasthita dharmAlocanarUpa prajJA jANavI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMA .. tasvAbanduH 231 dravyathI, matijJAnI, AdezathI sarva dravya jANe che. Adeza eTale jJAtavya.vastu prakAra. te be prakAre che. 1 sAmAnya prakAra. 2 vizeSa prakAra. tyAM oghAdeza sAmAnya prakArathI. sarva dhamAstikAyAdi jANe che. asaMkhya pradezAtmaka lokavyApaka. amUrta, gati sahAya guNavAn dharmAstikAya che. ema keTalA paryAya viziSTa dravyone sAmAnyataH matijJAnI jANe che. paNa sarva vizeSa tathA sarva paryAyoMne matijJAnI jANato nathI. sarva vizeSa sarva bhedona saMpUrNa bhAsana to kevalajJAnamAM thAya che. 232 kSetra thakI sAmAnya prakAre matijJAnI keTalAka paryAya viziSTa lokAlokane jANe che. 233 kAlathakI vartamAna, bhUta anebhaviSyane matijJAnI sAmAnyataHjANeche 234 bhAvathI matijJAnI. sarva Adayika Adi bhAvono anaMtamo bhAga jANe che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) tasyavinduH 235 kSetra, kAla, be sAmAnyathI dravyamAMja samAya che. kevala bhedavaDe te rUDha che. mATe pRthak grahaNa kayu che. ema jANavU. 236 ekendriyamA matijJAna nathI. matijJAnano temAM pUrvapratipanna vA pratipadyamAnaka bheda nathI. 237 manaHparyAya jJAniyo sarve pUrvapratipanna hoya che. paNa pratipadyamAnaka nathI. samyaktva sahacarita prApta matijJAnane pazcAt apramattasaM. yatAvasthAmAM manAparyava jJAnanI utpatti che mATe. samyaktva sahacarita cAritra lAbhamAMtomanaHparyava jJAna utpanna yatuM nathI. 238 apoha-apAya kahevAya che. te matijJAnano tRtIya bheda che. a pAya nizcaya kahevAya che. dhRtine dhAraNA kahe che. mati prajJA zabdavaDe sarve matijJAna kahevAya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabinduH () 239 IhA-vimarSaNa, mArgaNa-gaveSaNa. saMjJA lakSaNa sarva IhA jANavI e sarvano IhAmAM antarbhAva thAya che. 240 sarva vastuonA abhilApa vAcaka zabdo ke je vacana rUpatAne pAmyA che te vacana paryAya jANavA. 241 vAcakazabdAMnA abhidheyAtmabhUta sarva artha paryAya jANamA. 242 matijJAnanA mati, prajJAna, grahA, IhAdi sarva vAcaka dhvanirUpa vacana paryAya jANavA. 243 matijJAnarUpa abhidheya bhedo sarva arthaparyAya jANanA. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 84 ) tabindu :: 244 avagrahAdi ekeka zabdayI matijJAnanA sarva prakAranuM grahaNa thAya - che. sarvanuM grahaNa kare te avagraha. ema vyutpattithI matijJAnanA IhA, apAya, dhAraNArUpa bhedonuM grahaNa thayuM, cehAlakSaNarUpa mAM matijJAnA sarva bhedo samAya che. avagamanarUpa apAyamAM sarva bhedono antaHpAta thAya che. dharaNalakSaNa dhAraNAthI sarva bhedonuM grahaNa thAya che. apekSAe A vyAkhyA samajavI. 245 avagrahAdi lakSaNano artha vizeSa mAtra aMgIkAra karI avagrahAdi zabdo bhinna varta che. 246 caturgatimAM matijJAna pUrvapratipanna niyamathI hoyache pratipadya - mAnakanI bhajanA vivakSitakAle kadApi hoyache. pratipadyamAnaka nathI hotA. 247 Abhinibodhika pratipatti prathama samayamAM pratipadyamAnaka kahevAyache, ane dvitIyAdi samayomAM pUrvapratipanna e pramANe A beno vizeSache. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ReabinduH (<4-) 248 ekendriyamAM pUrvapratipanna ane pratipadyamAnaka ubhayano abhAvache. karmagrathanA mata pramANe labdhi paryApta bAdara pRthvI, apa, vanaspati, akaraNaparyApta avasthAmAM pUrvapratipanna hoya, te samaye sAsvAdana samakitanI astitAche mATe. 249 vikalendriya, ubhayanA mata pramANe karaNa aparyAptA, sAsvAdanane pUrvabhavathI aMgIkAra karIne Ave te apekSAe pUrvapratipanna hoya. paNa pratipadyamAna na hoya. 250 paMcendriyajIva to sAmAnyataH niyamathI pUrvapratipanna hoya. pratipadyamAnakanI to bhajanA jANavI. 251 kAyadvAramAM pRthivI, apa, teja, vAyu, vanaspatimAM ubhayAbhAva jANavo. sakAyama paMcendriyanI peThe jANavuM. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) tasyabinduH 252 mana vacana ane kAyAnA samudAye traNayogamAM paMcendriyanI peThe jANavu, manarahita kAyavANIyogiyone tA vikalendriyanI peThe jANa. kevalakAyayogIo to ekendriyanI peThe jANavA. 253 traNa prakAranA vedamAM paMcendriyanI peThe bhAvanA karavI. 254 anaMtAnubaMdhI cAra prakAranA kaSAyamAM sAsvAdana aMgIkAra karI pUrvapratipanna lAbheche paNa prativadyamAnaka nahi. bAkInA bAra kaSAyamAM paMcendriyanI peThe bhAvanA karavI. 255 bhAvalezyA aMgIkAra karI kRSNAdika traNamAM pUrvapratipanna hoya paNa pratipadyamAnaka nahi. prazasta traNalezyAmAM paMcendriyanI peThe jANavuM. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyabinduH (87 ) 256 vyavahAranaye midhyAdRSTi ajJAnI che, te samyaktva jJAnano pratipadyamAnaka hoyache. paNa samyaktva jJAna sahita nahi. nizcayanaya kache ke samyagdRSTi jJAnI, samyaktva ane jJAnane aMgIkAra kareche. paNa mithyAdRSTi. ajJAnI aMgIkAra karatA nathI. 257 vyavahAranayathI mati, zruta, avadhi, manaH paryavajJAnI, AbhinibodhikanA pUrvapratipanna hoyache. paNa pratipadyamAnaka nathI. kebalIne to ubhayAbhAva hoyache. kAraNa ke temane kSAyopazamikajJAnAtItapaNuMche. * 258 matyajJAna, zrutAjJAna ane vibhaMgajJAnavALA to pratipadyamAna kadAcit hoyache paNa pUrvapratipanna nathI. nizcayanayamatathI matizruta avadhijJAniyo pUrvapratipanna niyamathI hoyache pratipadyamAnakanI paNa bhajanA jANavI. manaH paryavajJAnI to pUrvapratipanna hoyache paNa pratipadyamAnaka nathI. pUrva samyaktvalAbha kAlamAM pratipanna yatijJAnine pazcAt yati avasthAmAM manaHparyAyajJAnano sadbhAva hoyache. matyAdi ajJAnavALAone ubhayAbhAvaja hoyache. jJAnine jJAnanI pratipatti nizcayathIche mATe. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (e) tasvabinduH 259 cakSu, acakSu, ane avadhidarzana,e traNamA labdhi aMgIkAra karI pUrvapratipana niyamathI hoyache. pratipadyamAnakanI bhajanA jANavI. tenA upayogane Azrito pUrvapratipanna hoya paNa pratipadyamAnaka nathI. matijJAnane labdhipaNuMche. darzanopayogamA teno niSedhache mATe kevaladarzanamAM ubhayAbhAvache. 260 saMyatadvAramA saMyatAdika AbhinibodhikanA pUrvapatipanna niyamataH hoyache. pratipadyamAnaka paNa bhajanAthI jANavA. koi atyaMta vizuddhithI samyaktva, cAritra yugapat aMgIkAra kareche te avasthAmAM te saMyata, matino matipadyamAnaka hoyache. 261 paMcajJAna, sAkAra upayogavAlA jANavAM. cAra darzanamA anA kAra upayogache. sAkAra upayogamA pUrvapratipanna niyamIche. pratipadyamAnaka to bhajanAthI. anAkAra upayogamAM to pUrvapratipannaja hoyache. paNa pratipadyamAnaka nathI. kAraNake anAkAra upayogamA labdhinI utpattino pratiSedha karpoche mATe, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabinduH 261 AhAraka to sAkAropayogavaMtanI peThe jANavA. anAhAraka to. apAMtarAlagatimAM pUrvapratipanna saMbhaveche..paNa pratipadyamAnaka to hotA nathI. .. ....., 263 bhASAlabdhika koI bhASamANa vA abhASamANa, matijJAnane pAme che. vA pUrvapratipanna hoyache. bhASAlabdhiyutamanuSyAdi jAtinI apekSAe pUrvapratipanna niyamathI pamAyache. pratipadyamAnaka paNa bhajanAthI jANavo. 264 parItAH pratyeka zarIriyo vA alpa bhavavAlA jIvo ebe paNa : pUrva pratipanna niyamathI pamAyache. pratipadyamAna to bhajanAthI. ... aparItA-sAdhAraNa zarIravALA upArdhapudgala parAvartathI upara : che saMsAra te jene evA jIvo mithyAdRSTipaNAthI te bemA ubha..yAbhAvache. ......... . ........ ." SaTparyAptithI paryApti, paritavat jANavA. aparyAptA to pUrva pati " pannaja hoyache. sUkSmadvAramA sUkSma ubhayavikala hoyache. bAMdara to .. paryAptanI peThe jANavA. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Karnaana tasvavindu 215. dIrghakAlikopadezavaDe saMjinuM grahaNa jANavU. tenI bhASanA bA daranI peThe karavI. asaMjJito aparyAptanI peThe jANavA. bhavasiddhi, saMjJInI peThe jANavA. abhavasiddhika to ubhaya zUnya jANavA. caramabhava jeneche evA jIvo to bhavyanI peThe ane aparamate abhavyavat jANavA. koi paNa vivikSita samayamA pratipadyamAnaka matijJAnInI prApti pakSamAM jaghanyathI ekalAbhe. ane utkRSTathI to sarva lokamAM kSetra palyaupamano asaMkhyAtamo bhAga lAbhe. pUrvapratipannamAM to jaghanya . ane utakRSTathI kSetra palyApama asaMkhyeya bhAga pradeza rAzima"mANa matijJAniyo lAbhe. 266 nAnA jIvonI apekSAe sarvamatijJAniyo lokanA asaMkhyAta bhAgane pAme. . . matijJAnano be prakAre kAla citavavA yogyache. upayogayI ane landhithI, ekajIvane matijJAnano upayoga jaghanya ane utkRSTathI antarmuhUrtamAna hoyache. te thakI uparato anya upayogamA gamana hoyache. sarvalokavartimati jJAniyonoAja upayogakAla jANavo. A antarmuhUrta kevala bRhattara jANavU. labdhinI apekSAe. matijJAnanoM kAla, avApta samyaktva jeneche evA. eka jIvane jaghanyathI antarmuhUrta jANavo. ane utkRSTathI eka jIvanI apekSAe sAtireka chAsaThasAgaropamano kAla jANavo. matijJAnAvaraNa bhayopazamarUpA labdhi jANavI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayavinduH ( 267 matijJAniyo jIvana anaMtamA bhAge varteche, abhivimonika ( mavijJAniyoM) sarvalokamAM asaMkhyAtA che. 268 sarvayI stoka, manaHparyava jJAniyo jANavA avadhijJAnI asaMkhyAtaguNA jANavA. matijJAnI ane zrutajJAnI ve svasthAnamAM tulyache. kevalajJAnI anaMtaguNALe. 269 matijJAnAvaraNa karmanI udIraNA thaechate ane anudIrNa upAMta cha matijJAna utpanna thAya che. 1 kSayopazamabhAve matijJAnake, paNa anyazeSa audayika Adi bhAve nathI. sarvathI thoDA matijJAbi manuSyo. tethI nAraka asaMkhyAtaguNA, tethI tiryaca, tethI devo. 270 dIrgha saMsAra jeneche te kRSNapAkSika kahevA yache. bahu pApamA udayathI kRSNapAkSika gaNAyache. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) taravabindu: 271 samyagdRSTinA saMzayAdi paNa jJAna svarUpache. 272 eka paramANumA astidharma ane nAstidharmanI apekSAe saMpUrNa jagat samAyache. naizvayika arthAvagrahanA kAla eka samayanoche. hA ane apAyano kAla antamuhUrta mAtra che. saMkhyAta ane asaMkhyAtakAla, dhAraNAnoche, 273 avicyuti, smRti, vAsanAnA bhedatho dhAraNA traNaprakAranIche. temAM avicyutirUpa tathA smaraNarUpa dhAraNA ve chetemAM pratyekano kAla antarmuhUrta jANavo, ane je artha jJAnAvaraNakSayopazamarUpa ane smRtinI bIjabhUta vAsanArUpa dhAraNAche te saMkhyAtAMvarSanA AyuSyavALAne saMkhyAtakAlanI jANavI tathA asaMkhyAta varSa AyuSyavALa (palyopamAdi AyuSyavALAAne ) vAsanArUpa dhAraNAno asaMkhyAta kAla jANavo. 274 vyaMjanAvagrahano asaMkhyAta samayano kAlache. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyavahArika arthAvagrahano antArmuhUrta kAla jANavo... spRSTa (sparzelA) mAtra zabda dravyone zrotendriya grahaNa kareche. ghrAMNendriya gaMdhanAM pudgalone grahaNa kareche. rasanendriya rasanA pudagalone grahaNa kareche. sparzendriya sparzanAM pudgalone grahaNa kareche. cakSu ane mana amApyakArIche. 275 bhAtmAgula, utsedhAMgula ane pramANAMgula. e praNa kAranA aMgulache. 276 AtmAMgulathI indriyo viSaya parimAga jANavU. sparzendriyarnu mAna utsedhAMgulathI jANavU. bAkInI indriyonuM mAna AtmAgulathI jANavU. 277 meghagarjitAdi zabdone zrotendriya utkRSTataH bAra yojanayI , grahaNa kareche. prANendriya, rasanendriya, sparzanendriya A traga indriyo anukrame Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjaviduH utkRSTataH nava yojanathI AvelA gaMdha, usa ane sparzane grahaNa kare che, cakSurindriyano lakSa yojanano viSaya che. cakSu indriyamAM padArtha bhAvIne par3atA nathI. sparzendriya, rasendriya, ghrANendriya, ane zrItendriya jaghanyayI aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI AvelA sparza, rasa, gaMdha, zabda - lone grahaNa kareche. cakSu jaghanyathI aMgulanA saMkhyAtamA bhAgama rahelA padArthane viSayabhUta kareche. 278 mananuM kSetra kI viSaya pramANa nathI. 279 saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara eve bhAvazruta kAraNa hovAthI dravya zrutache, labdhyakSara te bhAvazruta jANavuM. 280 arthAvagraha, ihA, apAya ane dhAraNA, pratyekane pAMca indriyo ane chaThThA manathI guNatAM covIsa bheda thAya ane mAM autpAtikI Adi cAra buddhinA bheda umerI koi matijJAn2anA aThAvIsa bheda mAne che. paNa te zAstra sammata nayI, "vyaMjanAcagrahanA cAra bheda ane arthAvagrahAdinA covIsa bheda maLI matijJAnanA 28 aThAvIza bheda zAstrakAre gaNyA che. ane aulyAvikI Adi cAra makAranI buddhi bhinna mamIle Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 QtanidhitanA agavIsa bheda, ane autpAdikI Adi azruta... nizrita matimA bheda jANavA. 242 cana paryAya paNa anantache ane arthaparyAya paNa ananta . epha vizeSAvazyakamAM kathyuMche. . 283 matijJAnalabdhi kAla, jaghanyathI samakitavaMtane antarmuhUrtakAla jANavo. tethakI para mithyAtvamAM gamana ane vikalpe kevalazAnanI prApti. matino labdhi kAla utkRSTataH chAsaTha sAgaropama adhika jANavo. te vatAve. koi sAdhu mati AdijJAna sahita hoya. ane pUrva koTi varSa paryaMta cAritra pAlI cAra anuttara vimAnamAM jAya, tyAM tetrIsa sAgaropamanuM AyuSya bhogavI puna: apratipAti matijJAnasahita manuSyabhavamA AvI dezona pUrvakoTi pravrajyA pAlI punaH cAra anuttara vimAnamA jAya, puna: apratipAti mati Adi jJAna sahita manuSyaMgatimA AvI, pUrva koTI varSa dIkSA pALI siddhi pAme. evaM cAra anuttara vimAnamAM gaelAne chAsaTha sAgaropama adhika dezona praga pUrva koTi varSa thAya. athavA acyuta devalokamAM bApIsa sAgaropamanI sthitie traNa vAra utpama yA anedezIna pUrva Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavindu koTi varSanA cAra manuSyabhava AMtare pAmI mukti pAme. te ape| kSAe chAsaTha sAgaropama adhika dezona cAra pUrvakoTi varSa thAya. 284 pAMcaso tresaTha jIvanA bhedache temAthI 423 cAraso trevIsa bhedamAM matijJAna hoyache. manuSyanA 202 bheda. devatAnA 198 ekazo aThANu bheda. nArakInA tera bheda. tiyecanA daza bheda. sarva maLI cArasone vIsa bhedamA matijJAna pamAya. 285 saptama narakamAMthI nIkalela jIvo tiyecAM utpanna thAyache. . manuSyamAM utpanna thatA nathI. 286 devatA ane nArakIo samakitavaMta, manuSyagatimAna Aveche. 287, jIvanA pAMcaso besaTha bhedamAthI 203 base traNa bhedamAM upa Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathyavindu. ( 30 ) zama samakita paryAptAvasthAmAMhi pamAya. vizeSa ke pAMca anutara vimAnamAM jAya to tene aparyAptAvasthAmAM upazama samakita hoya, ane paryAptAvasthAmAM to pAMca anuttara vimAnamAM kSayopazama samakita vA kSAyika samakita hoya. nava lokAMtika devatAne upazama samakita na hoya. 288 jIvanA pAMcaso tresaThamAMthI 168 ekaso aDasaTha bhedamAM : kSAyika samakita hoya. 12 bAra devaloka, nava lokAMtika, nava navagraiveyaka, pAMca anuttara vimAna, e pAMtrIsanA paryApta ane aparyApta bheda gaNatAM sittera bheda thAya. trIjI naraka sudhInA paryAptA ane aparyAptA gaNatAM cha bheda. pannara karmabhUmi netrI akarmabhUminA pistAlIza bheda te paryAptA ane aparyAptA gaNatAM netuM bheda thAya. ane tiryaca garbhaja paMcendriyanA paryAptA ane aparyAptA e be bheda gaNatAM sarva maLI ekaso aDasaTha bheda thAya. 289 pAMcaso tresaTha jIvanA bhedache temAMthI cAraso vIsa bheda kSayopazama samatimAM jANavA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) tasvadhindu. 290 kSAyika vedaka samakita garbhaja-manuSyanA paryAptAnA pannarabhe..: damAM pAmIe-chaprakRtino kSAyikabhAve kSaya kare, ane samaki..: tamohanIyanA caramadalika eka samaye vedIne kSAyika pAme tene kSAyikavedaka samAkita kaheche-narakagati, tiryaMcagati ane devatAnIgati e traNagatimAM parabhavana AvalaM kSAyika samakita hoya. 291 sAsvAdana samyaktva-manuSyanA basenebebheda garbhaja paryAptA ane aparyAptA-devatAnA ekazosittera bhedamA paryAptA ane apaptiAvasthAmAM pAmIe. navalokAMtika ane pAMca anuttaravimAnanA devomAM sAsvAdana samakita na pAmIe. narakagatimAM sAta paryApta bhedamAM pAmIe. tiryaMcagatimA ekavIza bhedamA samakita pAmIe. pAMcatithaMca paMcendriyagarbhajanA paryAptA ane aparyAptA maLIne dazabheda-samurchima tiryaMca paJcendriyanA pAMca bhedamAM ane traNavikalendriya e AThamAM aparyAptAvasthAmAM pA. mIe, tathA pRthvI, ap , vanaspatinI aparyAptAvasthAmA traNa bheda. sarva maLI cArase bheda thAya. 291 yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi-evaM yoganAM ATha aMga che samyagdRSTi jIvane A ATha aMga, samyag paNe pariName che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabindu. 293 caturdazaguNasthAnakamAthI-prathama cothA, pAMcamA, chatA, sAtamA, ane teramA guNasthAnake sadAkAla jIva lAbhe. anyazeSa guNa sthAnakamAM bhajanA jANavI. 294 pAMcasotresaTha bhedamAMthI mizraguNasthAnakamA ekasoaThANu bheda pAmiye. nArakInA paryAptAnA sAta bheda, tiryaMcagarbhajanA pAMca bheda. manuSyanA ekasone eka paryAptAnA bheda, ane paMcAzI bheda ... devatAnA paryAptAvasthA saMbaMdhInA jANavA. . / sabadhAnA jANavA. . . . 295 anugAmI, ananugAmI, vardhamAna, avardhamAna, pratipAtI, ama tipAtI e cha prakAra- avadhijJAnache. vizeSAvazyaka. 296 upayogathI avadhijJAna antarmuharta, ane labdhithI avadhijJAna chAsaTha sAgaropama adhikache. bevAra vijayAdi vimAnamA utpanna thAya tene, upalabdhithI avadhino jaghanya kAla eka ... samayache, .. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavindu. 297 manAparyavajJAnano utkRSTa kAla, dezona pUrvakoTi varSanoche. manaH paryavajJAnI manodravyanA cintAnuguNa anaMtarUpAdi paryAyane jANe. dekhe. bhAvamanato jJAnarUpache ane jJAnato amUrtache tethI bhAvamanane manaHparyavajJAnI dekhe nahi. dravyamana' sthitabhAvone manaHparyavajJAnI dekhe. paNa cintanIya bAhyaghaTAdi vastuone dekhe nahi. (vizeSAvazyaka.) 298 manodravyane dekhIne pazcAt anumAnathI bAhyapadArtho jaNAyache. dravya manavaDe avabhAsita bAhyAMcaMtanIya ghaTAdikane anumAnavaDe jANe. atrato manodravyane manaHparyavajJAnI sAkSAt jANe. 299 manAparyavajJAnIche te mati ane zrutasahita hoya to tene cakSu ane acakSu ema ve darzana hoyache. ane je manaHparyavajJAnI matizruta ane avadhi sahita hoya tene cakSu acakSu ane avadhi darzana, e traNa darzana hoyache. 300 anya keTalAkano evo mata che ke je avadhijJAna yukta. manaH Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 101 ) 2. : tarathabindu. paryavajJAnI hoyache te manaHparyAyajJAnathI jANeche ane avadhijJAnavaDe dekheche. ane je avadhijJAna rahita manaH paryavajJAnIche te manaHparyAya jJAnavaDe jANeche, paNa avadhi darzananA abhAvathI dekhato nathI. prajJApanA sUtramAM trizamA padamAM sAkAropayoga vizeSarUpa dekha kaMche. sAkAropayoga vizeSatAvaDe manaHpa jJAnI dekhe ema spaSTa kache. 301 koi ema kale ke utsUtra bhASakane ananta saMsAra hoya paNa teno niyama nathI. jamAli ninhavAdikane tema jaNAtuM nabhI utsUtrabhASakane paNa pariNAmavizeSe saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta ema trividha saMsAra saMbhaveche. ( vi. viM..) 302 utsUtra bhASaNAdikanuM prAyazcitta abhavamAMja hoya evo niyama nathI. dIkSA te bhavAntara sarva pApanuM prAyazcittache. yataH savvAvihu pavvajjA pAyachittaM bhavaMtara kaDANaM - ityAdi haribhadra vacanAnusAre jANaj. (vi.vi.) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102 ) tatvabindu. 303 bAdaranigoda jIvane vyavahArIkA che. yogazAstra tau. (vi.viM) 304 anabhigrahi midhyAtvache te abhigrahika mithyAtva samAna bhAre nathI. AdidhArmikane anabhigrahika mithyAtva guNakArI che. ( vi. biM. ) 305 mArgAnusArine anyadevAdyarcana guNakArI na hoya ema koi kahe te yogya nathI. kAraNa ke uttarabhUmikAmAM teno niSedhache paNa pUrva bhUmikAe to Azaya vizeSe zrAvakane jinAcAnI peThe guNakArI saMbhaveche. (vi.bi) 306 koI kache ke mArgAnusAripaNuM paNa ajANatAM jaina dharmAcaraNeja hoya paNa anyadharmAcaraNe na hoya, evo ekAnta (nizcaya) na dhAravo. kAraNa ke zrI haribhadrasUrie yogabindumAM yogapAtaMjala racanAra pataMjali pramukhane mArgAnusAripaNuM kAMche. pataMjali pramukha mitrAdi dRSTi kahI che. mATe apakSapAtIne parasamaya kriyAe paNa mArgAnusArivaNuM DhaLe nahIM, temAM paNa nizcayabhAva jainanojache, (vi.vi.) Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu. (6) 307 mArgAnusArIne vyAjJA.eka bhavAntare bhAvAjJA hoya ema.je. ___ kaheche te mithyAche, kAraNake dravyastava jema bhAvastavathI bahu AMtare hoyache, prasthakanyAyavat naigamanayamatAnumAre tema dravyAjJA paNa bhAvAjJAthI bahu aMtare saMbhave. (vi. viM.) 308 anya darzanamadhye zubhabhAvaja na hoya to zubhavacana na hoya ema kahevAya nahIM. kAraNake mArgAnusArIne mithyAtvamaMdatAe zubhabhAva paNa hoya. (vi. viM.) 309 laukika mithyAtvI lokottara mithyAtva bhAre evo nizca yanathI, kAraNake bhinnagraMthika mithyAdRSTine paNa koTAkoTIthI adhika baMdhana nathI. e pariNAme lokottara miyAdRSTi hetuo jaNAyache. (vi. vi.) 310 madhyasthane svaparadRSTine bIje jJAne darzanagraha TaLecha. yataH Aya iha manAka puMsastadrAgAddarzanagraho bhavati na bhavatyasaudvitIye ciMtAyomAt kadAcidapi SoDazake. te mATe sAdhAraNapraNe : loka lokottara guNaprazaMsA ghaTeche. uktaMca sAdhAraNaguNamazaMsA praNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 mithyASTinA dayAdi guNanI anumodanAmA pArthasthAdinI peThe dApa nathI. 312 mithyASTine sakAmanirjarA hoya to samyagdRSTithI zo vizeSa: ema koi kaheche teNe mithyASTine zukla lezyAnA sadbhAve kevalIthI zo vizeSa evo SaNa saMdeha dharavo. 313 samyagdRSTija kriyAvAdI zukla pAkSika hoya paNa mithyAdRSTi nahIM ema koi kaheche te mithyAche. 314 mokSAzayayI nirjarA te mArgAnusArine aMzayI sakAma nirjarA jANavI. 315 hIna mithyASTinA guNane ucca guNasthAna vIM samyagdRSTi, kema prazaMsA kare ? ema koi zaMkA kareche te yogya nathI. kAraNa ke Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Manv tasvavinduH (105) ' emajo hoya to tIrthakare koinA guNa prazaMsavA na joie, kAraNa ke tIrthakarathI sarva jIvo honache. zrAvaka prajJapti. 316 jAvaNaM, ayaMjIve, eyai, veyai, calai, phaMdai,tAvaNaM aThavihabandha evA, sattavihabandhaevA,chanvihabaMdha evA, egavihabaMdhaevA,ityAdi jyAM sudhI jIva kaMpeche,cAleche, dhaDakeche,tyAM sudhI oTha prakA. rano karmabandha kareche, sAta prakArano, cha prakArano vA ekavidha karma baMdha kareche. samaye samaye A pramANe karmabaMdha kareche. 317 anAdi mithyAtvavALAne saiddhAMtikanA mata pramANe prathama kSayo pazamasamyaktva ane kArmagranthika mata pramANe prathama upazama samyaktva thAyache. 318 anAdi mithyAtvano kSaya karyoche evo jIno, caDhatAM bIjA guNasthAnake jAya nahIM. coye, pAMcame, chaThe, ane sAtame guNa Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavitA sthAnake jAya. upazama, kSayopazama, ane kSAyika e praNa nizcaya samakitache. 319 tIrthakara nAmakarma, kSayopazama samakitI vA, kSAyika samakitI jIva, bAMdhache. upazama samakitano kAla alpache mATe tIrthaMkara nAmakarma baMdhAtuM nathI. tIrthakara nAmakarma bAMdhelaMche evo kSayopazama samakitavALo jIva paDIne prathama guNasthAnakamAM Ave ane tyAM antarmuhUrtathI adhika raheto tIrthakara nAmakarmanAM dalika uvelI nAkhe ane aMtarmuhUrtamA samakita pArcha pAme to tIrthakara ...nAmakarmanAM dalika uvele nahIM.. 320 abhavyane dIpaka samakita hoya. 321 AyuSyano pUrvamAM baMdha karIne kSAyika samakita pAmelo jIva cAra bhava kareche, athavA traNa bhava kareche. cAra bhava kare to bIjo bhava yugalikano thAya ane trIjo bhava devatA vA nArakIno kare, ane cotho bhava manuSyano kare. kSAyika samakitanI pahelA asaMkhyAtA varSano AyuSyano baMdha kare to marIne yugalika thAya. te vinA nahi. saMkhyAta varSano AyuSya baMdha karyA pachI koi jIva kSAyika samakita pAme nahIM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabinduH 322 kSAyika samakinI prApti manuSyagatimAMche, ( 107 ) 323 AyuSyabaMdha karyA vinA kSAyika samakita pAme to jIva tadbhava mukti pAmeche. 324 chappanna antaradvIpanA yugalIkamAM kSAyikasama kitI jIva marIne jAya nahIM. antaradvIpanA yugalikamAM upazama, kSayopazama, ane sAsvAdana e traNa samakita hoya ane te sivAyanA yugalikamAM cAra samakita hoya. 325 bhuvanavyati, vyaMtara ane jyotiSomAM upazama, kSayopazama, ane zAsvAdana, etraNasamakita hoya, ane vaimAnikamAM cAra samakita hoya. 316 trIjI naraka sudhI cAre samakita hoya. ane tethI upara kSAyika vinA RNa samakita hoya. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) sasvabinchaH 327 tiryacanI gatimA thalacarane mUkIne bAkIlA garbhaja paMcendriyamAM upazama, kSayopazama, ane sAsvAdana e traNa samakita hoya garbhaja thalacaramAM kSAyika samakita. upazama,kSayopazama, ane sAsvAdana e cAra samakita hoya. manuSyamAMthI jIva thalacaramAM kSAyika samakita jIva lei jAyace. 328 samucchima paMvendriya tiryaMca ane vikalendriyamA aparyApta ava. sthAmA eka sAtAdana samakita hoya. . 329 manuSyagatimAM pAMce samakita hoyache. 330 koi matijJAnI samakita jIva samakitavamIne antarmuhUrta mithyA tvamA jAya ane punaH samakita sahita matijJAna pAme to matijJAnano jaghanya antarmuhUrta virahakAla paDe. ane AzAtanA doSa bahulajIvane samakitathI paDatAM dezona ardhapudgala parAvanikAla aMtara(viraha)utkRSTathIpaDe,dezona ardha pudgalakAla vItyAbAda punaH samakita ane matijJAna pAme. eka jIvanuMA pramANe Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAANA nAbindaH ... japanna. ane utkRSTa aMtara kamu. zrutajJAnano paNa teTalo kAla jANavo. nAnA jIvonI apekSAe to traNabhuvana matijJAna zUnya hotuM nathI tethI virahakAla nathI. 331 siddhipadavaravAmAM utkRSTa virahakAla par3e to cha mAsano viraha ....kAla paDe.. . 332 matijJAna AkhAbhavacakramA utkRSTa asaMkhyAtavAra Ave. ane jaghanyathI ekavAra, be vAra. zrutajJAna, paNa tema samajabu. 333 upazama samakita, saMpUrNa bhavacakramA utkRSTaH pAMcavAra Ave ane sAsvAdana paNa teTalIvAra Ave. 334. kSayopazama samakita, AkhA bhavacakramAM asaMkhyAtavAra Ave. kSAyika ane vedaka AkhA bhavacakramA ekavAra Ave. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . tasvabinduH 335 matijJAna ane zrutajJAna be parokSache. apavijJAna,manaHparyavajJAna, 'ane kevalajJAna pratyakSache. 336 avadhijJAna jaghanyakSetra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganuMche. ane avadhijJAnI utkRSTaH alokamAM paNa loka pramANa asaMkhyeya khaMDane dekhI zake. alokamAM rUpI padArtha nathI paNa Ato phakta paramAvadhijJAnanI zakti batAvIche. 337 paramAvadhi ane manaH paryavajJAnamA vipulamati-e the avazya ketalajJAna pAmIne mukti jAya chete be punaHsaMsAramA paribhramaNa karatA nathI. 338 cakSudarzanano jaghanya antarmuhUrtakAla ane utkRSTataH asaMkhyAta kAla jANavo. acasudarzanano utkRSTa anaMtakola jANavo. vyavahArarAzi jIvanI apekSAe acakSudarzanano jaghanyakAla antamuMhata jANavo. vyavahArarAzimAM acakSudarzanano utkRSTa ananta kAlache. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvavinduH 339 daghi berAtrI gayeva boda abhakSyache. yogazAstre. 340 dvidaladhAnya kaThola pramukhanI sAthe kAcuM dUdha, kAcuM dadhi ane kAcI chAsano saMyoga thAya to sUkSma jIvonI utpatti thAyache mATe yogazAstramA teno niSedha kareloche. vivAhacUlikAmAM paNa teno niSedha karyoche. tatpATha. vidalekativihe pannatte taM jahA annadalaM kaThadalaM caijavidalaM duvihaMjinAgame AganorasajogeNa upajjaMtIi jaMtavo. '. maga, maTha, aDada pramukha vidala jANavU. ukAlo chAzamA u kALelA dUdhamA ukALelA dadhimAM vidala nAMkhavAthI doSa nathI. vidala jamyA bAda kAcuM gorasa vAparatuM hoya to mukha ane pAtra be dhove athavA anyapAtramA gorasAdika bhakSaNa kare. 341 bAdaranigodamA jaghanyathI aMtarmuhUrta ane utkRSTa sittera koDA koDI sAgaropamano kAla, ekajIva AzrayI jANavo. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH 342 bAdara ane sUkSmanigodamA ema bannemAM jIva jAya ane Ave teno utkRSTa kAla aDhI pudgala parAvartanano jANavo. 343 dravya kSetra kAla ane bhAvathI pudgala parAvartana cAra prakAreche. temAM ekeka sUkSma ane bAdarabhedathI be prakAreche. sarva maLI AThabheda thAya. 344 garbhaja manuSyadehamAM ekendriyathI te paMcendriya paryaMta jIva utpanna thAya. 345 jAtismaraNa jJAnache te matijJAna dhAraNAno bhedache, jAtismaraNa vaDe eka be traNa yAvat navabhava dekhe. yaduktaM AcArAMgasUtravRttau gAthA. pubvabhavA so picchai, ikaMdotinijAvanavagaMvA; uvaritassa avisarja, sabhAva jAisaraNassa // 1 // 146 garbhamA rahelo jIva garbhamAMja marIne caturgatimAM jAya. 347 pagathI nIkaLela jIva naragatimA jAya. sAthalatho nIkaLelo jIva tiryaMcamAM jAya. chAtImAMthI nIkaLelo jIva manuSyagatimAM Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvabindu. ( 113 ) jAya. ane mastakathI nIkaLelo jIva devagatimAM jAya. sarvAgathI nIkaLelo jIva muktimAM jAya. tathA coktaM ThANAMge prathama sthAne ureNaM zireNaM savvaMgehiM - pAehiM nijjAyamANe nirayagAmIbhavati, uruhiM nijAyamANe tiriyagAmIbhavati 2 ureNa nijAyamANe maNuyagAmI bhavati 3 zireNa nijAyamANe devagAmIbhavati 4 savvaMgehiM nijAyamANe siddhigati pajjavasANe pannattA. 348 AtmAnA ATha rucakapradeza sthira hovAthI tene karma lAgatAM nathI. avazeSa pradezocalache tethI tene karma lAgeche. uSNajala jema vAsaNamAM uMcunIcuM pharyA kareche, tema ATha rucaka pradeza vinAnA bAkInA Atmapradezo zarIramAM uMcAnIcA phareche. -349 moti vagere sarva ratno utpatti sthAnamAM sacitta hoyache, ane utpatti sthAna bhraSTa thayA pachI acitta thAya che. tathA hIrapraznamAM motirvidhelAM tathA avidhelAM acitta kA che teno pRthvIkAyamA samAveza jANavo. 350 teramA ane caudamA guNaThANAvAlA kevalIne bhavastha kevalI kache, ane bhavathI mUkAyalA kevalIne abhavastha kevalI kaheche. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ( 114 ) Satara. 351 zrIjAmAM, bAramAmAM, tathA teramAmAM, etraNa guNasthAnakarmA jIva mare nahi. 352 cakSudarzanano jaghanyataH virahakAla antarmuhUrta ane utkRSTataH antatakAla jANavo. nigodanI apekSAtaH 353 paramAvadhijJAna, dravyathI paramANune sAkSAt dekhe. agurulaghu paryAyane dekhe. temaja gurulaghu paryAyane paNa dekhe. paramAvadhino samasta pudgalAstikAya viSayache. kSetrathI paramAvadhijJAna asaMkhyAta lokamAtra khaMDa dekhe. kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI, avasarpiNI dekhe. bhAvathI paramAvadhijJAna eka AzrI asaM khyAta, saMkhyAta paryAya dekhe. sAmAnyathI varNa, gaMdha rasa sparza vALA cAra paryAyane eka dravyamAM jaghanyathI dekhe. kSetra ane kAlathI rUpidravyagatache. vastutaH kSetra ane kAla arUpIche. mATe kSetrakAlamA avadhijJAnano viSaya nathI. rUpiSvava dheH. avadhijJAnano viSaya rUpadravyomAMche. anaMtadravya samudAya bhego karI to anaMta paryAyane avadhi jJAnI dekhe. 354 aSTAdazalipIne saMjJAkSara kaheche. akArakakArAdikane vyabja Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyabindu (114) nAkSara kaheche. saMjJAkSara ane vyaJjanAkSarane dravyazruta kahe che. labdhyakSara bhAvazrutache. zrutajJAnanI anaMti prakRtiyoche. 355 akArAdi eka akSaranA straparyAya anantache, ane paraparyAya paNa anantAnantaguNache. 356 dravyAstika nayApekSayA sarvajJAna akSarache. ane paryAstikanayApekSayA anakSarache. rUDhithI zrutajJAna akSararUpa kahevAyache. 357 saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara varNavijJAnarUpa akSarano lAbha, saMjhijIvone hoyache, akSaralAbhane paropadeza janyatvache mATe pUrvokta ve ane labdhyakSara e traNa saMjJIne hoyache. labdhyakSara to iMdriyAdinimitta, kSayopazamache tethI asaMjhine hoya temAM virodha jaNAto nathI. 358 bhAvadeva, dharmadeva, devAdhideva, dravya deva ane naradeva A pAMca prakAranA deva jANaSA. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavidu oghaniyukti pAThaH saMpAimarayareNu, pamajjaNA vayaMti muhapattiM; nAsaM muhaMca baMdha, tIe vasadiM pamajjaMto // 1 // sukhavatrikA vasati pramArjana mATe bAMdhavI. te saMbaMdhI pAThache. ( 114 ) 359. vinne 360 bhavya karatAM abhavyanA pratibodhelA ghaNA mukti jAya. kema te batAveche. abhavya jIva to anAdi anaMtamA bhAMgeche. abhavyane kadI mokSa nayI. mATe cAritra udaya Ave ne bhavyane pratibodha ApI bodha mADe. tethI ghaNA jIva pratibodhe ane te mukti jAya. bhavyane to mokSamAM gayA pachI upadeza devo nayI. tethI abhavyanA pratibodhyA ghaNA jANavA. e adhikAra nayacakramAMche. 361 saMsAramAM jIvo karatAM ajIva anantaguNa adhika jANavA. 362 eka bhavathI anya bhavamAM jatAM vacamAM jIvane kArmaNakAmayoga : hoya e adhikAra patravaNAmAMche, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 bATe vahetAM ( eka bhavayI anyamatimA matAM bayAM ) jIne. tejasa ane kArmaNa be zarIra hoya. 364 vATe vahetAM ( eka bhavathI anya gatimAM jatAM vanamA) saMsAri jIvane mithyAtva, sAsvAdana, avirati etraNa guNaThANAhoya. 365 vATe vahetAM saMsAri jIvane eka AyuSya prANa hoya. e aSi kAranayacakramAMche. 366 palyopamanA asaMkhyAtamA bhAge jeTalA samaya Ave teTalA vAyunAM eka samaye vaikriya zarIra hoya. vAyuvaikriya zarIra kare to eka antarmuhUrta rahe. 367 pAMca indriyamAMthI cakSu ane kAna bekAmI. ghrANa, jivhA, kAyA, e traNa bhogI e adhikAra bhagavatInA sAtamA zataka jIjA uddezApAMDe, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinda 368 sarva jIvomAM kAmI jIva thoDA. 369 puruSavedano puruSaveda raheto utkRSTa navaseM sAgara sudhI rahe. 370 strIvedano strIveda raheto utkRSTa ekazo daza palyopama ane ke pUrva koDI rahe. . 371 vigrahagatimA eka samaya, be samaya, traNa samaya paryaMta jIva anAhArI hoya. ATha samayanI kevalI samudghAtamAM 3-4-5 trIjo cotho ane pAMcamo e traNa samaya jIva, anAhAri. trIjuM zailezIkaraNa samaye anAhAri jIva jANavo. 372 vigrahagatimA AyuSya vinA sAtakarmano baMdhache. RjugatimA paNa sAtano baMdhache. 373 jIva samakita sahita chahI naraka paryaMta jAya, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabindu. ( 119 ) 374 taMDulamatsya garbhajache, antarmuhurtanuM AyuSyache. AyuSya 77 satotera lavanuMche. agIyAra lava garbhamAM rahe. ane garbhathI bahira nIkaLyA pachI 66 chAsaTha lava Ayu bhogave. marIne sAtamI narakamAM jAya. 375 aviratimAM sAta tattva hoya. 376 sarva tIrthakarono janma madhyarAtrImAM sarva kSetramAM thAyache. 377 kevalIne sAtayoga hoya. kevalI samudghAta kare tene sAtayoga, ane kevala samudghAta na kare tene pAMcayoga hoya. 378 kevalI samudghAtaveLA audArika, audArika mizra, ane kArmaga etraNayoga hoya. 379 traNa gupti utsarga mArgache, ane paMcasamiti apavAda mArgache, aSTamavacana mAtAnuM ArAdhana karatAM mukti thAya. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) tabindu . 380 jJAna, darzana ane cAritra eja mukhyataH mokSamArga che, jJAnadarzanacAritrANiH mokSamArgaH tattvArtha sUtravacanAt 381 puNya prakRtino eka ThANAyeo rasa paDe nahi, yogathI pradezabaMdha ane prakRti bandha paDe, ane kaSAyathI rasa bandha, ane sthitibandha paDe. 382 nizcayamatathI sarva vAdara vastu gurulaghuche. bAdara vastu sarva gurulaghu paryAyaviziSThache. ane sUkSma to aguru laghuche. agurulaghu vastu saMbaMdhI paryAyo paNa aguru laghu kahevAyache. ihanizcayamatena bAdaraM vastu sarvamapi gurulaghu / / sUkSmaMtva gurulaghu tatrA'gurulaghusaMbaMdhinaH paryAyAapi agurulaghuvaH samaye abhidhIyante (vi) 383 je eka jANeche te sarva jANeche. je sarva jANeche te eka jANe che. eka vastu paNa sarva svaparaparyAyAvaDe jANanAra lokAloka gata sarva vastune sarva svapara paryAyovaDe yukta jAgeche, sarva Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabinduH / ) vastunA parijJAna vinA eka vastunuM jJAna thatuM nathI. je sarva vastune sarva paryAyopeta jANeche. te eka paNa vastune sarva paryAyopeta jANeche. sarva vastune sarva paryAyopeta jANanAra eka paramANu vA eka akArAdi akSarane paNa sarva svagaraparyAyopeta jANeche. ( vizeSAvazyaka) je egaM jANai se sabaM jANai, je savvaM jANai, se egaM jANai // 1 // 384 sarva dravyanA anaMtaparyAyo paNa yati saMbaMdhI kahevAyace. sva. kAryaniSpAdakache e hetuthI. jJAna, darzanaH ane cAritragocara sarva vastunA sarva paryAyoche. sarva paryAyo, samyag darzanathI zraddhA karavA yogya thAyache mATe sarva dravyaparyAyo darzananA paryAya kahevAyache. sarva dravyaparyAyo jJAnavaDe jaNAyache mATe te jJAnanA :paryAyo jANavA. AhAra vastra pAtrAdi upakaraNa auSadha ziSya pustaka Adi grahaNarUpa bahu, cAritranAparyAyoche. paDhamaMmi savvajIvA, bIe cariyameva svvdvvaaiN|| sesA mahabbayA khalu, tadevadeseNa davvANaM // 1 // prathamavratamA sarva jIvo, dvitIya ane caramavatamAM sarva dravya. zeSamahAvrata dravyo tadekadezanuM grahaNa kareche. vrato cAritra rUpache. tethI temAM sarva dravya paryAyana grahaNa thayu. jJAna darzana vinA cAritrano abhAvache yatinA jJAna darzana caritra paryAya Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) tasvabinduH che. tethI yatimAM apekSAe sarva jagatnA paryAyo samAyache. tethI sarva jagat yatimAMche, jJAnAdikanA paryAyanI apekSAe ema siddha Thareche. ( vizeSAvazyaka ) 385 sarva vastuo naigama, saMgraha, vyavahArarUpa avizuddhanayanI apekSAra akSara [ dhruva ] che. temaja sarva vastuo RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanayanI apekSAe kSara [utpAda vyayarUpa anitya ] che. dravyAstikanayanI apekSAe sarva vastuo akSara che, ane paryAyArthikanayanI apekSAe sarva vastuo kSara [utpAda vyayarUpache. [ vizeSAvazyaka ] 386 abhidhAna zaktirUpa sarva abhilApya prajJApanIya padArtho che te akArAdika akSaranA svaparyAya jANavA, paNa anabhilApya na jANavA=akAranA hrasva, dIrgha, pluta bheda sAnunAsika, niranunAsika, udAtta, anudAtta ane svarita e aDhAra bheda Adi anaMta Faraa jANavA. akAraakSaravAcyaviSNupramukha anya anaMta padArtha astitva saMbaMdhavaDe svaparyAya jANavA. ikArAdi vAcya lakSmI Adi paryAyo anaMtache te akAranA paraparyAyache, nAstitva saMbaMdhathI. temaja ikAranA hastrAdika vAcya anaMta straparyAya jANavA. ane akArAdikanA anaMta svapayaryAya te ikAranA paraparyAya nAstitva saMbaMdhathI jANavA. ema sarvatra bhAvanA karavI ( vizeSAvazyaka. ) Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasvabinduH (15) 387 atIva mugdhavAla, govAla, gau, vagere paNa saMjJAkSara ane vyaM janAkSaranA abhAve paNa zabdAdivarNoccAraNa karechate zravaNathI sanmukha dekhavu ityAdi pravRtti nivRttiM karatAM jaNAyache. gau paNa zabalA, bahulAdi zabdothI bolavatAM doDI Aveche. ane nivRtta thatI paNa dekhAyache. gavAdine paropadeza nathI. saMjJAkSara ane vyaMjanAkSaramAM, paropadeza nimittabhUta hoyache. tAdRza saMjJAkSara, ane vyaMjanAkSara jJAnanA abhAve paNa gau Adi saMjJijIvo labdhyakSarathI pravRtti kareche. te pramANe asaMjJimAM paNa labdhyakSara icchavAyogyache ( vizeSAvazyaka.) 388 AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, ane parigrahasaMjJA, AcA rasaMjJAno samAveza labdhyakSaramAM thAyache. (vi.) 938 naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samAbhiruDha ane evaM bhUta, e sAtanayo ane tenA bhedonuM gurUgamathI yathArthajJAna karavU joie. temaja cAranikSepa ane saptabhaMgInuM gurUgamathI yathArtha svarUpa dhAravu joie. sAtanaya, cAra nikSepa ane sapta bhaMgIthI vastunuM svarUpa samajatAM samyagadarzananI prApti thAyache. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12 ) tasvabindu; 390 dazamaguNasthAnakamAM lobhano udayache. agIyAramA guNasthAnakamAM . lobhano udaya nathI. tyAre agiyAramAguNasthAnakathI jIva kema paDeche? pratyuttaramAM samajavA ke-agIyAramAguNasthAna. kanI sthiti antarmuhartanIche, ane agiyAramAthI bAramA guNasthAnakamAM javAtuM nathI. tethI sthitinA svabhAvathI anta muhUrta tyAM rahI pAcho paDeche. 391 upazama zreNivALAne upazama samakita hoya athavA kSAyika samakita hoya. 392 kSayakazreNimAM kSAyika samakita hoya. kSapakazreNimAM 8, 9, 10 AThamA navamA ane dazamA guNasthAnakamAM kSayopazama cAritra hoya, ane bAramAmAM kSAyikacAritra hoya. 393 pahelA, bInA ane trIjAguNaThANAmAM. kSayoyapazama, audayika ane pAriNAmika e traNa bhAva hoya. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattvavinduH (125) mmmmmmmmmmmmmmmmmmm 394 cothAthI te agiyAramA guNasthAnaka sudhI pratyeka guNasthAna kamAM pAMca bhAva pamAya. 395 bAramA guNasthAnakamAM upazama vinA cAra bhAva hoya. kSAyo pazamika indriyo, matijJAna vagere audayikIgavi, pAriNAmika jIvatva-kSAyikabhAve samyaktva ane cAritra. 396 teramA guNasthAnakamAM kSAyika kevalajJAnAdi nava labdhi. audayikIgati ane pAriNAmika jIvatva. ane caudamA guNasthAnakamAM paNa traNa bhAva che. 397 prathama guNasthAnakamAM pAriNAmika bhAvanA traNa bheda che. jIva tva, bhavyatva ane abhavyatva. 398 bIjA guNasthAnakathI te bAramA guNasthAnaka paryaMta abhavyatva varjIne bhavyatva ane jIvatva ebe bheda hoya. teramA ane caudamA guNasthAnakamAM jIvatva, pAriNAmikabhAve hoya. . Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) tatvaciduH 399 jJAnAvaraNIya karmamAM cAra bhAva, darzanAvaraNIyamAM cAra bhAva, vedanIya karmamAM traNa bhAva, mohanIyamAM paMca bhAva, AyuSyamAM aNa bhAva, nAmakarmamAM traNa bhAva, gotrakarmamAM traNa bhAva ane antarAya karmamAM cAra bhAva che. 400 aupazamikabhAva sAdi saparyavasita (sAdi sAMtache ) kSAyikabhAva sAdi aparyavasita ( sAdi anaMta ) che. kSAyopazamika bhAva anAdi saparyavasita (anAdi sAMta) che. ane abhavyanI apekSAe anAdi anaMtache. audayikabhAva abhavyanI apekSAe anAdi anaMtache, ane bhavyanI apekSAe anAdi sAMtache. abhavyatva ane jIvatva anAdi anantache, ane bhavyatva anAdi sAMtache pAriNAmikamAM. 401 9 10 11/12/13/10 | saMkhyA mi sAmi a de pra a apU ni sU u kSI sa a guNasthAnaka nAma kSayopazama bhedAH audayika bhAvabhedAH * Apaza mikabhAvabhedAH 9) kSAyika bhAvabhedA: 1 pAriNAmika bhAvabhedAH 34 33/30 27 28 22 20 19 13 12 soniyA tikabhedAH 4 cher 111% 15 | = | im 1 21 6 7 1deg1 | - | N / / 5 / | 2120 19 19 17 1 10 10 12 12 13 14 14 13 13 13 12 12 52 | Ciciais 10 10 4 3 3 3 1 e 0 0 si Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvabinduH (17) WwwAAAAAAAAAAAA .... .... . . 402 upazama zreNimA AThamA guNasthAnakamAM kSayopazama cAritra hoya. 403 1 baMdhonAma-karmapudgalAnAM jIvavizeSaiH saha vanyaspiDabad anyo'nyA'nugamaH 404 2 saMkramaH prakRti sthityanubhAgapadezAnA manyarUpatayA sthi tAnA manyakarma svarUpeNa vyavasthApana 3 udvartanA-sthityanubhAgayo bRhatkaraNaM 4 apavartanA-tayoreva hrasvI karaNam 5 udIraNA-karma pudgalAnA makAlaprAptAnA mudayAvalikAyAM pravezana mudIraNA, 6 upazamanA-karmapudgalAnA mudayodIraNAnidhatti nikAca nA karaNA'yogyatvena vyavasthApana mupazamanA // 7 nidhatiH-udvartanA'pavartanAvazeSa karaNA'yogyatvena vya vasthApanam. 8 nikAcanA-samasta karaNA'yogyatvena vyavasthApanam // ukta svarUpabaMdhAdinibaMdhanabhUtAzca jIvavIryavizeSAbandhanAdinItyucyante tathA vyutpattibhAvA tathAhi Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tazva bindu: 1 badhyate aSTaprakAraM karma yena tadbaMdhanaM / 2 saMkramyate'nya prakRtyAdirUpatayA vyavasthApyate yena tat saMkramaNam / 3 udvartyate prAbalyena prakRtisthityAdi yayA jIvavIryavizeSa pariNatyA sA udvartanA 4 apavartyate hrasvIkriyate sthityAdi yayA sA apavartanA ( 128 ) 5 anudayaM prAptaM satkarmalika mudIryate udayAvalikAyAM pravezyate yayA sA udIraNA 6 upazamyate udaya udIraNAnidhatinikAcanAkaraNAyogyatvena vyavasthApyate karmayayA sA upazamanA / 7 nidhIyate udvartanA'pavartanAvarjakaraNA'yogyatvena vyava sthApyate yayA sA nighattiH 8 nikAcyate avazyavedyatayA nibadhyate yayA sA nikAcanA yogasvarUpa 05 vIryAMtarAya karmanA dezakSayathI tathA sarvakSayathI vIrya labdhi utpanna thAya che. dezakSayathI chadmasthane ane sarvakSayathI kevalIne lezyA AzrayI vIryanA ve bheda che. salezIvIrya ane alezIvIrya. sazIvIryanA ve bhedache. 1 abhisaMdhija 2 anabhisaMdhija. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu 1 buddhipUrvaka dhAvanavalganAdi kriyAmA jene joDIe te a bhisaMdhija vIryache.. 2 mukta AhAranuM dhAtumalatvAdi ApAdanakAraNa ityAdi ___ anabhisaMdhija vIrya jANavU. e banne prakAracaM vIrya yathAsaMbhava sUkSma bAdara parispaMdarUpakriyAsahita yoga paNa tenuja nAma. evAM ekAdhika nAmayoga, vIrya, thAma, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti, sAmarthya, e yoganA paryAyavAcI nAmache. 406 yoganu 1 pariNAmAdi hetupaNuM. 2 yoganA bheda. 3 jIva pade zomAM viSamAvasthAna kAraNa. 1 prathama jova, yogasaMzitavIryavizeSe audArika zarIra prAyogya pudgalone grahaNa kareche. grahaNa karIne audArika rUpe pariNamAveche. temaja prANApAna, bhASA, manoyogya pudgala skaMdhone paNa grahIne prANApAnAdirUpe pariNamAveche. pari NamAvine pazcAt tenI svAbhAvika zakti vizeSa prasiddhi - artha teja pudgala skaMdhonuM avalaMbana kareche. yathA dRSTAMta koi manda zaktivAlo nagaramA paribhramagArthe yaSTikArnu a. valaMbana kareche. tenA AlaMbanathI zakti utpanna thatA te pudgala skaMdhonuM visarjana kare che. te mATe pariNAma, A. laMbana, ane grahaNa- sAdhana, vIryajache. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bindu (19) 2 mana, bacana ane kAyAnA avaSTaMbhayI utpannatAvaDe tenAM traNa nAma paDache. 1 manoyoga. 2 vacanayoga, ane kAyayoga. 3 jIva pradezomAM vIryanA nyUnAdhikapaNAnA be hetuoche. 1 kAryAbhyAsa. kAryanI 2 pAse jIvapradezono zRMkhalAvayavanI peThe anyo'nya praveza. je Atma pradezone ghaTAdikArya pAse hoya temAM vizeSa ceSTA ane dUra hoya temAM alpa ceSTA vA anubhava siddha che. * 407 avibhAga, vargaNA, spardhaka, antarasthAna, anaMtaropanidhA, pa1. sparopanidhA, vRddhi, samaya, alpabahutvamarUpaNA darekane marUSaNAzabda joDavo. A adhikAra avabodhavA yogyache, 408 - pudgala dravyone paraspara saMbaMdha snehathI thAyache, tethI sneha prarUpaNA zAstramAM karIche. tenA RNa prakAra che. snehamatyayaspardhaka prarUpaNA. 2 nAma pratyayaspardhaka prarUpaNA. 3 prayogapratyayaspardhaka prarUpaNA. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmmmmmmmmmarrimm - " .. ... -. WAL 4 . * tUpaNAma mA tatvavindu. 1 snehamatyaya snehanimittaspardhakanI prarUpaNAne snehamayoM spardhaka prarUpaNA jANavI. 2 zarIrabaMdhananAmakarmodayathI paraspara baMdhAela zarIra pudga lono sneha aMgIkAra karIne spardhaka prarUpaNAte nAmapayaya spardhaka prarUpaNA.... 3 prakRSTa yogakAraNathI je grahaNa karelA pudgalo, tenA snehane lei spardhakanI prarUpaNAte prayoga pratyaya spardhaka prarUpaNA jANavI. kevalayoga pratyayathI baMdhAtA karmaparamANuomAM yogasthAnanI vRddhithI spardhakarUpe je rasa iddhi pAme che te prayoga pratyayaspardhaka. 409 anubhAga baMdhamAM cauda anuyoga dvAra jANavA yogya che. te A pramANe-1 avibhAga prarUpaNA, 2 vargaNA prarUpaNA, 3 a. ntaraM prarUpaNA, 4 sthAna prarUpaNA, 5 kaMDaka marUMpaNA, 6 SaT sthAna prarUpaNA, 7 adhastanasthAna prarUpaNA, 8 vRddhi prarUpaNA, 9 samaya prarUpaNA 10 yavamadhya prarUpaNA, 11 ojo yugma prarUpaNA, 12 paryavasthAna prarUpaNA, 13 alpa bahutva prarUpaNA, .. 14 spardhaka prarUpaNA. (3) trIjI A che.. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvavindu. 410 deva, nAraka, garbhajatiryaca, tathA manuSyone dIrghakAlikIsaMjJA hoya che. (vi) 411 hetuvAdopadezikI saMjJAmAM paNa bhUtakAla ane bhaviSyanuM anu krame smaraNa citavana che. paNa lAMbA kAla, nathI. vikaleMdriya ane samucchima paMceMdriyane hetuvAdopadezikI saMjJA che. (vi.) vikalendriya jIvo, hetuvAdopadezikI saMjJAthI iSTamAM pravRtti kare che ane ane aniSTathI pAchA phare che. 412 samyagdRSTijIvane, dRSTivAdopadezikI saMjJA hoya che. jJAna varaNIya kSayopazamabhAvathI je jJAna thAya che temAM dRSTivA dopadezikI saMjJA hoya che. A saMjJA pAmIne samyagdRSTi saMjJI kahevAya che, ane bAkInA jIvo asaMjJI kahevAya che, cothA guNasthAnakathI te bAramA guNasthAnaka paryaMta kSayopazama jJAnamA dRSTivAdopadezikI saMjJA che kSAyika kevalajJAnIne saMjJA hotI nathI. kAraNa ke temanA jJAnamAM, sarvavastuno bhAsa thAya che tethI bhUtakAla smaraNa, bhaviSyakAla vicArarUpa saMjJAno abhAva hoya che. kSayopazama jJAnamAM tevI saMjJAno saMbhava che. te saMjJAno nAza thatAM te saMjJAnA abhAve kevalI asaMjJI kahevAya che. (vi.) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu. (122) 413 ekendriyamAM AhArAdi daza saMjJA che, kintu te viziSTha saMjJAnA * abhAve asaMjJI kahevAya che. koDIthI koi dhanavAn kahevAto nathI. sAmAnya rUpathI koi rUpavAna kahevAto nathI tevI rIte mohanIya Adi janya aviziSTasaMjJAthI ekendiya saMjhI gaNAtA nathI. (vi.) 414 jJAnAdvaitanayavAdi mata pramANe sarvajJeya vastu" jJAnarUpa TharavAtho kevalajJAnanA svaparyAya siddha Thareche, paNa vastutaH jotAM kevalajJAnanA svaparyAya ane paraparyAya anaMta siddha Thareche, (vi.) 415 sarva jIvone akSarano anaMtamo bhAga ughADoche te zrutajJAnamAM jaghanya, madhyama, utkRSTa bhedathI saMbhaveche. sarvathI jaghanya nigodiyA jIvane, sarvathI utkRSTa saMpUrNa zrutajJAnine, nigoda ane saMpUrNa zrutadhArakanI madhyano bhAga, madhyama bhedamAM gaNavo. (vi) 416 dRSTivAdopadezikI saMjJA karatAM dIrghakAlIkI saMjJA avizuddha che. dIrghakAlIka karatAM hetuvAdopadezikI saMjJA avizuddha che. (vi.) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) taravadindu. 417 siddhAMtavAdIno mata evo che ke anAdi mithyAdRSTijIbache te upazama samakita pAmyA vinA prathamayIja kSayopazama samakita pAmeche. anya to yathAvRttiAdi karaNa traNanA krama vaDe aMtarakaraNamA upazama samakita pAmeche. ane A upazama samakitI traNa puMja karato nathI. pazcAt upazama samakitathI arat avazya midhyAtvane pAme che. kalpabhASye paNa ema kAM che. kArmagraMthika to A pramANe mAneche. sarva anAdimithyAhaSTi, prathama samyaktva lAbhakAlamAM yathApravRttAdikaraNa tripUrvaka antarakaraNa kareche tyAM upazama samakita pAmeche. ane upazama samakitI traNa puMja karecheja ane te hetuthI upazama samakita thI yo kSayopazamasamakitI, ane tethI mizra, vA mithyAdRSTi thAya che. ( vizeSAvazyaka patra 164 ) vedakano kSayopazama samakitamAM antarbhAva thAyache + 418 vedaka samakitama, samakitamohanIyano carama pudgala grAsa phakta udayarUpa pravarteche ane tyAM eka samayanI sthitiche, pazcAt kSAyika samakita pAme. (vi.) 419 saMpUrNa dazamA pUrvathI AraMbhI caudamA pUrva paryaMta nizvayathI samyak zruta hoya. (vi.) saMpUrNa dazapUrvanyUnathI te Avazyaka zruta paryaMtamAM samyak zrutanI bhajanA. (vi.) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rammamrammam tabindu 420. sapakita mohanIyanAM dalika-che te ati svaccha bananI peThe yathAvasthita vatvarUci adhyavasAyarUpa samyaktvane AcchAdana karatAM nathI. tethI te paNa upacArathI samyaktva kahevAyache. samakita mohaniyanAM dalika chatAM, kSAyika samakita thatuM nathI (vi) 421, apramatta cAritriyAne sAtamA guNaThANe manaH paryavajJAna utpanna thAyache. (vi) 422 samyagdRSTi parigRhita bhAratAdi paNa samakitIne samyakapaNe pariNameche. ane mithyAdRSTi parigrahita AcArAMgAdi paNa mithyAdRSTine mithyAtvapaNe pariNameche. (vi) 423 dravya, kSetra, kAla, bhAva, AzrIne zrutajJAnache te Adi ane ..anAdiche, sAMtache, ane anaMtache. (vi) 42 vidhyAvAdi parabhAvamA pariNama te aviratisaMyama kahekAyache. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (92) saMsvaviduH 425 bIjA guNasthAnakamAM mithyAtvanA udayano abhAvache. ane anaMtAnubaMdhI udayadhI kaluSita tatvazraddhAna rasanuM AsbA - dana che. (vi) 426 gAthA. paNNavaNijjA bhAvA, anaMta bhAgou aNabhilappANaM paNNavaNijjANaM puNa, anaMtabhAgo suyanibo (vi) 1 anabhilApyanA anaMtamA bhAge prajJApanIya bhAvoche. ( abhilApya bhAvoche ) prajJApanIyano anaMtamo bhAga zrutanibaddhache. (bi) 427 jaM cohasapuvvadharA, chaThANa gayA paropparaM hoMti // teNau anaMtabhAgo, paNNavaNijjANa jaM suttaM ||1|| caturdaza pUrvadhAriyo paraspara SaTsthAna patitache. hInAdhikavaDe 1 anaMtabhAgahIna 2 asaMkhyAta bhAgahIna 3 saMkhyAtabhAgahIna 4 saMkhyAtaguNahIna 5 asaMkhyAtaguNahIna 6 anaMtagugahIna 1 anaMtabhAgavRddhi 2 asaMkhyAta bhAgavRddhi 3 saMkhyAtabhAgavRddhi 4 saMkhyAtaguNaadhika 5 asaMkhyAtaguNaadhika 6 anaMtaguNa adhika = (vi) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tara bindu : (137) 428 sarva caturdaza pUrvadharo akSaralAbhathI tulyache. una ane adhika to matinA vizeSovaDeche. kSayopazamanA vaicitryapaNAthI mati zabdathI zrutamati atra vivakSitache. matizabdena iha zrutamati vivakSitA natvAninibodhikamatiH tatazcayaizvayaizcaturdaza pUrvavidohInAdhikA stAnapi ca mativizeSAn zrutajJAnAbhyaMtare jAnIhi .. gAthA. askaralAbheNa samA, uNahiyA huMti maivisesehiM; teviya maivisese, suyanANabhbhaMtarejANa // 1 // gAthA. 429 je akhkharANusAreNa, maivisesA tayaM suyaM savvaM // je naNa suya nirakharakA, zuddhaM ciya taM mannANaM // 19 // je akSarAnusArathI zrutagraMthane anusarI mativizeSo utpanna thAyache te sarva zrutajJAnache. je yathokta zrutanirapekSache, svayaM utprekSita vastutattvarUpamati vizeSa utpanna thAyache, te zuddha matijJAnache. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) tasvabindu 430 matijJAnIche te zrutajJAnithakI sadA anantaguNa adhikache. matijJAnI zrutajJAninaHsakAzAt sadaivAnaMtaguNAdhikaH zrutajJAnI vitarasmAnnitya manantaraNahIna eva prAmoti 431 zrutanizrita matijJAnanA aThAvIza ane traNasone chatrIzabheda thAyache. azrutaninizritanA autpAtikI buddhi vagere cAra bhedache. matianakSarache ane zrutajJAna akSararUpache dravyAtara apekSAe (vi ) sAkSara ane anakSarano bhedache. (vi) 432 dravyAkSaranA abhAvathI matijJAnamUkache. ane zrutajJAna mukharache arthAt dravyAkSara sadbhAvavaDe svaparamatyAyakapaNAthI mUguM nathI. avadhi, manaHparyava, ane kevalajJAna paNa magAMche. (vi) 433 karavaktra saMyogathI bhojanakriyAviSaya matijJAna thAyache. zIrSa dhuNAvavAnI ceSTAthI nivRti pravRti viSayamati jJAna ' thAyache, have samajavAyU~ ke zabda vA akSarathI zrutajJAna utpanna thAyache. mATe te paramabodhakache tema karavakatra ceSTA tathA ziro. dhunana ceSTA paNa paraprabodhakache. tethI zrutajJAnanI peThe matijJAna paNa paraSodhaka kemana gaNAya? ane jyAre paramabodhaka gaNAya ...to bemAM zo bheda rahyo ? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deafeng : (928) pratyuttara - dravyabhutache te to asAdhAraNa kAraNa che, mATe dravya paramabodhaka thAya. paNa karAdi ceSTA che te to matizruta ubhayanuM kAraNa che. mATe te sAdhAraNa kAraNache, karAdi ceSTA to mati jJAnanuM asAdhAraNa kAraNa nathI, zrutajJAna hetupaNAthI. karavaktra saMyogAdi ceSTA dekhe chate kevala avagrahAdi mativana utpanna thatuM nathI. kiMtu A khAvAne iccheche ityAdi zrutAnusAri vikalpAtmaka zrutajJAna paNa utpanna thAya che. mATe asAdhAraNa kAraNanA abhAvathI karAdi ceSTAche te paramArthataH matijJAnanuM kAraNa nathI, mATe matijJAnamAM antarbhUta thatI nathI. ane te pramANe thae chate matijJAna, paramabodhaka gaNAtuM nathI. ane dravyazruta chete bhAvatanuM asAdhAraNa kAraNa che mATe para prabodhaka che. karAdi ceSTA jo ke matijJAnanuM kAraNache topaNa yathokta viziSTa paramabodhache temAM te saMbhavatI nathI. mATe viziSTapara prabodhakapaNAnA abhAvathI karAdi ceSTAopara prabodhaka nathI. ata eva karAdi ceSTA dvArA matijJAna paramabodhaka thatuM nathI (vi. patra. 59 ) 434 autpAtikI Adi buddhi catuSTayamAM avagraha, ihA, apAya ane dhAraNA, vidyamAnache. to paNa paropadezAdinI apekSA vinA te che mATe te cArano zrutanizritamAM antaHpAta yato nathI. (vi. patra. 60 ) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) taraca vinduH 435 zrutajJAna - zrutaajJAna, avadhijJAna, vibhaMgajJAna, manaH paryavajJAna ane kevalajJAna e cha sAkAra pazyattAnA bheda jANavA. cakSu, avadhi ane kevaladarzananA bhedathI traNa prakAre anAkAra pazyatA che. pAMca jJAna ane traNa ajJAna meLavatAM ATha prakAre sAkAra upayogache, cakSu, acakSu, avadhi ane kevaladarzananA bhedathI cAra prakAre anAkAra upayogache (vi. patra. 174 ) 436 sarva tIrthakara avadhijJAna tulya na hoya kAraNa ke je jIva jyAMthI Ave temane te sthAna saMbaMdhI jJAna tathA vardhamAna jJAna hoya. 437 lokAMtika deva ekAvatArI tathA ATha bhava paNa kare. ma. ciMtAmaNi patra 9. 438 pAMca Are kSAyika samakita pAme. ma. ciM. pa. 14 ikSAyikaM vicchinnaM itthamakSarANi kutrApina dRSTAnitataH mApyate 439 eka bhavamAM upazama zreNi ve vAra kare te kSapakazreNi te bhavamAM na pAme. karma graMtha abhimAya siddhAMtamate eka bhavamAM ekaja pAme. ma. ciM. pU. 29. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavavinduH ( 141 ) 440 loka prakAzamAM canudarzananI sthiti eka hajAra sAgaro pamanI kahI. 441 dharmaH pAradaH maMgalaM suvarNa, utkRSTaM, tAmra ahiMsA kathira saMyama - agastyavRkSaH tapaH kRSNadhatUra. devAvi-pItapalAza. " ( se ) 442 vAsI vidalamAM berendrI jIva lAlarUpa hoya. pA. 8 pra. 600 443 suku lasaNa acitta davAmAM sAdhune kalpe. pA. 7 prazna. 58. 444 caraka parivrAjakAdi midhyAdRSTimAM sakAma tathA akAma nijarA bane hoya. pAne 95. 445 midhyAdRSTi tathA samyagdRSTi jeno ardha pudgala parAvartana kAla bAkI hoya te zukalapakSIyA jANavA. te bane kriyAvAdI hoya." Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ battavindu 446 mantahata zeSa Ayu rahe tyAre kevalI, kevalI samudghAta kare. 447 sAta prakAre AyuSya tuTe. * . 1 rAga snehamaya adhyavasAyathI, 2 daMDAdi nimittayI, 3 paNA AhArathI, 4 nayana vedanAdiyI, 5 gAdi parAghAtathI, 6 sAdi daMprathI, 7 cAsozvAsa rokA gayI. 448 paJcakhkhANa karAvanAra guru vosire ane karanAra vosirAmi kahe. 449 manaHparyava jJAnano uMco ane nIco viSaya aDhArase yoganano che. mATe manaHparyava jJAni, nArakI devalokamA rahelAnA manobhAva jANI zake nahi. 450 tamaskAya apakAyarUpache. . 451 praNa kAraNe tArA khase vaikriya karatAM maithuna karatA, sthA. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabinduH ( 184 ) nAntara athavA mahardhika devatAne vaikriya karatAM mArga devA tArA calAyamAna thAya. Annua mahAdRSTi. je dezama nahi, athavA yAya. 452 traNa kAraNe alpadRSTi ane traNa kAraNe udaka yoniyA ghaNA jIva utpanna thAya deva nAga bhUta yakSa pUjAya nahi, athavA pUjAya to dRSTi parAvarta kare. pracaNDa vAyu, vAdalane vikhare athavA na bikhere to. 453 yogasya lakSaNaM. AdArikAdi dehasaMyoga saMbhavAH AtmavIryapariNAma vizeSAH kathitA stridhA // 454 upAMga sthavirakRta hoyache. tIrthakara vidyamAna chatAM tathA avidyamAna chatAM paNa hoya. 455 triphalAjala mAsukache. nizIthabhASye hAra ma. 7 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) tatvabinduH mmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwin .456 ekavIza prakAranA jalano kALa uSNajala pramANe. ekaviMzatipAnIyAnAM prAsukabhavanAnantaraM punaH kiyatA kAlena sacittatA bhavati; tathA teSAMsarveSAM sAMprataMpravRttiH kathanAstIti atra naSNodakasya yathAvarSAdau praharatrayAdikaH kAlaH prokto'sti tathA prAsukodakadhAvanAdInA mapIti bodhyaM teSAMpravRttistu yathAsaMbhavavidyate // 457 gRhasthanI sui caku vagere hAthamAM na ApatAM sAdhue bhUmi - upara mUkI ApAM... 458 nirvikRti pramukheSu ekAnte ArdazAka bhakSaNa niSedho jJAto nAsti. nivIyAtA pramukhomA ekAnta lIlAzAkano bhakSaNa . . niSedha jANyo nathI 459 upadhAnamadhye ArdazAka bhakSaNa rIti sti. upadhAnamA lIlA zAkanI makSaNa rIti nathI... Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu. 460 eka samayamAM cAra tIrthakara utkRSTA mokSe jAya. 461 sapeda siMdhava acittache. patra 11 pra. 95 462 lIlotarI tyAgIne tejadInano kerIpAka kalpe. 463 gRhasthanI rajAthI sAdhu potAnA hAthe pANI bahorI zake. AcAMrAMganI pRSTha 125. 164 devanidrAvicAra-lo. pradezodaya stveSAM, syAttathApyanyathAkathaM darzanAvaraNIyasya, satopyanudayobhavet // 465 samyagdRSTi devo utkRSTataH eka samayamAM saMkhyAtA cave. garbhaja manuSyomA utpatti hovAne lIdhe. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) tatvavindu. 466 ve netra, be karNa, mukha, nAsikA. lalATa, tAlu, zira, nAbhi, hRdaya, ityAdi dhyAna karavAnAM sthAnache. 467 jJAnAvaraNIyamAM prajJAparisaha ane ajJAna be, darzanAvaraNIyamA samakita parisaha, antarAya karmamAM alAbha parisaha. cAritra mohanIyamAM pAkroza, arati, strI, niSadyA, yAzcA, acela, satkAra, e sAta parisaha. vedanIya karmamAM kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, DaMza, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala, e ekAdaza parisahache, navamA guNasthAnaka paryaMta sarva parisaho hoyache. dazamA, agyAra ane bAramA e traga guNasthAnakamA prajJA, ajJAna, alAbha, kSudhA, tRSA, zIta, uSNa, DaMza, caryA, zayyA, vadha, roga, tRNasparza, mala, e cauda parisaha hoyache. teramA ane caudamA guNasthAnakamAM vedanIya janya ekAdaza parisaha hoya. 468 eka jIvane eka bhavamA utkRSTataH ogaNIza vA viMza pari saha hoyache. 469 kSudhA, tRSA, strI, samyaktva, arati, e paMca manathI hoya. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavabindu. ( 147 ) yAcanA, Akroza, satkAra, alAbha, prajJA, ajJAna, e cha vacanathI hoya. ane vAkInA zIta, uSNa, daMza, caryA, zayyA, acela, mala, roga, naiSedhikI, vadha, tRNasparza, e ekAdaza kAyAthI hoya. 470 darzana upayogarUpa oghasaMjJA ane jJAnopayoga rUpA lokasaMjJA ema sthAnAMga TIkAkArano abhiprAyache. ogha saMjJA avyakta upayogarupa ane svacchaMda ghaTita vikalparUpa loka saMjJA, ema AcArAMga vRttimAMche, matijJAnAvaraNIya karma kSayopazamathI zabdArtha gocara sAmAnya avabodha kriyA te ogha saMjJA ane teno vizeSAvabodharUpa je kriyA te loka saMjJA. iti pravacana sAroddhAra vRttimAMche. 471 tejasa nAmakarmanA udayathI ane azAtA vedanIyanA udayathI AhArAbhilASarUpa AhArasaMjJA thAyache. trAsarUpa bhayasaMjJA. mUrcchArUpa parigrahasaMjJA strI Adi vedodayarUpa maithunasaMjJA. etraNa mohanIyanA udaya hoyache. krodhasaMjJA. garvarUpa mAnasaMjJA, vakratArUpa mAyAsaMjJA, gRddhirUpa lobhasaMjJA, vipralAparUpa zokasaMjJA, mithyAdarzanarUpa mohasaMjJA. e cha saMjJAo mohodayajanyache. zAtArUpa sukhasaMjJA ane duHkharUpa azAtAsaMjJA e ve vedanIya karmanA udayathI utpanna thAyache. jJAnAvaraNIya ane mohanIyanA udayathI cittaviplutirUpa vicikitsArUpa saMjJA jANavI. svacchaMda Adi prAgukta lakSaNarUpa jJAnAvaraNa kSayopazamathI ane mohanA udayathI lokasaMjJA pragaTeche. avyakta upayoga vallibi - Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH .tAnArohaNAdi lakSaNarUpa jJAnAvaraNIya alpa kSayopazamathI uThelI oghasaMjJA jANavI. kSamAdi AsevanarUpa mohanIya kSayopazamayI dharmasaMjJA pragaTeche. 472 ardha pudgala parAvartanakAlamA kSayopazama samakita utkRtaH eka jIvane asaMkhyAtavAra Ave. 473 sAsvAdana guNasthAnakano jaghanya kAla eka samayache,ane utkRSTa cha AvalikAno kAlache. 474 naizcayika arthAvagraha eka samayanoche ane vyavahArika arthAvagra hano kAla antarmuhurtache. bahu bahuvidha Adi bArabhedano samAsa vyavahArika arthAvagrahamA thAyache. (vi) 475 tIrthakaro vinA bAkInA jIvo paNa avadhijJAnasaha mAtAnA udaramA utpanna thAya. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavamindu . (189) 476 amUrtatva, sarvavetRtva, nirAvaraNatva, Adi kevalajJAnanA svaparyAya che ane jJeya sarva padArthoMche te kevalajJAnanA paraparyAyache. (vi) 477 sAmAnyataH zrutajJAnanA svaparyAya ane paraparyAyache te kevala jJAnanA paryAyatulya thAya. (vi.) 478 upajatIbelA antarmuhUrtamAM jIva kare te paryApta ane te paryApti pazcAt jIve tyAM sudhI rahe te prANa jANavA. (ra) 479 pahelA bIjA ane trIjA e RNa anaMtAnA svAmI koi nathI. mATe e RNa anaMtA zUnyache. cothA anaMtAmAM abhavya jIva AvyA. pAMcamA anaMtA madhyabhAMge samyaktva paDavAi jIva kahyA. tathA paDavAithI anaMtaguNA adhika anaMtasiddha pAMcamA bhaMgamAMche, chaThA anaMtAmAM koi nathI. sAtamA anaMtAmAM paNa koi nathI. e. sarva nigodiyA vanaspatikAyanA jIva AThame anaMteche tethI anaMtAnaMtaguNA adhika pugala paramANuAche. tethI kAla, tethI sarva AkAza pradeza tethI kevalajJAna darzananA paryAya anukrame adhika oThamA anantAmAM jANavA. navamA anaMtAmaNa koi nathI. ( ratna) 480 kevalIne zukalalezyAno udayache te yogadvAre parigame. yoganuM pariNamana AdayikabhAve pariName lezyAe eka samaye zAtA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15.) tasvabindu. vedanIyano baMdhache.paNa uttama pudgala grahe.vIje samaye nirjare(ra) 481 kAlalabdhi, indriyalabdhi, upadezalabdhi,upazamalabdhi,prayogatA labdhi e pAMca labdhi pAme tyAre jIva svaAtmabodha samakita dharma pAme. (ratna) 482 kousagganA dravya ane bhAva e bheda kahyAche. dravya kAusagganA cAra bheda jANavA. 1 zarIrakAusagga 2 upadhikAusagga bhAta 3 pANIno tyAga 4 te paNa kAusagga, bhAvakAusagganA traNa bhedache. 1 kaSAyakAusagga 2 saMsArakAusagga 3 karmakAusagga. 1 cArakaSAyanA tyAgarUpa kaSAyakAusagga 2 cAragatinivAraNarUpa saMsArakAusagga.aSTakarma kSaya karavA karma kAusagga-(ra) 483 bhAvamokSa samyagdRSTine hoya, dravyamokSa sAdhune hoya, guNamokSa te kevalIne teramA tathA caudamA guNasthAnakamAM hoya. 484 jainadarzana te upayoge tathA akriyabhAveche. jainadarzana zraddhAna ' te zuddhopayoga AtmabhAveche, akriyabhAveche. ane bIjAyoge kriyAdharmache, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu. 485 zuddhopayoga ane azuddhopayogache. azuddhopayoganA be bhedache. zubha, 2 azubha, temAM zubhopayoge varte to jIva puNya baMdha kare. azubhopayoge varte to pApakarma bandha kare. zuddhopayoge varte to paramAtmapada prApta kare. zuddhopayoga nirvikalpadazAmA hoyache. 486 1 dravyaAtmA 2 kaSAyaAtmA 3 yogaAtmA 4 upayoga AtmA 5 jJAnAtmA 6 darzanAtmA, 7 cAritraAtmA 8 vIryAsmA, bhagavatImAM e ATha prakAranA AtmA kahyAche. 387 zubhopayogathI puNyache. ane zuddhopayogathI dharmache. evaM puNya ane dharmamAM bheda samajavo. 488 sAmAyaka, caturvizatistava, pratikramaNa e traNa Avazyaka saMvara tattvamAMche, bAkI traNa nirjarA tattvamAMche. 489 astitva,vastutva,dravyatva,prameyatva,pradezatva, agurulaghutva e cha dravyAstikanA sAmAnya svabhAva jANavA. 490 1 nityasvabhAva 2 anityasvabhAva 3 ekasvabhAva 4 anekatra Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) tatvabindu. bhAva 5 satyasvabhAva 6 asatyasvabhAva 7 vaktavyasvabhAva 8 avaktavyasvabhAva 9 bhedasvabhAva 10 abhedasvabhAva 11 parama svabhAva, e vizeSasvabhAvache. 491 saMsArI jIva ke.vala kArmaNayoge varta to sarva sthAnake anA hArI hoya. audArika athavA vaikriyanI mizratA kArmaNa sAye maLe to AhAragrahaNa hoya. 492 jenA vastramA ju na paDe. jyAM vicare tyAM dezano bhaMga na thAya. dezamA cintA na upaje. pagano dhovaNa pIve teno roga nAza pAme e cAra atizayAdi yukta hoya te yuga pradhAna jANavA. 493 AhAra lei pariNamAvAnuM kAraNa te taijasa zarIra jANavU. 494 aSTadRSTinu svarUpa punaH punaH manana karavU joie. ane temAM upazamAdi bhAva vicAravA. manana karavA, pAMcamI dRSTimAM samakita pamAyache tenA hetuo AtmAmAM anubhavavA yogyache. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavaviduH ( 153 ) bAdazAthI dRSTiI zreNipara ArohAtuM nathI. dRSTione AtmAmAM utAravI joie. dUSaNadRSTi Adi mATe dRSTiono abhyAsa hitAvaha nathI. 495 vyavahAra ane nizvayathI deva guru ane dharmanuM sUkSmadRSTithI svarUpa anubhava yogyache. 496 zuddhAntaH karaNathI sadgurunAM vacanA hRdayamAM pariName che. tadarthe savaLI dRSTinI jarUrache. apAtra jIvane tattvajJAna pariNamatuM nathI. jJAninAM vacanone jJAnI samajeche. 497 sarva zAstramAM adhyAtmazAstra zreSThatA bhogaveche. alpakAlamAM je mukti pAmavAno hoyache teneja adhyAtmajJAnaprati ruci thAya che. 498 kriyAvAdI, akriyavAdI, jJAnavAdI, ane vinayavAdInA sarva nature bheda thAya che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) tatvabindu wLVN 499 bAhyatapajapa pratilekhanA pUjA pratikramaNa Adi bAhyasthUladharmanI kriyAoche. dharmadhyAna, piMDastha, padastha, rUpastha, rUpAtIta, dhAraNA, AtmAmAM ramaNatA, Adi AtmadharmanI sUkSmakriyAoche. sthUlakriyAoto ajJAnI paNa karI zakeche. paNa dharmanI sUkSma kriyAo to jJAnIja karI zakecha. sUkSmadhyAnAdika dharmanI kriyA karanAra anaMtakarmane dUra kareche. bAhyakriyA karanAra karatAM dhyAnAdika aMtara sUkSmakriyA karanAra anaMta guNa vizeSa ucca padavI dhAraka jANavo. dhyAnAdika sUkSma aMtara kriyA vinA mukti thatI nathI, mATe je puruSosUkSma kriyA karanArane nizcaya vAdI akriyavAdI kahI niMdeche. helanA kareche. teNe tIrthakaranI niMdA helanA karI ema jANavU. sthUla bAhyadharmanI kriyAomAthI sUkSmadhyAnAdika kriyAmAM utaratAM anubhava prApta thAyache. ane tethI kevalajJAna prApta thAyache. 500 game tevA duSTa zatruthI je aniSTa huM nathI. te aniSTa rAga dveSadhI thAyache. 501 paranI nindA karanAra je parane doSo deche. te te doSo te pote pAmecha. paranI nindA karanAra- mukha paNa dekhavAlAyaka nathI. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvavintuH (155) 502 ajJAna kaSTa karavAmAM tAmasI tApasanI peThe alpa phaLache. 503 jagatmAM jJAninIja balihArIche. 504 dRSTirAgI, dopane dekhI zakato nathI. 505 ziSyonI zobhA vinayavRttimAMjache. 506 yadi sadaguru ziSyane sapanA dAMta gaNavAna kahe to paNa ziSye gurunI AjJA svIkAravI. manamAM ema samajavU ke tenuM prayojana guru jANeche. guru to ziSyonuM ekAnta hita iccheche. . 507 sunakSatra ane sarvAnubhUtinI peThe gurupara bhaktirAga thavo joie. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (.156) tabinduH 508. azubha adhyavasAyathI prasannacaMdra rAjarSinI peThe durgati karmadalika prApta thAyache. ane zubha adhyavasAyathI prasannacandranI peThe turtaja kevalajJAna thAya che. 509 he bhavyo ! durlabha jinavacanamA zaMkA na karo!!! anAdara na karo. rucithI temAM Adara karo... 510 zubhAzubha pariNAmanI taratamatAnusAra nyUnAdhika karmabaMdha . thAyache. sAMsArika sneha kSaNika ane duHkhanI paraMparA denArache. 511 eka dIvasamAM zubhAzubha pariNAma, jIvane ghaNIvAra thAyache. 512 pariNAmanI vicitratAche, mATe pApI paNa zubha pariNAma pAmI dharmI baneche. 513 paddha, nidhatta, nikAcita ana spRSTa evA anekathA karmabhedothI AtmA baMdhAyache. baddhakarma kaluSita jala samAnache athavA do Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www.arma tatvabinduH (57) rAthI bAMdhelA soyonA jaththA samAnache. nidhattakarma dRDhabaMdhanathI bAMdhelaM ane nikAcitakarma atyaMta Akara ane spRSTakarma to vastrapara lAgelI dhULa samAna zithila avabodhaq. 514 jJAninI bAhyaceSTA karatAM antara pariNati jovAnI Avazya katAche, AtmAnA zubhAzubha adhyavasAyathIna mukhyatAe zubhAzubha baMdha paDeche. bAhyaceSTA Adi anumAnathI parIkSA thAya temAM ekAMta satya parakhAtuM nathI. 515 je eka jIvane dravyabhAvathI jaina darzana pamADecha. te cauda rAjaloka sthita jIvane abhayadAna Apeche. kAraNa ke jaina dharmathI mukti pAmatAM caudarAjamAM vasanArA jIvonI hiMsA kasto baMdha paDeche. 516 Atmatatva jJAna arpanAra sadgurune sarvasva samarpaNa karavU joie. 517 apAya, dhRti (dhAraNA) be vizeSabodha svabhAvathI jJAna mizra . che ane avagraha tathA ihAche te artha paryAya viSayatvathI sA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) tasvavizuH winnwwwne mAnyAvabodha darzanarUpache. vacana paryAya grAhakapaNAvaDe apAya ane dhAraNA vizeSAvabodharUpache. 518 samyaktva ane zrutano yugapat lAbhache to paNa kAraNa kAryanA bhedathI bhedache. zuddha tattva avagamarUpa zrutamA zraddhAnAMzache te samyaktvache. evaM siddhAMtavAdI mAneche. (vize. pa. 166). 519 dradhyAstikanayanA abhiprAyedvAdazAMga zrutache te paMcAstikAyanI peThe nityapaNAthI anAdi anantache. (vi. pa. 167). 520 paryAyAstikanayanA abhiprAye dvAdazAMgazruta anityache mATe sAdisAMtache. (vi. pa. 167). gAthA. codasa puvI maNuo, devattetaM na saMbharai savvaM; desamma hoi bhayaNA, saTThANa bhavevi bhayaNAo.1 koi caturdazapUrvI marIne devalokamAM jAya tyAM saMpUrNa pUrvazrutanuM tene smaraNa thAya nahi. dezazrutamAM bhajanA. manuSyagatimAM caturdaza pUrvI, mithyAtva gamanathI zrutathI par3e. koi na par3e. caudazapUrvIne Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tasvavinduH (15.) minimuminminmann kevalajJAna thatAM caudapUrvazrutano nAza thAyache. koi glAna tathA pramAdadazAthI paNa caturdaza pUrvarUpa zrutajJAnathI paDeche (vi. patra 167) praznottara sArdhazataka. 522 tIrthakara bhagavAn dIkSA letI vakhate siddhone namaskAra kare. uktaMca AcArAMgasUtra dvitIyazrutaskaMdha SaSThAdhyayane-oNaM se mahAvIre paMcamuThiyaM loyaM karettA siddhANa namokAraM karei // 523 kevalIne vedanIyAdizeSa cAra karmache te jIrNa vastra prAya jANavAM. 524 ekAvatArI devone cyavanacinha pragaTa thatAM nathI. 525 tA vedanIya baghicha 525 agiyAramA, bAramA ane teramA guNasthAnakavarti muniyo, pra.. kRtithI zAtA vedanIya bAMgheche. akaSAyatvathI sthitinA aabhAve badhyamAnaja parizATana kareche. anubhAvathI anuttaropa pAtika sukhAtizAyIche, pradezathI sthUla rukSa zuklAdi bahu pradezaviziSTa karmane bAMdheche. bhAvathI anuttarApa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 160 ) tatvaviduH 526 bhavacakramAM cAra bAra AhArakazarIra karanAra muni tadbhavamAM siddhigAmIche. 527 AcArAMgasUtra vRtti tRtIyAdhyayana, prathama uddezAmAM styAnadhiMtrikoMdaya thaechate samyaktva prApti ane bhavasiddhi koinI : thatI nathI. 528 eka bhavamAM, eka jIvane, karmagativaicitryatAthI traNavedano udaya paNa saMpajeche nizIthacUrNi 529 koi paNa nirbhAgyanA saMsargathI ghaNA bhAgyavaMtono paNa puNyodaya haNAyache. 530 dravyathI paramANu nityache. paryAyathI anityache. bhagavatI sUtra 14 zataka - cothA uddezAmAM kache ke - paramANu puggaleNaM bhaMte sAsara asAsae ? goyamA! siyasAsae, siaasAsae, sekeNa TheNaM bhaMte evaM buccati ? goyamA!!! davvaTayAe sAsae, pajjavaThayAe asAsa, ityAdi yattu kecit paramANornityatvenatatparyavANAM nityatvaMmanyate tadasat. paMcamAMge spaSTato'nityatvokte:, keTalAka paramANunA nityapaNAvaDe tenA paryAyone paNa nitya Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH (...). ... mAneche te asatyache.. bhagavatImA paryAyAstikanI apekSAe paramANu anityache ema spaSTa kamuche. 531 kukaDAnI zikhA sacittache,ane mayuranI zikhA mizrache. A cArAMga vRtti dvitIyazrutaskaMdha pIThikAmAM kahUMche. sacitA kukuTasya, mizrA mayurasya. 532 paramAdhArmika devatAo bhavyache. ema praznottara sArdhazatakamA lakhyuche. hIrapraznamAM paramAdhArmika devatAo bhavyache eko praghoSa asatya kahyoche. (pra. sA) 53. nizcayanayamatavaDe bAramA guNasthAnakanA aMtya samaye kevalo. tpatti ane caudamA guNasthAnaphanA aMtya samaye siddhatva jA. raNavU. vyavahAranaya matavaDe to tenA anaMtara samayamA ubhava : paNa jANavAM. (pra. sA) 524 samyakatvathI bhraSTa thatAM jeono anaMta kAla gayoche tebhomA - 108 ekazo ATha, eka samayamA sidi vare. saMkhyAta kAla patita ane asaMkhyAta kAla patitomA eka samayamA dakSa, 18 ekaDo ATha, eka samayamA siddhi vare, saMkhyAta kAla Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) tayAbindu: * siddhi vare. apratipatitasamyaktvadhAriyomAM eka samayamAM cAra utkRSTa siddhi bare. (pra. sA.) X uktaMca. jesi maNato kAlo, paDivAo tesi hoi aThasayaM; appa viDie cauro, dazagaM ca sesANaM // 1 // 535. gAthA. aMbattaNeNa jIhAi, kUciyA doi khIra mudayaMmi; haMso muttaNa jalaM, Aviyaha payaM taha susIso || 1 | 136 dIrgha baitADhayamAM- kAMcanagirimAM citravicitra parvatamAM yamaka samaka parvatamA tiryagUjRMbhaka devatAo raheche. te vyaMtara vizeSache. 537 samavAyAMga vRttita: nArakI je pudgalono AhAra kareche. tene avadhijJAnavaDe paNa jANatA nathI. lomAhArapaNAthI cakSuvaDe dekhI zakatA nathI. asura, vyaMtara, jyotiSya ane vaimAnika je Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu: ( 163 ) samyagdRSTi devatAoche. te viziSTa avadhijJAnathI AhAranA pudgalone jANeche. ane cakSuvaDe paNa dekheche, cakSunuM paNa viziSTapapuMche. midhyAdRSTi devatAo to jANatA paNa nathI ane dekhatA paNa nathI. pratyakSa ane parokSajJAna, teone aspaSTache. saMgrahaNI vRttimAM to anuttara devoja jANe dekheche, paNa nAraka tathA graiveyaka paryaMtanA devatAo jANatA dekhatA nathI. ema kadhuM che. prajJApanAvRttimAM paNa ema abhiprAyache tattva to jJAni gamyache. kArmaNa zarIra pudgalone anuttara devo jANeche ane dekheche. paNa graiveyakAMto devo jANatA nathI. temanA avadhimAM te pudgalo agocarache: prajJApanAvRtti indriyapada prathamoddezAmAM ema jaNAnyuM che. 538 zuSkavAda, vivAda, ane dharmavAda A traNa prakAranA vAda jANavA. mAdhyasthadRSTiyI Atmahita mATe dharmavAda thai zakeche. sAdhuo dharmavAda kAraNa chatAM karavo. paNa zuSkavAda ane vivAda e be karavA nahIM. 519 caudamA guNasthAnakanA carama samaye kevalajJAnI mukti jatAM je karma pudgalone nirjareche. te parityakta karma svabhAva viziSTa paramANu pudgalo sarva lokane paNa sparzeche, majJApanAsUtravRtti indriyapada prathama uddezAmAM kAMche, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ((***)) 540 manuSya, potAnA chAyApudgala pratibiMbane ArIsAmAM dekheche. tAkiduH 541 AkAzanA aTamadhyarucaka pradezo samabhUtalA pradezamAM merumadhyamAM rahyA che. dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA ATha madhya rucaka pradezoche te AkAzanA ATha rucaka pradezamAM sadA rahele. te benuM lokAkAza tulyapaNuMche mATe potAnA pradezovaDe lokAkAzanA pradezone vyApIne avicalapaNAvaDe sarvadA rahevApaNAthI. tathA jIvanA ATha rucaka pradezo to svazarIranA madhya bhAgamA sarvadA raheche, kevali samudghAta kAlamAM meru madhyastha AkAzanA ATha rucaka pradezomAM AtmAnA ATha rucaka pradeza raheche. anyadAkhavicalA eveti te ATha jIvanA pradezo jaghanyathI eka AkAza pradezane avagAheche. bemAM, traNamAM, cAramAM, pAMcamAM, chamAM AtmAnA rucakapradezo avagAheche. saMkAcavikAza svabhAvapaNAthI utkarSathI AThapradezomAM ekekamAM avagAhanapaNAthI avagAheche. paNa vizeSa ke sAta pradezamAM avagAhatA nathI. te prakAranA svabhAvathI. te ATha jIvanA rucaka pradezo karmathI lepAyamAna thatA nathI. sarvadA nirAvaraNa raheche. bAkInA AtmAnA pradezo to karmathI lepAyalA hoyache, AvartamAna jalanI peThe niraMtara udvartana parivartanapaNuM zeSa AtmAnA pradezonuMche. (pra. sA ) 542 dravya mana vinA bhAva mana nathI. asaMjJInI peThe. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 dravyamAna to bhASamana vinA paNa hoya. bhavastha kevaliyat... 544 sarva ekendriyAdika asaMjJI jIvone dravyamananA abhAvathI bhAva mana paNa nathI. jyAre to bhAvamana zabdavaDe caitanya mAtranI vivakSA karAyache. tyAre to dravyamana vinA paNa bhAvamana hoya. 545 saMjJipaMcendriyovaDe manaHparyApti nAmakarmanA udayathI manayogya pudgalone grahaNa karIne manarUpe pariNamAvelAM je pudgalo tene dravyamana kaheche. te manodravyane avalaMbI jIva citavanarUpa vyApAra kareche tene bhAvamana kahecha. . . ............ Aha-naMdyadhyayanacUrNikAra maNapajatinAmakammo dayato jogomaNodabbe ghettuM maNatteNa pariNAmiyA davvamaNo bhannai, jIvo puNa maNapariNAmakiriyA vaMto bhAvamaNo kiM bhaNiyaM hoi, maNadavvAlaMbaNo jIvassa maNaNavAvAro bhAvamaNa bhannaitti // 546 kAlasUkSmache. kAlathI paNa kSetra sUkSmache. kSetrathI paNa dravya sUkSma che. tethI paNa bhAvarUpa paryAya ati sUkSmatamache...... Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1 ) taspavituH 547 parikarma, sama, pUrvagata, anuyoga, ane cUlikA ApAMcabheda paSTi vAdanAche. temAthI pUrvagata nAmanA dvitIyabhedamA caturdaza pUrva samAya. 548 jAtismaraNa ane avadhijJAnanA utpAdano hAlamA niSedha nathI 549 aparyAptA sarve jIva ojAhArI jANavA. 550 bhASAnuM saMsthAna vajrAkAre hoyache. 551 paramAdhAmIbhonI karelI vedanA pahelI traNa narakomAMche. 552 munirAjo utkRSTathI behAyatuM antara rAkhI suve. ane pAtrA vIza AMgula dUra rAkhI zayana kare. 553 muniyone zrIhipalAla kalpeThe. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwaima 554, amanamA samaga zrI zyAmAcArya zrI umAsvAtivAcakanA . ziSya jANavAsI vIrAt 376 varSe svarge gayAche. naMdIsUtra tathA tapAgaccha paTTAvalImAM adhikArache. 555 adhyAtmayogakriyA cothAguNasthAnakathI te caudamA guNasthAnaka - paryaMta hoya. adhyAspasAramA. 556 vaikriyazarIravAlo jIva tathA vigrahagativALo jIva, amimAthI. jato dAjhe nahi. 557 acakSudarzanamA svamadarzanano antarbhAva thAyache, ema ThANAMgasUtra TIkAyAM kabuche. 558 midrA avasthA prathamanA traNa guNasthAnakamAMche. svamadazA co thAthI chaThAguNasthAnaka paryaMtache. jAgratadazA sAtamAthI te bAramA sudhIche. ujAgaradanAche te teramA tathA caudamAguNasthAnakA jANavI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4) tatvavinduH 559 pAMca prakAranAH asarAya, hAsa, rati, arati, maya, jugupsA, / zoka, zoka, kAma, mithyAla, ajJAna, nidrA, avirati, rAga, deSa e aSTAdaza doSarahita tIrthakaradeva jANavA. .. ... 560 1 ghaNuM bhojana karavAthI, 2 ati nidrAthI, 3. atijAgavAyI / 4 jhADo (viSTA ) rokavAthI, 5 pezAba ( mUtra) rokavAthI. 6 mArgamAM ghaNuM gamana karavAthI, 7 pratikUla bhojana karavAthI, 8 indriyonA kAma atyaMta vikArathI, rogonI utpatti thAyache. mUtranirodhathI cakSune hAni thAyache. jhADAnA nirodhathI jIvi.. tavyano nAza thAyache, ... ... .. 561 kSetra ane kAlanI apekSAe avadhijJAnanA asaMkhyAta bheda cha, .: dravya ane bhAvanI apekSAe avadhijJAnanA ananta bhedache. kSetra ane kAla, asaMkhyache tethI avadhijJAnanA asaMkhya bheda ghaTe che. pudgala dravya anaMta ane bhAva ( paryAya ) paNa pudgaladravyanA / anantache mATe ananta bheda kahyAche. (vi) 562 devatA ane nArakIone kSayopazamabhAve bhavamatyayika avadhi jJAnache ane manuSya tathA tiryacane guNapatyayika avadhijJAna hoyache. (vize) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavindu. (19) 563 avadhijJAnI, kAlathI jaghanya AvalikAnA asaMkhyeya bhAgayI AraMbhI samayottara vRddhivaDe utkRSTathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNI kAla jANe. (vi. patra 178 ) 564 avadhijJAnI jyAre jyAre upayoga mUke tyAre antamuhUrta paryaMta, rahe ane labdhinI apekSAe avadhino utkRSTa chAsaTha sAgaroMpama kAla adhika jANavo. 565 avadhijJAnI kSetra AzrI ane kAla viziSTa rUpI dravyane jANe che. paNa arUpi evA kSetra ane kAlane avadhijJAnI, jANI zakato nathI. kAraNake kSetra ane kAla arUpIche. avadhijJAnano .: to rUpi 'dravya jANavAno viSayache. (vi. patra 179 ) ".. 566 vigrahagatimAM AvatA bhavatuM AyuSya, udayamAM hoyache. ema samajAyache. 567 bakuza, pulAka ane pratisevanA kuzIla chaThA, sAtamA guNaThANA sudhI hoya. kaSAyakuzIla dazamAguNaThANA sudhI hoya, nimraya agiyAramA, bAramAguNasthAnaka paryaMta hoya. teramA, caudamA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savindu. eNatANAmA snAtaka hoya, chadmasthAvasthAmA sIrSakarane kAna kunIla cAritra hoyache. uttarAdhyayana adhyayana. 34 568 kRSNalezyAnA pariNAma-paMcAsravanA sevanAra, mana vacana kA yAnI gupti nahi pAlanAra, SaTkAyano nAza karanAra, AraMbha sAraMbhanA tIvra pariNAma sahita, sarva jIvone amiya, Abhava ane parabhavatuM astitva nahi svIkAranAra, krUrapariNAmavAn, ityAdi azubha kRSNalezyAnA pariNAma jANavA. 569 nIlalezyAnA pariNAma-iyA karavI. parajIvanA avarNavAda bolavA. atyaMta kadAgraha karavo. taparahita anAcAratA. bhAva sahita viSayalaMpaTatA. aSTamadanuM karabu. zAtAnuM icchaq. AraMbha karavo. sarvanu ahita karavU, ityAdi 570 kApotalezyA-cAkuM bolavU, kapaTa karavaM, nijadoSa dAMkavAparyu, mithyASTitva, anAryatva, vANIthI jIvone dubhavavA. mArmika bacana bolavU, corI karavI, anyanI saMpatti dekhI svayaM pApa vyApAra karavo karAvavo. ityAdi Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvindu wwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmammmmmmmmmwwer 55 tejolezyAnA pariNAma-mAnarahitapaNuM, mAyArahitapaNaM, itaka sahitapama kliyapaNuM, bhAvanIraddhi, capalatArapika indriyornu daparcha, dharmatatvagraMtha svAdhyAdikanuM karavu dharmamA pApakatpathIbhaya, mokSanI vAJchA ityAdi. 572 pAlezyA-rAgadveSanI upazamatA, indriyonedamakI, zumadhyA sAya, dayAdinA pariNAma, traNayoganI zubhamA pravRtti, alpamASaNa karavaM, jitendriyava muktinI vAJchA Adi 573 zuklalezyAnA pariNAma-Artaraudrano parihAra. dharmadhyAna ane zukaladhyAnAvasthApa[.rAgadveSanI upazamatA.traNagutiH ane paMca smamitimA raktatA. jitendriyakha. svasvarUpamA dRSTi ityAdi 574 jinakalpI upazamazreNi tathA kSapakazreNi mAMDe nahIM ane tadA bhavamA mukti jAya nahi. 57 nAmabala) sthApanA maMgala,dravyamaMgala,ane bhAvabhaMgalamA pAra makAranAM mAyake Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) tatvavinduH 576 dravyAdikamAM navavidha upacArathI asadbhUta vyavahAra thAyache. 1. dravye dravyopacAra, 2 guNeguNopacAra 3 paryAyeparyAyopacAra. 4 dravyeguNopacAra, 5 dravyeparyAyopacAra, 6 guNedravyopacAra, 7 paryAyedravyopacAra 8 guNeparyAyopacAra, 9 paryAyeguNopacAra. 1 dravyedravyopacAra-kSIranIra nyAyavatjIva, pudgala sAthe maLyoche mATe jIvane pudgala kahevU te jIva dravyamA pudgala dravyano upacAra. 2 guNeguNopacAra-bhAvalezyA te AtmAno arUpI guNache tene .: kRSNAdika lezyA kahIe chIe te kRSNAdi pudgaladravyanA guNano _ AtmaguNamA upacArache mATe guNaguNopacAra jANavo. 3 paryAyeparyAyopacAra-azva hasti pramukha AtmadravyanA asamAna jAtIya dravyaparyAya tene skaMdha kaheche. AtmAnA paryAya upara pudgala dravya je skaMdha teno upacAra kahIe chIe te paryAyeparyAyopa cAra jANavo. 4 dravyeguNopacAra-huM gauravarNachu ema bolatA huM eTale Atmadravya ane gaurapaNuM te pudgalanu ujjvalatApaNuM, AtmadravyamAMpudgalanA gauraguNano upacAra ko mATe dravyeguNopacAra. 5 dravyeparyAyopacAra-hu~ gauracha ema bolatAM huM te Atmadravya, ane gaura to pudgala dravyano sAmAnya jAtIyaparyAya jANavo. 6 guNedravyopacAra-yathA dRSTAnta A gaura dekhAyache. gauratArUpa pudgalaguNa upare Atmadravyano upacAra te guNe dravyopacAra. 7 paryAye dravyopacAra-dehaparyAyane Atmadravya kahe, te deharUpa, pudgala paryAyamA Atmadravyano upacAra jANavo....... Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tabindu. ( 173 ) 8 guNeparyAyopacAra - matijJAna te paMcaindriya ane manojanyache mAre zarIraja kahIe atra matijJAnarUpa AtmaguNamAM zarIrarUpa pudgano upacAra karyo. 9 paryAye guNopacAraH - zarIra te matijJAnarUpa guNajache: atra zarIra paryAyAM matijJAnarUpa guNano upacAra karyo jANavo.. 577 zloka adhyAtmasAra. ato mArga pravezAya, vrataM mithyAdRzAmapi // dravyasamyaktvamAropya, dadate dhIrabuddhayaH // 17 // te mATe dhIrabuddhivALA ratnatrayamArgamA pravezArthe midhyAdRSTivA - LAne paNa dravyasamakitano Aropa karIne cAritra Apeche. 578 ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukaladhyAna e dhyAnanA cAra bhedache. 579 avadhijJAnamAM kSetrAdhikArathI pramANAMgula grahaNa karAyache. avavijJAnanA adhikArathI utsedhAMgula pramANa jANavuM ema keTalAka kache, (vi.pa. 188 ) . Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58acavijJAnI kSetraMthI,, aMgulanA asaMkhyAtako bhAga dekha atIta anAgata kSetra, kSetra upacArathI kahevAyache. (vi) 561 aMgulanA asaMkhyAtako bhAga dekhato. chatoH avadhi, kAlavI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga dekha aMgula saMkhyeya bhAga mAtra dekhato chato avadhijJAnI, AvalikAno saMkhyAtamo bhAga dekhe. kSetrathI aMgula dekhato chato kAlathI AvalikAntabhinna AvalikAne dekhe. (vi) 582 kAlathI AvalikAne dekhato chato avadhijJAnI kSetrathI ke mAM gulathI nava AMgula dekhe. (vi) 583 kSetrathI hasta pramANa dekhato chato avadhijJAnI kAlathI muhUtI tarbhinna muhUrta dekhe. (vi) 584 kAlathI divasAMtarbhinna divasa dekhato chato kSetrathI gavyUta viSaya vALU avadhijJAna jANavU. (vi) 585 yojanakSetra viSayavAlu avadhijJAna kAlathI ghe dIvasayIM te nava dIvasa paryaMta dekhe, (vi) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kAlapI pakSAMtabhima pakSa dekhe to chato kSetrathakI pacIzayojanane avadhijJAnI dekheM (vi) 587 kSetrathI bharatakSetra dekhatAM chatAM kAlayakI adhamAsa avadhijJAnI dekhe. jaMbudvIpa viSayamA sAdhika mAsa jANavo. manuSyalokamAM varSa rucakAkhya bAhyadvIpaviSayamAM avadhijJAnano kAla be varSayI navavarSano jANavo. anyo to hajAra varSa kaheche. kSetragata ane kAlagatarUpi dravyane avadhijJAnI dekhe. maMcAH krozaMti ityAdi nyAyanI peThe upacArathI kSetrakAlane jANeche dekheche ema jANavU natu sAkSAta gAthA. kAle cauNhavuTThI, kAlo bhaiyavvo khettabuDhie; buDhIe dabba panjava, bhaiavvA khettakAlA // avadhigocara kAla vRddhi thae chate kSetrAdinI vRddhi cAranI raddhi kAlazrI kSetra sUkSmache. kSetrathI dravyamUkSma. dravyathI bhAva sUkSmache. 589 avadhijJAnanA kAlano samaya vRddhi pAmatAM kSetranA abhUtapadezo vRddhi pAmeche. kSetranI vRddhi thatAM bhAva (paryAya ) nI vRddhi thAyacheja. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) tattvavindu. 590 kAlo bhaiyanvo khettabuDIetti avadhijJAnatuM kSetra vRddhi pAmatAM kAlanI bhajanA. ( vadhe vA na vadhe) anyathA kSetranI vRddhi thatAM kAlanA niyamavaDe samayAdi vRddhi thAya tyAre to aMgula mAtra kSetra vRddhi pAme chate. kAlanI- asaMkhyAta . utsarpiNI avasarpiNiyo vRddhi pAme. aMgula seDhImette nasappiNI asaMkhejjatti // te mATe AvalikAvaDe ve AMgulathI nava AMgula, avadhi kabuMche te Adi sarva viruddha Thare. mATe kSetra vRddhi thatAM kAlavRddhinI bhajanA. dravya ane paryAyanI vRddhi thae chate kSetra ane kAlanI bhajanA jANavI. dravyanI vRddhi thatAM paryAyanI avazya vRddhi thAyache. pratidravyamA paryAya anaMtache temAMthI jaghanyathI ekadravyanA' cAra paryAyalAbha, avadhijJAnine hoya. : * .. gAthA vizeSAvazyakabhASya. kAle pavaDhamANe, savve davvA pavaDhaMti; khette kAlo bhaio, vaDhaMtio davvapajjAyA // 1 // bhayaNAe khettakAlA, parivaDhatesu davvabhAvesu davve vaDhai bhAvo, bhAve davvaM tu bhayaNijjaM // 2 // suhumoya hoi kAlo, tatto suhumayaraM havai khettaM; aMgulaseDhImitte, nasappiNIu asaMkhejjA // 3 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ninin ' tattvabindu. (10) 592 : gAthA. kAlo khittaM dadhvaM, bhAvoya jahuttaraM suhumabheyA // thovA asaMkhANaMtA, saMkhAi jamohiM visayammi // 1 // kAlayakI kSetra asaMkhyAta guNa, kSetrathakI dravya ananta guNa, ane dravyathI paryAya asaMkhyAtaguNa, vA saMkhyAtaguNa ema avadhijJAna viSayamAM jANavU. 593 teyA bhAsAdavvANa, aMtarA eththa labhai pavao guru lahuA guru lahuyaM, taMpiya teNAvatighAi // 1 // guru lahu teyA sannaM, bhAsAsaNNamaguruM ca pAsejA ..AraMbhe jaM divaM, daNaM paDai taM ceva // 2 // taijasa dravyAsanna gurulaghune ane bhASAdravyAsanna agurulaghune avadhijJAnI prAraMbhamAM dekhe. 594 mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogathI karmano bandha thAyache, pAMca prakAranAM mithyAtva, bAra avrata, paccIza kaSAya, 15 pamara pannarayoga e sattAvana uttarahetu jANavA. prathama guNasthAnakA : AhAraka ane AhArakamizrayoga vinA 13 tesyoga-sarva maLI, paMcAvana hetu prathama guNasthAnakamAM. .. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) tasvavindu. ommomammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 595 dvitIya sAkhAdana guNasthAnakamAM mUla hetu praNa ane ucaroddha paJcAza. 696 trijA guNasthAnakamAM mUlahetu traNa ane uttarahetu tetAlIsa jANavA. avrata bAra, kaSAya ekaviza ane yogadaza. 597 cothAguNasthAnakamA mUla hetu traNa ane uttarabheda chetAlIza. bAra avrata, ekaviza kaSAya, ane terayogaH 598 pAMcamA dezavirati guNasthAnakamAM agiyAra avata, sattarakaSAya, agiyArayoga. mUla hetu traNache. 599 chaThA pramata guNasthAnakamAM mUlahetu be, uttarahetu chavviza, tera kaSAya, terayoga. 600 apramatta sAtamA guNasthAnakA mUlahetu ve ane uttarahetu coviza. terakaSAya ane agiyArayoga. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jalabindu ( m) 601 apUrvakaraNa AThamA guNasthAnakA mUlahetu ve ane uttarahetu - bAviza. yoganavabhane kapAyatera. 602 navamA anivRtti bAdara guNasthAnakamAM mUlahetu be ane uttarahetu soLa temAM kaSAya sAta ane yoga nava. saMjvalananA cAra kaSAya traNa veda e sAta kaSAyache. 603 navamA guNasthAnakamAM puruSaveda, strIveda ane napuMsaka e traNa vedano udaya hopache. A saMbaMdho vizeSa manana karI AtmalakSya . rAkhavo. 604 dazamA guNasthAnakamAM mUlahetu be ane uttarahetu daza temAM yoga nava ane eka saMjvalanano lobha. 605 agiyAramA upazama ane bAramA kSINamoha guNasthAnakamAM mUla hetu eka. yoganA uttarabheda navache. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 teramAsayogI guNasthAnakamA mUlahetu eka ane uttarahetu pAMca - athavA sAta. be vacananA ve mananA ane, eka audArikayoga. evaM pAMcayoga jANavA. samudghAtanI apekSAe audArikamizra ane kAmaNa vadhe tyAre sAtayoga, caudamA ayogI guNasthA. nakamA ekapaNa karmabaMdha hetu nathI. 607 audArika, vaikriya, AhAraka, taijasa, bhASA, zvAsozvAsa, mano vargaNA, ane kArmaNavargaNA e ATha prakAranI vargaNAche. . . .. 108 dravya kSetra kAla ane bhAvathI vargaNAnA cAra prakArache tenuM vizeSAvazyaka patra 190 thI spaSTa svarUpa darzAvyuche. 609 tejasa ane bhASAdravyanA AMtarAmAM gurulaghu paryAya viziSTa ane aguru laghuparyAya viziSTa pudgala dravyache. taijasa Asanna gurulaghu dravyache, ane bhASA Asanna agurulaghu dravyache. 610 audArika, vaikriya, AhAraka, ane taijasa dravyo tathA tadAbhAsa apara sarva dravyo, bAdara ane gurulaghu svabhAvavALAMche. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deafeng. ( 181 ) 611 bhASA, zvAsozvAsa, mana, ane kArmaNa vargaNA tathA paramANu dvayaNukAdi tathA AkAzAdi agurulaghuparyAya viziSTake. nizraya nayamata || t 612 jeuMcuM vAticchu pheMkatAM tenuM svabhAvathI adha: patana thAya te guru dravya, jema iMTa Adi je svabhAvathI Urdhvagati svabhAvavAluMche te laghudravya, jema dIpakalikA. ane jeno Urdhvagati svabhAva nathI temaja adhogati svabhAva paNa nathI. paNa je svabhAve tiryagatidharmakache te dravya, gurulaghu, vAyu AdinI peThe jANavuM. je aratUrdhva adhaH ane tiryaggati svabhAvamAMthI ekapaNa svabhAvavALaM nathI. vAsarvatrajAyache te guru laghu dravya. vyoma, paramANuAdiche. itivyAvahArikanayamataM. 613 nizcayanayamata vaDe to ekAMte sarva vastugurusvabhAvaviziSTa nathI, bhAre evI iMTapaNa para prayogathI uMcIjAyache. koivastu ekAMte laghupaNa nathI. atilaghu bASpanuMpaNa karatADanAdithI adhogamana jovAmAM Ave che. mATe ekAMte koivastuguruvAlaghunathI. jemATe AlokamAM audArika vargaNAdika, bhUbhUdharAdika, bAdara vastu sarvaguru laghuche. zeSabhASAdivyomAdi agurulaghuLe itinizcayanayamatam . Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) tattvabindu. 614 vyavahAranayavAdI kahecheke henizcayavAdI? ekAMta guruvA ekAMta laghu sarvathA dravya nathI ema tuM kaheche teyogyanathI. kAraNake laghukarmi jIvonuM saudharmadevalokAdikamAM gamana kAMche. bhArekamijIvonuM saptamanarakamAM gamana zAstramA kAMche. sarvasiddhAMtajJoema jANeche. prAya jIvaane pudgalo Urdhvaane adhogAmiche. uMcAthI nIcA jAyache te gurutAvinAkema ghaTe. nIcethI uMce jAyache te laghutA vinA kema ghaTe ? mATe guru, laghu, gurulaghu, aguru laghu, e cAra prakAre vastu ne mAnavI joie:gurutAnibaMdhana adhogamanache. ayogolAdinuM. laghutAnibaMdhana urdhvagamana dIpakalikAdirnuche. gurulaghutvasAdhya tiryaggamana, vAyuAdinuMche. agurulaghutAkAraNa avasthAna-sthiratA, AkAza devalokanIche. iti vyavahAranayamata. 615 nizcayanayavAdI pratyuttaraApeche. annacciya gurulahuyA, anno davvANiviriya pariNAmo; aNNogai pariNAmo, nAvassaM gurulahu nimittaa||1|| atra dravyonI gurulaghutA bhinnache, anyavIrya pariNAmale. ane Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvacindu. ( 183 ) teono gatipariNAmapaNa anyache, gurulaghunimitta avazyanathI. zAthIte batAveche. gAthA. paramalahUNa maNUNaM, jaMgamaNama dovitathyako heU UddhaM dhUmAINaM, thUlayaraiNapi kiM kajjaM // 1 // kiMca vimANAiNaM, nAhogamaNaM mahAgurUNaMpi taNuyara devodara, khuba kiM mahAselaM ||2|| jemATe, paramalaghuparamANuonuM adhogamana paNa thAyache. tyAMadhogati pariNAmanI utkaTatAne tyajIne anya koipaNa hetunathI. sthUlatarabAdaratvathI guru dravyadhUmAdituM jeUrdhvagamana thAya che tyAM UrdhvagatipariNAmane choDI anyakayuM prayojanache? temamANe utka TaadhogatipariNAmavaDe paramANugata laghutAnuM laMghana thayuM. Urdhvagati pariNAmavaDe dhUmAdigatagurutAnuM laMghana thayuM. gatipariNAma vaDe gurulaghutAmAM atikramaNa upalakSaNathIjANaM. sthiti pariNAmanI utkaTatAvaDe paNa gurutAnuM atikramaNa darzAve che. gurutAja jo adhogati nibaMdhana kahezoto khedanIvAtacheke Ana-Adi devaloka vagere mahAguru padArthonuM adhogamana thatuM nathI. utkRSTatAthI sthiti pariNAmaja gurutAnuM atikramaNa karIne onI sthiratA kareche. tanuzarIrI mahAvIryadhArI devatAmATA parvatane paNauMcouchALeche. tyAMpaNajogurutA adhogatinuM ekAMtakAraNahoyato uMcoparvata Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) tatvavindu. - najabojoie; paNa uMcouchaLechemATe ekAMte gurutA adhogati kAraNanathI. temaja laghutA ekAMta UrdhvagatikAraNanathI. tethakI jaNAveche. viriyaM gurulahuyANaM, jahAhiyaM gaivivajjayaM kuNai // tahagai Thii pariNAmo, gurulahuyAo bilaMghei // 1 // yathokta nyAyavaDe devAdigata vIrya gurulaghu vastuonA gamanano viparyaya kareche. devatA parvatane uMco uchALeche. bASpa uMcI jatI hoyache topaNa karatADanAdi vIryathI nIcI jAyache. te - mATe ekAMte adhogati nibaMdhana gurutA nathI. temaja Urdhvagati ... nibaMdhana laghutA nathI. to zAmATe adhogatyAdi siddhiartha .: gurulaghuAdi catuSTaya mAnavA joie ? arthAt na mAnavA joie. : mATe Aja paribhASA yuktimatIche. bAdaravastu gurulaghuche. ane zeSa sUkSmavastu ane amUrta sarvavastu agurulaghuche. iti nizcayanaya . kathanam. 616 manovargaNAne dekhato chato avadhijJAnI kSetrathI lokanA saMkhyA tamA bhAgane dekhe. kAlathI palyopamanA saMkhyAtamA bhAgane "dekhe. karmavargaNA dravyane dekhato chato avadhijJAnI kSetrathI lo kanA saMkhyAtamA bhAgone dekhe. ane kAlathI palyopamanA * saMkhyAta bhAgone dekhe. (vi) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvabindu. 617 caudamA rAjalokane avadhijJAnI dekhato chato kAlathI stokona ... palyopama dekhe. kAlavRddhinA sAmarthyathI karmadravyane atikramIne ... tenA upara dhruvAdivargaNA dekhato kramathI paramAvadhi pAme.(vi) 618 je avadhijJAnI tejasa zarIrane dekheche te kAlathI ve bhavathI te navabhava dekheche. (vi) 619 paramAvadhau samutpanne sati kilAnta muMhanAvazyemeva kevalajJAna mutpadyate. paramAvadhijJAna utpanna thaechate antarmuhUrtamA avazya - .. kevalajJAna utpanna thAyache. (vi) 620 nArakIone kSetrathI utkRSTa avadhijJAna, yojanapramANa hoyache. jaghanyathI ekagAu hoyache. yojanapramANa, ratnaprabhA pRthvomA - ane ekagAu pramANa sAtamI narakamAM (vi) narakaH pahelI. bIjI trIjI. cothI. pAMcamI. chaThI. sAtamI. U. gA. 4 3 // 3 2 // 2 2 1 ja. gA. 3 // 3 2 // 2 // 1 // 121 saudharma ane izAnakalpanA devatAo avadhijJAnavaDe nIcuMprathama naraka paryaMta dekheche. trImA ane cothA devalokanA devatA bIjI naraka sudhI nIcaM dekheche, brahmaloka ane lAMtakalokanA devatA trIjI naraka sudhI dekhe. sAtamA ane AThamA devalokanA devatA cothI naraka sudhI dekheche. navamA ane dazamA devalokanA devatA pAMcamI naraka sudhI dekhe. agiyAramA ane bAramA devalokanA devatA, vizuddhatara bahu paryAya viziSTa pAMcamI narakane Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyavindu. dekhe. navagraiveyakanA adhastya madhyama aveyaka devatAo chaThI naraka sudhI dekhe. ane uparitana aveyaka devo sAtamI narakane dekhe. anuttaravimAnavAsI devatAo saMbhinna ane cAre dizAmA potAnA jJAnavaDe vyApta, kanyAcolaka saMsthAna evI lokanADIne avadhijJAnavaDe dekhe. vaimAnikanuM adhokSetra viSayaka avadhijJAna kA. ticche ane uMcaM paNa gurugamathI dhArI levu (vi) 622 dravyathI parabhAvadhijJAnI sarvarUpi dravyane dekhe. kSetrathI paramAva vijJAnI alokamAM paNa lokapramANa khAMDavAM dekhe. eTalaM sAmarthya batAvyu. kAlathI avadhi asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIne dekhe. bhAvathI avadhijJAnI; rUpidravyagata asaMkhyAta paryAyane dekhe. ghaudarAjane dekhato chato avadhijJAnI pratipAtI ane alokano eka AkAza pradeza dekhato apratipAti avadhi jJAnI jANavo. 613 avadhijJAnI paramANu Adi dekhe tyAre avazya bAdara dravyane ... dekhe. ane bAdara dravya dekhatA sUkSmadravya dekhe evo niyama nathI. 124 manaHparyAyajJAnI manodravyANi sUkSmANyapi pazyati cintanIyaMtu ghaTAdi sthUramapina pazyati. manAparyavajJAnI sUkSmapaNa manodravyone nANeLe. cintanIya ghaTAdi sthUlache topaNa tene dekhI zakato nathI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 625 bindu. ( 149 ) gAthA, aNugAmiya AhI, neraiyANaM tahevadevANaM // aNugAmi aNaNugAmI, mIsoya maNussa terithye // anugAmi avadhijJAna, nArako ane devone hoyache anugAmI anugAmI ane mizra e traNa prakAranuM avadhijJAnache te manuSyo ane tiryoche, jaghanyathI avadhijJAnano upayoga eka samayano jANavo gAthA. 626 khittassa avaThANaM, tettIsaM sAgarA kAleNaM; davve bhinnamuhuto, pajjavalabheya sattA // 1 // anuttaradevo je kSetramAM janma samaye raheche tyAMja bhavakSaya paryaMta raheche tethI avadhi saMbaMdhi ekatra kSetraNaM tetrIsa sAgaropama sudhI avasthAnache upayogayI avadhijJAnanuM dravyakSetra AzrI bhinna muhUrta avasthAnache bhinnamuhUrtamevAvasthAnaM naparataH sAmarthyA bhAvAt tatraiva dravyeyeparyavA: paryAyadharmAstallAbhe paryAyAt paryAyAMtaraMca saMcarato avadhestadupayoge saptASTauvA samayAnu avasthAnaM na parataH // te dravyamAM je paryAyache tenA lAbhamAM paryAyathI paryAyAMtaramAM janAra avadhinA upayogamAM sAta, ATha samayaparyaMta avasthAna hoya. te upara nahIM. keTalAka to kaheche ke paryAya ve prakAreche. guNa ane paryAya. tatrasahavarti guNache. zuklAdi ane kravarti paryAyoche. nava purANAdi. temAM guNomAM ATha samayaparyaMta, avadhijJAnanA upayoganuM avasthAnache. a paryAya mAM sAta samaya paryaMta avadhijJAnanA upayoganuM avasthAna Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH che. sthUladravyache tethI tyAM anhumuhUrta avadhijJAna upayogasthi: tiche. guNo tethI sUkSmache tethI teomAM ATha- samaya. ane guNa karatAM paNa paryAya sUkSmache tethI tyAM sAta samaya paryaMta avadhijJAnanA upayogarnu avasthAna kapu. 227 avadhijJAnamAM SaTguNabhAganI hAni vRddhi saMbhaveche. tenuM dhyAna kara. 228 avadhijJAnamA phaDDaka hoyache. ekajIvane saMkhyAta ane asaM yache. phaDDaka traNa prakAranAche. anugAmika ananugAmika,ane anugAmika ananugAmika ubhayamizra e traNa phaDDaka paNa vaLItraNa prakAre hoyache. pratipAtI, apratipAtI ane pratipAtI apratipAti ubhayarUpamizra, te manuSya ane tiryaMcanA avadhijJAnamAM hoyache. deva ane nArakamAM nathI. prAya anugAmika apratipAti phaDDako, titra vizuddhi yuktapaNAthI tIvra kahevAyache. ananugAmi pratipAti phaDDako to avizuddhatAthI maMda kahevAyache. mizra to madhyama kahevAyache. (vi) 629 apavaraka jAlakAMtarasthapradIpaprabhopamaphaDDakAvadhi jJAna hoya che. (vi.) apavarakAdinAlakAMtarastha pradIpa prabhA nirga masthAnAnIvAvadhijJAnAvaraNe kSayopazamananyAnyavadhijJAna nirgamasthAnAnIhaphaDakAnyucyante // 1 . 630 navagraiveyakamAM abhavI tathA bhavI mithyA dRSTi devatA che tene vibhaMga jJAna hoyache. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvavinduH / 631 zreNiyamA vartamAna vedaka, akaSAyaka, evA keTalAkane ava3 dhijJAna utpanna thAya che. jeone avadhijJAna utpanna thayuM nathI 1 evA mati zruta cAritravALAone prathama sAtamA guNa sthAnakamAM manaHparyava jJAna utpanna yAya che tevA manaHparyAya jJAniyo paNa keTalAka pAchaLathI avadhi jJAnanA aMgIkAra karanArAo thAyache. (vi.) 632 udaya khaya khau~vasamo, basama samuththA bahuppagArAu evaM pariNAmavasA, lakI hoti jIvANaM 1 udaya, kSaya, kSayopazama, upazamI thaelI bahu prakAravAlI lahiyo, pariNAmavaze jIvone utpanna thAyache. (vi.) 633 rujumati ane vipulamati abhavya puruSa ane strIne paNa hoya nahIM. (vi). 634 cakravarti, vAsudeva, baladeva, prativAsudeva, e bhavya hoya che ane ardha pudgala parAvartanakAlamA mukti jAyache.. 635 sAmAyaka cAritramA karma baMdhamAMmUla hetu be. che, ane uttara hetu .. chavvIzache. tera yoga ane tera kaSAya // chedopasthApanIyatuM paNa te pramANe jANavU. parihAra vizuddhi cAritramA karma baMdhAvAnA mUla hetu be ane uttara hetu ekavIza. bAra kapAya temA strI vaMda vinA ATha nokaSAya, ane cAra saMjvalananA temaja yoga: Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (390.) taNadhindu. nava jANavA. mUkSma saMparAya cAritramA mUla hetu ve ave uttara hetu daza, temAM eka saMjvalanano lobha ane nava yoma jANavA. * yathAkhyAta cAritramA mULa hetu karma baMdhanamAM eka che. ane uttara hetu agiyAra.... __ zloka. yathA prakArA yAvantaH saMsArAvezahetavaH tAvantastadviparyAsA, nirvANAvezahetavaH // 1 // je prakAranA je je saMsAranA hetuoche teja viparyAsapaNAne pAmelA muktinA hetuoche. je je karma baMdhanA hetuoche te teja karma nAzanA hetuoche. 637 saMprati nizcaya samakita pragaTI zakeche ane tenA hetuoche. 638 he trizalAnandana vIrAdhivIra !!! vyavahAra cAritra svIkArI - tamoe temA ekAMtavAsa sevyo. temAM niHsaMgatAnI mukhyatAe dhyAnamAM nimagnatAja mukhya uddeza saMbhave che. 632 ajJAnine sahuthI burI ekAnta, jJAnayukta dhyAnIne sahuthI zUrI ekAnta. 650 dhyAnamA vinakAraka, bhaya ane lajjAno parihAra kara. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tabindu . ( 141 ) 641 bahu AlApa ane ayogyane upadeza ApavAnI Teva bhUla. 642 samaya ane pAtra vinA guhya sUkSmatatva prakAzIza nahi. !!! 643 jIva jIva prati bhinna bhinna karmache. kSayopazama paNa bhinnache. anAdi kAlI midhyAtva ane samakita jagatmAMce. 644 saMghayaNa, kAla, jJAna ane manobalanI yogyatAthI dhyAna thai zakeche. 645 jJAnanI ananta zakti che. jJAni guruno samAgama ati durlabhache. ajJAnI, jJAnine pArakhI zakato nathI. 646 dhULanA DhagalAmAMthI khAMDanA kaNiyA zodhI kADhavAnA karatAM A zarIrarupI pudgala DhagalAmAM vyApI rahelA AtmAne dhyA* nopayogathI zodhI kADhavo te ati durlabha kAryache. 647 ajJAnI jIva je zarIranA upara mamatvabhAva rAkheche: tenA karoDa aMze paNa AtmA upara rAkhato nathI. jJAnI AtmAmAMja ramaNatA kare che. 648 amati vaddha vihArathI jJAnIne sahaja dazAno anubhava thAyache. 649 kriyA zAstrache ane jJAna yoddho che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tastrabinduH / 550 he Atman tuM jJAnadarzana cAritramayache.tuM bAhya dRzyapadArthamAM nathI. caturdaza guNa sthAnakamAM SaD guNa bhAganI hAniddhi saMbhaveche. 651 jIvanA pAMcaso tresaTha ane ajIvanA pAMcaso trIsa bheda ... thAyache. SaDdravya, nava tattva, sAtanaya, saptabhaMgI Adi tattva svarUpa prarUpanAra trizalA nandana sarvajJa zrI vIrapramuche. temane trikaraNayoge dravyabhAve anantazaH vandana thAo. 652 yogiyone dhyAnabhakti pratApe dharaNendra ane padmAvatI pratyakSa thAyache evA jenA zAsana devatAoche. te zrI pArzvanAtha bhagavAn, AtmAnI anantazaktinA prakAza mATe thAgo. sakalavighna vRndano kSaya karI paramamaMgalamAM dhyeyarUpa nimittapaNe pariNamo. piNDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta dhyAnathI pArthaprabhune bhedAbhedapaNe dhyAvatAM sUrya prakAza vistAranI peThe pade pade anantazakti pratApa vikAsa thAo ane ananta maMgaladhAmabhUta AtmA thAo. OM zAntiH zAntiH zAntiH .. itizrI yoganiSTha muni mahArAjazrI buddhisAgarajI ......: viracita tattvabindu grantha samAptaH mukAma. amadAvAda jhaberI vADo. AMbalI poLano upAzraya..... saM. 1966 mAgasara zudI 5 zukravAra. li. muni, buddhisAgara. ..' Page #202 -------------------------------------------------------------------------- _