Book Title: Jinabhashita 2009 04
Author(s): Ratanchand Jain
Publisher: Sarvoday Jain Vidyapith Agra
Catalog link: https://jainqq.org/explore/524338/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhASita vIra nirvANa saM. 2535 zrI digambara jaina atizaya kSetra baMdhA jI (TIkamagar3ha, ma.pra.) vaizAkha, vi.saM. 2066 apraila, 2009 *mUlya 15y brary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sat-yuga aura kaliyuga AcArya zrI vidyAsAgara jI machalI aura mATI ke saMvAda ke mAdhyama se mahAkavi kI lekhanI dvArA sat-yuga aura kaliyuga ke svarUpa kA saTIka udghATana yahA~ para isa yuga se yaha lekhanI pUchatI hai ki kyA isa samaya mAnavatA pUrNataH marI hai? kyA yahA~ para dAnavatA A ubharI hai....? laga rahA hai ki mAnavatA se dAnavattA kahIM calI gaI hai? aura phira dAnavatA meM dAnavattA palI hI kaba thI vaha? 'vasudhaiva kuTumbakam' isa vyaktitva kA darzanasvAda-mahasUsa ina A~khoM ko sulabha nahIM rahA aba...! yadi vaha sulabha bhI hai to bhArata meM nahIM, mahA-bhArata meM dekho! bhArata meM darzana svAratha kA hotA hai| hA~-hA~! itanA avazya parivartana huA hai kucha aura khola do isI viSaya ko, mA~!' so machalI kI prArthanA para mATI kucha sAra ke rUpa meM kahatI hai suno beTA! yahI kaliyuga kI sahI pahacAna hai jise kharA bhI akharA hai sadA aura sat-yuga tU use mAna burA bhI 'bUrA'-sA lagA hai sdaa| punaH bIca meM hI nivedana karatI hai machalI ki viSaya gahana hotA jA rahA hai jarA sarala karo nA! so mA~ kahatI hai samajhane kA prayAsa karo, beTA! sat-yuga ho yA kaliyuga bAharI nahIM bhItarI ghaTanA hai vaha sata kI khoja meM lagI daSTi hI sat-yuga hai, beTA! aura asat-viSayoM meM DUbI A-pAda-kaNTha sat ko asat mAnanevAlI dRSTi svayaM kaliyuga hai, beTA! ki 'basudhaiva kuTumbakam' isakA AdhunikIkaraNa huA hai vasu yAnI dhana-dravya dhana hI kuTumba bana gayA hai dhana hI mukuTa bana gayA hai jIvana kaa| aba machalI kahatI hai mATI se'kucha tuma bhI kaho, mA~! mUkamATI (pRSTha 81-83) se sAbhAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raji. naM. UPHIN/2006/16750 apraila 2009 varSa 8, aGka 4 mAsika jinabhASita - sampAdaka pro. ratanacandra jaina antastattva . kAvya : sat-yuga aura kaliyuga kAryAlaya : AcArya zrI vidyAsAgara jI e/2, mAnasarovara, zAhapurA A.pR. 2 bhopAla-462 039 (ma.pra.) muni zrI kSamAsAgara jI kI kavitAe~ A.pR.3 phona naM. 0755-2424666 - muni zrI yogasAgara jI kI kavitAe~ A.pR.4 sahayogI sampAdaka * sampAdakIya : navagraha-prakopa : eka mithyA avadhAraNA paM. mUlacandra luhAr3iyA, madanagaMja kizanagar3ha pravacana : kAladravya prabhAvaka nahIM (prathama aMza) paM. ratanalAla bainAr3A, AgarA DaoN. zItalacandra jaina, jayapura : AcArya zrI vidyAsAgara jI DaoN. zreyAMsa kumAra jaina, bar3auta 1. lekha pro. vRSabha prasAda jaina, lakhanaU DaoN. surendra jaina 'bhAratI', burahAnapura . bIsavIM sadI meM jainoM kI upalabdhiyA~ : sva0 paM0 mANikacanda jI kaundeya 12 ziromaNi saMrakSaka zrI ratanalAla ka~varalAla pATanI * paramAtmA kahA~ kauna? : paM0 nAthUlAla jI jaina zAstrI 16 (me. Ara.ke.mArbala) * tattvArthasUtra meM prayukta 'ca' zabda kA vizleSaNAtmaka kizanagar3ha (rAja.) zrI gaNeza kumAra rANA, jayapura vivecana : paM0 mahezakumAra jaina, vyAkhyAtA AsthAoM ko nakAratI ye mobAila ghaMTiyA~ prakAzaka digambaro! Ao! apane siddhakSetra bacAyeM sarvodaya jaina vidyApITha 1/205, prophesarsa kaoNlonI, : prAcArya DaoN0 nemicandra jaina AgarA-282 002 (u.pra.) phona : 0562-2851428, 2852278| * vRddhoM ke bharaNa-poSaNa para huI kAryazAlA : jasavIra rANA sadasyatA zulka paThana-pAThana meM samAviSTa vikRtiyA~ ziromaNi saMrakSaka 5,00,000 ru. 'parama saMrakSaka 51,000 ru. zrI digambara jaina mandira, dughaI saMrakSaka 5,000 ru. : AzISa kumAra jaina zAstrI AjIvana 1100 ru. vArSika 150 ru. * jijJAsA-samAdhAna : paM. ratanalAla bainAr3A eka prati 15 ru. samAcAra 23, 25, 27, 28, 31, 32 sadasyatA zulka prakAzaka ko bhejeN| lekhaka ke vicAroM se sampAdaka kA sahamata honA Avazyaka nahIM hai| "jinabhASita' se sambandhita samasta vivAdoM ke liye nyAyakSetra bhopAla hI mAnya hogaa| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya navagraha-prakopa : eka mithyA avadhAraNA mere pAsa digambara jaina siddhakSetra mA~gItuMgI jI se eka nimaMtraNapatra AyA hai, jisameM zanivAra 25 apraila | 2009 ko zanigraha-prakopa-nivAraka bhagavAn munisuvratanAtha ke mahAmastakAbhiSeka kI sUcanA hai aura Agraha kiyA gayA hai ki bhagavAn munisuvratanAtha ke darzana-abhiSeka se zanigraha kA prakopa dUra hotA hai, ataH saparivAra padhArakara mahAmastakAbhiSeka meM zAmila hoN| Ajakala prAyaH sabhI digambara jainamandiroM meM navagraha-ariSTanivAraka vidhAna nAma kI choTI sI pustikA dekhane ko mila jAyegI, jisake lekhaka kavivara manasukhasAgara jI haiN| ye lagabhaga 100 varSa pUrva hue the, aisA isa pustikA kI zrI bAlamukunda jI digambaradAsa jaina, sihaura chAvanI dvArA vIranirvANa saMvat 2446 (Aja se 89 varSa pUrva) meM likhita prathamAvRtti kI prastAvanA se jJAta hotA hai| isakA tAtparya yaha hai ki lagabhaga 100 varSa se digambarajaina-paramparA meM navagraha pUjA pracalita hai| Aja to munirAjoM ke AzIrvAda se indaura (ma0 pra0), jayapura Adi kucha nagaroM me navagraha-mandira bhI bana gaye haiM, jinameM niyamitarUpa se navagrahapUjA hotI haiN| yaha jinazAsana kI viDambanA hI hai ki isameM samaya-samaya para jinAgama-viruddha mithyA mAnyatAoM evaM mithyA-pravRttiyoM kA praveza hotA rahA hai aura ve pallavita-puSpita hotI rahI haiN| - sarvaprathama isameM sAMsArika sukhoM evaM dhanasamRddhi kI AkAMkSA se zAsana deva-deviyoM kI pUjA kA praveza huaa| phira AThavIM zatI I0 ke AdipurANakara AcArya jinasena ne jinazAsana meM agnipUjA kA praveza karAne kI ceSTA kii| Age calakara eka vAstuzAstrIya mithyAtva jinazAsana meM praviSTa huaa| jinAgama kA vacana hai ki "jIva ke laukika sukha-duHkha, roga-Arogya, samRddhi-dAridrya Adi ke hetu usake svopArjita sAtA-asAtAvedanIya nAmaka karma haiN|" kintu kucha navodita jainavAstuzAstriyoM ne isa Agamavacana ko tAka para rakhakara yaha mAnyatA pracalita kI hai ki manuSya ke sukha-duHkha, roga-Arogya, samRddhi-dAridrya, apamRtyu kulakSaya, dhanakSaya Adi kA kAraNa vAstuzAstra ke anukUla aura pratikUla nirmita gRha meM vAsa karanA hai| usake bAda navagrahapUjA ke mithyAtva ne jinazAsana meM kadama rkhaa| isane bhI jinopAdiSTa karmasiddhAnta ko pRSThabhUmi meM DAlakara yaha mithyA mAnyatA calAI hai ki manuSyoM ke duHkha, roga, dAridrya, apamRtyu Adi ariSTa sUrya, candra, zani Adi nau grahoM ke kupita hone se utpanna hote haiM aura unakA yaha prakopa unakI pUjA karane se zAnta ho jAtA hai| aba eka naye mithyAtva kA jainadharma meM praveza karAyA gayA hai, vaha hai nvraatrotsv| isa kI carcA jinabhASita ke pharavarI 2009 ke aMka meM kI gayI hai aura vAstazAstragata mithyAtva 2009 ke 'jinabhASita' me kiyA gayA hai| yahA~ jinazAsana meM navagrahapUjA ke praveza para cintana kiyA jA rahA hai| hindU-jyotiSazAstrIya mAnyatAe~ bhopAla (ma0pra0) se prakAzita dainika samAcAra patra 'patrikA' (ravivAra, 15 mArca, 2009) meM pRSTha 13 para zrI noratana bAphanA likhate haiM- "jyotiSazAstra ke dvArA bImAriyoM kA pUrvAnumAna lagAyA jA sakatA hai| hamAre zarIra ke vibhinna aMgoM para alaga-alaga grahoM kA prabhAva hotA hai| graha se prabhAvita aMga para hI roga, taba utpanna hotA hai, jaba graha kI dazA yA antardazA AtI hai| zubha grahoM kI dazA yA antardazA meM zubha phala milate haiM aura azubha grahoM kI dazA-antardazA hone para pIr3A yA roga hone kI saMbhAvanA hotI 2 apraila 2009 jinabhASita - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai| Ayurveda ke anusAra roga tridoSAtmaka hote haiM aura graha bhI apanI prakRti ke kAraNa vAta, pitta aura kapha vikAra utpanna karate haiN| zarIra meM jaba kisI bhI prakAra kA vikAra adhika mAtrA meM utpanna ho jAtA hai, to vahI roga kA kAraNa banatA hai| roga-zamana ke lie yadi grahoM kI zAnti ke upAya kara liye jAya~, to roga se mukti milanA saMbhava hai| grahajanita roga aura usakI zAnti ke upAya kyA haiM, Aiye isa para vicAra kareM "sUrya- hRdaya, peTa, pitta dAyIM A~kha, ghAva, giranA, raktapravAha meM bAdhA, kSayaroga Adi, azubha sUrya kA vajaha se hote haiN| isake lie rudrAbhiSeka karAyeM, sUryastotra kA pATha yA sUryamaMtra kA japa kara leN| "candra- yadi candra aniSTakArI ho, to bAyIM A~kha, chAtI, dimAga kI parezAnI, mahilAoM meM aniyamita mAsikacakra jaise vikAra utpanna kara sakatA hai| isase bacane ke lie mA~ durgA kI upAsanA, candramaMtra kA japa yA ziva-ArAdhanA kara leN| ina udagAroM se spaSTa hotA hai ki hindU-mAnyatA ke anusAra jIvoM ke jo bhI sukha-duHkha, hAnilAbha hote haiM, ve grahoM ke dvArA utpanna kiye jAte haiN| yahA~ zrI noratana jI bAphanA ke lekha se kevala do grahoM ke prabhAva uddhata kiye haiM, zeSa vistArabhaya se chor3a diye haiN| jainamata me praviSTa grahasambandhI mAnyatAe~ uparyukta hindU mAnyatA ke anusAra jainamata meM bhI naye paNDitoM evaM muniyoM ke dvArA grahoM ko zubhaazubha mAnakara jIvoM ke sukha-duHkha kA kartA mAna liyA gayA hai aura yaha mAnyatA bhI svIkAra kara lI gayI hai ki grahoM ke dvArA utpanna kiye gaye ariSTa (duHkha) grahoM kI pUjA se dUra ho jAte haiN| cU~ki hindUdharma meM grahapUjA ke atirikta bhinna-bhinna deva-deviyoM kI pUjA se bhI bhinna-bhinna grahoM ke prakopa kA zAnta honA batalAyA gayA hai, isalie jainadharma meM bhI grahapUjA ke sAtha bhinna-bhinna graha kI nti ke lie bhinna-bhinna tIrthaMkara kI pajA ko Avazyaka mAna liyA gyaa| jaise tIrthaMkara padmaprabha ko sUryagraha-ariSTanivAraka, candraprabha ko candra-ariSTa-nivAraka, vAsupUjya ko maMgala-ariSTanivAraka, vimalanAtha anaMtanAtha, dharmanAtha, zAntinAtha, kunthunAtha, arahanAtha, naminAtha aura mahAvIra ina ATha ko budhagraha-ariSTanivAraka, RSabhadeva, ajitanAtha, saMbhavanAtha, abhinandananAtha, sumatinAtha, supArzvanAtha, zItalanAtha aura zreyAMsanAtha ina ATha ko gurugraha-ariSTanivAraka, puSpadanta ko zukra-ariSTanivAraka, munisuvrata ko zani-ariSTanivAraka, neminAtha ko rAhu-ariSTanivAraka tathA mallinAtha evaM pArzvanAtha bhagavAn ko ketu-ariSTanivAraka mAna liyA gayA hai| (dekhiye, kavivara manasukhasAgara-kRta 'nvgrh-arissttnivaark-vidhaan')| kavivara manasukhasAgara ko yaha ahasAsa thA ki jainadharma meM paMcaparameSThI ke atirikta anya devadeviyoM kI pUjA ko mithyAtva mAnA gayA hai, isalie unhoMne isa mAnyatA kA niSedha karane ke lie ukta pustaka meM jora dekara kahA hai ki jinapUjA ke prasaMga meM grahapUjA mithyA nahIM hai- 'jinapUjA meM grahana kI pUjA mithyA naahiN|' (pRSTha 1) / grahapUjA ke varNana kA saMkalpa karate hue ve ukta pustikA ke AraMbha meM likhate haiM praNamyAdyantatIrthezaM dharmatIrthapravartakaM, bhavyavighnopazAntyarthaM grahAA varNyate myaa| mArtaNDendukujasomya-sUrasUryakRtAntakAH, rAhuzca ketusaMyukto grahazAntikarA nv|| anuvAda-"dharmatIrtha ke pravartaka Adi aura antima (athavA Adi se lekara anta taka ke) tIrthaMkaroM ko praNAma kara maiM grahapUjA kA varNana karatA hU~, jo sUrya, candra, maMgala, budha, guru, zukra, zani, rAhu aura ketu ina navagrahoM ko zAnta karatI hai|" yahA~ 'grahALa varNyate mayA' ina spaSTa zabdoM meM grahapUjA ke varNana kI pratijJA kI gayI hai| - apraila 2009 jinabhASita 3 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmodaya ko grahoM ke adhIna kara diyA gayA ba~ki jinAgama meM jIva ke svakIya sAtA-asAtA-vedanIya karmoM ke udaya ko jIva ke laukika sukhaduHkha, sampannatA-vipannatA, sarogatA-nIrogatA Adi kA hetu batalAyA gayA hai, isase grahoM ke udaya ko jIva ke sukha-duHkha Adi kA hetu batalAyA jAnA asatya siddha hotA hai| ata: grahapUjA-pravartaka jaina jyotiSiyoM ne yaha mithyA yukti upasthita kI hai, ki jIva ke karmoM kA udaya grahoM ke anusAra hotA hai| arthAt jaba zubha graha kA udaya hotA hai, taba jIva ke sAtAvedanIya karma kA udaya hotA hai aura jaba azubha graha kA udaya hotA hai, taba asAtAvedanIya karma udaya meM AtA hai| isa prakAra jIva ke sukha-duHkha grahoM ke hAtha meM haiN| dekhiye, kavi manasukhasAgarakRta 'navagraha-ariSTanivAraka-vidhAna' (pRSTha 1) ke ye zabda Adi anta jinavara namo, dharma prakAzana haar| bhavya-vighna-upazAnta ko grahapUjA citdhaar| kAladoSa parabhAvasoM vikalapa chUDe naahiN| jinapUjA meM grahana kI pUjA mithyA naahiN|| isa hI jambUdvIpa meM ravi-zazi mithuna prmaan| graha nakSatra tArA - sahita jyotiSacakra prmaan|| tina hI ke anusAra sauM karmacakra kI caal| sukhadukha jAne jIva ko, jinavaca netra vishaal|| koI bhI graha zubha yA azubha nahIM grahoM ke pUjanIya hone kI mithyA dhAraNA kisI graha ko zubha aura kisI ko azubha athavA eka hI graha ko kisI dazA meM zubha aura kisI dazA meM azubha mAna lene se utpanna huI hai| jaba kisI graha ko zubha (zubhaphala denevAlA) mAna liyA jAyegA aura kisI ko azubha (azubhaphala denevAlA), taba zubhagraha kI pUjA kA bhAva mana meM AyegA hI aura bhayavaza azubha graha ke prakopa ko zAnta karane ke lie usakI pUjA kA bhAva hRdaya meM Aye binA nahIM rahegA, kyoMki yaha mAnavasvabhAva hai| jaina karmasiddhAnta ke anusAra vicAra karane para siddha hotA he ki koI bhI graha yA nakSatra na zubha hotA hai aura na ashubh| jaina karmasiddhAnta batalAtA hai ki jIva ko zArIrika sukha, dhanadhAnya, putrakalatrAdi zubha phala sAtA-vedanIya karma ke udaya se prApta hote haiM aura sAtAvedanIya karma kA bandha jIva ke svakIya zubhapariNAmoM se hotA hai aura zubhapariNAmoM kI utpatti paramArtha deva-zAstra-guru kI bhakti, paMcaparameSThI kI upAsanA, jinabimbadarzana, svAdhyAya anukampAbhAva, aNuvratAdi ke pAlana tathA mandamithyAtva-mandakaSAyabhAva se hotI hai, ataH paMcaparameSThI, jinabimba, jinAlaya Adi hI zubha dravya haiN| graha-nakSatra to mithyAdRSTi, asaMyamI jyotiSka deva haiM, ataH unake darzana-pUjana se zubhapariNAmoM kI utpatti nahIM ho sktii| sUrya, candra aura tAroM ke darzana to hameM durlabha haiM, unake vimAnoM ko hI hama pratidina dekhate haiM, lekina unheM dekhakara hamAre mana meM zubhapariNAma utpanna nahIM hote| ataH ve zubha dravya nahIM hai| isI prakAra unake darzana se azubhapariNAma bhI utpanna nahIM hote, isalie ve azubha dravya bhI nahIM haiN| isa taraha ve hamAre lie na zubhaphala kI prApti meM sahAyaka hote haiM. na azabhaphala kii| phalasvarUpa ve kisI bhI prakAra pujA ke yogya nahIM haiN| DaoN0 nemicandra jI zAstrI jyotiSAcArya bhI mAnate haiM ki "graha yA anya prAkRtika kAraNa kisI vyakti kA iSTa aniSTa-sampAdana nahIM karate, balki iSTa yA aniSTarUpa meM ghaTita honevAlI bhAvI ghaTanAoM kI sUcanA dete haiN|" (prastAvanA / bhadrabAhu-saMhitA / pRSTha 19 / bhAratIya jnyaanpiitth)| 4 apraila 2009 jinabhASita Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graha sAtA-asAtAvedanIya ke udaya meM nimitta bhI nahIM jaina karmasiddhAnta ke anusAra grahoM ko jIva ke sukha-duHkha kA utpAdaqa siddha karane ke lie grahapUjApravartaka jaina vidhAnAcAryoM ne yaha yukti prastuti kI hai, ki zubhAzubha grahoM ke udaya se prerita hokara hI jIvoM ke sAtA-asAtAvedanIya karmoM kA udaya hotA hai| kintu yaha yukti jinAgama-viruddha hai| jinAgama ke anusAra sAtA-asAtAvedanIya karmoM kA udaya tabhI hotA hai, jaba unake udaya ke anukUla dravya, kSetra, kAla, bhAva yA bhava upasthita hote haiN| aura yaha Agama dvArA nirdhArita hai ki kauna sA dravya, kSetra, kAla, bhAva, aura - bhava sAtAvedanIya ke udaya ke anukUla hotA hai aura kauna sA asAtAvedanIya ke udaya ke anukuul| karmasiddhAnta ke vizeSajJa manISI paM0 ratanacandra jI mukhtAra isa prazna kA samAdhAna karate hue likhate haiM- "kArya ke lie antaraMga aura bahiraMga donoM kAraNoM kI AvazyakatA hotI hai| karmodaya bhI kArya hai; ataH karmodaya ke lie bhI bAhya dravya, kSetra Adi kI AvazyakatA hai| kasAyapAhuDasutta-gAthA 59 ke uttarArdha meM kahA hai-"khettbhvkaalpoggltttthidivivaagodykhydu|" isakI vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra cUrNisUtra 220 meM likhate haiM- "kammodayo khettabhavakAlapoggalaTThidivivAgodayakkhao bhvdi|" arthAt karmodaya kSetra, bhava, kAla aura pudgaladravya ke Azraya se sthiti ke vipAkarUpa hotA hai, isI ko udaya yA kSaya ka "kSetra pada se narakAdi kSetra kA, bhava pada se jIvoM ke ekendriyAdika bhavoM kA, kAla pada se zizira, vasanta Adi kAla kA athavA bAla, yauvana, vArdhakya Adi kAlajanita paryAya kA aura pudgala pada se gandha, tAmbUla, vastra, AbharaNa Adi iSTa-aniSTa padArthoM kA grahaNa hotA hai| sArAMza yaha hai ki dravya, kSetra kAla bhava Adi kA nimitta pAkara karmoM kA udaya aura udIraNArUpa phalavipAka hotA hai|" (paM0 ratanacandra mukhtAra : vyaktitva aura kRtitva / bhAga 1 / pRSTha 445) / gommaTasAra-karmakANDa meM bhI kahA gayA hai ki sAtA-vedanIya ke udaya ke nokarma (nimittabhUta pudgaladravya) iSTa (rucikara) bhojana-pAna Adi tathA asAtAvedanIya ke udaya ke nokarma aniSTa (arucikara) bhojanapAna Adi haiM-'sAdedaraNokammaM itttthaanni?nnnnpaannaadi|' (gAthA 73) / paM0 ratanacandra jI mukhtAra Age likhate haiM-"sAtA aura asAtA, donoM kA AbAdhAkAla samApta ho jAne se eka sAtha donoM prakRtiyoM ke niSeka udaya hone yogya hote haiN| kintu ina donoM prakRtiyoM meM se eka kA svamukha udaya (phalAnubhavana) hogA aura dUsarI prakRti kA paramukha udaya hogaa| ina donoM prakRtiyoM meM se jisake anukUla dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva hoMge, usI kA phalAnubhavanarUpa svamukha udaya hogA aura dUsarI prakRti kA stibukasaMkramaNa ke dvArA paramukha udaya hogaa|" (uparyukta grantha / bhAga 1 / pR0446) / yahA~ do bAteM dhyAna meM rakhane yogya haiN| pahalI yaha ki kasAyapAhuDasutta, usakI cUrNi tathA gommaTasArakarmakANDa meM karmodaya ke jo dravya, kSetra, kAla aura bhava rUpa bAhya hetu batalAye gaye haiM, unameM dravya ke antargata kevala pudgaladravya ko liyA gayA hai, anya dravyoM ko nhiiN| dUsarI yaha ki sAtA-asAtAvedanIya karmoM ke udaya meM usI pudgaladravya ko bAhya hetu batalAyA gayA hai, jo jIva ke liye iSTa (rucikara, priya) aura aniSTa (arucikara, apriya) hotA hai, anya ko nhiiN| cU~ki graha-nakSatra pudgala dravya nahIM haiM, apitu jIva dravya haiM, isalie ve uparyukta ArSavacanoM ke anusAra sAtA-asAtAvedanIya karmoM ke udaya ke lie anukUla nimitta yA nokarma nahIM haiN| aura yadi jIvadravya ko bhI sAtA-asAtA ke udaya kA nimitta mAnA jAya to bhI graha-nakSatra sAtA-asAtA karmoM ke udaya ke lie anukUla dravya nahIM ho sakate, kyoMki ve jIva ko na mitra ke samAna iSTa (priya) lagate haiM na zatru ke samAna aniSTa (apriy)| isa kAraNa asAtAvedanIya ke udaya meM hetu na bana pAne se unake dvArA jIva ke lie koI bhI ariSTa (duHkha yA vipatti) utpanna nahIM kiyA jA sktaa| phalasvarUpa ariSTa-nivAraNa ke lie unakI pUjA vyartha hai| - apraila 2009 jinabhASita 5 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhI tIrthaMkaroM kI pUjA samAna zubhapariNAmotpAdaka 'navagraha-ariSTanivAraka vidhAna' meM vyakta kI gayI yaha mAnyatA bhI Agamaviruddha hai ki bhinna-bhinna tIrthaMkara bhinna-bhinna graha se utpanna ariSTa ke nivAraka haiN| vastutaH koI bhI tIrthaMkara kisI bhI jIva ke ariSTa yA duHkha ke nivAraka nahIM hote, apitu pragAr3ha bhaktipUrvaka unake darzana-pUjana se jIva meM jo zubhapariNAma utpanna hote haiM, unase usake asAtAvedanIya kA udaya TalatA hai aura sAtA-vedanIya kA udaya hotA hai| isase usake duHkha yA vipatti kA nivAraNa hotA hai| aura aisA nahIM hai ki tIrthaMkara padmaprabha kI pUjA se kevala sUryagrahajanita ariSTa ke nivAraka zubhapariNAma paidA hote hoM aura candrAdi grahoM se janita ariSTa kA nivAraNa karanevAle zabhapariNAma utpanna na hote hoN| sabhI tIrthaMkara samAnarUpa se vItarAga hote haiN| ata: kisI bhI tIrthaMkara kI pUjA se eka hI jaise zubhapariNAmoM kI utpatti honA anivArya hai, jo samAnarUpa se asAtAvedanIya ke udaya ko TAlate haiM aura sAtAvedanIya kA udaya karAte haiM, jisase kisI bhI prakAra ke nimitta se utpanna duHkha kA nivAraNa hotA hai| kisI tIrthaMkara kI pUjA meM kisI khAsa graha se utpanna ariSTa kA nivAraNa karanevAle zubhapariNAmoM kI utpatti kI sAmarthya mAnanA, anyagrahajanita-- ariSTa-nivAraka zubhapariNAmoM kI utpatti kI sAmarthya na mAnanA, tIrthaMkaroM kI vItarAgatA ko alaga-alaga prakAra kA mAnanA hai, jo mahAmithyA mAnyatA hai| isa mithyA mAnyatA ke kAraNa yA grahoM ko zAnta karane ke lie tIrthaMkaravizeSa kI pUjA mithyA kriyA hai| kisI graha ko kisI anya graha kA putra mAnanA Agamaviruddha 'navagraha-ariSTanivAraka vidhAna' meM zanigraha ko sUrya kA putra aura budha ko candra kA putra batalAyA gayA hai| yathA'zani-ariSTanivAraka zrI munisuvrata pUjA' ke antargata pUjA ke nimnAlikhita pada kahe gaye haiM "janma lagna gocara samaya, ravisuta pIr3A dey| taba munisuvrata pUjiye, pAtaka nAza krey|| munisuvrata jinarAja kAja nija karana ko, sUryaputra graha krUra ariSTa ju harana ko| AhvAnana kara tiSTha tiSTha ThaH ThaH karo, hoya sannidhi jinarAya bhavya pUjA kro| OM hrIM zani-ariSTanivAraka zrI munisuvrata jina atra avatara avatara--- / " budhagraha-ariSTanivAraka aSTa-jina-pUjA meM budhagraha ko zazi (candra) kA putra kahA gayA hai zazi-suta ariSTa saba dUra jaay| bhava pUje aSTa jinendra paay|| yaha hindUdharmagata mAnyatA kA anukaraNa hai| jinazAsana meM cAroM nikAyoM ke devoM ko upapAda-janmavAlA mAnA gayA hai, garbhajanmavAlA nhiiN| ataH devoM ke mAtA-pitA nahIM hote| 'navagraha-ariSTanivAraka-vidhAna' meM eka graha ko dUsare graha kA putra mAnanA jinAgamaviruddha hai| isa prakAra jainamata meM mavagrahapUjA jina mAnyatAoM para khar3I kI gaI hai, ve saba ajaina mAnyatAe~ haiM, jaina nhiiN| grahoM ko zubha-azubha mAnakara unheM zubha-azubha phaladAyaka mAnanA aura azubha phala-nivAraNa ke lie unakI pUjA karanA yA bhinna-bhinna tIrthaMkara ko bhinna-bhinna graha ke ariSTa kA nivAraka mAnakara unakI pUjA se ariSTa-nivAraNa mAnanA, ye mithyA mAnyatAe~ haiN| ina mAnyatAoM ko nirmala jinazAsana meM Dhakelakara use malina banAne kA prayatna aura jIvoM ke mithyAtvavardhana kA kAma kiyA jA rahA hai| ratanacandra jaina 6 apraila 2009 jinabhASita - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama aMza kAladravya prabhAvaka nahIM AcArya zrI vidyAsAgara jI vidvAnoM ke vinamra anurodha para unakI mahattvapUrNa jijJAsAoM ke samAdhAna hetu paramapUjya AcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja kI svIkRti pAkara zrI siddhakSetra kuNDalapura ( damoha, ma0pra0) meM di0 14 maI 2007 se 16 maI 2007 taka prathama zrutArAdhanA zivira Ayojita huA thaa| usameM AcAryazrI ne pratidina pUrvAhna aura aparAhna meM do-do ghaMTe cAra viSayoM para pA~ca pravacana kiye the, jo atyanta zodhapUrNa, hRdayasparzI aura ajJAnAndhakAra- vinAzaka the| pahale dina donoM pravacanoM kA viSaya kAladravya thA / AcAryazrI ne udghoSa kiyA ki dravyoM ke pariNamana meM kAla- dravya mAtra udAsIna nimitta hotA hai, prabhAvaka yA utpreraka nahIM hotaa| arthAt vaha jIvoM ke upAdAna meM koI acchA-burA parivartana nahIM karatA, na unake kArya meM koI bAdhA yA suvidhA upasthita karatA hai, na hI unake pauruSa yA zubhAzubha karmoM ke udaya ko prerita karatA hai, apitu upAdAna jaisA hotA hai, usI rUpa meM usake pariNamana meM sahAyaka hotA hai / zItagrISmAdikAla-nimittaka sAtA asAtAvedanIya kA udaya vastutaH pudgala kI zItAdiparyAya ke nimitta se hotA hai, sAhacarya ke kAraNa kAla para usake udayanimittatva kA Aropa kiyA jAtA hai isI prakAra adhikaraNabhUta jisa kAla meM zubhAzubha phaladAyaka zubhAzubha karma kA udaya hotA hai, usa kAla para zubhAzubhatva kA Aropa kiyA jAtA hai| ataH samyaktva aura mokSa kI prApti ke lie kisI kAlavizeSa kI pratIkSA nahIM karanI cAhie, balki AtmopAdAna ko hI samyaktva aura mokSa kI prApti ke yogya banAne kA pauruSa karanA caahie| AtmapauruSa se jisa kAla meM AtmopAdAna samyaktva yA mokSa kI prApti ke yogya bana jAtA hai, vahI kAla kAlalabdhi saMjJA pA letA hai| isI kAraNa Agama meM kAla ko heya kahA gayA hai| ( ratanacandra jaina ) sampAdaka bAre meM bhI hama thor3A-bahuta socate haiM, to isa dizA meM unakA jo puruSArtha hai, vaha nagaNya pratIta hotA hai| kAla ke viSaya meM jainadarzana ne jo cintana diyA hai. vaha adbhuta hai| vaha kabhI samaya ke anusAra parivartita nahIM hotaa| kucha dravya aise hote haiM jo apanA prabhAva to rakhate haiM, lekina sAmane nahIM rhte| kucha dravya aise haiM jo sAmane to rahate haiM, kintu prabhAvaka nahIM hote| pratyeka kArya jaba kabhI hotA hai, to usameM kAla nimitta avazya par3atA hai lekina vaha prabhAvaka nahI hotA hai, aisA hama samajhate haiN| isa prakAra kI bAta kaha karake zAyada hama kaI logoM kI dhAraNAyeM kuNThita kara rahe haiN| ' = kAla dravya avazya hai, lekina vaha prabhAvaka nahIM hai prabhAvaka kA artha hai 'prakarSarUpeNa bhAvaM utpAdayati iti prabhAvakaH prakarSa rUpa se jo bhAva utpanna karA de use prabhAvaka kahate haiN| jaba hama cetana dravya kI ora dekhate haiM, to hama usako prabhAvaka nahIM kaha sakate haiM, to phira hama kAla dravya ko kaise prabhAvaka kaheM, tathApi hama usako hamezA Aropa ke lie pAtra cuna lete haiM / kAla para yaha Aropa ThIka nahIM hai| Aja vijJAna kA yuga hai| vijJAna meM bhI kAla ko sAdhana mAnA gayA hai parantu vaijJAnika kisa rUpa meM saphala hue haiM, isake 'niSkriyANi ca' (ta. sU. 5 / 7) yaha sUtra AtA hai / kAla nimitta banatA hai| bhAvoM kI utpatti meM jainadarzana ne ise nimitta ke rUpa meM svIkAra kiyA hai, prabhAvaka ke rUpa meM kabhI svIkAra nahIM kiyA hai 'yuktyanuzAsana' kI kArikA meM 'vA' zabda diyA hai, vaha bar3A mahattvapUrNa hai| vaha 'vA' zabda itanA arthagAmbhIrya rakhatA hai ki vaha samantabhadra svAmI ke anekAnta ko sAmane lAkara rakha detA hai / 'kAlaH kalirvA' 'vA' yahI jainadarzana meM batAyA hai aura isI bAta kA citraNa isa kArikA meM samantabhadra mahArAja jI ne kiyA hai| isalie aba hameM kisI bhI prakAra se kAla ko prabhAvaka nahIM banAnA hai| kAla ko jaba se hamane prabhAvaka ke rUpa meM, utpreraka ke rUpa apraila 2009 jinabhASita 7 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM, niyantA ke rUpa meM, nidhi ke rUpa meM svIkArA hai, tabhI se vidvAnoM ke mAdhyama se yaha sArA kA sArA ghoTAlA huA hai| ye sAre ke sAre prakaraNa paThanIya haiM, cintanIya haiM Aja ke vidvadgaNa ke lie| dhavalA jI kA svadhyAya cala rahA thA, abhI cala rahA hai| cU~ki yaha naimittika kAryakrama rakhA gayA, to hamane socA ina logoM ko bhI samaya denA caahie| hama kyA de rahe haiM, kAla to diyA bhI nahIM jAtA aura liyA bhI nahIM jAtA hai, sAmAnya hai jaba sAmAnya hai, to jo cIja dI nahIM jAtI, lI / bhI nahIM jAtI, to usakA upayoga kyA hogA yA usakA kyA karanA hai, bhagavAn jAne yA Apa loga jaaneN| Apa samajha rahe haiM ki kAla ko itane Upara uThA kara kyoM dekhA jA rahA hai? vijJAna ne itanI tarakkI kara lI, lekina zuddha dravyoM ke bAre meM vaijJAnikoM ne koI Dephinizana - paribhASA nahIM dI hai| dharmadravya, adharmadravya, AkAzadravya aura kAladravya zuddha dravya haiN| astikAya meM tIna dravya haiM aura kAla ko milAkara cAra dravya hoMge cAra dravyoM meM kAla ko astikAya nahIM mAnA hai| astitva to mAnA hai, kintu kArya ke rUpa meM svIkAra nahIM kiyA hai| vijJAna ne kyA kiyA? itanI unnati Apa logoM ke / sAmane lAkara rakha dI aura kauna-kauna se dravya sahayoga meM liye, sahAyaka ke rUpa meM liye haiM, maiM socatA rahA, par3hatA rahA, logoM se pUchatA rahA, sunatA bhI rhaa| vaijJAnika jo koI bhI A jAte haiM, Apa logoM kI dRSTi meM A jAte haiM yA Apa loga bheja dete haiM, to maiM unase jAnanA cAhatA hU~ ki kAla dravya ke bAre meM ve kyA vivecana denA cAhate haiN| maiM thor3I sI jijJAsA kI dRSTi se mUla tattva ke bAre meM jAnanA cAhatA hU~, to 'nahIM ke barAbara' ve vivecana dete haiM / kisI dravya ke bAre meM hameM samajhanA hai, to usake guNadharma, lakSaNa, kriyA, guNavattA, astitva kA sthAna adhikaraNa Adi-Adi ye kucha aise sAdhana haiM, jinake mAdhyama se hamArA praveza una taka ho sakatA hai| a~grejI meM zabda hai TAima, aba TAima kyA hotA hai? hamane 'kAla' kahA / 'TAima' yaha bhASA kA parivartana huaa| cU~ki par3hatA rahatA hU~, jijJAsA rahatI hai, jijJAsA zAMti ke lie zruta hI eka mAtra sAdhana hai jinhoMne cintana kiyA, manana kiyA aura milA cintana jinheM usake mAdhyama se kucha abhivyakta ho jAtA hai, pUrA to hotA nhiiN| 'TAima' kahane / 1 8 apraila 2009 jinabhASita mAtra se Apa use kaunase dravya kI kaunase nirmANa meM, kaunasI paryAya kI utpatti meM unnati meM kisa rUpa meM svIkAra karate haiM, yaha merI jijJAsA hai? magara koI uttara nahIM miltaa| itanA avazya hai ki AiMsTIna kI vicAradhArA batAkara prAyaH ye saba loga hameM uttara dene kA prayAsa karate haiN| kAla ko unhoMne svIkAra kiyA hai aura jaba kAla ko unhoMne svIkArA hai to kahIM-na-kahIM unako prAcIna grantha, sUtra, tattva, vyAkhyA yA bhASya avazya milA hogA, jisa kisI bhASA ityAdi ke mAdhyama se yA unake sAmane koI bhI vyakti the, unake mAdhyama se kyoMki binA bhASA ke lipi nahIM ho sakatI, lekina isake uparAMta bhI unhoMne kAla ko sApekSa mAnA hai| kabhI-kabhI kahane meM yaha A jAtA hai aura kAla nirapekSa bhI sAbita ho jAtA hai| yahA~ para hameM thor3A socanA caahie| / prazna : kAla prabhAvaka hai yA nahIM? uttara : kAla kA prabhAva hai mahArAja! kyA kareM? utsarpiNI hai, avasarpiNI hai, huNDAvasarpiNI hai| jo niyAmaka hotA hai usako hameM gauNa nahIM karanA caahie| usako hamezA sAmane rakha karake vicAra karanA cAhie, kyoMki pratyeka kArya meM usakA sahAyoga Avazyaka hotA hai to rakhanA cAhie, lekina jisakA koI sahayoga nahIM hai, phira bhI adhikaraNa ke rUpa meM kAma kara rahA hai, usameM bhI, karaNa ke rUpa meM kAma kara rahA hai, usameM bhI aura jo sahayoga ke rUpa meM kAma kara rahA hai, usameM bhI, aura jo sAmAnya rUpa se kAma kara rahA hai, usako bhI niyAmaka mAna kara jo samajhate haiM, isameM unakI jo tattvanirNaya kI dRSTi hai, vaha nayavivakSA na samajhane kA pariNAma hai| jo koI bhI bhUta khar3e hote haiM, ve buddhi ke mAdhyama se khar3e hote haiM, yaha nizcita bAta hai| usake mAdhyama se bahuta sAre vyakti usameM laga jAte haiM, yuga unake pIche jur3a jAtA hai, to vaha mahAbhUta bana jAtA hai usako haTAnA / phira bahuta kaThina ho jAtA hai| hamane bhI kAla ko svIkArA hai, kintu yadi prabhAvaka ke rUpa meM svIkArA hai, to bahuta bar3I galatI kara rahe haiN| kAraNa ke rUpa meM svIkArA to bahuta acchI bAta hai prabhAvaka ke rUpa meM svIkArA aura vizeSa rUpa meM svIkArA to isakI chAnabIna to hameM karanI hI pdd'egii| kyoMki 'yena vinA na bhavati' yaha eka sUtra jaisA hai| isake binA nahIM ho sakatA, isake 1 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhAva meM nahIM ho sktaa| yaha anivArya ho gayA. to | lekina akelI buddhi kAma nahIM kregii| aba Temprecara isakA sadbhAva lAo aura isake binA nahIM ho sakatA ko nApane ke lie tharmAmITara lagAyA, lekina lagAne ke to isakA mahAprabhAva Apane svIkArA hai| kAla ke jitane | pahale dekho, yaha nApane kA yaMtra kaisA hai? cU~ki garmI bheda haiM ve mahAprabhAvaka raheM, aisA samajha kara yaha mahAn kA samaya thA, ataH pahale hI Temprecara 98 DigrI ke galatI hama logoM ke dvArA huI hai| kundakundadeva ne kahIM Upara car3ha gyaa| garmI ke kAraNa yA Temprecara ke kAraNa bhI apane sAhitya meM kAla ko mahAprabhAvaka ke rUpa Upara car3ha gayA, usako uThAyA aura marIja ko lagA meM nahIM svIkArA hai| diyA, aba kyA kareM, 104 DigrI Temprecara hai| kaisA kareM? AcArya samantabhadra ne kArikA meM 'pravaktuH zrotuH' | 'kAlaH kalirvA kaluSAzayo vA zrotuH pravaktuH ye do pada diye haiN| vaktA kA vacana aura zrotA kA abhiprAya | vcnaashyorvaa'| aba tharmAmITara bigar3a gyaa| pahale tharmAmITara ye mukhya ho gye| ye donoM vizeSa kAraNa haiN| bAkI jitane | ko utArA (hAtha ke ekzana pUrvaka) pahale usakI cikitsA haiM kAla, kalikAla, vo, ye, x, y, 2 saba sAmAnya haiN| kara dii| pArA garama hotA hai| pAre ko kyoM rakhA? sabase ___ aba vaktA ko lIjie, mahAprabhAvaka ho gayA vaktA, bhArI hotA hai aura tharmAmITara meM itanI buddhi nahIM hai| vaktA kA mahAn prabhAva rahatA hai| isalie vaha vaktA ke usa pAre ko khoja karake aura tharmAmITara meM baMda karake rUpa meM svIkAra kiyA jAtA hai| zrotuH' zrotA mahAn prabhAvaka | rakha diyA, Temprecara kA prabhAva rahA usake uupr| sabase to nahIM hotA hai, lekina phira bhI vaktA aura zrotA ke bhArI padArtha bahuta jaldI Upara jA sakatA hai| aba dekho bAre meM yahA~ vicAra karate haiN| vaha bhArI bharakama hai, use uThAne ke lie 'veTa' lagAnA vaktA kaisA honA cAhie aura zrotA kaisA honA par3atA hai| lekina Apa meM baiThA jo krodha kA vyaktitva, cAhie? vaktA ke guNadharma kauna-kauna se haiM? zrotA ke guNadharma kauna-kauna se haiM? donoM ke guNadharma kriyAkalApa | ho gayA, aba gar3abar3a ho gayA aba jhaTakA do (ekzana kaise haiM? isake bAremeM hama carcA karate haiN| 'kAlaH kalirvA' | pUrvaka) aura jyAdA garama ho gyaa| jitanA jhaTakAe~ge krodhI huNDAvasarpiNI kAla to asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI | vyakti kA pArA aura garama ho jaayegaa| na ThaNDI paTTI ke bAda AtA hai, yaha niyama hai| usa haNDAvasarpiNI se utaranevAlA hai aura na garama paTTI se utaranevAlA hai| aura utsarpiNI meM kyA-kyA kArya hotA hai, yaha kitanA | eka hI zabda se prabhAvita hai| lambA caur3A kAla hotA hai? yaha vaktA aura zrotA para Apa sociye, kAla kyA kAma kara rahA hai? kAla kAla kA Aropa AtA hai| jaba bhogabhUmi hotI hai taba | ko Apa kyoM prabhAvaka mAna rahe ho? niSkriyANi ca 'kAlaH kalirvA' kAla kA prabhAva samApta ho jAtA hai| zuddha cAra dravya haiN| zuddha dravya azuddha dravya ke kAma A apana bharata aura airAvata kSetra meM raha rahe haiN| yahA~ para / | sakatA hai| lekina kAla prabhAvaka nahIM ho sakatA hai| utsarpiNI aura avasarpiNI kAla meM Apa logoM ke utthAna- Apa likha lo, pravacana meM aisA hI bolanA caahie| Apa patana, ArohaNa-avarohaNa, vikAsa-vinAza kA krama cala | logoM ne, jinhoMne kAla kI prazaMsA kI hai aura usake rahA hai| aisI sthiti meM Apa loga jisa prakAra kA guNagAna ke mAdhyama se vizeSa kArya Age kiyA hai, samantaupAdAna lekara Ate haiM, to kAla para vaisA hI Aropa | bhadra svAmI ne kiyA hI nahIM, kara hI nahIM sakate aura AtA hai| isako hama eka udAharaNa ke mAdhyama se spaSTa | unhoMne yaha kahA- 'abuddhipUrvApekSayA daivAyattaM' aura karanA cAhate hai| 'buddhipUrvApekSayA puruSAyattaM' iti jinatattvaM / unhoMne kahA mahAprabhAvaka zabda kAla ke lie diyA hai, to | jo buddhipUrvaka kArya hotA hai vaha puruSAyatta hai aura jo vahI kAraNa hai| kyoMki jar3a kI cikitsA hotI hai| kArya abuddhipUrvaka hotA hai vaha daivAyatta hai| jar3a ko nApanA hai to kaise nApeM? nApane vAlA kauna hai, avasarpiNI aura utsarpiNI, paJcama kAla, SaSTha buddhi ke tharmAmITara kA prayoga kara sakate haiM, usake dvArA | kAla Adi jo bhI A jAte haiM, ye sAre kAla mukhyataH hama bahuta jaldI pahu~ca jAyeMge usa tattva taka, baddhi ke Apa loga kAraNa mAnate haiM, para aisA hai nhiiN| jaise tharmAmITara dvArA hI nApA jAyegA vaha tattva, binA buddhi ke nhiiN|| para Aropa A jAtA hai| tharmAmITara meM jvara nahIM hai| - apraila 2009 jinabhASita 1 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jvara ko nApA jA rahA hai aura 'jvara bhI hai' yaha saMketa de rahA hai, phira bhI niyAmaka nahIM hai| garmI ke dinoM meM alaga degA, sardI ke dinoM meM alaga degA, mukha meM lagAyeM to alaga degA, lalATa meM lagAyeM to alaga degaa| bagala meM lagAyeM to alaga degA / bhinna-bhinna nAr3I yaMtroM ke prabhAva se usa tharmAmITara para prabhAva par3atA hai| isalie nAr3I yaMtra ke jJAtA, na to pahale tharmAmITara ke pAsa jAte the aura na abhI jA rahe haiN| ve tharmAmITara ko nahIM dekhate the| jisa vyakti ko dekhanA hai pahale usa vyakti ko dUra se dekhate the, buddhi se parakhA karate the, jIbha dekha lete the / kAla ke pAsa jIbha nahIM hai, kAla ke pAsa nAr3I nahIM hai / kAla meM jIbha hai, kAla meM nAr3I avazya hai lekina kAla so jIbha nahIM, nAr3I so jIbha nahIM phira bAda meM ApakI A~khoM meM lalAI dekha karake, Apake pAsa yaha yantra, niyantraNa kaisA hai yaha dekha karake, phira bAda meM kabhI-kabhI nAr3I kA sparza karate the| kucha to aise hote haiM AyurvedajJa / 'Ayurvetti anena iti AyurvedaH' Ayu ko jAna sakatA hai| Ayu bhI eka kAraNa hai / yaha Apake jIvana kA saMcAlaka hai| kAla saMcAlaka nahIM hai| 1 / kaI mUrdhanya loga kahate haiM aura Aja taka bhI kahate A rahe haiM ki Ayu kA artha kAla hai| galata bAta hai| Ayu kA artha kAla nApanA hai hI nahIM, kAla hai hI nahIM Ayu meM, Ayu kA artha kAla meM ba~dhA huA Ayu karma hai| Ayu kA dUsarA artha prANa hai / prANa Apake pAsa dasa haiN| aba dasa meM se sabase uttama to yaha hai, bala kA jJAna Apake pAsa kitanA hai? isa prakAra vAta, pitta, kapha ke mAdhyama se, ApakI vacana praNAlI ke mAdhyama se ApakI buddhi ke mAdhyama se aura ApakI zArIrika sthiti ke mAdhyama se Apake bhaviSya ko sAmane lAne kI kSamatA unake pAsa A jAtI hai Apake binA ve nahIM kara skeNge| prabhAvaka kyA rahA? unakI buddhi ko saMketa kAla nahIM de rahA hai, jisako hama prabhAva ke rUpa meM svIkAra kara rahe haiN| kintu aba hamAre ye sAre ke sAre kAryakrama ho cuke haiN| unake pariNAma ghoSita ho cuke haiN| isako kahate haiM cikitsaa| jaba se hama mahArAja jI (AcArya jJAnasAgara jI) ke pAsa Aye haiM, taba se itanI kAla kI mahimA gAyI jA rahI hai ki maiM socatA rahA ki saMbhava hai, dakSiNa bhArata meM isa 10 apraila 2009 jinabhASita prakAra kA kAla na ho| to hama yaha pUcha rahe haiM ki 'niSkriyANi ca' yA to aisA kaha do 'atra tu sakriyANi c|' vahA~ para ( dakSiNa bhArata meM ) kAla niSkriya ho aura yahA~ para sakriya ho / vahA~ para huNDAvasarpiNI kAla kAma nahIM kara rahA ho, yahA~ para kAma kara rahA ho / yadi kara rahA hai to saba jagaha eka sA karanA cAhie to hI kAla prabhAvaka huaa| ye kucha bAteM aisI haiM ki kAla dravya kahA~ se prabhAvaka ho gayA? mahAvIra bhagavAn ke kAla meM cAra pA~ca kucha mahAprabhAvaka hue haiM, jaise- gozAlaka, maskarI ityAdi / aba sociye, unhoMne raTa lagA dI, usakA prabhAva Aja taka calA A rahA hai ki kAla niyAmaka hI hai / SaTkArakoM meM kAla nahIM kAraNa- kArya kI vyavasthA meM karttA se lekara adhikaraNa taka kA svarUpa samajhie / aba kAraNa kArya kI vyavasthA ke bAre meM sociye / pratyeka vAkya jo vidvAnoM ke mukha se nikalatA hai, usameM sabhI kAraka kAma karate rahate haiN| aise vAkya kA nirmANa karo jisameM sAre-kesAre kAraka A jaayeN| pUjyapAda svAmI ne 'vIrabhakti' meM kahA hai dharmaH sarvasasukhAkaro hitakaro, dharmeNaiva samApyate zivasukhaM dharmAnnAstyaparaH suhRd bhavabhRtAM dharme cittamahaM dadhe pratidinaM, he / 'dharma' isako karttA banA diyA 'kathaMbhUtaH dharmaH ? 'sarvasukhAkaro hitakaro yaha ho gayA karttA kAraka dharma saba sukhoM kI khAna hai aura sabakA hita karanevAlA hai| 'dharma budhAzcinvate' vidvAn loga dharma kA hI Azraya lete haiM / yaha karmakAraka ho gyaa| 'dharmeNaiva samApyate zivasukhaM dharma ke dvArA hI zivasukha kI prApti hotI hai| yaha karaNa kAraka ho gyaa| 'dharmAya tasmai namaH ' = isalie dharma ko namaskAra ho yaha sampradAna kAraka ho gyaa| cAra kAraka Apake sAmane rakha diye| ina cAroM meM kAla AyA hai yA nahIM, Apa sociye| eka-eka kAraka AtA jA rahA hai| vibhakti badalatI jA rahI hai| kAla koI kAma nahIM kara rahA, buddhi kAma kara rahI hai, to kAma ho jAyegA / 'ko'tra prabhAvakaH ?' 'kAlo nAsti' kAla prabhAvaka nahIM hai / aba Age calo- 'dharmAnnAstyaparaH suhRd bhavabhUtAM' dharmaM budhAzcinvate, dharmAya tasmai namaH / dharmasya mUlaM dayA, dharma! mAM pAlaya // 102 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'suhRd-hitaiSI dharma eva tasmAdanyat na'= dharma ke alAvA / rakhA hai| aise vyakti ko pakar3A, jinhoMne niSkriya dravya anya koI bhI hitaiSI nahIM hai, yaha nizcaya kara liijie| | ko prabhAvaka ghoSita kara diyaa| unake mukha se yaha kArikA sAdhana ho gayA arthAt apAdAna vibhakti ho gii| | hamane kaI bAra sunI hai| kaba se sunI hai? jaba AcArya 'dharmasya mUlaM dayA-dharmasya mUlaM dayA, kAlo na- jJAnasAgara jI mahArAja the, taba se yaha kArikA barAbara dharma kA mUla dayA hai, kAla nahIM, kyA kahA- 'dharmasya | sunate A rahe haiN| yaha kArikA unheM bahuta pasaMda hai| mUlaM dayA' dharma kA mUla dayA hai| kaI vyakti hamase kahate samantabhadra svAmI ko rakhane ke lie isa kArikA kA haiM ki mahArAja! Apake pravacanoM meM dayA ke alAvA | ullekha ve avazya karate haiM, lekina kAla ko mahAprabhAvaka kucha bAta AtI nhiiN| bAta to bilkala ThIka hai. hama | ke rUpa meM avazya rakhate haiN| yaha to bahuta gar3abar3ajhAlA svIkAra karate haiM, kiMtu yaha dayArUpa dharma kauna sI AtmA | ho gyaa| yaha nahIM honA cAhie, bilkula kamajora vyakti meM rahatA hai| hamako batA do, chaha dravyoM meM 'dharmaH | ko Apa bharajora kara rahe ho| isase adhika aura kyA sarvasakhAkaro' Adi ina vizeSaNoM ke mAdhyama se unake | ho sakatA hai! anugraha kA kathana kiyA hai| samantabhadra mahArAja, pUjyapAda | yahIM buddhi kI balihArI ho jAtI hai| buddhi kI mahArAja, kundakunda mahArAja ye sAre-ke-sAre tattva ko ora nahIM dekheMge, taba to hamArA kAma hogA hI nhiiN| samajhate haiN| buddhi jaba bhramita ho gaI, to ho gayA kaam| Age kucha ____ 'dharmasya mUlaM dayA' usa dayA rUpa dharma ke dvArA bhI puruSArtha karo, kucha hogA hI nahIM, puruSArtha ke lie zivasukha kI prApti honevAlI hai| dayA ko pakar3o, mUla | kitanA bhI utsAhita karo, lekina vaha A gayA kaal| ko pakaDo, cUla to apane Apa mila jaayegaa| laTaka | usake na sIMga haiM, na pa~cha hai| rahe haiM, usako pakar3a karake aura nIce jar3a kI, mUla chaha kArakoM meM kAla nahIM aayaa| sAta kArakoM kI ora dRSTipAta nahIM karate haiN| meM bhI nahIM aayaa| bahuta sUkSma tattva kA vivecana karate dayA dharma se yaha yuga khisakatA calA jA rahA | samaya sambodhana nahIM rakhA jaataa| 'bAlabodhAya kathyate' hai| mahArAja! Apa kRpA karo, mahArAja kRpA kro| yuga sambodhana bAlakoM ko samajhAne ke lie rakhA jAtA hai| bigar3atA calA jA rahA hai| 'ko'yaM kAlaH asmAkaM adhyAtma kA yuga hai, aise rahasya udghATita hote jA rahe sammukhe' hame logoM ke sAmane yaha kaunasA kAla A gayA | haiN| unako pUchA jAya ki granthoM meM kitane kAraka rakhe hai? 'dayAyA abhAvAt ayamAgataH' dayA ke abhAva ke | haiM, batAo? dhyAna rakho, vahA~ para sambandha ko chur3Ane kAraNa yaha A gayA hai| 'dharmasya mUlaM dyaa|' ke lie kathana kiyA hai, to vahA~ sambandha ke bAre meM 'dharme cittamahaM dadhe prtidinN|''shiviraarth?' zivira | kathana hI nahIM hai| jaba taka hai taba taka ke lie citta meM dharma ko dhAraNa chaThA jo kAraka hai vaha kAraka hai hI nhiiN| karU~? nahIM, 'dharme'haM cittaM dadhe' maiM citta meM dharma ko sambandhakAraka 'bandhastu dvayorasti'= sambandha kA jo dhAraNa karatA huuN| eka kAraka aura raha gyaa| astitva AtA hai vaha do ke bIca meM AtA hai| ekasya 'he dharma! mAM pAlaya' he dharma! merI rakSA kro| bandho nAsti'= eka kA baMdha nahIM hotA hai| do milane he mahArAja! hamArA kalyANa kara do| yaha saMbodhana kAraka | ke uparAMta baMdha ho jAtA hai, to 'muktiH nAsti'= mukti hai| vastutaH SaT kAraka hote haiN| Apa suna rahe haiM? cU~ki | nahIM hotI hai| jaba taka ekatva kA anubhava nahIM hogA, vizeSa dravyoM ke lie sunAyA nahIM jAtA, saMyojaka mahodaya | taba taka mukti nahIM ho skegii| ke mAdhyama se bhUmikA banI hai| acche vyakti ko Apane | 'zrutArAdhanA' (pRSTha 2-10) se sAbhAra kramazaH ...... apane naphe ke vAste mata aura kA nukasAna kr| terA bhI nukasA~ hoyagA isa bAta Upara dhyAna kr|| 'zera-o-zAyarI' (goyalIya) se sAbhAra - apraila 2009 jinabhASita // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIsavIM sadI meM jainoM kI upalabdhiyA~ sva0 paM0 mANikacanda jI kaundeya pAcAsI varSa ke vayovRddha (aba svargIya) kaundeya jI apanI jIvanayAtrA kA siMhAvalokana karate hue usa sadI meM jainiyoM dvArA prApta jaina itihAsa kI kucha mahattvapUrNa upalabdhiyoM kI carcA karate haiN| kucha aisI ginI-cunI ghaTanAe~ haiM, jinhoMne jaina itihAsa kI do zatAbdiyoM ko prabhAvita kiyA hai| isa lekha kI vizeSatA yaha hai ki pakSapAtarahita hokara paNDita jI ne ghaTanAoM kA cayana kiyA hai| saMyama-sAdhanA ke unnAyaka parapUjya AcArya zAntisAgara jI (dakSiNa) jisa garimA ke sAtha isa lekha meM avatarita hue haiM, jaina vidyAoM ke pracAra-prasAra ke kSetra meM pUjya kSullaka gaNezaprasAda jI varNI tathA guruvara paM0 gopAladAsajI baraiyA ko bhI usI garimA ke sAtha smaraNa kiyA gayA hai| svayaM paNDitajI ne apane jIvana ke pandraha-bIsa sarvazreSTha varSa lagAkara jisa mahAgrantha 'zlokavArttikAlaMkAra' ke mahAbhASya kI racanA kI thI, aura jo bIsavIM sadI kI utkRSTa upalabdhi ke rUpa meM ginA jAnA cAhiye thA, use paNDita jI ne jaisI namratA ke sAtha, alpa zabdoM meM ullikhita kiyA hai, vaha unakI nirabhimAnatA aura AtmAnuzAsana kA eka zreSTha udAharaNa hai| maiM AgarA jilA-antargata cAvalI gA~va kA rahane | alIgar3ha, mathurA ke seThoM se parAmarza kiyA gyaa| saba vAlA huuN| umra pacAsI varSa hai| apanI A~khoM se dekhI kI svIkRti se kalekTara sAhaba ko arjI dI gaI ki huyI ghaTanAoM ko kaha rahA huuN| gA~voM meM una dinoM jamIdAroM | hama loga melA karAnA cAhate haiN| udhara ajainoM ne melA va ThAkuroM kI calatI thii| jaina loga dabakara, hArakara | niSedha kA prayatna kiyaa| kalekTara ne jhagar3A ho jAne rahate the| mandiroM meM ghaNTA nahIM bajA sakate the, melA, | kI AzaMkAvaza melA kI svIkRti nahIM dii| jainoM ne rathayAtrA Adi utsava nahIM manA sakate the, sone-cA~dI | yU.pI. ke gavarnara se milakara melA kI svIkRti prApta ke gahane pahananA to asambhava thaa| striyoM kA hAtha-pAvoM kara lii| lAkhoM jainoM meM harSa kI lahara daur3a gyii| udhara meM kA~se kI char3eM pahana lenA bhI ThAkuroM kI A~khoM meM ajaina janatA bhI kalakattA jAkara vAisarAya se milI khaTakatA thaa| jainoM kI striyA~ mandira jAte samaya sapheda | aura jhagar3e kA bhaya batalAkara melA niSedha kA ArDara kapar3e bhI nahIM pahana sakatI thii| ThAkura loga baniyoM | prApta kara liyaa| punaH duHkhita jainoM ne ilAhAbAda jAkara ko panapane nahIM dete the, baniyoM se udhAra lekara bhI cukAte | gavarnara se prArthanA kI ki sarakAra, Apake zAsana meM kyA na the| aneka yAtanAyeM jainoM ko sahanI par3atI thiiN| 180 koI jhagar3A ho sakatA hai? Apa hamAre saMrakSaka haiN| gavarnara varSa pahile kA yuga jainoM ke liye bhayAvaha thaa| aneka | ne AzvAsana diyA tathA tatkAla kalakattA bAisarAya se riyAsatoM meM to jaina mandira banavAnA, zikhara nirmANa karanA | milakara kahA ki 'Apa mere bharose para melA kI AjJA asambhava thA, niSiddha thaa| de diijiye| maiM prabandha kara luuNgaa| briTiza gavarnamenTa itanI nyAyadRSTi se briTiza zAsana kA lakSya idhara gayA, | nirbala nahIM hai ki kucha virodhI vyaktiyoM kA prabandha briTiza zAsana ko yaha jaina samAja kA zoSaNa, pIr3ana- | nahIM kara ske|' vAyasarAya ne apanI niSedha AjJA ko tAr3ana sahana nahIM huaa| aMgrejoM ke gar3ha zimalA zaila | vApasa le liyA aura hAtharasa meM melA karAne kI AjJA jI, dharmazAlAyeM banAyI gyiiN| bhArI | de dii| aba to jaina bandhu bar3e utsAha se juTa gaye aura pratiSThAvidhAna haA, sadA nyAyanIti se calanevAle jainoM | gavarnara ne bhI bhArI utsAha se mele kA prabandha kiyaa| meM vaibhavavRddhi huii| mele ke avasara para hajAroM palisa aura sainika pahalI upalabdhi : hAtharasa kA paMcakalyANaka melA prabandha kara rahe the| zahara meM saikar3oM lAlaphItAvAle sipAhI 65 varSa pUrva hAtharasa nagara meM seTha sundaralAlajI | aura TopavAle sainika dikhAyI de rahe the| melA mArga para ne paMcakalyANaka pratiSThA karAne kA vicAra kiyaa| kharjA, I makAnoM para cAra-cAra sipAhI khaDe kara diye gaye aura 12 apraila 2009 jinabhASita Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAra kI ora se yaha ailAna kara diyA gayA ki jisako melA dekhanA ho vaha prasannatA se dekhe nahIM dekhanA cAhe to vaha ghara ke bhItara ghusa kara baitthe| yadi eka kaMkar3I bhI bhItara makAna se pheMkI gayI to vaha makAna goliyoM se ur3A diyA jaayegaa| aba to virodhI loga saba ThaNDe par3a gaye aura bar3e ullAsa se jinendra yAtrA niklii| usa samaya jainoM meM harSa kA sAgara hiloreM le rahA thA / anya meloM meM ratha yAtrA jalUsa ke prathama jhanDiyA~ dhvajAyeM ghanTiyoM kI katAreM nikAlI jAtI haiM, kintu hAtharasa meM sabase pahile hathakar3iyoM, ber3iyoM se bharI huyI gAr3iyA~ nikAlI gyiiN| bhaya ke mAre vighnakAra bandhu saba zAnta bane rahe briTiza zAsana kA prabhAva anupama thaa| pIche to khurjA, bar3anagara Adi meM aneka paMcakalyANaka mele huye tathA nirupadrava huye| saikar3oM zikharabanda jinamandira bne| jainoM meM dhana bar3hA kAMsyabhUSaNa-yuga miTakara rajatabhUSaNayuga ko pAra kara svarNabhUSaNa-yuga prApta huaa| vaibhava, adhikAritA, uccapadaprApti bddh'e| ye saba briTiza zAsana kI ora se dhArmika jainoM ko Thosa upalabdhiyA~ prApta huyiiN| vizvavidyAlayoM ke paThana-pAThana meM jainagrantha niyukta huye| vahA~ jaina pITha banIM, jaina ajaina chAtra adhyayana'adhyApana karane lage / 1 hAtharasa ke mele meM eka upasarga kI ghaTanA smaraNIya hai| janmakalyANaka ke avasara para hAthI bigar3a gayA, madonmatta ho gyaa| lAla-lAla A~kheM ho gaIM, mahAvata ko sUMDa meM uThAkara pheMka diyaa| bandha tor3a diye, saMpUrNa melA meM hAhAkAra maca gyaa| melA para anya hathiniyA~ to thIM, kintu bhagavAn kI savArI hAthI para hI hotI hai, hathinI para nahIM / sahAranapuravAle lAlA ugrasena jI raIsa apane Dere meM kevala kurtA pahane naMge sira khATa para baiThe the, kisI jaina ne jAkara khabara kI ki lAlA jI janmakalyANa ke julUsa kA prakaraNa hai| lAkhoM darzaka utsuka khar3e huye haiM, hAthI bigar3a gayA hai, mahAvata ke vaza meM nahIM hai lAlA jI ne Ava dekhA na tAva, bhaktivaza prANoM kI paravAha na karake hAthI kI ora lapake ora NamokAra maMtra par3hakara bhAvapUrNa bhASA meM bole "he gajarAja, Aja tumhArA janma saphala hogaa| tuma dhanya ho jo bhagavAn jinendradeva kA ArohaNa tumhAre mastaka para kiyA jaayegaa| tuma bhagavAn ko lekara sudarzana meru para jAoge, tuma nikaTa bhavya ho, tuma zAnta ho jAo, apane ko kRta-kRtya samajho, tumhArA saMsArabhramaNa atyalpa raha gayA hai|" ina zabdoM ko sunakara hAthI eka dama zAnta, niSkriya khar3A ho gayA aura lAlA ugrasena jI kI ora apanI sU~Da bar3hA dI lAlA ugrasena jI hastikalA ke abhyasta the| jhaTa sU~r3a para car3hakara hAthI ke mAthe para baiTha gaye aura kahA ki bhagavAn ko laao| lAkhoM bandhu jaya jayakAra karane lage, dhanya dhanya kahane lge| saba harSita hue aura janmakalyANaka kA julUsa sAnanda sampanna huA / dUsarI upalabdhi cAritra cakravartI kA udaya : > sATha varSa pUrva zrI 108 zAntisAgara jI AcArya dakSiNa prAnta se uttara kI ora padhAre saubhAgyavaza unhoMne bambaI prAnta, rAjasthAna, madhyapradeza uttarapradeza meM vihAra kiyaa| lAkhoM jainabandhuoM ne dharmazravaNa, AhAradAna, zuddha bhojana banAnA Adi sadAcAroM ko apanAyA tathA aneka bhavyoM ne unase munidIkSA lekara AtmakalyANa kiyA, hajAroM zrAvaka zrAvikAoM ne vrata dhAraNa kiye| unake upadeza se aneka pAThazAlAyeM, svAdhyAyazAlAyeM pracalita huii| aneka baira-virodha miTe, aneka ajainoM meM jainadharma kI prabhAvanA phaila gyii| munimArga, AhAradAna praNAlI, munibhakti, cAlU ho gaye, caturtha kAla kA dRzya dRSTigocara huA / dehalI, paMjAba, rAjapUtAnA, gujarAta, madhyapradeza meM hajAroM jaina bandhu munibhakta bana gaye aura unake vihAra, dharmopadeza, tIrthayAtrA Adi meM sammilita hokara apane ko dhanya mAnane lge| unakI ziSya-praziSya paramparA Aja taka cAlU hai| Aja bhI pacAsa-sATha digambara mudrAdhArI nagna mUrtiyA~ vidyamAna haiN| ye sAdhu aneka zrAvakoM ko kalyANapathapradarzana kara rahe haiM aura svayaM aTThAIsa mUla guNoM ko pAla rahe haiN| pulAka jAti meM muniyoM kA AcaraNa karate haiM yadyapi katipaya muniyoM meM kucha zithilAcAra A gayA / hai jJAnI zrAvaka aura vidvAnoM kA kartavya hai ki unheM Agama dikhAkara vAtsalya upagUhana aMga pAlate huya samajhA deveM, ve ni:spRha sAdhu Agama kI bAtoM ko zraddhA sahita grahaNakara leMge, phira bhI kadAgraha vaza yadi koI svIkAra na kare to suttAdo taM sammaM yara sijjattaM jadA Na sadahati / so ceva havaI micchAiTThI jIvo tado pahudI // pUrva yugoM meM bhI dravyaliMgI muni hote the| bandhuvara, zrAvaka-zrAvikAoM meM aneka truTiyA~ praviSTa ho rahI haiN| apraila 2009 jinabhASita 13 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlaguNoM kA pAlana, sapta-vyasanoM kA tyAga tathA / sahasrI ati kaThina grantha haiM, usakI hindI TIkA likha samyagdarzana meM bhI aneka aticAra laga rahe haiN| sabhI | rahI haiN| to vartamAna sAdhuoM, sAdhviyoM meM dharmasAdhana samucita zrAvaka dUdha ke dhule huye nahIM haiM, kisI vyakti meM kucha | ho rahA hai| kvacit truTi Ane se samudAya dUSita nahIM doSa bhale hI pAye jAyeM. kinta manidharma aura zrAvakadharma | ho jaataa| pAlanA asambhava nahIM kahA jA sktaa| tIsarI labdhi : paM0 gopAladAsajI baraiyA - saikar3oM varSoM ke pazcAt katipaya munijanoM ke darzana | assI varSa pUrva madhya pradeza ke morenA meM paM0 hone lage haiN| vyavadhAna par3a jAne ke aneka kAraNa haiN| gopAladAsa jI kA udaya huaa| inako jaina siddhAnta granthoM virahakAla par3a jAnA itanA burA nahIM hai| madhyavartI tIrthaMkaroM | ke pracAra kA bhArI utsAha thaa| jaina samAja meM aneka ke antarAla kAla puSpadaMta se lekara zAntinAtha paryanta | saMskRta vidyAlaya khuleM aura hajAroM AcArya praNIta granthoM sAta antaroM meM bhI asaMkhyAte varSoM kA dharmaviccheda ho | kA adhyayana kareM, aisI utkaTa bhAvanA lagI huyI thii| cukA hai| taba koI jinamandira, jinacaitya, tIrtha-yAtrA, tadanusAra gurujI ne morenA meM bhI siddhAnta-vidyAlaya sthApita svAdhyAya, devapUjA, saMyama muni zrAvaka Adi dharma, koI | kiyA aura mujhe nyAya par3hAne kI gaddI para pratiSThita zeSa nahIM the| kiyaa| guru jI utane hI udyogazIla the| unhoMne ajamera aba to zrI mahAvIra svAmI kI upadezaparamparA | Adi meM aneka zAstrArtha kara jainadharma kI dhvajA phaharAI nirantarAya cAlU hai tathA muni, arjikA, zrAvaka, zrAvikAyeM | thI aura zAstrArthoM meM gauravapUrNa vijaya prApta kI thii| morenA bhI paMcama kAla ke anta taka nirantara pAye jaayeNge| ataH | vidyAlaya meM svayaM sthira satra meM baiThakara gommaTasAra, sahanazIlatA, udAratA, vAtsalyapUrvaka muni mArga ko sthAyI | trilokasAra, paMcAdhyAyI Adi granthoM ko par3hAyA tathA paM0 banAne meM sahayoga denA caahiye| manimArga kI utpatti. sthiti. | khabacandra jI. makkhanalAla jI. vaMzIdhara jI. devakInandana vRddhi aura rakSA ke sAdhaka, preraka, nirvAhaka, Apa hama | jI, umarAvasiMha jI ko aura mujhe, yoM praur3ha chAtroM ko zrAvakajana hI haiN| siddhoM ke atirikta choTI-moTI truTiyA~ | jaina siddhAnta kA ghaniSTha vidvAn banA diyaa| Aja unakI saba jIvoM meM pAyI jAtI haiN| ahiMsA aura brahmacarya kA | ziSya-praziSya paramparA meM pA~ca sau siddhAntavedI manISI paripUrNa pAlana karanA bArahaveM, terahaveM guNasthAnoM meM nahIM | dRSTigocara ho rahe haiN| guru gopAladAsa jI kI tapasyA batAkara ayogI aura siddhoM meM pAyA jAtA hai| dvArA jainadharma kA atyadhika pracAra huA aura pUjya samantabhadra ahiMsA aura zIla vratoM kI kauna sI truTi hai AcArya ke matAnusAra ajJAna andhakAra ko miTAkara jina jo terahaveM aura bArahaveM guNasthAna meM nahIM pAyI jAtI zAsana mahimA kA pracAra karane kI Thosa bhAvanA logoM hai| usa truTi ko sarvajJa jAneM yA Apa apane anubhava meM prabhAvita huii| meM vicAra kreN| sarvathA nirdoSa to anantAnanta siddha parameSThI | caturtha labdhi : paM0 gaNezaprasAdajI varNI bhagavAn haiN| nmstebhyH| bundelakhaNDa jhA~sI prAnta meM pUjya gaNezaprasAda jI dharma bandhuo, vartamAnakAlIna ina munivaroM meM | varNI kA janma huaa| ye svabhAva ke sarala the aura pitA katipaya muni ugra tapasvI haiM, ghora tapa karane vAle haiM, | ka anurUpa janma se hI jainadharma meM zraddhA rakhate the| mathurA, indriyavijayI haiM, kalyANanigrahI haiM, siddhAntazAstroM kA khurajA, navadvIpa, kAzI Adi sthAnoM para mahAkleza sahana antaHpravezI svAdhyAya karate haiN| acche upadeSTA haiN| svargIya kara saMskRta vidyA kA upArjana kiyA sAtha hI apanI zrI kunthusAgara jI mahArAja ne aneka grantha race haiN| dezabhUSaNa saMcayavRtti ko jJAnasaMcaya meM bddh'aayaa| zaivoM ke gar3ha kAzI jI mahArAja ne bhI kaI racanAyeM banAyI haiN| eka muni | meM syAdvAda mahAvidyAlaya sthApita kiyaa| maiMne bhI isa mahArAja ne mahAn alaMkArapUrNa mahAkAvya banAyA hai| vidyAlaya meM chaha varSa taka adhyayana kiyA hai| anya AryikA mAtAyeM bhI dhavalA, gommaTasAra-trilokasAra | bhI aneka vidvAn dhAtu, vyAkaraNa, nyAya, kAvya zAstra kI gUr3ha carcAyeM karatI haiN| kaThina grantha zlokavArtika | Adi kA adhyayana kara zAstrI AcArya Adi parikSAyeM kA svAdhyAya karatI haiN| uttIrNa kara samAja meM jainadharma kA udyota tathA pracAra kara solApura meM eka viduSI AryikA mAtA jo aSTa- | rahe haiN| mAnanIya varNI jI kI preraNA se sAgara, kaTanI, 14 apraila 2009 jinabhASita - Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baruAsAgara, jabalapura, sADhUmala. Adi aneka sthAnoM para | ke tattvoM se avagata kiyaa| deza-videzoM meM jaina tatvoM bIsoM vidyAlaya khule| unameM hajAroM chAtroM ne vidyAdhyayana | kA pracAra hone se jainadharma ke prati dezIya, dezAntarIya kiyA aura jainadharma kI prabhAvanA karane meM juTa gye| | vidvAnoM kI jijJAsA bar3hI aura anAdarabhAva mittaa| tIsare pUjya vIjI ne mahA pavitra sammedazikhara ke nikaTa | zrI ajita prasAda jI vakIla lakhanaU bhI jainadharma-prabhAvanA IsarI meM udAsIna Azrama kholakara muniyoM, yogiyoM kA | ke anurAgI huye| mahAn upakAra kiyA hai| usI Azrama meM varNIjI ne | seTha mUlacandra jI, nemIcandra jI sonI ajamera ne sallekhanApUrvaka samAdhimaraNa prApta kiyA hai| varNIjI dvArA | ajamera meM vizAla mandira bnvaayaa| isake darzana karane jainadharma kI mahatI pratiSThA bar3hI hai| ke liye hajAroM darzaka Ate haiN| dezAntara ke paryaTaka paMcamI-labdhi : dhavala granthoM kA prakAzana bhI bar3e cAva se avalokana karate haiN| isa zataka meM jina siddhAntagranthoM kA darzana karane ke liye jaina | sara seTha hukamacandra jI indaura bar3e prabhAvazAlI mAnava yAtrI, jainabadrI, mUDabidrI jAyA karate the, isa zatAbdI | ho cuke haiN| unhoMne aneka saMsthAe~ kholakara hajAroM chAtroM meM saubhAgya vaza gaNapati zAstrI ke cAturya se ve mahAdurlabha | ko upakRta kiyaa| seTha mANikacandra jI pAnAcandra jI grantha yahA~ uttara prAnta, madhyapradeza meM A gaye aura unakI je0pI0 bambaI kA bhI jainadharma kI prabhAvanA kA adhikatara bhASATIkAyeM aneka vidvAnoM dvArA raca lI gayIM tathA mudrita | cAva thaa| inhoMne tIrtha kSetra kameTI kI sthApanA karake bhI ho gyiiN| saikar3oM jainoM ne unakA svAdhyAya bhI kiyaa| | tIrtha sthAnoM kI rakSA kI tathA bambaI, ratalAma, prabhRti jo zrAvaka una siddhAntoM ke adhyayana ke adhikArI nahIM | nagaroM meM aneka chAtrAvAsa bnvaaye| lADanUM meM seTha sukhadeva the, ve bhI harSotkarSapUrvaka svAdhyAya karane meM juTa gye| jI, gajarAja jI Adi ne vizAla darzanIya jainamandira isa prakAra jinAgama kI bhArI prabhAvanA huyii| bnvaayaa| hajAroM jaina aura ajaina bandhu usa mandira kA eka choTA sA kArya mere dvArA bhI sampanna haa|| avalokana karate haiN| isase bhI bar3A jainamandira seTha mahAtArkika vidyAnandasvAmI-racita zlokavArttika grantha kA chadAmIlAla jI ne phirojAbAda meM taiyAra kiyaa| pratidina nAma hI sunate the, caudaha varSa ghora parizrama kara maiMne usa | jainAjaina bandhu isa prekSaNIya mandira kA zraddhA sahita | Der3ha lAkha zloka pramANa hindI bhASya likha | avalokana karate haiM aura jainadharmAnuyAyI zreSThI kA yaza ddaalaa| saubhAgya se isa tattvArtha-cintAmaNi-mahAbhASya kA | gAte haiN| rASTrabhASA meM prakAzana bhI ho gayA hai| zrI paM0 vardhamAna vartamAna kAlIna janataMtra zAsana meM bhI jainadharma kA jI zAstrI solApura ke prayatnoM se usake sAta sau, ATha | prabhAva bar3hA hai| sarvatra nirvirodha manivihAra ho rahA hai| sau pRSThoM ke chaha khaNDa chapa cuke haiN| aba kevala sAtavA~ | vizvavidyAlayoM meM jaina granthoM kA adhyApana, adhyayana, khaNDa kA chapanA zeSa hai| mujhe svayaM Azcarya hai ki | parIkSaNa, nirupadrava cAlU hai| brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zUdrayaha parvata uThAne ke samAna vizAla kArya mujha choTe se | vAda kA, varNa-jAti bheda vyavahAra gauNa hokara jainoM ko vyakti se kaise bana par3A? zrI paMcaparameSThI aura jinavANI | bhI rAjya meM sainika aphasaroM, maMtriyoM, jajoM Adi U~ce mAtA kA prasAda hI isakA kAraNa kahanA par3atA hai| zrI | padoM para pratiSThA mila rahI hai| mahAvIra svAmI kI jy| teIsa varSoM se ghora parizrama ke phalasvarUpa isa pphuTa upalabdhiyA~ varSa zrI mahAvIra jayantI divasa kI sArvajanika chuTTI rAjya zrImAn bairisTara jugamandhara dAsa jI tathA campatarAya zAsana ne svIkRta kara dI hai| mere smRta, vismRta ajJAta jI ne vilAyata meM jAkara jainadharma kA pracAra kiyaa| katipaya pustakeM aMgrejI meM likhakara videzI vidvAnoM ko jinAgama | kupita nahIM honA, 'nahiM sarvaH srvvit|' khaira khUna khA~sI khuzI, baira prIti abhimaan| rahimana dAbe na dabeM, jAnata sakala jhaan|| taruvara phala nahiM khAta haiM, saravara piyahiM na paan| kahi rahIma para kAja hita, saMpati sa~cahi sujaan| apraila 2009 jinabhASita 15 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmA kahA~ kauna? paM0 nAthUlAla jaina zAstrI, indaura vizva, jagat yA loka paryAyavAcI zabda haiM / anaMta / caitanyarUpa parama yA zuddha pAriNAmika hai| kSAyika bhAva jIva, anaMtAnaMta pudgala, eka dharma dravya, eka adharma dravya, kSayanimittaka hone se atyanta nirmala hokara bhI paryAya eka AkAza aura asaMkhyAta kAla inake samUha ko vizva hai, jisake kAraNa dhAraNa karanevAle arahanta siddha paramAtmA kahate haiM / yaha vizva svataHsiddha aura anAdi anaMta hai| kArya - paramAtmA kahalAte haiM aura jo parama pAriNAmikarUpa pratyeka dravya meM astitva, vastutva, dravyatva, agurulaghutva kAraNa paramAtmA ko dhyeya banAkara hI usa pada ko prApta prameyatva aura pradezatva ye sAmAnya guNa pAye jAte haiN| ataH hue haiM, ve arahanta siddha paramAtmA sAdi ananta haiN| anAdipadArthoM meM pariNAmI nityatva svabhAva se hI vidyamAna hai| ananta to parama (zuddha) pAriNAmikarUpa kAraNa paramAtmA jainadarzana kI yaha vyavasthA hai, jabaki anya darzana Izvara hai, jisakA ullekha Upara kiyA gayA hai| AcArya amRtacandra aura usake jagatkartRtva kI mAnyatA ke kAraNa prAyaH saba ke ukta 15veM pada kA Azaya bhI yahI hai / kucha IzvarAdhIna mAnate haiN| jainadarzana ke anusAra cetanAsvarUpa AtmA hI paramAtmA hai| vahI anaMta jJAna - darzanasukha vIrya kA nidhAna hai| yaha eka nahIM, saMkhyA se anaMta vastu ke abheda evaM antaraMga viSaya kI mukhyatA se yA eka vastu kI dRSTi se honevAlA abhiprAya nizcayanaya hai| usameM zuddha, azuddha evaM paramazuddha ye tIna bheda haiN| yoM ekadeza zuddha aura azuddha nizcayanaya bhI mAne jAte haiN| inameM paramazuddha nizcayanaya kA viSaya paramapAriNAmikabhAva yA kAraNa- paramAtmA hai| haiN| - eSa jJAnaghano nityamAtmA siddhimabhIpsubhiH / sAdhyasAdhakabhAvena dvidhaikaH samupAstAm // 15 // A0 amRtacandra kA samayasArakalaza / * AtmA jJAyaka svabhAva hai| usakI siddhi karanevAloM ke dvArA svayaM upAsya aura upAsaka bhAva ko prApta hone se do prakAra kA kahA jAnevAlA vaha AtmA apane svarUpa meM ekatva ko liye hue hai / ataH usa ekarUpatA kI upAsanA kro|' vaha ekarUpa zuddha pariNAmika bhAva hai, jise kAraNa paramAtmA kahate haiN| yahI paramazuddhanaya dRSTi se upAdeya yA dhyeya hai| yaha dravya zaktirUpa se avinazvara hai| sadA ahetuka, anAdi anaMta, dhruva hai / sarva paryAyoM meM jAne vAlA, kisI bhI paryAya rUpa na rahanevAlA, traikAlika eka hai| sarva vikalpoM ko tor3akara nirvikalpa nija pAriNAmika bhAva meM upayoga lagAne aura usa upayoga kI sthiratA kA mUla hai| jIva ke aupazamika, kSAyika audayika aura kSAyopazamika ye cAra bhAva karmanimittaka haiN| pAriNAmika karmanirapekSa hai| pAriNAmika meM ukta dRSTi paramapAriNAmika ke sambandha meM hai| kintu azuddha pAriNAmika ke antargata indriya, bala, Ayu, zvAsocchavAsa prANarUpa jIvatva, bhavyatva evaM abhavyatva bhAva bhI haiN| ye karma ke upazama, kSaya, kSayopazama va udaya kI apekSA nahIM rkhte| 'isalie pAriNAmika kahalAte haiM', parantu kevala 16 apraila 2009 jinabhASita vi upaja, Na vi marai, baMdhu Na mokkhu karei / jiu paramatthe joiyA, jiNavaru eu~ bhaNei // 68 // (paramAtmaprakAza ) A0 yogIndradeva ke isa uddharaNa ke anusAra "paramArtha dRSTi se yaha jIva na utpanna hotA hai aura na baMdha tathA mokSa ko karatA hai|" isa vacana se jisake baMdha aura mokSa donoM nahIM haiM, yahI bhAvanA mukti kA kAraNa hai| ataH ise hI zuddha pAriNAmika bhAva dhyeya rUpa kahate haiM / yaha dhyAnabhAvanA rUpa nahIM hai, kyoMki dhyAnabhAvanA paryAya vinazvara hai, jaba ki yaha zuddha pAriNAmika rUpa hone se avinazvara hai jo darzana Izvara ko jagatkarttA evaM sarvavyApaka mAnakara use ArAdhya banAkara dhyAna karane se mukti kI prApti batAte haiM, usake sthAna meM jaina dRSTi pratyeka AtmA meM svabhAva se vidyamAna ukta nija kAraNa paramAtmA ko mAnatI hai prAthamika avasthA meM pUjA aura svAdhyAya dvArA pratyeka mAnava kA yaha karttavya hai ki vaha nimnalikhita dRSTi ko bhalIbhA~ti samajhe | jo jANadi arahaMtaM davvattaguNattapanjayattehiM / so jANadi appANaM moho khalu jAdi tassa layaM // ( AcArya kundakunda kA pravacanasAra, 80 ) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo arahaMta ko dravyatva, guNatva, paryAyatva se jAnatA / samyagjJAna kahate haiM aura saMkalpa-vikalpa rahita hokara hai, vaha nija AtmA ko jAnatA hai aura usakA moha | AtmasvarUpa.meM sthira honA nizcaya samyakcAritra hai| apane (darzanamoha yA mithyAtva) naSTa hotA hai| arahaMta | jJAnAnaMda svabhAva svarUpa se anabhijJa rahane se paryAya meM (kAryaparamAtmA) pada prApta karane ke lie unake dravya- ekatva buddhi rakhakara yaha jIva saMsAra meM janma maraNa ke gaNa-paryAya kI hamase samAnatA hai yaha jAnakara unakA | duHkha uThA rahA hai| yaha zuddha pAriNAmika bhAva AtmAnubhUti dhyAna karate hue apane bhItara ke rAgAdi vikAroM ko dUra | meM prakaTa hotA hai| samIcIna dRSTi aura svakalyANa ke karanA aura una paramAtmA ke avalambana rUpa zubhopayoga | lie A0 padmanandi kA yaha padya ullekhanIya haise Age abhedaguNatva rUpa paramapAriNAmika bhAva ke dhyAna jJAnajyotirudaiti mohatamaso bhedaH samutpadyate, se paramAtmatvarUpa apanI paryAya prakaTa karanA hamArA kartavya sAnandA kRtkRtyatA ca sahasA svAnte smunmiilti| yadyekasmRtimAtrato'pi bhagavAnatraiva dehAntare, yaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa prmsttH| devastiSThati mRgyatAM sa rabhasAdanyatra kiM dhaavti|| ahameva mayopAsyo nAnyaH kazciditi sthitiH|| arthAt- 'darzanamoha kA nAza hone para jaba jJAnajyoti (A0 pUjyapAda) | pragaTa hotI hai, taba hRdaya meM sAnanda kRtakRtyatA kA bhAva 'jo paramAtmA hai, vahI maiM hU~ aura jo maiM hU~, vaha | | utpanna hotA hai| apane deha ke bhItara hI paramAtmA vidyamAna paramAtmA hai, isalie mere dvArA maiM hI upAsya hU~ anya | hai, vahIM use DhU~r3hanA cAhie, bAhara daur3anA vyartha hai| koI nhiiN'| yaha svabhAvabhakti ukta arahanta-siddhadevabhakti 'mama svarUpa hai siddha samAna' ityAdi aneka loka ke pazcAt kA kartavya hai| kathana meM eka hI AtmA | prasiddha udAharaNa hama jAnate hue bhI unake rahasya ko kA prArambha meM dhyeya-dhyAtArUpa bheda kathaMcit bhedadRSTi se nahIM samajhate, kyoMki kabIra kI yaha vANI- 'isa dvAre mAnA jAtA hai, jo anekAnta kA mAhAtmya prakaTa karatA | kA deharA tAme piu pahacAna' yaha kathana anyadarzana ke anusAra sarvavyApaka Izvara kA saMketa karatA hai| jabaki paramazuddha nizcayanaya kA viSaya trikAlI dhruvatva | 'mama svarUpa hai siddha samAna' yaha vAkya zuddhadravyArthika pArasa ke samAna hai, jisake sparza (Azraya) se paryAya | yA paramazuddha nizcayanaya se kAraNaparamAtmA kI ora saMketa meM pavitratA AtI hai| isI caitanya svabhAva kI pratIti | karatA hai| jainAgamakathita yaha AdhyAtmika dRSTi hI ko nizcayasamyagdarzana kahate haiN| yarthAtha svarUpa meM | kalyANakAriNI hai| nijaguNaparyAya meM tanmaya Atma-tattva ke jJAna ko nizcaya / 'vAtsalyaratnAkara' se sAbhAra hai| paM0 manISa jaina kI niyukti paM0 manISa jaina, sAgara (ma0pra0) ko sarvodaya jaina vidyApITha meM saha-vyavasthApaka (pracAra vibhAga) niyukta kiyA gayA hai| yadi ve Apake nagara yA grAma meM AyeM to kRpayA navIna sadasyatA grahaNa karane kA kaSTa kreN| unakA mobAila naM0 9300730427 hai| gAliyoM kA dAna kucha uddaNDa jaba buddha ko gAliyA~ de cuke, to buddha ha~sate hue bole- "bhadra! yaha to batAo, yadi koI dAtA dAna kare aura bhikSu na le, to vaha vastu kisake pAsa rahegI?" "dAtA ke paas|" "aisI bAta hai, to jo gAliyA~ tuma mujhe de rahe ho, maiM nahIM lenA caahtaa|" - apraila 2009 jinabhASita 17 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya aMza tattvArtha sUtra meM prayukta 'ca' zabda kA vizleSaNAtmaka vivecana paM0 mahezakumAra jaina vyAkhyAtA dvitIya vigrahavatI ca saMsAriNaH prAk caturbhyaH // 2/28 // sarvArthasiddhi- 'ca' zabdaH samuccayArthaH / vigrahavatI cAvigrahA ceti / artha- 'ca' zabda samuccaya ke lie hai| jisase vigrahavAlI aura vigraharahita donoM gatiyoM kA samuccaya hotA hai / rAjavArtika- 'ca' zabdaH samuccayArthaH / vigrahavatI ca avigrahA ceti samuccayArthaH 'ca' shbdH| upapAda - kSetraM prati RjvI gatiravigrahA, kuTilA vigrahavatI / (2 / 28/2) artha- 'ca' zabda samuccaya ke lie hai / vigrahavAlI aura vigraharahita donoM ke samuccaya ke lie 'ca' zabda diyA / arthAt upapAda kSetra ke lie jo Rju gati hotI hai vaha vigraharahita hai aura jo mor3avAlI gati hai vaha vigrahasahita hai / zlokavArtika- 'ca' zabdAdavigrahA ceti samuccayaH tena saMsAriNo jIvasya nAvigrahAgaterapavAdo vigrahavatyAvidhAnAditi saMpratyayaH // artha- 'ca' zabda se avigraha gati kA samuccaya ho jAtA hai, jisase saMsArI jIva kI vigrahavAlI gati kA vidhAna kara dene se avigraha gati kA apavAda nahIM hotA, arthAt saMsArI jIva kI avigraha gati kA samIcIna vizvAsa karanA caahiye| sukhabodhatattvArthavRtti- 'ca' zabdAdavigrahA labhyate / artha- 'ca' zabda se avigraha arthAt mor3arahita bhI gati hotI hai, yaha grahaNa karanA cAhiye / adhyAya mizra bhI hotI haiM, isakA samuccaya ho jAtA hai| yadi 'ca' pada kA yaha artha na liyA jAye, to mizra pada pUrvokta kA hI vizeSaNa ho jAtA hai / rAjavArtika- 'ca' - zabdaH pratyekasamuccayArthaH / mizrAzceti 'ca' zabdaH kriyate pratyekasamuccayArthaH / itarathA hi pUrvoktAnAmeva vizeSaNaM syAt, tena sacittazItasaMvRtA setarA yadA mizrAstadA yonayo bhavantItyayamartho labhyate / 'ca' zabde punaH sacittAdayaH pratyekaM ca yonayo bhavanti mizrAzcetyayamartho labdha:.... / (2/32/6) tadbhedAzcazabdasamuccitA: pratyakSajJAni dRSTA itareSAmAgamagamyAzcaturazItizatasahasrasaMkhyAH // 2/ 32 / 27 // teSAM navAnAM yonInAM bhedAH karmabhedajanitaviviktavRttayaH pratyakSajJAnibhirdivyena cakSuSA dRSTA itareSAM chadmasthAnAmAgamena zrutAkhyena gamyAzcaturazItizatasahasrasaMkhyA AkhyAyante / (2/32/27)... uktaM ca NiccidaradhAdusattaya tarudasa viyaliMdiesu chacceva / suraNirayatiriyacauro coddasa maNuesu sadasahassA // bA.a. 35 // artha- 'ca' zabda pratyeka ke samuccaya ke lie hai / 'mizrAzceti' isameM 'ca' zabda pratyeka ke samuccayArtha grahaNa kiyA hai| yadi 'ca' zabda kA grahaNa nahIM hotA, to pUrvokta sacittAdi kA vizeSaNa ho jaataa| usase yaha zabdArtha nikalatA hai ki sacita, zIta, saMvRta jaba acitta, uSNa aura vivRta se mizra hoM taba yoniyA~ hoMgI / 'ca' zabda kA prayoga kara lene para punaH sacitta Adi pratyeka yoniyA~ hai tathA mizra bhI yoniyA~ hai aisA spaSTa artha upalabdha hotA haiN| .'ca' zabda se samuccita pratyakSajJAniyoM tattvArthavRtti cakArAdavakrA ca / hotI hai| artha- 'ca' zabda se avakra arthAt. Rjugati bhI ke dvArA dRSTa aura alpajJAniyoM ke Agamagamya caurAsI lAkha saMkhyA vAle unake bheda haiN| karmabhedajanita vivikta vRttivAle una nava yoniyoM ke bheda pratyakSajJAniyoM ke divyacakSuoM ke dvArA dRSTa haiM / tathA itara chadmasthoM ke zruta nAmaka Agamagamya caurAsI lAkha kahe gaye haiN|...... kahA bhI hai bhAvArtha- saMsArI jIva kI gati mor3asahita bhI hotI hai evaM mor3arahita bhI hotI hai| donoM ke samuccaya ke lie sUtra meM 'ca' zabda diyA hai| sacittazItasaMvRtAH setarA mizrAzcaikazastadyonayaH // 2/32 // savArthasiddhi - 'ca' zabda samuccayArthaH mizrAzca yonayo bhavantIti / itarathA hi pUrvoktAnAmeva vizeSaNaM syAt / nityanigoda, anityanigoda, pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya inameM pratyeka kI 7-7 lAkha, artha- 'ca' zabda samuccayavAcI hai, jisase yoniyA~ | vanaspati kI 10 lAkha, vikalendriya kI 6 lAkha, deva, 18 apraila 2009 jinabhASita Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakI evaM paMcendriya tiryaMca kI 4-4 lAkha aura mnussyoN| sambandhavAle haiM aura vizeSa kI apekSA sAdisambandha vAle kI 14 lAkha yoniyA~ hai| haiN| yathA- bIja aura vRkss| zlokavArtika-'ca' zabdaH pratyekaM samuccayArtha ityeke, rAjavArtika- 'ca' zabdo viklpaarthH| 'ca' zabdo tamaMtareNApi tatpratIte: pRthivyaptejovAyuriti ythaa|| vikalpArtho veditavya, anAdisambandhe sAdisambandhe ceti // itarayonibhedasamuccayArthastu yuktazca shbdH|| 2/41/1 // artha- 'ca' zabda pratyeka ke samuccaya ke lie hai, artha- 'ca' zabda vikalpArthaka hai| 'ca' zabda vikalpa aisA koI kahatA hai, parantu usake binA bhI pratyeka kA | ke lie jAnanA cAhiye, jisase yaha artha hai ki taijasa samuccaya ho jAtA hai jaise- pRthvI, jala, agni, vAyu | aura kArmaNa zarIra kA, jIva ke sAtha anAdisambandha hai d| itarayoni ke bheda kA samuccaya karane ke lie sUtra meM 'ca' zabda AyA hai| zlokavArtika- 'ca' zabdAt sAdisambandhe te prtipttvye| sukhabodhatattvArthavRtti- 'ca' zabda ekaiksmuccyaarthH| artha- taijasa aura kArmaNa zarIra kA AtmA ke sAtha artha- 'ca' zabda eka-eka ke samuccaya ke lie sAdisambandha bhI hai, isakA jJAna karAne ke lie 'ca' zabda diyA gayA hai|| tattvArthavRtti- cakAra uktsmuccyaarthH| tenAyamartho sukhabodhatattvArthavRtti-'ca' zabdo'tra pkssaantrsuucnaarthH| labhyate- sacittAzca mizrA bhavinta, acittAzca mizrA | kArya-kAraNasantatyapekSayA'nAdi-sambandhe, vizeSApekSayA bhvnti| zItAzca mizrA bhavinta, uSNAzca mizrA bhvnti|| sAdisambandhe ca te jIvasya bIjavRkSavaditi taatpryaarthH| saMvRtAzca mizrA bhavinta, vivRtAzca mizrA bhavanti, mizrA / artha- 'ca' zabda pakSAntara kI sUcanA karatA hai kAryaapyanyaiH saha mizrA bhvnti|| kAraNa ke prabhAva kI apekSA to ina donoM zarIroM kA artha- 'ca' zabda yoniyoM ke samuccaya ke lie hai | jIva ke sAtha anAdi se sambandha hai aura amuka-amuka jisase yaha artha hotA hai ki sacita bhI mizra hotI haiM, | samaya para ba~dhane kI apekSA sAdisambandha hai| jaise- bIja acitta bhI mizra hotI haiM, zIta bhI mizra hotI haiM, uSNa aura vRkSa kA pravAharUpa sambandha to anAdi se hai aura bhI mizra hotI haiM, saMvata bhI mizra hotI haiM, vivRta bhI | amuka vRkSa usa bIja se paidA huA, ityAdi kI apekSA mizra hotI haiN| mizra yoniyA~ bhI anya ke sAtha mizra | bIja-vRkSa kA sAdisambandha hai| .. hotI haiN| tattvArthavRtti- cakArAt pUrvapUrvataijasakArmaNyo: bhAvArtha- sUtra meM 'ca' zabda eka-eka ke samuccaya | zarIrayorvinAzAduttarottarayostaijasakArmaNyoH zarIrayorutpAdAcca ke lie hai, jisase yoniyoM ke nava bheda siddha ho jAte | vRkSAd bIjavat bIjAt vRkSavacca kArya-kAraNasadbhAvaH / haiN| yathA- sacitta yoni, acitta yoni, sacittAcitta yoni, santatyA anAdi-sambandhe vizeSApekSayA sAdisambandhe zIta yoni, uSNa yoni, zItoSNa yoni, saMvRta yoni, vivRta | cetyrthH| yoni, aura saMvRtavivRta yoni| 'ca' zabda se yoniyoM ke | artha- cakAra se sAdisambandha bhI hai arthAt pUrva84 lAkha bheda bhI hote haiM jaise rAjavArtika Adi meM | pUrva ke taijasa aura kArmaNa zarIra ke vinAza se Agekahe haiM, yaha bhI samajhanA caahiye| Age ke taijasa aura kArmaNa zarIra kI utpatti hotI hai| anAdisaMbandhe ca // 2/41 // jaise vRkSa se bIja ke samAna aura bIja se vRkSa ke samAna sarvArthasiddhi-'ca' zabdo viklpaarthH| anAdisambandhe | kArya-kAraNa kA sadbhAva hone se santati kI apekSA se sAdisambandhe ceti| kAryakAraNabhAvasaMtatyA anAdisaMbandhe, anAdisambandha hai aura vizeSApekSA se sAdi sambandha hai| vizeSApekSayA sAdisambandhe ca biijvRkssvt| yaha isakA artha huaa| artha- sUtra meM 'ca' zabda vikalpa ko sUcita karane bhAvArtha- taijasa aura kArmaNa zarIra kA saMsArI jIvoM ke lie diyA hai, jisase yaha artha huA ki taijasa aura | ke sAtha anAdisambandha hai evaM 'ca' zabda se sAdisambandha kArmaNa zarIra kA anAdi sambandha hai aura sAdi sambandha | bhI hai| kArya-kAraNa bhAva kI apekSA anAdisambandha hai bhI hai| kArya-kAraNa bhAva kI paramparA kI apekSA anAdi | tathA vizeSa kI apekSA sAdisambandha hai| jaise bIja-vRkSa apraila 2009 jinabhASita 19 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI paramparA to anAdi hai, parantu kisI vRkSa yA bIja / nirdhAraNArthaM saMyamaparipAlanArthaM ca bharatairAvateSu kevalivirahe kI apekSA vaha sAdi hai| jAta - saMzayastannirNayArthaM mahAvideheSu kevalisakAzaM jigamiSuraudArikeNa me mahAnasaMyamo bhavatIti vidvAnAhArakaM nirvartayati / (2/49/4) artha- 'ca' zabda usake prayojana kA samuccaya karane ke lie hai / AhAraka zarIra ke prayojana kA samuccaya karane ke lie 'ca' zabda kahA gayA hai / tadyathA - kadAcit labdhivizeSa ke sadbhAva kA jJAna karAne ke lie, kadAcit sUkSma padArtha kA nirdhAraNa karane ke lie aura saMyama kA paripAlana karane ke lie AhAraka zarIra nikalatA hai| bharata aura airAvata kSetra meM kevaliyoM kA abhAva hone para mahAvidehakSetra meM kevalibhagavAn ke pAsa audArika zarIra se jAnA to zakya nahIM hai aura asaMyama bhI bahuta hai, ataH saMzaya kA nirNaya karane ke lie pramattasaMyata muni AhAraka zarIra kI saMracanA karate haiM / zlokavArtika- zubhaM manaH prItikaraM vizuddhaM saMkleza labdhipratyayaM ca // 2/47 // sarvArthasiddhi- 'ca' zabdena vaikriyikamabhisambadhyate / artha- sUtra meM 'ca' zabda AyA hai, usase vaikriyika zarIra kA sambandha karanA cAhiye / rAjavArtika- vaikriyikamityabhisambadhyate / ( 2/47) artha- vaikriyika zabda ko pichale sUtra se jor3a lenA cAhiye / zlokavArtika- 'ca' zabdastUktasamuccayArthastena labdhipratyayamaupapAdikaM ca vaikriyikamiti saMpratyayaH / artha- 'ca' zabda ukta ke samuccaya ke lie hai, jisase yaha artha huA ki vaikriyika zarIra upapAda janma se hotA hai aura labdhipratyaya bhI hotA hai / sukhabodhatattvArthavRtti- 'ca' zabdo vaikriyikAbhisambandhArthaH / artha- sUtra meM 'ca' zabda vaikriyika ke sambandha ke rahitamavyAghAti sarvatra vyAghAtarahitaM ca zabdAduktavizeSaNalie AyA hai| tattvArthavRtti - na kevalamaupapAdikaM zarIraM vaikriyikaM bhavati, kintu labdhipratyayaM labdhikAraNotpannaM zarIraM vaikriyikaM kasyacit SaSThaguNasthAnavartino munerbhavatIti veditavyam / artha- kevala upapAda janma se vaikriyika zarIra nahIM hotA, kintu labdhi ke nimitta se bhI kadAcit chaThe guNasthAnavartI muni ke bhI vaikriyika zarIra hotA hai| bhAvArtha- 'ca' zabda se vaikriyika zarIra labdhipratyaya bhI hotA hai aisA samajhanA cAhiye / zubhaM vizuddhamavyAghAti cAhArakaM pramattasaMyatasyaiva // 2/49 // sarvArthasiddhi- tasya prayojanasamuccayArthaH 'ca' zabdaH kriyate / tadyathA - kadAcillabdhivizeSasad bhAvajJApanArtha kadAcit sUkSmapadArthanirdhAraNArthaM saMyamaparipAlanArtha ca // artha- AhArakazarIra ke prayojana kA samuccaya karane ke lie sUtra meM 'ca' zabda diyA hai| yathA- AhAraka zarIra kadAcit labdhivizeSa ke sadbhAva ko jatAne ke lie, kadAcit sUkSma padArtha kA nizcaya karane ke lie aura saMyama kI rakSA ke lie utpanna hotA hai| rAjavArtika- 'ca' zabdastat prayojanasamuccayArthaH / tasya prayojanasamuccayArthazcazabdaH kriyate / tadyathA kadAcillabdhi-vizeSasadbhAvajJApArthaM kadAcit sUkSmapadArtha 20 apraila 2009 jinabhASita samuccayam / artha- AhArakazarIra mana ko prItikara hone se zubha hai, saMklezarahita hone se vizuddha hai, bAdhArahita hone se avyAghAtI hai aura 'ca' zabda uparyukta vizeSaNoM kA samuccaya karane ke lie hai| sukhabodhatattvArthavRtti- 'ca' zabdastannivRttiprayojanavizeSasamuccayArthaH / sa ca svasyarddhivizeSasadbhAvajJAnaM sUkSmapadArthanirdhAraNaM saMyamaparipAlanaM ca prayojanavizeSa: kathyate / tadarthamAhriyate nirvartyata ityAhArakam / artha- sUtra meM 'ca' zabda AhAraka zarIra kI nirvRttiracanA tathA prayojanavizeSa kA grahaNa karane ke lie hai| apanI RddhivizeSa kA sadbhAva jJAta karane ke lie, sUkSma padArtha ke nirNaya ke lie aura saMyama ke paripAlana ke lie yaha zarIra banatA hai, yaha isakA prayojana hai| uparyukta prayojana ke lie jo racA jAtA hai vaha AhAraka hai| tattvArthavRtti - cakAra uktasamuccayArthaH / tenAyamartha:kadAcit saMyamaparipAlanArtham, kadAcitsUkSmapadArthanirNayArtham, kadAcillabdhivizeSasadbhAvajJApanArthamAhArakaM zarIraM bhavati / artha- 'ca' zabda ukta ke samuccaya ke lie hai| isakA yaha artha hai ki kadAcit saMyama ke paripAlana ke lie, kadAcit sUkSma padArtha ke nirNaya karane ke lie, kadAcit labdhivizeSa ke sadbhAva kA jJAna karAne ke Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lie AhAraka zarIra hotA hai| siddhi ke lie kahA hai| yathA- labdhivizeSa ke sadbhAva AcArya zrI vidyAsAgara jI- sUtra meM Aye 'ca' | kA jJAna karAne ke lie, sUkSma padArtha kA nizcaya karAne zabda se AhAraka zarIra bhI labdhipratyaya hotA hai, yaha | ke lie, saMyama kI rakSA Adi ke lie pramattasaMyama muni jAnanA caahiye| AhArakazarIra kI racanA karate haiN| evaM yaha labdhipratyaya ___ bhAvArtha- AhAraka zarIra zubha hai, vizuddha hai, nirbAdha | hotA hai, yaha bhI 'ca' zabda se grahaNa karanA caahie| hai| sUtra meM 'ca' zabda AhAraka zarIra ke prayojana kI | zrI di0 jaina saMskRti saMsthAna, sAMgAnera AsthAoM ko nakAratI ye mobAila ghaMTiyA~ / DaoN0 jyoti jaina pichale dinoM vidyArthiyoM ke eka kAryakrama ke liye| sAhitya, kalA, saMgIta, gIta Adi sabhI ko bikAu mAla sUcanA dene ko unake dvArA diye gaye nambaroM kA upayoga banAkara becA jA rahA hai| sammAna, AsthA, zraddhA jaise kiyA, to daMga raha gayI, taraha-taraha kI riMgaTona sunkr| zabda bemAnI ho gaye haiN| pahalA hI nambara DAyala karane para sAMvariyA...sAMvariyA... | NamokAramaMtra ho yA gAyatrI maMtra, anya dhArmika bhajanoM, jaba taka mobAila uThA nahIM majabUrIvaza gAnA sunanA | padoM, dhunoM kA mobAila riMgaTona meM bahutAyata se prayoga hI pdd'aa| ye to mAtra eka udAharaNa hai| aise hI na jAne ho rahA hai| dharma vyaktigata AsthA kI anubhUti hai na kitane kAnaphor3a, bhadde gItoM, taraha-taraha kI AvAjoM, | ki pradarzana kii| hama bhara to lete haiM, para dUsarA jaba khilakhilAne, rone yA phUhar3a saMgIta dhunoM se Apa hama | use sunatA hai, usakA anubhava? phira pandraha bIsa sekaNDa sabako rUbaru honA par3atA hai| ina riMgaTonoM ko sunavAnevAle | meM pUrA hone se pahale hI use uThA lene para kyA maMtra/ yaha bhUla jAte haiM ki phona kI riMgaTona baDe-bujurga, | pada gAyaka saMgItakAra kA apamAna nahIM hai| para phaizana mahilA-bacce Adi sabhI sunate haiN| va dikhAve meM Aja hama jAne anajAne apanI dhArmika pahale hara phona para eka hI taraha kI ghaMTI bajatI AsthAoM saMskRti/saMgIta/kavitA sahita apanI saMvedanAoM thii| phira lokala / bAhara kI ghaMTI aayii| eka Adata kA mUlya ghaTAte jA rahe haiN| sI bana gayI thii| mobAila yuga kI zuruAta hone para Aja jaba cAroM ora kA vAtAvaraNa mobAilayukta ghaMTI ke samAna hI ATha dasa taraha kI rigaMTona sunAI | hotA jA rahA hai, taba AsthA ke kendra maMdiroM meM bAhara detI thii| para Aja Alama yaha hai ki Apa riMga karate | likhanA paDa rahA hai ki maMdira jI meM mobAila svica samaya kyA rigaMTona suna leM kucha patA nhiiN| mobAila oNpha kara praveza kreN| eka viDambanA yaha bhI A rahI ke isa yuga meM sar3aka ke donoM ora lage bar3e-bar3e mobAila hai ki kucha sAdhuoM meM picchI, kamaNDalu, zAstra ke sAtha vijJApana horDiMgsa ne dila dimAga para kabjA kara liyA mobAila bhI eka Avazyaka upakaraNa banatA jA rahA hai| mobAila upabhoktAoM kI rikArDator3a saMkhyA Aye | hai| hamAre vItarAgI dharma ko rAgarUpI naye-naye AvaraNoM dina akhabAroM kI surkhiyA~ banatI hai| phuTapAthiyoM se lekara kA jAmA pahanAyA jA rahA hai| sthAnIya stara para kucha maMtriyoM taka, majadUra se lekara maiMnejara taka, bacce, yuvA, | dina carcA hotI hai, phira saba sAmAnya ho jAtA hai| mahilA, bujurga sabhI ke hAtha/jeba parsa meM eka Avazyaka | mobAila se honevAle khatare, unase nikalane vAlI upakaraNa ke rUpa meM mobAila ne apanI upasthiti darja rez2a Adi sabhI ke bAre meM samaya-samaya para vizeSajJa karAyI hai| saceta karate rahe haiN| saca bhI hai yadi maryAdA meM rahakara bAta cala rahI thI rigaMTona kii| bAjAravAda ke kisI vastu kA upayoga karo, tabhI lAbhakArI hai, anyathA zikaMje meM jakar3I kampaniyoM aura unake adhikAriyoM duSpariNAma to bhugatane hI pddeNge| kA ekamAtra uddezya adhika se adhika munAphA kamAnA ciMtana avazya karanA hai kisa taraha hama apanI hai| vaha apanI sArI buddhi isI meM jhoMkate haiN| jisase | dhArmika / sAMskRtika AsthAoM ko banAye rakheM, kyoMki jyAdA se jyAdA lAbha kamAyA jaaye| aise meM saMskRti, | tabhI dharma, saMskRti surakSita rahatI hai| sarvodaya, jaina maNDI, khataulI-251 201 - apraila 2009 jinabhASita 21 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambaro ! Ao! apane siddhakSetra bacAyeM! kaise? sujhAva evaM eka apIla jaina saMskRti kA mUlAdhAra vItarAgatA hai| jaina tIrthaMkaroM ne vItarAgatA ke mArga para calakara hI mukti prApta kI thii| jisa sthAna se mukti pAyI jAtI hai, usa kSetravizeSa ko siddhakSetra kahA jAtA hai| prAcArya DaoN0 nemicandra jaina rahe haiN| hamAre kSetroM kA apaharaNa karate jA rahe haiN| kezariyA jI kA prakaraNa bhI aisA hI haiN| zrI siddhakSetra pAvAgirajI kA jalamaMdira - prakaraNa, maksI jI kA pArzvanAtha maMdira Adi bhI kAlAntara meM apaharaNa ke zikAra na ho jAveM, vicAraNIya hai| hamAre siddhakSetra, atizaya kSetra sat puruSArtha ke preraka haiN| Aja hama dekha rahe haiM ki hamAre zAzvata tIrtha kSetra zikhara jI para anadhikRta adhikAra karane kA prayAsa cala rahA hai| hamAre hI dharmabandhu zvetAmbara bhAI hama digambaroM ko apane adhikAra se vaMcita karanA cAhate haiN| pichale 100 varSo se mukadamebAjI meM pha~sAye hue haiN| karor3oM rupayA barbAda ho rahA hai| tIrthakSetra kameTiyA~ kArya karatI haiM / bhAratavarSIya digambara jaina tIrtha kSetra kameTI bhI hai, jo nirantara tIrthakSetroM ke rakSArtha prayatnazIla hai / para artha ke abhAva meM, hama sabhI ke vyaktigata svArthoM ke kAraNa, pada aura pratiSThA kI daur3a ke kAraNa, pUrNata: saphala nahIM ho pA rahIM haiN| hama sabhI dekha rahe haiM ki 22 veM tIrthaMkara bhagavAn neminAtha jI evaM hajAroM pavitrAtmAoM kI siddha-bhUmi giranAra jI para hamAre deza ke hI dhanalobhI, AtaMkI logoM ne DaNDe ke bala para adhikAra jamAne kA kArya kara rakhA hai| siddhakSetra giranArajI kI tIsarI evaM pA~cavIM ToMka para hama pUjana-vaMdana se vaMcita hote jA rahe haiN| ora aisA bhI mAna leM ki giranAra jI hamAre hAthoM se khisakatA jA rahA hai, to koI atizayokti na hogii| yaha saba digambara aura zvetAmbara kI phUTa kA hI pariNAma hai| agara zvetAmbara bhAiyoM kA sahayoga rahatA, to hamAre giranAra jI kSetra kI pA~cavIM ToMka para dattAtreya kI mUrti sthApita na ho paatii| tIsarI ToMka para gorakhanAtha jI kI mUrti bhI virAjamAna na ho paatii| yadi hama yaha mAnakara caleM ki hamAre zvetAmbara jaina bhAiyoM ke izAre para yaha saba ho gayA, to asatya nahIM haiN| hama jAnate haiM ki jaise do billiyoM kI lar3AI meM bandara mauja mAratA hai, usI prakAra zvetAmbara jaina aura digambaroM jaina kI phUTa aura lar3AI ke kAraNa hI ajaina bandhu lAbha uThA / hone para bhI atizayayukta ho jAte haiM, kyoMki unake nirmANa digambara jaina samAja dhana ke mAmaloM meM adhikAMzata: mana vacana kAya se pUrNata: digambara na hote hue bhI digambara hI hai| aba vicAraNIya hai ki hamAre pUjya zAzvata siddha kSetroM aura hamAre adhikAroM kI rakSA kaise ho? sabhI jAnate haiM ki bU~da bU~da se ghar3A bharA jA sakatA hai| kucha varSoM pUrva parama pUjya 108 AryanandI munirAja ne muni avasthA meM hI digambara jaina samAja se eka karor3a rupayA kI rAzi ekatrita karavA kara bhAratavarSIya digambara jaina tIrthakSetra kameTI ko pradAna karavAyI thii| jaba eka digambara jaina muni siddhakSetra ke rakSArtha apane tyAga evaM tapasya ko bhI sadoSa banAkara mahAn kAryakara prAyazcita ke dvArA zodhana kara letA hai, taba hama saba to gRhastha haiM / gajaratha calavAte haiM naye-naye atizaya kSetra banavA rahe haiM, aura araboM kA kharca karate haiN| naye atizaya kSetra atizayayukta na 22 apraila 2009 jinabhASita zAzvata siddhakSetra sammeda zikharajI para bhI aisI hI socanIya sthiti hai| abhI pichale varSoM meM rA~cI ucca nyAyAlaya ne digambaroM ko samAnarUpa se kSetravandanA, pUjana karane kA adhikAra diyA thaa| hamAre zvetAmbara bhAI ise pacA nahIM ske| pahile zrI kalyANajI AnandajI TrasTa, jo ki zvetAmbaroM kA hI TrasTa hai evaM digambaroM ke bIca kA jhagar3A thaa| aba kalakattA ke zvetAmbara jaina bhAiyoM ne uccatama nyAyAlaya meM prakaraNa kara rakhA hai| unakA kahanA hai ki siddhakSetra sammeda zikhara para na kalyANa jI AnandajI TrasTa kA aura na digambaroM kA adhikAra hai, balki zvetAmbaroM kA hI adhikAra hai, jisakA nirNaya honA zeSa hai| isa prakAra zvetAmbara bhAI apane dhana ke bala se digambaroM ko parezAna karane meM lage haiN| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM apanA dhana lagAyA hai, para dhyAna rakheM, naye kSetra kitane / Ananda jI TrasTa kI taraha eka samRddha TrasTa banAkara apane hI banAyeM, yadi anAdi se siddhakSetra rahA hamArA sammeda- zAzvata tIrthoM kI sthAyI-rakSArtha vyavasthA kara sakatA hai| zikhara hamAre hAtha se calA gayA, to hamArI aitihAsika digambara jaina samAja paMcakalyANaka pratiSThA ke bAda zeSa prAcInatA calI gaI smjhiye| ataH samAja se nivedana rAzi se 5% rAzi sammeda zikharajI rakSArtha TrasTa banAkara hai ki soca meM parivartana kara siddhakSetra ke rakSArtha sannaddha | usameM jamA karAne ke lie pratijJAbaddha ho jAve, to digambaroM ho jaaveN| merA sujhAva hai ki 1. samAja kA pratyeka vyakti | ke digambaratva kI rakSA karanA kaThina nahIM rhegaa| AzA apane pratidina ke kharca meM kamI kara mAtra eka pratizata | hai bhAratavarSa ke pratyeka grAma, upanagara, nagara, mahAnagaroM rAzi sammeda zikhara kI rakSArtha gullaka meM ikaTThA kara | meM rahanevAlI digambara jaina samAja kA pratyeka vyakti dene kI pratijJA kre| 2. digambara jaina maMdiroM kI kameTiyA~ / jAgarUka hokara ImAnadArI kA paricaya degaa| samasta 108 prativarSa kI Aya se mAtra do pratizata rAzi dene kA saMkalpa | AcArya bhagavantoM, upAdhyAyabhagavantoM, sarvasAdhu bhagavantoM, kre| 3. siddhakSetra evaM atizayakSetra kI kameTiyA~ apane | AryikA mAtAoM se bhI sAdara namo'stu, vandAmipUrvaka adhikArakSetra kI vArSika Aya meM se mAtra pA~ca pratizata | vinaya hai ki samAja meM siddhakSetra rakSArtha vAtAvaraNa banAne rAzi denA prArambha kara deM, to digambara samAja bhI kalyANajI | meM pUrNa sahayoga pradAna kreN| __ gurukula roDa khuraI, (sAgara) ma.pra. sevAyatana meM AvazyakatA zrI pArasanAtha digambara jaina gurukula, zrIsevAyatana (mAnava sevA evaM grAmINa vikAsa haidarAbAda kA upakrama) ke kAryAlaya saMcAlana hetu nimnalikhita zrI pArasanAtha digambara jaina gurukula, haidarAbAda rikta padoM ke lie Avedana prakAzana kI tithi se kA chaThavA~ satra jUna 2009 se prArambha ho rahA hai| 20 dinoM ke aMdara nimna pate para AmaMtrita kiye jAte yahA~ aMgrejI mAdhyama se 11vI, 12vIM, B.A., B. Com., haiN| yaha kAryAlaya madhubana, zikharajI, girIDIha meM sthita B.Sc., C.A., C.S., ICWAI Adi paDhAI kI samucita hai| Avedana ke sAtha pramANapatroM kI chAyA pratilipi vyavasthA hai| ataH yogya va rucivAna chAtra jinhoMne 10 evaM navInatama phoTo saMlagna kreN| vIM kakSA meM 70% se adhika aMka prApta kiye hoM, 1. jana samparka adhikArI- snAtaka, jana | una chAtroM ko 7 jUna, 2009 se 14 jUna 2009 taka samparka meM DiplomA, hindI, aMgrejI bhASA meM dakSatA.| Ayojita honevAle cayana zivira meM upasthita hone para kampyUTara kI jaankaarii| ummIdavAra ko jana samparka mairiTa lisTa ke AdhAra para praveza diyA jaayegaa| zivira se saMbaMdhita sabhI kAryo kA niSpAdana madhubana evaM meM upasthiti rahane vAle chAtroM ko hI garukala meM praveza nidezAnusAra anya sthAnoM meM karanA hai| diyA jaayegaa| 2. lekhApAla-saha-kAryAlaya adhIkSakakAmarsa meM snAtaka, kisI saMsthAna meM 5 varSoM kA anubhava, samparka sUtra kampyUTara ekAunTeMsI, TelI kampyUTara patrAcAra (hindI, zailendra jaina zAstrI saMjaya jaina bhailasI aMgrejI) meM dksstaa| kAryAlaya kA kArya sucAru rUpa 9441858600 9948693150, se sampAdita karane kI kssmtaa| vetana yogyatAnusAra evaM anubhava para adhArita hogaa| sabhI padoM para sthAnIya yogya evaM dakSa jaina zrI pArasanAtha digambara jaina gurukula ummIdavAroM ko prAthamikatA dI jaayegii| 15-2-262, jaina bhavana, mahArAjagaMja, adhyakSa- zrIsevAyatana ___ haidarAbAda- 12 (Andhapradeza) vardhamAna hAusa, e-15, haramU kaoNlonI, phona : 040-24651825, 6558695 raoNcI (jhArakhaNDa) 0651-2240548, 9431101621 - apraila 2009 jinabhASita 23 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddhoM ke bharaNa-poSaNa para huI kAryazAlA prastuti- jasavIra rANA sAmAjika nyAya evaM adhikAritA maMtrAlaya kI ora / ve apane ko bhAgya ke sahAre chor3a dete haiN| se vRddhoM ke bharaNapoSaNa adhiniyama para eka kAryazAlA | 5. baccoM yuvAoM kI badalatI mAnasikatA para kA Ayojana prItama memoriyala pablika skUla khataulI, | bhI carcA huii| jaba baccoM se pUchA gayA ki kitane bacce yA gyaa| seminAra kI adhyakSatA| apane dAdA-dAdI yA nAnA-nAnI ke sAtha rahate haiM. to karate hue maMtrAlaya kI sIniyara ricarsa AphIsara mAnanIyA bahuta hI kama bacce hAtha uThA paaye| taba lagA ki nayI pUnama rAnI ne vRddhoM ke bharaNa-poSaNa adhiniyama ke bAre | pIr3hI aura purAnI pIr3hI meM dUrI bar3hatI jA rahI hai| meM carcA kii| velapheyara sosAiTI ke adhyakSa mAnanIya | 6. baccoM meM bar3oM ke prati sammAna kA bhAva bane mau. Aripha ne kahA ki sarakAra dvArA lAye gaye isa | yaha saMskAra avazya honA caahiye| ghara kA vAtAvaraNa adhiniyama se vRddha mAtA-pitA kA bharaNa poSaNa aba | saMskAroM kI nIMva DAlatA hai, yadi mAtA-pitA apane mAtAbaccoM ko karanA hogaa| kAryazAlA meM skUla ke yuvA pitA kA sammAna karate haiM to baccoM meM bhI yaha bhAvanA baccoM ne bhI hissA liyA, sAtha hI sAmAjika saMsthAoM| AtI hai| se juDe aneka kAryakartAoM ne apane-apane vicAra rkhe| 7. baccoM kI bar3oM ke prati saMvedanAyeM banI raheM, kAryakrama kI mukhya atithi DaoN0 jyoti jaina ne vizeSa | to pahala apane ko hI karanI pdd'egii| kisI vRddha vyakti rUpa se nimna bindu vicArArtha prastuta kiye- ko sar3aka pAra karAnA, kisI jarUratamaMda kA kAgaja par3ha 1. bhAratIya saMskRti 'mAtRdevo bhava, pitRdevo bhava' | denA, sAmAna uThAkara rakha denA, yadi unheM koI taMga kara para AdhArita thii| Aja sthiti yaha hai ki vRddhoM ke rahA hai to virodha karanA Adi choTI-choTI bAteM unake bharaNapoSaNa para kAnUna banAne par3a rahe haiN| prati saMvedanAyeM banAye rakhane meM sahAyaka hoNgii| 2. saMyukta parivAra ke vighaTana ne parivAra, saMsthA 8. bhAratIya samAja meM pracalita kathAnakoM para bhI evaM ApasI riztoM nAtoM para asara DAlA hai| yahI kAraNa | logoM kA dhyAna AkarSita kiyA gyaa| sAhityakAra premacaMda hai ki pArivArika sudRr3ha vyavasthA Aja chinna-bhinna ho | kI likhI kahAnI 'bUr3hI kAkI' yA dAdA jI kA TUTA gayI hai aura bar3e-bUr3he alaga-thalaga par3a gaye haiM, ve | phUTA kaTorA dene vAlI mA~ kI kahAnI Adi sunAkara akelepana kA zikAra ho rahe haiN| vRddhoM ke prati honevAle anyAyoM kI ora dhyAna AkarSita 3. phijikala phiTanesa para paryApta dhyAna na dene | kiyaa| isake sAtha hI sikke ke dUsare pahalU, jahA~ vayovRddha kAraNa vaddha vyakti aneka rogoM se ghira jAte haiM, jo aMtataH | janoM kI mahattvapUrNa bhUmikA hai, usa para carcA huii| Aja svayaM kI evaM parivAra kI parezAnI kA kAraNa banate haiN| | bhI aneka gharoM meM mahattvapUrNa nirNaya lene meM bar3oM kI ata: vyakti ko samaya rahate apane svAsthya evaM AhAracaryA | prabhAvazAlI bhUmikA rahatI hai| ghara ke sukha-dukha pyArapara paryApta dhyAna denA Avazyaka hai| dulAra sabhI meM unakI sahabhAgitA rahatI hai| kisI ne 4. sarakAra kI tarapha se variSTha nAgarikoM ko | apanI tAU jI ko, to kisI ne apanI mA~ ko, to aneka suvidhAyeM pradAna kI jAtI haiM, para jAnakArI ke kisI ne apane cAcA ko smaraNa kiyA evaM AbhAra vyakta abhAva meM inakA upayoga nahIM ho pAtA hai, vRddhajana vRddhA- kiyA ki unake kAraNa Aja vo apane jIvana meM saphala vasthA peMzana kA bhI lAbha nahIM uThA pA rahe haiN| lekina | haiN| tathya yaha bhI hai ki deza samAja meM vyApta bhraSTAcAra 9. bar3hatI huI pIr3hI ke aMtarAla ne bhI aneka ne janatA ko suvidhAoM se vaMcita kara diyA hai, vRddha pArivArika samasyAoM ko janma diyA hai| eka-dUsare ke vyakti vaise bhI asahAya hote hai| phira sarakArI kAryAlayoM | kAryoM me anAvazyaka hastakSepa ko yadi kama kara diyA meM cakkara lagAte-lagAte itane parezAna ho jAte haiM ki | jAye, to bahuta sI samasyAyeM sulajha sakatI haiN| 24 apraila 2009 jinabhASita Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. saMvAdahInatA ne akelepana ko janma diyA hai| yadi ina saba bAtoM kA thor3A bhI ciMtana kareM, parivAra meM rahate huye bhI anabolApana honA akelepana | to koI vRddha asahAya nahIM hogA aura 'mAtRdevo bhava, kA ahasAsa karAtA hai| ataH ghara ke sabhI sadasyoM meM | pitRdevobhava' kI jIvaMta saMskRti ko hama agalI pIr3hI saMvAda kI sthiti honI caahiye| eka samaya kA bhojana | taka pahu~cA paayeNge| sabhI milakara avazya kreN| prabandhaka- prItama memoriyala pablika skUla, khataulI, jilA- mujaphpharanagara (u0pra0) sAMgAnera-chAtrAvAsa praveza sUcanA zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna dvArA saMcAlita mahAkavi AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa, sAMgAnera kA AgAmI zaikSaNika satra 1 julAI 2009 se prArambha hone jA rahA hai| Adhunika sukhasuvidhAoM, harebhare khela maidAna evaM zikSaNa Adi kI samasta suvidhAyeM niHzulka upalabdha haiN| chAtrAvAsa meM praveza ke pazcAt chAtra ko 5-7 varSa taka chAtrAvAsa meM rakhate tathA zAstrI, AcArya taka kA adhyayana karAkara eka yogyatama niSNAta vidvAn banAkara deza evaM samAja kI sevArtha prastuta kiyA jAtA yahA~ se snAtaka, snAtakottara parIkSA uttIrNa chAtra apane viSaya ke pAraMgata vidvAn to ho hI jAte haiM, sAtha hI ve sarakAra dvArA Ayojita AI.e.esa., AI.pI.esa., Ara.e.esa., ema.bI.e. Adi sabhI pratiyogI parIkSAoM meM sammilita hokara apanA bhaviSya nikhAra sakate haiN| ___ chAtrAvAsa meM dasavIM kakSA uttIrNa chAtra ko hI praveza diyA jAtA hai| isa hetu deza meM isa varSa nimna sthAnoM para praveza zivira lagAe jA rahe haiM, jinameM jina chAtroM ne dasavIM kakSA kI parIkSA aMgrejI viSaya ke sAtha de dI hai, ve bhAga le sakate hai, (bhale hI pariNAma na AyA ho)| zivirArthiyoM ko sAta dina ke dhArmika prazikSaNa ke pazcAt parIkSA evaM sAkSAtkAra ke uparAMta praveza diyA jAtA hai| jo abhibhAvaka apane-apane baccoM ko suyogya evaM susaMskRta nAgarika evaM yogya vidvAn banate dekhakara gauravAnvita honA cAhate haiM, isa bhArata vikhyAta saMsthAna meM apane baccoM ko praveza dilAkara lAbha le sakate saMsthAna kA samparka sUtra : zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna, mahAkavi AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa, jaina nasiyA~ roDa, vIrodaya nagara, sAMgAnera, jayapura (rAja.) phona : 0141-2730552, 3241222, 9414783707 cayana zivira kahA~-kahA~ kaba se kaba taka zrI digambara jaina siddhakSetra 10 maI se 16 maI 2009 droNagiri, jilA- chatarapura (ma.pra.) phona : 07689-280972, 9826653995 zrI digambara jaina atizaya kSetra 1 jUna se 10 jUna 2009 kumbhoja bAhubalI, jilA-kolhApura (mahArASTra) phona : 09412264445 / / zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna 14 jUna se 21 jUna 2009 mahAkavi AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa, jaina nasiyA~ roDa, vIrodaya nagara, sAMgAnera, jayapura (rAjasthAna) DaoN0 zItalacandra jaina apraila 2009 jinabhASita 25 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThana-pAThana meM samAviSTa vikRtiyA~ DaoN0 ArAdhanA jaina 'svataMtra' paThana-pAThana sAkSara va zikSita hone kA sAdhana hai|| pratisamaya hotI rahatI hai ata: vahA~ pustakeM rakhanA anucita susaMskArita jIvananirmANa aura jIvanayApana kA zreSThatama | hI hai| pustakeM surakSita sthAna para rakhakara unheM adhika sAdhana hai| yaha susaMskRta sabhya samAja aura rASTra ke nirmANa | samaya taka sthAyitva pradAna karanA caahie| meM sahAyaka hai, samaya kA sadupayoga to hotA hI hai| pustakeM kahA~ par3hanA cAhie? yahA~ kahA~ se' tAtparya vartamAna meM paThana-pAThana meM aneka vikRtiyA~ A gayI | hai pustaka par3hane kA sthaan| sAmAnyatayA ghara, vidyAlaya, hai, jinheM dekha-sunakara mana meM ati pIr3A hotI hai| eka | vAcanAlaya, mandira Adi sthAnoM para baiThakara pustakeM par3hI ghaTanA isa prakAra hai jAtI haiN| yaha avazya hai ki hamAre paThana-pAThana kA sthAna eka bAra sAgara meM merA eka paricita ke yahA~ | sApha svaccha, havA evaM prakAzavAn ho, jisase adhyayanarukanA huaa| maiM prAtaH dainika kriyA se nivRtta hone ke | lekhana Adi meM bAdhA na ho ske| lie zaucAlaya gayI, to vahA~ dekhA ki 'gRhazobhA','saritA', adhyayana karane kA sarvazreSTha samaya kaunasA hai? 'muktA' tathA kucha samAcAra patra rakhe hue haiN| yaha dekha | hamArI saMskRti meM prAta:kAlIna brahmamuhUrta kA samaya mana meM aneka prazna uThe, para svayaM saMtoSajanaka samAdhAna adhyayana ke lie sarvazreSTha batalAyA gayA hai| isasamaya na pA sakI, to vicArA ki jinake dvArA ye pustakeM rakhI zuddha havA bahatI hai| nIMda pUrI hone se zArIrika thakAna gaI haiM, unase hI apanI jijJAsA zAnta kI jaave| maiMne samApta ho jAtI hai| mana mastiSka svastha hotA hai, ataH unase sahaja hI prazna kiyA- "Apake itane bar3e ghara isa samaya par3hA huA jaldI yAda hotA hai| sandhikAla meM pustakeM rakhane kahIM jagaha nahIM hai, jo Apako zaucAlaya meM siddhAntagranthoM ke svAdhyAya kA niSedha hai| zeSa samaya meM pustakeM rakhanI par3I yA anya koI kAraNa hai?" ve | meM apanI suvidhAnusAra adhyayana kiyA jA sakatA hai| bole aisA koI kAraNa nahIM hai| hamAre bacce ko zaucAlaya sAmAnyatayA eka viSaya eka antamuhUrta taka par3hanA caahie| meM AdhA ghaNTA lagatA hai, ataH vaha vahA~ baiThakara par3hatA isase adhika samaya taka eka viSaya meM ekAgratA nahIM hai| sunakara mana meM Azcarya huA aura kheda bhii| isa raha pAtI hai| vidyAlayoM-mahAvidyAlayoM meM bhI eka viSaya ghaTanA se hamAre sAmane kaI prazna upasthita hote haiM- | ke par3hane-par3hAne kA samaya 45 miniTa kA hotA hai| anantara 1. pustakeM kahA~ rakhanI cAhie? viSayaparivartana kareM yA kucha samaya bAda vahI viSaya pddh'eN| 2. pustakeM kahA~ baiThakara par3hanI cAhie? hameM kaise par3hanA cAhie? isa prazna kA samAdhAna pustakeM kisa samaya / kaba par3hanI cAhie? hamArI saMskRti meM nirdezita hai| par3hane ke lie vidyArthI kisa Asana se kisa taraha baiThakara par3hanI cAhie? | ko kisI kucAlaka vastu lakar3I yA caTAI Adi Asana zaucAlaya meM malavisarjana hetu nyUnatama va adhikatama | para baiThanA caahie| rIr3ha kI haDDI sIdhI honI caahie| samaya kitanA honA cAhie aadi| pustaka hamArI A~kha se lagabhaga eka phuTa dUra honA caahie| Alekha ke viSaya ke anusAra prathama prazna para | prakAza pIche kI ora se Aye, jisase sIdhe A~kha para vicAra karate haiN| hama sabhI jAnate haiM ki pustakeM aise | usakA prabhAva na pdd'e| rAtri meM Tebila laiMpa ke prakAza surakSita sthAna para rakhanI cAhie, jisase unakA dhUla, | meM par3hane se A~khoM para sIdhA prabhAva nahIM pdd'taa| Tebila dhUpa, namI, dIpaka, sUkSma jIva tathA cUhe Adi pustakoM | kursI para baiTha kara par3hane kI vidhi bhI ThIka hai| ko hAni pahu~cAnevAle jIvoM se bacAva ho ske| isa vartamAna meM paThana-pAThana meM samAviSTa aneka vikRtiyA~ hetu pustakoM para AvaraNa car3hAkara, veSTana meM bA~dha kara | dRSTigocara hotI haiM jaiseAlamArI meM rakhane kI hamArI paramparA hai| zaucAlaya meM | namI to rahatI hI hai, aneka sUkSma jIvoM kI utpatti | para DhAI-tIna varSa kI umra meM chAtra ko zAlA meM bhartI 26 apraila 2009 jinabhASita Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karA diyA jAtA hai| AnA svAbhAvika hai| ata: vidyArthI nIMda bhagAne ke lie choTe chAtroM ke vajana se unake baste kA vajana | rAta meM ghaMTe do ghaMTe ke aMtara se cAya-kAphI kA sevana adhika hotA hai, ina choTe baccoM ko nIMda Ane para bhI karate rahate hai, jisase svAsthya para pratikUla prabhAva par3atA mAtA-pitA unheM jagAkara, DarA-dhamakAkara homavarka pUrA | hai| karAte haiN| prAtaH brahmamuhUrta meM jaba uThane kA samaya hotA hai pahale gurukuloM meM chAtra hAtha paira dho kara par3hane | usa samaya chAtra par3hakara thakAna utArane ke lie sonA baiThate the, para Aja jUte cappala pahane hI vidyArthI adhyayana | pasaMda karatA hai| prAtaH cAra baje se ATha baje taka so karate hue dikhAI dete haiN| kara vaha apanI thakAvaTa dUra karatA hai| pratispardhA ke isa yuga me vidyArthI ko ATha ghaNTe paThana-pAThana meM bahutAyata se aMgrejI mAdhyama ke ke sthAna para aThAraha se bIsa ghaNTe taka paDhanA paDatA | kAraNa chAtra hindI mAtRbhASA aura gaNita ke aMkoM ko hai, jisase usakI dinacaryA aura svAsthya donoM prabhAvita | nahIM samajhate haiN| kelakuleTara aura kampyUTara ke upayoga hote haiN| | se yAdadAzta kama hone lagI hai| adhyayana kA uddezya chAtra ekAgratApUrvaka adhyayana nahIM karate haiN| ve | mAtra DigrI prApti aura sarvisa karanA hai| Aja adhyApana par3hate samaya kucha na kucha khAte rahate haiN| kucha TI.vI. | kArya vyavasAya bana gayA hai| ataH hamArA karttavya hai ki dekhate hue yA gAne sunate hue par3hanA pasaMda karate haiN| saMskRti kI surakSA aura svAsthya kA dhyAna rakhate hue isakAraNa unheM jaldI yAda nahIM hotaa| kucha chAtra ghUma- | paThana-pAThana kareM aura vikRtiyoM se bacAva kreN| ghUma kara par3hate haiM, to kucha leTakara par3hate haiN| yaha par3hane bhagavAn mahAvIra mArga kA tarIkA ThIka nahIM hai| gaMjabAsaudA (vidizA) ma.pra. rAta meM sone kA samaya hotA hai, usa samaya nIMda / GATE kI varIyatA sUcI meM amita jaina indaur| AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa, jaMverI bAga, nasiyA meM rahakara B.E. kara rahe chAtra amita jaina, azoka nagara ne M. Tech kI praveza parIkSA GATE meM 99.33% aMka prApta kara apanA nAma pUre bhArata kI variyatA sUcI meM darja karAyA hai evaM devI ahilyA vizvavidyAlaya indaura se bI.I. meM 93% aMka prApta kara vizvavidyAlaya meM avvala rhe| bharatakumAra jaina, nidezaka AcArya jJAnasAgara chAtrAvAsa javerI bAga, nasiyA, indaura (ma.pra.) zrI Aditya kumAra jaina-kalakattA ko suyaza zrI mahendra kumAra jI jaina- pharma mAnaka candra, mahendra kumAra- kalakattA ke suputra Aditya jaina ne varSa 2007-2008 kI bhAratIya kaMpanI sekeTrIja kI parIkSA meM 8vA~ sthAna prApta kiyA hai aura 20082009 kI bhAratIya cArTarDa ekAunTeMTa kI parIkSA meM apane prathama prayAsa meM 47vA~ sthAna prApta kara pUre jaina samAja kA nAma bhArata meM rozana kiyA hai| maiM Aditya ke ujjvala bhaviSya kI maMgalakAmanA karatA rAjendra kumAra jaina 67/50, sTrANDa baiMka roDa, kalakattA (nApisa paTTI) - apraila 2009 jinabhASita 27 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI digambara jaina maMdira, dudhaI AzISa kumAra jaina zAstrI 1 - I dharma aura saMskRti ke prati lagAva hI mujhe sadaiva jainadharma kI una dharoharoM ko anAyAsa dekhane kA nimitta pradAna karatA hai, jinakA darzana zAyada jIvana meM saMbhava na ho phira bhI maiM apanI deva zAstra guru ke prati samIcIna zraddhA ko hI isakA eka prabala nimitta mAnatA huuN| avasara thA eka mitra ke sAtha vaMzA bamhaurI jAne kA, usakI to skUla meM TreniMga cala rahI thii| maiM khetoM meM gayA aura gA~vavAloM se pUcha rahA thA ki kyA Apake gA~va meM koI darzanIya sthala hai| gA~vavAloM ne batAyA ki yahA~ se 6 ki.mI. dUra eka dudhaI nAma kA grAma hai, jahA~ para eka jainamaMdira hai, parantu rAstA jaMgala kA hai| mere mana meM turanta vahA~ jAne kA vicAra AyA aura gA~va ke eka vyakti ko sAtha lekara moTarasAikila se ravAnA ho gyaa| mana meM thor3A sA bhaya thA kahIM aisA na ho koI ghaTanA ghaTa jAye, kyoMki maiM ajanabI kSetra meM hU~ phira mana hI mana prazna uThA ki kyA tumheM jinendra bhagavAn para zraddhA nahIM hai, jo tuma bhayabhIta ho rahe ho? basa phira kyA thA maiM nirAkula bhAva se usa sthana para pahu~ca gyaa| prathama dRzya tAlAba kA thaa| eka bahuta vizAla tAlAba, jo jalavihIna para kheta-khalihAna se sahita thA / dUradUra taka koI mAnava nahIM dikha rahA thaa| na hI koI pazu-pakSI, bilkula sunsaan| lekina jaise maiM maMdira ke pAsa pahu~cA, to merA pahu~canA sArthaka ho gyaa| maiMne cAroM ora dekhA ki jaina maMdira kauna-sA hai? para samajha nahIM A rahA thaa| yakAyaka merI najara eka dhuMdhale se zabdoM meM likhe 'zrI digambara jaina maMdira, dudhaI' para pdd'ii| maiM zIghratA se vahA~ phuNcaa| jinamaMdira ko dekhakara mere AhlAda kI to sImA nahIM rahI aura vaha itanA prAcIna jisake viSaya meM kahanA mere vaza ke bAhara hai| maMdira kI saMracanA guphAnumA hai| eka choTA sA geTa hai| karIba 35 phuTa kI mUrti hogii| usa khaDgAsana pratimA ke dAyeM bAyeM bhI pratimAyeM banI huI haiM, jo maMdira kI dIvAra vAle patthara para hI ukerI gaI haiN| maiM garmI kI tapana meM vahA~ pahu~cA thA, para usa jinAlaya meM pahu~cakara maiMne ThaMDaka kA anubhava kiyaa| ThIka usI maMdira ke sAmane eka padmAsana pratimA kA jinAlaya banA huA hai / usameM choTI-choTI pratimAyeM milAkara aneka pratimAe~ cAroM ora banI huI haiN| rakSakadeva - devI bhI vahA~ virAjamAna haiN| parantu isa jinAlaya kA geTa bilkula khulA huA hai| jinAlayoM ke bAhara bhI kucha pratimA khaNDita sthiti meM par3I huI haiN| kaI pratimAyeM prAcIna samaya kI kalA kA adbhuta namUnA haiN| kucha sAmAnyakalA ke namUne ke rUpa meM zrRMgAra kI pratimAyeM bhI vahA~ par3I huI haiN| vaha eka bhavya jainamaMdira hai, jo lalitapura se pAlI aura pAlI se karIba zrI digambara jaina atizaya kSetra bAlavehaTa ke mArga para 15 ki.mI. kI dUrI para sthita hai| vaMzAbamhaurI se pahale hI dudhaI jAne kA mArga banA huA hai / dudhaI se jaMgala ke rAste se devagar3ha kI dUrI kevala 25 ki.mI. hai / ataH sabhI jaina bhAiyoM ko eka bAra avazya usa maMdira ke darzana karanA cAhiye, jisase hameM apanI jainasaMskRti kA saMpUrNa jJAna ho sakeM / kaTAre mohallA, zAhagar3ha, sAgara ma.pra. jinabhASita ke AjIvana sadasyoM se nivedana 'jinabhASita' kA mudraNa-preSaNa atyadhika vyayasAdhya ho gayA hai ataH usakA AjIvana sadasyatA zulka 1100 rupaye evaM vArSika sadasyatA zulka 150 rupaye karane ke lie hama vivaza hue haiM / AjIvana sadasyoM se anurodha hai ki ve zeSa rAzi 600 rupaye yathAzIghra bhejane kI kRpA kreN| 28 apraila 2009 jinabhASita ratanalAla bainAr3A prakAzaka- 'jinabhASita' sarvodaya jaina vidyApITha 1 / 205, prophesarsa kaoNlonI AgarA- 282002 ( u0 pra0 ) Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jijJAsA-samAdhAna .. paM0 ratanalAla bainAr3A.. praznakartA- jinendra kumAra jaina 'eDavokeTa' dillI / kalpa meM pIta lezyA meM utpanna ho sakate haiM? jijJAsA- 'bhANDa' zabda kA kyA artha hotA hai? isa saMbaMdha me nimna pramANoM para vicAra karanA ucita samAdhAna- bAhya parigraha ke dasa bheda kahe gae | hai-1. rAjavArtika 4/22/10 meM isa prakAra kahA haihaiM-kSetra-vAstu, hiraNya-svarNa, dhana-dhAnya, dAsI-dAsa, kupya | artha- utkRSTa zukla lezyAvAlA AtmA maraNa aura bhaanndd| inameM se bhANDa zabda kA artha isa prakAra | karake sarvArthasiddhi ko prApta hotA hai| madhyama zukla lezyA samajhanA cAhiye pariNAmoM se Anata svarga se lekara sarvArthasiddhi se pUrva 1. mUlAcAra gA. 408 kI TIkA meM kahA hai- taka utpanna hotA hai tathA jaghanya zukla lezyA se zukra, kapAsa Adi kupya kahalAte haiM aura hIMga, mirca Adi mahAzukra, zatAra aura sahasrAra ko jAtA hai| utkRSTa padma ko 'bhANDa' kahate haiN| lezyA pariNAmoM se sahastrAra, madhyama padma lezyA se brahma 2. saMskRta-hindI ApTe koSa meM bhANDa kA artha | svarga se zatAra taka tathA jaghanya padma lezyA se sAnatkumAra isa prakAra diyA hai- pAtra, bartana, bAsana (thAlI, kaTorI, | tathA mAhendra meM utpanna hotA hai| utkRSTa pIta lezyA se gilAsa) aujAra yA upakaraNa tathA mirca-masAle aadi| sAnatkumAra-mAhendrakalpa ke cakrendraka zreNI vimAna taka, uparyukta pramANoM se bhANDa zabda kA artha vibhinna madhyama pIta lezyA se candrAdi taka tathA jaghanya pIta dhAtu evaM vibhinna prakAra ke bartana, vividha prakAra ke lezyA se saudharma-aizAna svarga ke prathama indraka zreNI vimAna yaMtra tathA ghara ke kAma meM AnevAle masAle Adi lene | taka utpanna hotA hai| caahie| bhAvArtha- 11veM guNasthAna meM nirgrantha munirAjoM kI jijJAsA- muniyoM ke pA~ca bhedoM meM jo nirgrantha | utkRSTa zukla lezyA hotI hai, ata: yadi ve 11veM guNasthAna bheda hai, unakA upapAda pahale-dUsare svarga taka kahA gayA meM maraNa karate haiM, to unakA janma sarvArthasiddhi vimAna hai| nirgranthoM kA guNasthAna 11vA~ bhI hai| to kyA 11veM | meM honA cAhiye, aisA uparyukta pramANa se spaSTa hotA hai| guNasthAna vAle muni maraNa karake saudharma-aizAna svarga meM | 2. zrI dhavalA pu. 2 pR. 559 para isa prakAra utpanna ho sakate haiM? kahA haisamAdhAna- ApakA prazna bahuta ucita hai| nirgrantha | prazna- asaMyata samyagdRSTi devoM ke aparyApta kAla munirAjoM kA guNasthAna 11vA~ evaM 12vA~ hotA hai| 12veM | meM aupazamika samyaktva kaise pAyA jAtA hai? guNasthAnavartI munirAja to usI bhava se mokSa padhArate hI uttara- vedaka samyaktva ko upazamAkara ke aura haiM, jabaki 11veM guNasthAna vAle nirgranthoM kA bhavakSaya ho | upazama zreNI meM car3hakara phira vahA~ se utarakara pramatta jAne para maraNa bhI saMbhava hai| sarvArthasiddhi 9/47 kI | saMyata, apramatta saMyata, asaMyata aura saMyatAsaMyata upazama TIkA meM upapAda kA varNana karate hue A. pUjyapAda svAmI samyagdRSTi guNasthAnoM se madhyama tejolezyA ko pariNata ne kahA hai ki hokara aura maraNa karake saudharma-aizAna kalpavAsI devoM 'sarveSAmapi jaghanyaH saudharmakalpe dvisAgaropamasthitiSu' meM utpanna honevAle jIvoM meM aparyApta kAla meM aupazamika artha- ina sabhI kA (pulAka se lekara nirgrantha | samyaktva pAyA jAtA hai| tathA uparyukta guNasthAnavartI hI taka muniyoM kA) jaghanya upapAda saudharma kalpa meM do jIva (yathAyogya uttarottara vizuddha lezyA se maraNa kare sAgaropama kI sthiti vAle devoM meM hotA hai| rAjavArtika | to) sAnatkumAra aura mAhendra, brahma-brahmottara, lAntavameM bhI isI prakAra kathana hai| kApiSTha, zukra-mahAzukra, zatAra-sahasrAra kalpavAsI devoM yahA~ vicAraNIya viSaya hai ki kyA 11 veM guNa- | meM utpanna hote haiN| tathA upazama zreNI para car3hakara ke sthAna meM utkRSTa zuklalezyA meM maraNa kara munirAja saudharma | aura punaH utarakara ke madhyama zukla lezyA se pariNata - apraila 2009 jinabhASita 29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hote hue yadi maraNa karate haiM to upazama samyaktva ke sAtha Anata prANata, AraNa-acyuta aura nava graiveyaka vimAnavAsI devoM meM utpanna hote haiM / tathA pUrvokta samyagdRSTi jIva hI utkRSTa zukla lezyA ko pariNata hokara yadi maraNa karate haiM to upazama samyaktva ke sAtha 9 anudiza aura pA~ca anuttaravAsI devoM meM utpanna hote haiM / isa kAraNa saudharmasvarga se lekara Upara ke sabhI asaMyata samyagdRSTi devoM ke aparyApta kAla meM aupazamika samyaktva pAyA jAtA hai / bhAvArtha zrI dhavalA jI ke uparyukta pramANa se yaha spaSTa hai ki nirgrantha munirAjoM kA saudharma kalpa meM upapAda taba hI saMbhava hai jaba ve 11veM guNasthAna kI utkRSTa zukla lezyA se girakara cauthe se sAtaveM guNasthAna taka madhyama tejolezyA meM Akara maraNa kreN| arthAt 11 veM guNasthAnavartI nirgrantha munirAja maraNa karake saudharma aizAna kalpa meM utpanna nahIM ho sakate, jaba taka ki ve madhyama tejolezyA meM tathA cauthe se sAtaveM guNasthAna taka meM Akara maraNa na kreN| yadi ve 'nirgrantha' avasthA meM hI maraNa karate haiM arthAt 11 veM guNasthAna meM maraNa karate haiM, to unakA janma anudiza aura anuttara vimAnoM meM hI hogA, usase nIce nahIM / praznakartA sau. candraprabhA jaina, revAr3I jijJAsA- kyA puNya bhI kaI prakAra kA hotA hai? samAdhAna- AcAryoM ne puNya ke bhI vibhinna bheda kiye haiM 1. samayasAra gA. 239 / 242 kI A. jayasena kI TIkA meM puNya ke sambandha meM isa prakAra kahA hai- koI eka ( mithyAdRSTi) jIva navIna puNya karma ke nimittabhUta zubhakarmAnuSThAna ko bhogAkAMkSA ke nidAna rUpa se karatA hai, taba vaha pApAnubaMdhI puNyarUpa rAjA kAlAntara meM usako viSayabhoga pradAna karatA hai| ve nidAnabaMdhapUrvaka prApta bhoga bhI rAvaNa Adi kI bhA~ti usako agale bhava meM narakAdi duHkhoM kI paramparA prApta karAte haiN| (arthAt nidAna-baMdhapUrvaka kiye gaye puNyarUpa zubhAnuSThAna tIsare bhava narakAdi gatiyoM ke kAraNa hone se pApAnubaMdhI puNya kahalAte haiM) koI eka samyagdRSTi jIva nirvikalpa samAdhi kA abhAva hone ke kAraNa azakyAnuSThAnarUpa viSayakaSAya- vaMcanArthaM yadyapi vrata, zIla, dAna, pUjAdi zubhakarmAnuSThAna karatA hai, parantu 30 apraila 2009 jinabhASita (midhyAdRSTi kI bhA~ti ) bhogAkAMkSArUpa nidAnabaMdha se usakA sevana nahIM karatA hai, usakA vaha karma puNyAnubaMdhI hai, bhavAMtara meM jisake abhyudayarUpa meM udaya meM Ane para bhI vaha samyagdRSTi pUrvabhava meM bhAvita bhedajJAna kI vAsanA ke bala se bhogoM kI AkAMkSArUpa nidAna yA rAgAdika pariNAma nahIM karatA hai, jaise bharatezvarAdi / arthAt nidAnabandha rahita bA~dhA gayA puNya sadA puNyarUpa se hI phalatA hai| pApa kA kAraNa kadAcit bhI nahIM hotaa| isalie puNyAnubaMdhI puNya kahalAtA hai| uparyukta pramANa meM puNya ke 2 bheda batAye gaye haiM, pApAnubaMdhI aura punnyaanubNdhii| jinake phala spaSTa rUpa se Upara batAye gaye / 2. zrI AdipurANa bhAga 2 pR. 60 meM isa prakAra kahA hai puNyaM jinendraparipUjanasAdhyamAdyaM, puNyaM supAtragatadAnasamutthamanyat / puNyaM vratAnucaraNAdupavAsayogAt, puNyArthinAmiti catuSTayamarjanIyam // 219 // artha- jinendra bhagavAn kI pUjA karane se utpanna honevAlA pahalA puNya hai supAtra ko dAna dene se utpanna huA dUsarA puNya hai, vratapAlana karane se utpanna huA tIsarA puNya hai aura upavAsa karane se utpanna huA cauthA puNya hai| isa prakAra puNya kI icchA karanevAle puruSoM ko uparyukta likhe hue 4 prakAra ke puNyoM kA saMcaya karanA caahiye| isa Agama pramANa meM puNya ko 4 prakAra kA batAyA gayA hai| ye donoM bheda alaga-alaga vivakSA se kiye gaye haiN| praznakartA hajArIlAla jaina, AgarA jijJAsA - terahaveM guNasthAna meM asAtAvedanIya kA svamukha udaya hotA hai yA vaha sAtAvedanIya rUpa se saMkramita hokara udaya meM AtA hai? samAdhAna- terahaveM guNasthAna meM asAtAvedanIya kA svamukha udaya pAyA jAtA hai, parantu usakI anubhAga zakti anantaguNI hIna hone tathA mohanIya karma kA abhAva hone ke kAraNa usakA aprakaTa sUkSma udaya rahatA hai| isake sAtha hI kevalI bhagavAn ke vizeSa vizuddhatA hone ke kAraNa, unake prati - samaya ba~dhakara agale samaya meM udaya Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM AnevAlA sAtAvedanIya anantaguNA anubhAgavAlA hotA | asAtA kA udaya hotA hai usa kAla meM kevala usakA hai, jisa kAraNa se asAtAvedanIya kA udaya pratihata ho | hI udaya nahIM hotA, kintu usase anantaguNI : jAtA hai| isa prakAra duHkharUpa phala ke abhAva meM bhI sAtA ke sAtha vaha udaya meM AtA hai| mAnA ki usakA asAtAvedanIya kA svamukha udaya mAnanA Agamasammata hai| usa samaya svamukha se udaya hai, para vaha pratisamaya ba~dhane kucha Agama pramANa isa prakAra haiM vAle sAtA karma paramANuoM kI nirjarA ke sAtha hI hotA 1. zrI dhavalA pustaka 12/24 meM kahA hai- 'prazna | hai, isalie asAtA kA udaya vahA~ kSudhAdi rUpa vedanA hai ki asAtAvedanIya kA vedana karanevAle tathA kSudhA tRSA | kA kAraNa nahIM ho sktaa| Adi 11 pariSahoM dvArA bAdhA ko prApta hue kevalI | jijJAsA- kyA muni hI agale bhava meM indra banate bhgvaan.....|' haiM yA anya bhI? 2. prameyakamalamArtaNDa pRSTha 303 para kahA hai- | samAdhAna- isa prakaraNa meM zrI AdipurANa bhAga 'asAtAvedanIya ke vidyamAna hote haye bhI mohanIya ke | 2 pRSTha 257 para kahA haiabhAva meM asamartha hone se, ve kevalI bhagavAn ko kSudhA tathAyogaM samAdhAya kRtpraannvisrjnH| sambandhI du:kha ko karane meM asamartha haiN| indropapAdamApnoti gate puNye purogtaam|| 109 / / 3. pravacanasAra gAthA 20 kI tAtparyavRtti TIkA indrAH syusvidazAdhI shaastessuutpaadstyoblaat| meM isa prakAra kahA hai- 'kevalI bhagavAn ke asAtAvedanIya yaHsa indropapAdaH syaatkriyaa'rhnmaargsevinaam||191|| ke udaya kI apekSA sAtAvedanIya kA udaya anantaguNA artha- Upara likhe anusAra yogoM kA samAdhAna hai| isa prakAra zakkara kI bar3I rAzi ke bIca meM nIma | kara, arthAt mana, vacana, kAya ko sthira kara jisane prANoM kI eka kaNikA kI bhAMti asAtAvedanIya kA udaya kA parityAga kiyA hai, aisA sAdhu puNya ke Age-Age hone para bhI nahIM jAnA jAtA hai| calane para indropapAda kriyA ko prApta hotA hai|| 190 // 4. rAjavArtikaka adhyAya 9/11 kI TIkA meM kahA devoM ke svAmI indra kahalAte haiM, tapazcaraNa ke bala se hai- antarAyakarma kA abhAva ho jAne se pratikSaNa zabha | una indroM meM janma lenA indropapAda kahalAtA hai| vaha indropakarmapudgaloM kA saMcaya hote rahane se, prakSINasahAya vedanIya- | pAda kriyA arhatpraNIta mokSamArga kA sevana karanevAle jIvoM karma (asAtAvedanIya) vidyamAna rahakara bhI apanA kArya | ke hI hotI hai| 191 // nahIM kara sktaa| uparyukta pramANa ke anusAra mahAna tapasvI, mokSamArga 5. sarvArthasiddhi pR. 339 para kahA hai- 'kevalI | para calane vAle sAdhu hI indrapada prApta karate haiM, anya jina ke sAtA kA Asrava sadAkAla hone se usakI nirjarA | nhiiN| bhI sadAkAla hotI rahatI hai| isalie jisa kAla meM / 1/205, prophesarsa kaoNlonI AgarA-282 002, u0 pra0 kuraguvA~ jI (jhA~sI, u.pra.) meM paMcakalyANaka sampanna paMcakalyANakoM meM lAkhoM, karor3oM kI dhanarAzi pAnI kI taraha bahA dene kI paramparA se haTakara binA hAthI-ghor3e aura tAmajhAma ke vizAla bhavya bhagavAn nemInAtha jinabimba pratiSThA paMcakalyANaka evam ahiMsA divya gajaratha kA bhavya Ayojana jaina tIrtha karaguvA~ jI meM digambarAcArya zrI vidyAsAgara jI mahArAja ke parama ziSya adhyAtmayogI munizrI sarala sAgara jI mahArAja ke sAnnidhya meM 23 pharavarI se 1 mArca 2009 taka sampanna ho gyaa| isa Ayojana se samUce bhAratavarSa kI jainasamAja ke sAmane eka Adarza sthApita huA hai ki samAja kA paisA kaise sadupayoga meM lagAyA jA sakatA hai, to vahIM bhagavAna mahAvIra kI ahiMsA ko sahI mAyane meM caritArtha bhI kiyA jA sakatA hai| pUre paMcakalyANaka meM boliyoM ko na lagAne kA saMkalpa isa Ayojana ko anUThA siddha karatA hai| pravINa kumAra jaina (mahAmaMtrI) digambara jaina paMcAyata 34, candrazekhara AjAda, jhA~sI - apraila 2009 jinabhASita 31 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNa jJAna bhAratI mathurA : chAtra praveza sUcanA saMsthAna kA mukhya uddezya pA~ca varSoM meM dhArmika zikSA ke sAtha pratiSThA-vidhi-vidhAna va vAstujJAna Adi meM yogya vidvAnoM ko taiyAra karanA hai| Adhunika laukika zikSA kI chAtrAvAsa meM 11vIM se snAtaka paryanta adhyayana kI vyavasthA kI gaI hai| laukika zikSA ke antargata chAtra nagara ke pratiSThita mahAvidyAlayoM meM bI.kaoNma, bI.esa.sI, bI.sI.e., bI.bI.e. kampyUTara sAiMsa Adi laukika viSayoM kI zikSA prApta karate haiN| yahA~ para chAtroM ko AvAsa evaM bhojana Adi kI suvidhA niHzulka upalabdha hai| vigata varSoM kI bhA~ti isa varSa bhI navIna satra meM praveza hetu cayana zivira kA Ayojana kiyA jA rahA hai| ata: jina chAtroM ne 10vIM (hAIskUla) kI parIkSA uttIrNa kI hai tathA praveza ke icchuka haiM, ve zIghra hI apanA evaM bAyoDATA (chAyAcitra sahita) 10 jUna 2009 taka nimna pate para bheja sakate haiN| 55% se kama aMka prApta karanevAle chAtra Avedana na kreN| jinendra jaina zAstrI 'adhIkSaka' zramaNa jJAna bhAratI jaina caurAsI, kRSNA nagara mathurA (u.pra.) phonaH 0565-2420323, zrI digambara jaina mohinIdevI baDajAtyA vAnaprastha Azrama, vIrodaya maMdira vIrodaya nagara sAMgAnera jayapura phona naM. 0141-2731952, 2730390 paramapUjya prAtaH smaraNIya saMta ziromaNI AcAryazrI 108 vidyAsAgarajI mahArAja ke AzIrvAda evaM unake va zrI 108 sudhAsAgarajI mahArAja kI preraNA se nirmita evaM prabandhakAriNI kameTI. zrI digambara jaina atizaya kSetra mandira saMghIjI sAMgAnera (jayapura) rAja. dvArA saMcAlita, zrI digambara jaina mohinIdevI vAnaprastha Azrama meM rahane hetu zrI digambara jaina samAja ke vAnaprasthI vyakti apanI mukhya jimmedAriyoM se mukta jo ki apane jIvana ke zeSa samaya ko dhArmika vAtAvaraNa evaM sAmAjika gatividhiyoM meM bitAnA cAhate haiM, unake liye Avedana patra svIkAra kiye jA raheM hai| AcArya zrI 108 vidyAsAgarajI mahArAja va munizrI sudhAsAgarajI mahArAja ke AzIrvAda se evaM cayana kameTI ke nirNayAnusAra hI vAnaprasthI kA cayana kiyA jAyegA evaM cayanasamiti kA nirNaya hI antima evaM sarvamAnya hogaa| kRpayA pAtratA Adi ke bAre meM jAnane ke liye nimna pate para samparka kiyA jA sakatA hai| phleTa sImita haiM tathA phleToM kA AvaMTana pahale Avo pahale pAvo ke AdhAra para kiyA jaayegaa| ratanalAla bainADA 'adhiSThatA' narendrakumAra pANDayA 'mAnada maMtrI' zrI digambara jaina zramaNa saMskRti saMsthAna zrI digambara jaina atizaya kSetra maMndira sAMgAnera, jayapura rAja. saMghIjI, sAMgAnera, jayapura rAja. mobAIla - 09412264445 mobAIla - 09829017533 zrImatI premalatA luhADyA kA nidhana zrImatI premalatA (dharmapatnI sva. zrI vaijanAtha jI luhADyA) vAgapharajAnA, AgarA kA svargavAsa di0 9.3.09 rAtri 10 baje atyaMta zAMtapariNAma-pUrvaka ho gyaa| Apane aspatAla jAne ke liye anicchA jAhira kI thii| Apake suputroM ne unakI smRti meM ru01,11,111/- kA dAna ghoSita kiyA hai| 'jinabhASita' ko bhI ru01000/- prApta huA hai| hama sabhI unakI sadgati kI maMgala kAmanA karate hai| 32 apraila 2009 jinabhASita - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni zrI kSamAsAgara jI kI kavitAe~ AkAza dohare gaNita jindagI meM hamAre cAhe / anacAhe bahuta kucha ho jAtA hai hamArA manacAhA huA to lagatA hai yaha hamane kiyA hamArA anacAhA huA to lagatA hai zikAyata kreN| pUche ki yaha kisane kiyA? jIvana-bhara isI dohare gaNita meM hama jIte haiM aura samajha nahIM pAte ki acchA-burA cAhA-anacAhA apane lie saba hama hI karate haiM apanI mauta kI ibArata apane hAthoM hama hI likhate hai rAta AtI hai sArA AkAza tAroM se bhara jAtA hai dina hote hI mAno saba jhara jAtA hai isameM soco to socate hI raho hAtha kyA AtA hai? jo samajhate haiM ve samajhate haiM ki DUbate / Ugate sitAre haiM AkAza akelA thA akelA hI raha jAtA hai| 'pagaDaMDI sUraja laka meghAbhAra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UPHIN/2006/16750 muni zrIyogasAgara jI kI kavitAe~ Aja maMdiroM ke daravAjoM para tAle laTakate najara Ate haiM para yaha mata samajhanA ki gudagudedAra mRdula makhamalI seja para bhI jaba phIja najara AtI haiM taba kahanA hogA ki vairAgya kI kiraNeM phUTa rahI haiM bhagavAn kA vizvAsa luTa cukA hai hara daravAje para laTakate tAle hameM anekAMta ko sunane vAlo aura sunAne vAlo thor3A dhyAna do ekAMta kI zaraNa lie binA ina patita AtmAoM kA uddhAra kaise saMbhava hai? isa bAta kA jJAtA vahI ho sakatA hai jo anekAMta ko jAnatA hai| mauna rUpa se saMdeza sunAte haiM ki iMsAna kI amUlya dharohara vizvAsa luTa cukA hai Azcarya kI bAta to yaha hai| prastuti -pro0 ratanacandra jaina svAmI, prakAzaka evaM mudraka : ratanalAla bainAr3A dvArA ekalavya oNphaseTa sahakArI mudraNAlaya saMsthA maryAdita, 210, jona-1, ema.pI. nagara, bhopAla (ma.pra.) se mudrita evaM 1/205 prophesara kaoNlonI, AgarA-282002 (u.pra.) se prakAzita / saMpAdaka : ratanacandra jain|