Book Title: Dodhak Vrutti
Author(s): Vajrasenvijay
Publisher: Jain Dharmik Tattvagyan Pathshala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004494/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASNSK zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH dodhaka vRttiH [prAkRta rupAvali sahitA] CESS pa KOREGMC06UCCCCCCX : saMpAdaka : adhyAtma-yogI pU. paM. zrI bhadraMkaravijayajI gaNivara : praziSya : munizrI vajrasena vijayajI Wan :pra kA zaka jaina dhArmika tattvajJAna pAThazAlA, AratI. sI. junA nAgaradAsa roDa, aMdherI isTa muMbaI-400 069. mUlya : 6-00 NGOSS15 RASHISH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya nama: do dhakavRtti [ prAkRta vyAkaraNanAM udAhaza, apajazanAM dehAnI vRtti, tathA saMkSipta prAkRta rUpamAlA] W * : saMpAdaka : adhyAtmayegI, vaMdanIya vibhUti pa. pU. paMnyAsajI ma. zrI bhadrakavijayajI gaNivarazrInA - praziSya munizrI vajana vijayajI mahArAja : prakAzaka : jaina dhArmika tavajJAna pAThazALA AratI. sI. junA nAgaradAsa roDa. . adherI IsTa muMbaI-9 w Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prAptisthAne : 1 pArzvanAtha pustaka bhaMDAra taLATI roDa, pAlItANA 2 semacaMda DI. zAha jIvananivAsa sAme, pAlItANA 3 sevantIlAla vI. jaina 20, mahAjana galI, jhaverI bajAra, muMbaI-2 8 pArzva pramazana nizApoLa, rIlIpharoDa-amadAvAda-1 AvRtti pahela - saMvata 2038 kiMmata : rUA. 6-00 mudraka : gatama ArTa prinTarsa bAvara (rAjasthAna) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMIka upayogI kalikAla sarvajJa pU. AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdra sUrIzvarajI ma. kharekhara prAcIna bhAratIya sAhityanA camakatA sItAra samA, prakAMDa vidvAna, digaja paMDita ane zabda zAstranA samartha sarjaka hatA. gUrjara narezvara zrI siddharAja jayasiMhanI prArthanAthI jaina zAsananA tidhara A mahApurUSe "zrI siddhahema zabdAnuzAsana nAmanAM vyAkaraNa graMthanI maulika racanA karIne, bhAratIya prAcIna sAhitya sRSTimAM adbhuta camatkAra sajaryo hate. te "zabdAnuzAsana'nA ATha adhyAya dvArA teozrIe samasta prAcya bhASAonuM talasparzI ane agAdha jJAna darzAvela che. je zabda zAstranA jJAna mATe, enA jevuM anya keI samartha zAstra nathI, ema jarUra kahI zakAya. sAta adhyAyamAM pUjApAzrIe saMskRta bhASAnuM jJAna, sAMgopAMga ne sarvAga samRddha darzAvyuM che, ema avazya kahI zakAya. - chele AThame adhyAya ke jenI racanA dvArA pUjyapAdazrIe-prAkRta-apabhraMza, pizAcI, zaurasenI, mAgadhI Adi bhASAonuM marmaspazI jJAna ApyuM che, tene abhyAsI bhASA premI svAdhyAya zIla vAcakane navanIta rUpa A adhyAya khUba ja upakAraka ne bedhaka che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta prakAzanamAM prAkRta bhASAnA abhyAsaka ne upayogI sAhitya suMdara zailImAM samejita-saMkalita thayela che. prAkRta vyAkaraNanA vRti graMthamAM AvelA gadya-padya udAharaNa saMskRta chAyA sahita atre saMkalita-saMgRhIta thayela che. AThamA adhyAyanA cAre pAdonA, anyAnya graMthamAMthI udbhavRta, gadya padya udAharaNone atre saMkalita saMgraha abhyAsaka AtmAonI bhASA jJAnanI bhUkhane pUrNa rIte saMtoSI zake, tevuM samartha che. - bIjA vibhAgamAM prAcIna mahA purU racita dhodhaka vRtti jemAM apabhraMza vyAkaraNamAM AvatAM udAharaNa rUpa dehAo para suMdara sarala tathA suspaSTa mArgadarzana malI zake tevI saraLa TIkA che. je apabhraMza bhASAnA abhyAsazIla vAcaka vargane ghaNI ghaNI rIte viziSTapaNe bedhaka tathA upakAraka che. je mATe vRttikAra mahApuruSanI abhyAsaka varganI jJAna bhUkhane saMtoSavA mATenI kALajI tathA cIvaTa khUba ja prazaMsanIya che. trIjA vibhAgamAM saMkSipta "prAkRta rUpamAlA" saMkalita thayela che je prAkRta bhASAnA abhyAsaka AtmAone mATe sArI rIte sahAyaka banI zake tema che. uparakta traNeya vibhAgethI samRddha "dodhaka vRtti" nAmane A graMtha jenuM saMpAdana zratanA abhyAsI ane zrata pracAramAM pitAnA tana-manane samarpita karIne apUrva utsAha dharAvanAra vidvAna munipravara zrI vajanavijayajI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArAjazrIne niSThA pUrvakanA prayatna tathA lAgaNanuM apratIma pratIka che. prAkRta vyAkaraNanuM sarvAga suMdara saMpAdana-saMkalana karIne, temaNe te graMtha prakAzita thAya, te mATe prazaMsanIya parizrama karIne, prAcIna bhAratIya bhASAnA sAhitya pracAra mATe, je apratIma najarANuM abhyAsI varganA karakamalamAM bheTa dharela che, te temanI sAhitya sevA kharekhara dhanyavAdane pAtra bane che. sAthe dedhaka vRtti sahita A vibhAge prAkRta Adi bhASAnA jJAnane saMpAdana karanArAM svAdhyAyazIla vargane mATe, saMkalita-sajita karIne atre mUkela che te mATe te bhASAnA abhyAsI AtmAo temane avazya yAda karaze ja. AcAryazrI vijaya kanacaMdrasUrI. vidyAzALA-amadAvAda ce. vada-10 2038 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya : prAkRta bhASA bhaNavA mATe saraLatA thAya, te hetuthI vi.saM. 2036nAM pATaNa cAturmAsa daramyAna vicAra utpanna thayela. ke, pU. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajInuM prAkRta vyAkaraNa, je hAla upalabdha nathI tene pragaTa karavuM. parama vAtsalyanidhi sva. pa. puM. ma. zrI bhadraMkara vijyajI gaNIvarazrInA ziSya ratna pa. pU. paM zrI pravAtanA vijayajI gaNivarazrI (vartamAna pUA. bha. zrI pradyotana. sU. ma.)ne mArI bhAvanA darzAvI. teozrAe mane A kAryamAM. AzIrvAda ApyA ane A kAryane zubha prAraMbha thaye. vi.saM. 2037 nuM cAturmAsa pa. pU. vidvadvarya munirAja zrI aMbU.. vijayajI ma. zrInI sAthe thayuM. teozrI mane preraNA karI ke - prAkRta vyAkaraNa sAthe temAM upayegI bIjA viSaye paNa pariziSTa rUpe mukAya, te vadhu upayogI thaze. AthI teozrInI sUcanA mujaba prAkRta vyAkaraNa sAthe zabda sUci, udAharaNanI akArAdi sUci, saMskRta chAyA tathA zakya mULa sthAne. sAthe udAharaNa tathA apabhraMza bhASAnAM vyAkaraNamAM AvatAM dehanI prAcIna vRtti tathA saMkSipta rUpAvali sahita lagabhaga 600 peIjanuM pustaka taiyAra karyuM temAMthI pU. sAdhu sAdhvIjI ma. ne upayogI bane te hetuthI A alaga. pustaka taiyAra karela che. ' Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 udAharaNanI sUci taiyAra karavAmAM pa. pU. munirAja zrI jaMbUvijyajI ma. zrIe pitAnAM amUlya samayane bhega ApIne ghaNI rIte mane sahAya karI che. 2 dedhaka vRttinI eka AvRtti pATaNamAM eka suzrAvaka taraphathI varSo pahelAM chapAyela tenA AdhAre taiyAra karI che. 3 rU5 mAlA pa. pU. A. bha. zrI candrodayasUrIzvarajI ma.nI "saMkSipta prAkRta rUpa mAlA"ne AdhAre teozrInI saMmati pUrvaka taiyAra karI che. parama hita vatsala parama kRpALu arihaMta bhagavaMte tathA 5. pU. pravacane prabhAvaka A. bha. zrI rAmacaMdrasUrizvarajI ma, . pUsva. paMnyAsajI ma. zrI bhadraMkara vijayajI gaNivara zrI. pa. pU. A. bha. zrI pradyatana sU. ma. zrI tathA pa. pU. A. bha. zrI kuMdakuMda su.ma. AdinI apUrva kRpA ja A kAryamAM mukhya avalaMbana - rUpa banela che. . A sivAya A kAryamAM muni zrI ratnasena vijayajI, . zrI zivalAlabhAI (pATaNa) paM. zrI. ratilAlabhAI (amadAvAda) Adi e paNa mane A kAryamAM sahAya karI che. - prAMte AvA kAryomAM bhAre prathama prayAsa hovAthI ghaNI kSatio thavA saMbhava che. te kSatio sajajana puruSo mane batAve tevI AzA sAthe bhaviSyamAM AvA kAryo karI zakuM evI deva ane gurUne prArthanA karIne viramuM chuM. muni vasena vijaya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA saMskRta chAyA sahita udAharaNa sUci dodhaka vRtti. saMkSipta prAkRta zabda rUpAvali. saMkSipta prAkRta dhAtu rUpamAlA samaparNa pa.pU. parama vAtsalya nidhi paM zrI bhadraMkara vijayajI gaNIvara ke jeoe mane A saMyama ratna ApyuM-grahaNa zikSA Asevana zikSA dvArA mane saMyamamAM sthira karIne AgaLa vadhAryo te mArA parama gurUdevane . tathA - pa. pU. A. bha. zrI kuMdakuMdasUrIjI ma. ke jeo huM saMyamamAM sarva rIte kema AgaLa vadhu enI satata hita. ciMtA karI rahyA che evA mArA gurudevane tathA pa. pU. munirAja zrI mahAsena vijayajI ma. ke jeoe mane saMyama khUba ja ullAsathI acAvyuM te mArA. pitA gurudevane - sAdara samarpaNa karIne ki'ciM traNa muktine bhAva anubhavuM chuM. vaMjana vijaya. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa. pU. adhyAtmamUrti sUkSmatattvaciMtaka paMnyAsa zrI bhadraMkara vijayajI gaNIvara Page #11 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta vyAkaraNavRttau granthAntarebhya uddhRtAnAM saMskRtacchAyayA sahitAnAM gadyapadyAtmakAnAm udAharaNAnAM sUciH atredamavadheyam-AcAryazrIhemacandrasUripAdaiH prAkRta-vyAkaraNavRttau granthAntarebhya uddhRtya bahUni gadya padyAtmakAni udAharaNAni prati-udAharaNAni pradarzitAni / tAni atra pAdakrameNa sUtrakrameNa ca nidiSTAni / teSAM saMskRtacchAyA (= ) etaadRshkosstthkaantrsmaabhinirdissttaaN| teSAM mUlasthAnAni api yAni yAni asmAbhirgaveSayitvA labdhAni tAni tatra tatra nirdiSTAni / yatra udAhRtapAThAH apUrNAH tatra granthAntarAdisAhAynena apUrNAH pAThAH [ ] etAdRzakoSThakAntaravaziSTaM pAThaM nivezyAsmAbhiH paripUritAH / udAhRta vAkyAdiSu yAvAnaMza udAharaNaprati-udAharaNarupaH sa tatra tatra sthuulaakssrnirdissttH| caturthe pAde 430 tamasUtrato yAni apabhraMzabhASAtmakAni dodhakarUpANi udAharaNAni AcAryazrIhemacandrasUripAdainirdiSTAni tatra asmAbhiH saMskRtacchAyA na dattA, kintu vikrama saMvat 1672 varSe kenacit prAcInena viduSA viracitA teSAM dodhakAnAM vattireva asmAbhirakSaraza upnystaa| . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ prathamaH prathamaH pAdaH sUtram4 niambasila-khalia-vIi-mAlassa - (=nitambazilA-skhalita-vIci-mAlasya) 6 [bhIya-parittANa-maiM pahaNNamasiNo tuhAdhirUDhasya / manne saMkA-vihure ] na veri-vagge vi avayAso / gauDavahe gAthA 220 (=bhIta-paritrANa-mayI pratijJAmaseH taMvAdhirUDhasya / manye zaGkA-vidhUre na vairi-varge'pyavakAzaH // ) 6 'vandAmi ajjavairaM ( =vande Aryavajram / ) . 1. zrI mahAvIra jaina vidyAlayaprakAzite nandisUtre pR0 6 madhye IdRzaM TippaNaM vidyate 11 aSTAviMzatitamagAthAnantaraM zu0 prati vinA sarvAsvapi sUtrapratiSu gAthAyugalamidamadhikamupalabhyate vaMdAmi ajjadhammaM vaMde tatto ya bhaddaguttaM ca / tatto ya prajjavairaM tavaniyamaguNehiM vayara samaM / / vaMdAmi ajjarakkhiyakhamaNe rakkhiyacarittasavvasse / rayaNakaraMDagabhUe aNuyogo rakkhio jehiM // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda: ) . udAharaNAnAM sUciH 6 daNainda-rUhira-litto sahai-uindo nh-pphaavli-arunno| saMjhA-bahu-avaUDhoNava-vAriharo bva vijjulaa-pddiminno|| ( danujendra-rudhira-liptaH zobhate upendraH [ kRSNaH ] nakha-prabhAvalyaruNaH / sandhyA-vadhUpagUDho nava-vAridhara iva vidyutpratibhinnaH / / ) 6 [rakkhau vo roma-layA mAyA mahilattaNe mahumahassa / ] guDhoara-tAmarasANusAriNI 'bhamara-panti vva // . gauDavahe gAthA 18 (=rakSatu vo roma-latA mAyA-mahilAtve madhumathanasya / gUDhodara-tAmarasAnusAriNI bhramara-paktiriva // ) 7 vahuAi nahullihaNe mAvandhatIe~ kaJcuaM age| mayaraddhaya-sara-dhoraNi-dhArA-chea va dIsanti // ___(=vadhvA nakhollekhane AbadhnatyA knycukmngge| makaradhvaja-zara-dhoraNi-dhArAcchedA iva dRzyante / ) 7 uvamAsu apajjattebha-kalama-dantAvahAsamurujU / taM ceva malia visa-daNDa-virasamAlakkhimo eNhi // gauDavahe gAthA 188 (upamAsu aparyAptebha-dantAvabhAsamUha-yugam / tadeva mRdita-bisa-daNDa-virasamAlakSayAmaha idAnIm / / ) 5 aho acchri| (=aho Azcaryam / ). . 1. 'bhamaramAlavya' iti gauDakahe pAThaH // .. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [prathamaH 7 asthAloaNa taralA iara-kaINaM bhamanti buddhIo / ... atthacce nirArambhamenti hiayaM kaindANaM // ... gauDavahe gAthA 86 . (=arthAlokana-taralA itara-kavInAM bhramanti buddhayaH / arthA eva nirArambhaM yanti hRdayaM kavIndrANAm / / ) 8 visasijjanta mahA-pasu-dasaNa-saMbhama-paroparArUDhA / gayaNe cia gandha-uDiMkuNanti tuha kul-nnaariio| __, gauDavahe gAthA 316 (=vizasyamAna-mahA-pazu-darzana-saMbhrama parasparArUDhAH / gagane eva gandhapuTiM kurvanti tava kaula-nAryaH / ) 24 usamamajiyaM ca vande [saMbhavamabhiNaMdaNaM ca sumaiM ca / paumappahaM ! supAsaM jiNaM ca caMdappahaM vande // ] AvazyakasUtre caturviMzatistave gAthA 2 (=RSabhamajirta ca vande sambhavamabhinandanaM ca sumati c| padmaprabhaM ca supAvaM. jinaM ca candraprabhaM vande / / ) 26 [siddhe bho payao Namo jiNamae gaMdi sayA saMjame ] devaM nAga suvaNNa[kinnara gaNa sambhUa-bhAvaccie / logo jattha paiDio jagamiNaM telukamaccAsuraM / dhammo vaDUu sAsao vijayao dhammuttaraM vaDUu // ] AvazyakasUtre zrutastave gAthA 4 (=siddhAya bho prayataH namaH jinamatAya nandi: sadA saMyame, deva-nAga-suvarNa-kinnara-gaNa-sadbhUta-bhAvAcite / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda: ] . udAharaNAnAM sUciH lokaH yatra pratiSThitaH jagat idam trailokya-mAsuram, . dharmaH vardhatAM zAzvataH vijayataH dharmottaraM vardhatAm / ) 33 ajjavi so savai te acchi // (=adyApi tat sravati te'kSi / ) 33 nacAviyAI teNamha acchiiii|| ___(=natitAni tenAsmAkamakSINi / ) 36 pAhAe jeNa dhario ekAe / (bAhunA yena ekena dhRtaH / ) . 36 vAmearo vAhU __ (=vAmetaraH baahuH|) 38 omAlayaM vahai . ___(=nirmAlyaM vahati / ) 42 ia vijhaguhA-nilayAe / (=iti vindhyaM guphAnilayayA / ) 60 anto visammanivesiyANaM // ___(antaH visrambhanivezitAnAm / ) 66 [velAlANa-Nialio rasiuNarasAalaTThipi smuddo| vAleha seuvandhaM khambhaM] AraNNakuJjaro vdha 'vellnto|| - setubaMdhe AzvAsaH 8 gAthA 56 . (velAlAna nigalito rasitvA rasAtalasthitamapi samudraH / cAlayati setubandhaM stambhamAraNyakuJjara iva ramamANaH / / ) 1. 'valanto' iti setubandhe pAThaH / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya - [prathamaH 76 asaheja devAsurA (=asAhAyyAH devAsurAH / ) 82 bAha-salila-pavaheNa ulleha // ___. (bASpa-salila-pravAheNa Ardrayati / / ) 84 dihikka-thaNavaTeM // (=dRSTakastanapaTTam / ) . 88 panyaM kira desisA [sAhUNaM aDavivippaNaTThANaM / sammatta-paDhamalaMbho coddhavyo baddhamANamsa // ) zrI Avazyaka niyuktoH gAthA 146 (=panthAnaM kila darzayitvA sAdhUnAM aTavivipranaSTAnAm / samyaktvaprathamalAbhaH boddhavyaH vardhamAnasya // ) 6.1 ia jampiAvasANe // (=iti jalpitAvasAne / ) ia viasim-kusum-sro|| (=iti viksit-kusum-shrH|) 63 nissahAI aGgAI (=niHsahAni aGgAni / ) / 67 duhA vi so sura-vahU-sattho / (=dvidhA'pi sa survdhuu-saarthH|) 102 jIpaNe bhoaNamatteo (=jIrNe bhojanamAtreyaH kapila: prANinAM dyaa| bRhaspatira vizvAsaH pAJcAlastrISu mArdavam / / ) iti saMpUrNaH zlokaH / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] udAharaNAnAM sUciH 103 evaM mae amithuA vihuarayamalA] phonnjrmrnnaa| [cauvIsaMpi jiNavarA titthayarA me pasIyantu // ]. AvazyakasUtre caturvizatistave gAthA 5 ( evaM mayA abhiSTasA vidhUta-rajo-malAHpahINa-jarA-maraNAH / caturvizatirapi jinavarAH tIrthaMkarAH me prasIdantu / / ) 126 piddipaardvvi| (=pRSThaparisthApitam / ). 115 dussaho viraho (=duHsaho virahaH / ) 144 [mama dhammiya pIsattho so suaNo aja mArio teNa ... golAyaDaviaDakuDaGgavAsiNA] daria sIheNa gAthA saptazatyAm 2-75 (=mama dhArmikaH visrabdhaH sa zunako'dya mAritastena / . godA taTavikaTa kujavAsinA dRptasiMhena / / ) 145 kilinna-kusumokyAresu / (klupt-kusumopcaaressu|). . .145 dhArAkilinnavattaM [Asurahi kasAya kesaraddhaMtaM / pariNamaha bandhaNuciya parijasThaM juhiyA-kusumaM // ] gaur3avahe gAthA 410 (dhArAklinnapatraM AsurabhikaSAya-kesara-dhvAntam / pariNamati bandhanoccita-parijaraThaM yUthikAkusumam / / ) 146 viaDa-caveDA-viNoA / (=vikaTa-capeTA-vinodAH / ) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 8 prAkRtavyAkaraNasya [prathamaH 146 mahamahia-dasaNa-kisaraM / (prasRta-dazana-kiraNam / ) 155 dhIraM harai visAo[viNayaM jovvaNamao aNaMgo lajja / ekantagahia pakkho ki sIsau jaMThavei vgprinnaamo||] setubandhe, prAzvAsaH 4 gAthA 23 (=dhairya harati viSAdaH vinayaM yauvanamado'naGago lajjAm / ekAntagRhItapakSaH kiM ziSyatAM yatsthApayati vayaHpariNAmaH / / ) 166 [phullukaraM kalamakUra mamaM vahanti, je siMdvAra-viDavA maha vallahA te / je gAliassa mahisIdahiNo saricchA, te kiM ca ] muddhviaillpmuunnpunyjaa|| . karpUramaJjaryAm 1-16 (=puSpotkaraM kalamakUrasamaM vahanti, ye sinduvAraviTapA mama vllbhaaste| ye gAlitasya mahiSIdaghnaH sadRkSA ste kiM ca mugdha-vicakilaprasUnapuJjAH / / ) 166 ai bIhemi / ai ummattie / (=ayi bImemi / ayi unmattike ! ) 171 taha manne kohalie (-tathA manye kutUhalike ! ) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] udAharaNAnAM sUciH 177 logassa ujjoyagare [dhammatitthayare jiNe / arihaMte kittaissaM cauvIsapi kevalI // AvazyakasUtre caturviMzatistave gAthA 1 (=lokasyodyotakarAn dharmatIrthakarAn jinAn / arhataH kIrtayiSyAmi caturviMzatim api kevalinaH ) 177 'AuNTaNaM iti ArSe / / (=AkuJcanam / ) . 181 baMdhe kujjaya-pasaNaM / . (bavA kubjaka-prasUna) 181 khAsiyaM iti ArSe / . (=kAsitaM) 183 namimo hara kiraayN| - (namAmo hara-kirAtam / / ) 166 hiae tthaai| ... ( hRdaye tiSThati) . 238 vis-tntu-pelvaannN| (=bisatantu pelavAnAm // ) 1. icchAmi paDikkamiuM pagAmasijjAe nigaamsijjaae| saMthArAubvaTTaNAe pariaTTaNAe AuNTaNAe // . AvazyakasUtre pratikramaNAdhyayale 2. annatya usasieNaM nisasieNaM khaasiennN.......|| iti Avazyaka sUtre kAyotsargAdhyayane Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya - [ dvitIyaH. 246 jumhadamhapayaraNaM / (=yuSmadasmat prakaraNaM) 254 'duvAlasaGge iti aay| 266 mahaNNava smaashiyaa| ( - mahArNava-samAH sahadayAH / / ) 266 [ tAlA jAyanti guNA ] jAlA te sahiaehiM gheppNti|| [ ravikiraNANugahiAI honti kamalAI kamalAI // ] ( = tadA jAyante guNA: yadA te sahRdayaiH gRhyante ! ravikiraNAnugRhItAni bhavanti kamalAni kamalAni // ) 266 nisamaNuppiya-himassa hiaaN| ( = nizamanApita hRdayasya hRdayaM / / ) dvitIyapAdaH . sUtra 15 bhocA sayalaM picchiM vijja bujhA aNaNNayaggAmi cAuNa tavaM kAuM santI patto sivaM paramaM // A0 zrI devacandrasUrikRta zAMtinAtha caritre ( = bhuktvA, sakalAM pRthvI vidvAn buddhavA ananyakagAmI / tyaktvA, tapaH kRtvA zAntiH prAptaH zivaM paramaM / / ) 40 vidd-kaa-niruuvirN| ( = vRddhakavinirUpitaM // ) 1. icceiyammi duvAlasaMge gnnipiddge.......|| iti zrI nandisUtre sUtra 115. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNAnAM sUciH [viralA jANaMti guNA, viralA picchaMti attaNo dose / - viralA parakajakaga, [ para dukkhe dukkhiA viralA // iti sampUrNa zlokaH / (=viralAH jAnanti guNAn, viralAH pazyaMti AtmanaH dossaan| viralAH parakArya karAH, paraduHkhe duHkhitA viralAH // ) 80 [sikaria-maNi a-muha-veviAI dhua-hattha siJjianvAiM] sikkhaMtu voDa(dra)hIo [kusumbha tumha psaaenn||] gAthA saptazatyAm 4-32 ( = sItkRtamaNitamukhavepitAni dhUtahastaziJjitavyAni / ___ zikSantAM kulabAlAH kusumbha yuSmatprasAdena / / ) 80 [te ciya dhaNNAM te ciya sappurisA te jiyantu jiy-loe|] . vodraha-drahammi paDiyA [ taraMti je ceva lIlAe // ] . paramAtma prakAze 2-117 ( =te caiva dhanyAH te caiva satpuruSAH te jIvantu jIvaloke / .. yauvana-drahe patitAH taranti ye caiva lIlayA // ) 67 malaya-sihara-kkhaNDaM / ..(malaya-zikhara-khaNDaM / 104 hayaM nANaM kiyA-hINaM [hayA anANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daDo dhAvamANo ya aMdhao // ] ___AvazyakaniyuktoH gAthA 101 (=hataM jJAnam kriyA-hInaM hatA ajJAnataH kriyaa| - pazyan paGaguH dagdhaH dhAvamAnazca andhaH // ) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 prAkRtavyAkaraNasya .. [ dvitIyaH - - 120 harae mhpunnddrie| ( = hrado mahApuNDarokaH / ) 126 ciMca vva kUra pikA / ( = ciJcA iva iSatpakvA / ) 143 tiricchi pecchai / ( = tiryak prekSate / ) 150 mahuravva pADaliutte pAsAyA / ( = mathurAvat pATaliputre prAsAdAH / / 155 surahi-jaleNa 'kaDuellaM / ( = surabhi-jalena kaDutailam / ) 164 [ sasimaUhapaDipellaNapakkhumaMtayaM, saMcaranta ] dharaNIhara pakkhunmatam / [ dhIraaM saimuhalaghaNa vijjantaaM, aDica valavANalapaavijjantaam // ] . setubandhe 2-24 ( = zazimayUkhaparipreraNaprakSamyatkaM, . . saMcaraddharaNIdharaprakSobhyamANam / dhairyakaM sadA mukharaghanapIyamAna, masthitaM ca vaDavAnalapratApyamAnam / ) 1. 'kaTu' zabdena atra rAjikA grAhyA ! 'rAI' iti bhASAyAm / kaTvakArye matsare ca dUSaNe ca kaTU rase / tikte priyaGa gusurabhikaTukArAjikAsvapi // ". . anekArthasaGgrahakoSe dvitIyakANr3e zloka 81 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNAnAM sUciH 164 duhibhae raam-hiaye| - duHkhitake rAmahRdayake.) 164 nijiAsodha-pallavilleNa / (- nirjitAzoka-pallavena / ) 168 snniymvguuddho| . (= zanaiH avagUDhaH) 174 mndrydd-prighttN| ( = mandarataTa-parighRSTam ) 174 tdias-nihaannngg| ( = taddivasanighRSTAnaGgaH) 174 sua-lakkhaNANusAreNa vakvantaresu a punno| ( = zruta-lakSaNAnusAreNa vAkyAntareSu ca punaH ) 176 taM tiasa bandimokkhaM [samatthatellokahiaprasalluddharaNam / suNaha aNurAaiNhaM sIAdukvakkhayaM dahamuhassa vaham // ] ___ setubandhe 1-12 . ( = taM tridazabandimokSaM samastatrailokyahRdayazalyoddharaNam / - zRNutAnurAgacihna sItAduHkhakSayaM dazamukhasya vadham / / ) 177 Ama bahalA vaNolI [muhalA jailarakuNo jalaM sisiram / aNNaNaI vi revAi taha vi annai guNA ke vi // ] gAthA saptazatyAm 6-78 ( = satyaM bahalA vanAlI mukharA jalaraGkavo jalaM ziziram / anyanadInAmapi revAyAstathApyanye guNAH ke'pi ) 1. rahekuH pkssivishessH|| Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prAkRtavyAkaraNasya [dvitIyaH. - 176 ai suSpaha paMsuli NIsahehiM aGgehiM puNarattaM / .. (= ayi svapiti pAMsulI nissahaiH aGa gaiH punaruktam ) 180 handicalaNe pao soNa mANio handi hujja ettaahe| . handi na hohI maNirI sA sijjaha handi tuha kajje / ) ( = handi caraNe nataH saH, na mAnitaH handi bhavet idAnIm / handi na bhaviSyati bhaNikA, sA khidhati handi tava kArye / / ) . 181 handa paloesu imaM / ( = handa pralokasva imAm ) 182 khIroo sesassa va nimmoo| ( = kSIrodaH zeSasya iva nirmokaH) 182 nIluppalamAlA iva / ( = nIlotpalamAlA iva ) 183 bhamara-ruaMjeNa kamala-vaNaM / ( = bhramara-rutaM tena kamalavanam ) 184 je cea maulaNaM loaNANaM / ( = yat caiva mukulanaM locanAnAm ) 184 aNubaddhaM taM cia kAmiNINaM / ( = anubaddhaM tadeva kAminInAm ) 184 te ciya dhannA te ccea sappurisA (te caiva dhanyAH te caiva satpuruSAH / ) .. paramAtmaprakAze 2-117 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] udAharaNAnAM sUciH 184 sa ca ya sveNa sa ca sIleNa / - ( = saH eva ca rUpeNa saH eva zIlena / ) 185 pale puriso dhaNaMjao khattiANaM / ( = bale puruSaH dhanaJjayaH kSatriyANAm / ) (kSatriyANAM madhye dhanaJjaya eva puruSaH) 186 kallaM kira khr-hiao| ( = kalyaM kila kharahRdayaH ) 186 evaM kila teNa siviNae bhnniaa| ( = evaM kila tena svapnake bhaNitA) 187 gavara piAI ci NivvaDanti / ( = kevalaM priyANi eva niSpatanti ) 188 vari ase rahu-vaiNA / ( = pazcAt ca tasya rghuptinaa|) 186 alAhi kiM vAieNa leheNa / . : ( = alam kiM vAcitena lekhena / ) 160 aNacintimamamuNantI / . ( = acintim ajaanto|) . 160 NAI karemi rosN| . ( = na karomi roSam ) 163 ghevve ci bhaye vevve ti vAraNe jUraNe avevve ti / uvAvirIi vi tuhaM vevve ti mayanchi kiNe // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya dvitIyaH ( = veve iti bhaye, vevve iti vAraNe; jUraNe (viSAde) ca vevve iti / ullApayantyA api tava, vevve iti mRgAkSi ! kiM jJeyam / ) 163 ki ullAventIe ua jUrantIe kiM nu bhIAe / ( = kim ullApayantyA uta jUryamANayA kiM nu bhotayA / uThavADiroe vevve iti tayA bhaNitaM na vismarAmaH // ) 164 vevve murandale vahasi pANi / , ( = vebve murundale ! (tvaM) vahasi pAnIyam / / ) 165 mAmi sarisakkharANavi / ( = sakhi ! sadRzAkSarANAmapi / ) 165 paNavaha mANassa hlaa| ' ( = praNamata mAnasya sakhi ! ) 165 hale hayAsassa. ( = sakhi ! hatAzasya ) . 165 sahi erisiJciya gai / ( = he sakhi ! IdRzI eva gtiH|) 166 de pasiya tAva sundari / .. ( = he sundarI ! prasIda tAvat ) 266 de Apasiya niyattasu / ( = he sakhi ! bAprasadya nivartasva / ) 1. atra hastalikhitAdarzaSu 'kiM nu' iti 'kiM tu' iti ca pAmdvayamupalabhyate / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] ' . udAharaNAnAM sUniH' 167 huM geha apaNo ciya / ( = huM gRhANa Atmana eva / ) 197 hu~ sAhasu samAvaM / ( = huM kathaya sadbhAvam / ) 167 hu~ nillaja smosr| (= huM nirlajja smpsr|) 198 taM pi hu acchinnasirI / ( = tvamapi hu acchinnazrIH / ) 198 taM khu sirIe rhssN| (= tat khudhiyAH rahasyam / ) 198 nahuNavaraM sNghiaa| ( = na hu NavaraM sNgRhiitaa|) 168 eaMkhu hasai / / (= sambhAvayAmi, etAM hasati / ) 198 jalaharo khu dhUmavaDalo . (= jaladharo vA dhUmapaTalo vaa|) 168 tarIna huNavara imaM / (= kevala milaM tarItuM na saMbhAvayAmi / ) 168 ko khu eso shsssiro| . :( = Azcaryam, ka eSaH shsrshiraaH|) 166 jamie mnni| ____(= U ki mayA bhaNitam / ) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prAkRtavyAkaraNasya [ dvitIyaH . 166 U kaha muNiA ahayaM / (= U kathaM jJAtA ahaM / ) 169 U kena na vinnnnaayN| ... ( = U kena na vijJAtam / ) 200 thU nillajjo logo (= thU nirlajjaH lokaH 1.) 201 re hiaya maDaha-sariA' / ' ( = re hRdaya ! ). 201 are mae samaM mA karesu upahAsaM / . (= are mayA samaM mA kuru uphaasN|) 203 o avinny-tsille|| (= o avinayaparAyaNe / ) 203 o na mae chAyA ittiyAe / (= o na mama chAyA etAvatyAH / ) 203 o viraemi nahayale / ' (= o viracayAmi nabhastale / ) 1. 'maDahasariyA' ityasya 'laghvI : saritA' 'laghvI mAlA' iti cArthadvayaM bhAti / yadi ca 'maDahasiriyA' iti pAThAntaraM svIkriyeta tadA 'laghvI zrIH' ityartho bhAti // 2. yadi 'chAyAittiyAe' iti eka padamatrAbhipretaM tadA 'namama chAyAvasyAH' ityartho'pi atra bhavet / / . . Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH / udAharaNAnAM sUciH - 204 avvoM dukkarakAraya, [puNo vi tanti karesi gamaNassa / - aja viNa honti saralA, veNIa taraGgiNo ciurA // ] __gAthA saptazatyAm 3-73 ( = anvo duSkarakArakaH punarapi cintAM karoSi gamanasya / adyApi na bhavati saralA veNyAstaraGgiNazcikurAH / ) 204 abhyo dalanti-hiyayaM / ( = abvo dalanti hRdayam / ) 204 anvo kimiNaM kimiNaM / ( anvo kimidaM ki midam / ) . 204 anvoha ranti hiayaM, taha vi na vesA havanti juvaINa / avvo kiMpi rahassaM, muNanti dhuttA jaNanmahiA / / . (= anvo haranti hRdayaM tathApi na dveSyA bhavanti yuvatInAm / . avvo kimapi rahasya jAnanti dhUrtAH jnaabhydhikaaH|) 204 avvo supahAyamiNaM, avvo ajamha sapphalaM jI / . . avvo aiammi tume, navaraM jai sA na jUrihiha / / . . (avvo suprabhAtamidam avvo adya asmAkam satphalaM jIvitam ... ..anvo atIte tvayi navaraM yadi sA na jUriSyate / / ) 204-- bhabyo na jAmi chettaM / (= anvo na yAmi kSetram / ) 2.4 bhavyo nAsenti dihiM, pulayaM vaDDhenti denti raNaraNayaM / ehi tasseSa guNA, te ciya avvo kaha Nu eaN|| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [dvitIyaH ( annAtA tasyeti guNAjaha kasa .(andho nAzayanti dhRti pulakaM vardhayanti dadati raNaraNakam / ___idAnIM tasyeti guNAH te eva avvo kathaM nu etat ? / / ) 204 anyo taha teNa kayA ahayaM jaha kassa sAhemi / (=abbo tathA tena kRtA ahaM yathA kasya kathayAmi / ) 205 ai diara kiNa pecchasi, [AyA ki muhA paloesi / jAAi vAhumUlammi, addhaandANaM parivADim // ] gAthA saptazatyAm 6-70 (=ayi devara ki na prekSase, AkAzaM ki mudhA pralokayasi / jAyAyAH bAhumUle'rdhacandrANAM paripATIm // ) 206 natthi vaNe jaM na dei vihi pariNAmo / . (- yad nAsti vaNe yad na dadAti vidhiprinnaamH|) 208 ammo kaha pArijA (= ammo kathaM pAryate / ) 206 visayaM visanti appaNo kamala-sarA / (= vizadaM bikasanti svayameva kamalasarAsi / ) 206 sayaM ceva muNasi karaNijja / (= svayameva jAnAsi karaNIyam / ) 211 upa nicala-nipphaMdA misiNI pami raha vlaayaa| nimmala-maragaya-mAyaNa-pariTTiA saha-suci dhva / / - gAthA saptazatyAm.1-4 (= pazya mizcalaniHspaidA visinIpatre rAmate blaakaa| mirmakamarakata-bhAsana-paristhitA zaGkhamuktiriva / / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] udAharaNAnAM sUciH - 212 iharA nIsAmannehiM / (= itarathA niHsaamaanyaiH|) 217 na uNA i acchiiii| (= na punaH akssiimi|) 217 geNhai re klmgovii| .. (= gRhAti re kmlmophii| ) tRtIya paadaa| 7 pacchehiM kayA kaahii| (= vRkSaH kRtA chaayaa|) 16 dia-bhUmisu daann-bloniaaii| (= dvija-bhUmisu dAnajalAdritAni / ) 38 jAi visuddheNa ph| (jAtivizuddhena prabho ! / ) 38 doNi pahU jialoe| (= dvau prabho jIva-loke / ) 65 tAlA jAyanti guNA, jAlA te sahibaehiM ceppati / ravikiraNANugahisAI, nti kamalAI kamalAI // ' ( = taDA jAyante puSAH yakSa te saharayara sAnte / . ravikiraNAnugRhItAni bhavanti kamalAni kamalani / ) 1. rasmatA // 166 vavRttI / mama 3365 pravRttI mamma zlokala pUrvA dhamevAsmAbhiH mudritaM kintu sampUrNo'ppasaM aneka prAktavyAkaraNasya / prAcIne hastalikhitAdarza kvacitU pratau vidyate / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 prAkRtavyAkaraNasya . | tRtIyaH 3 / 70 soai a NaM rghuvii| (= zocati ca taM rghuptiH|) 70 hatthunnAmiyamuhI NaM tiaddaa| (- hastonnAmitamukhI to trijttaa|) 70. to geNa karayalaTThiA / (= tataH tena krtlsthitaa|) 73 ahavAyaM kyko| (= athavA ayaM kRtakAryaH / ) 73 imiA vANiya dhuuaa| (= iyaM vaannijduhitaa|) 85 savvassa vi esa gii| (= sarvasya api eSA gatiH / ) 85 savvANa vi patthikANa esa mahI / (= sarveSAm api pArthivAnAm eSA mho|) 85 esa sahAo ciya sasaharasta / (= eSaH svabhAvaH eva zazadharasya / ) 87 aha moho para-guNa-lahuayAi / (= asau mohaH paraguNalaghutAyai / ) 87 ahaNe hiaeNa hasai mAruja tnno| (= asau tAn hRdayena hasati mAruta-tanayaH (hanumAn ) 138 [ tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa, suurgnnnriNdmhiass|] sImAdharassa vaMde [ papphoDia-moha-z2Alassa / / ] AvazyakasUtre zrutastave gAthA-2 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 . pAdaH ] . udAharaNAnAM sUciH (= tamastimira-paTala-vidhvaMsanaM suragaNa-narendra-mahitam / * sImAdharaM vande prasphoTita-mohajAlam / / ) 134 tissA muhassa bhrimo| (= tasyAH mukhaM smarAmaH / ) 134 [ saMjame suTTiappANaM, viSpamukkANa tAiNaM / ) . tesimeyamaNAinna, [ niggaMthANa mahesiNaM // ] dazavakAlikasUtre adhyayanaM 3 gAthA-1 (= saMyame susthitAtmabhiH vipramuktaH tAyibhiH / retadanAcaritam nirgranthaiH maharSibhiH // ) 134 iarAI jANa lahuakkharAI paayntmillshiyaann| (itarANi jAnIhi laghvakSarAMNi paadaantimshitebhyH|) 134 piDIe kes-maaro| (= pRSThyAM keshbhaarH|) 135 gAme vasAmi.nayare na yAmi / ... (= grAmaM vasAmi namaraM na yAmi / ) 125 mahavirIe maliAI / ..(- mayA vepasAnayA marditAni / ) 135 tisu tesu bakimA puhavI / -taiH tribhiH alaMkRtA pRthvii|) 155 bahujamaya rusiuM sakkaM / ... ( = bahuzAyaka ! roSituM zaknomi / ) 152 gabante kheM mehaa| (= marjanti mAkAze meghAH / ) . Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRyavyAkaraNasya ..... tRtIya 142 pIhante rakkhasANaM ca / (= bIbhyati rAkSasebhyaH ca / ) 142 uppajante kai-hiaya-sAyare kvv-rynnaaii| ... (= utpadyante kavi-hRdaya-sAMgare kAvyaratnAni / ) 142 doNi vi na pahuppire bAhU / (=dvau api na prabhavataH bAhU / ) 142 sUsaire gaam-cikhllii| = zuSyati grAmakardamaH / ) " 153 hAsAvio jaNo sAmalIe, [paDhama paramANAe / vallahavAeNa alaM, mama ti bahuso mantIe // - gAthA saptazatyAm 2-23 (=hAsito janaH zyAmayA prathama prsuurymaanyaa| vallabhavAdenAlaM mameti bahuzI bhaNansyA / / ) 162 devindo innmnpcii| uttarAdhyayanasUtre namipravajyAdhyayane (= devendraH idam abravIt / ) 176 jai hoja vnnnnnnijo| (= yadi abhaviSyat vrnnniiyH|) 180 hariNa-ThANe hariNaGka jai si hariNAhivaM nivesnto| na sahanto cipa to rAhu pariha se jiantassa // (= hariNasthAne hariNAGka ! yadi asi hariNAdhipaM nyavezayiSyaH / na asahiSyathAH eva tadA rAhuribhavaM tasya jIvataH // ) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] udAharaNAnAM sUciH caturtha pAda sUtra. sahahamANo jiivo| - zraddadhAnaH jIkaH / ) 23 dUmeha majma hiyayaM / / . (= dAvayati mama hRdayam / ) 78 mahamahaha mAlaI gndho| (= prasarati maaltiigndhH|) 157 kelipasase vibhambhai / (= keliprasaraH vijRmbhte|). 220 vaDDA pvyklylo| ( vardhate pvlg-klklH|) 220 parivaha lAyaNaM / . (= parivardhate lAvaNyaM / ) 224 savvaGga sijiroe| (srvaanggsvednshiilaayaaH|) - 260 tadoM parida-patikSaNaM mArudiNA mntido| . . (tataH pUrita-pratijJena mArutino mantritaH / ) 260 tadhA karedha jadhA tassa rAiNo aNukampaNIyA bhomi / (= tathA kuru yathA tasya rajaH aNukampanIyo bhavAmi / ) 1. tulA "taMjai vo aNumadaM tA saMha vagRha jaha tassa rAha siNo aNukampa. NijjA homi" iti abhijJAnazAkuntale tRtIye'r3ake pR064| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prAkRtavyAkaraNasya [caturthaH 260 asNbhaavid-skaarN| (= asaMbhAvita-satkAram / ) 260 halA sauntale / abhijJAnazAkuntale prathame'ke pR0 38 (= hai. zakuntale ) 264 bhayavaM kusumAyuha / ( = bhagavan kusumAyudha ! ) 264 bhayavaM titthaM pvtteh| . kalpasUtre paJcamevyAlyAne (= bhagavan tIrtha pravarttaya / ) 264 sayala loa-anteAri bhayava hudavaha / (= sakala-lokAntazcArin bhagavan hutavaha !) 265 kiM ettha bhavaM hidayeNa cintedi / (= kim atrabhavAn hRdayena cintayati ? ) 265 edu bhavaM / abhijJAnazAkuntale dvitIye'ke pR0 66 (= etu bhavAn / ) 265 samaNe bhagavaM mahAvIre / - kalpasUtre sU0 1 (= zramaNaH bhagavAn mhaaviirH|) 265 pajalido bhaya hudaasnno| (= prajvalitaH bhagavAna hutaashnH| ) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] . udAharaNAnAM sUciH 265 maghavaM paagsaasnne| (= maghavA paakshaasnH|) .265 saMpAima siiso| (= saMpAditavAn ziSyaH / ) '266 ayyautta payyAkulIkadamhi / (= mAryaputra paryAkulIkRtA masmi / ) 270. apuravaM nADayaM / (= apUrva nATakam / ) 270 apurvaagdN| :... ( apurvAgatam / ) 277 anantarakaraNIyaM dANiM ANavedu ayyo| abhijJAnazAkuntale prathame'ke pR0 10 ....(= anantarakaraNIyaM idAnIm AjJApayatu bhaaryH|) .277 annaM dANi bohiN| (= anyAm idAnIm bodhim / ) 278 tA jAva pvisaami| - .. (= tasmAd yAvat pravizAmi / ) 278 tA alaM ediNA mANeNa / (-tasmAt alaM. etena mAnena / ) 180 mama vyeva bmbhnnss| ..... mama eva brAhmaNasya / ). . 280 so syeva eso| / ..... (8. saH eva. essH| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prAkRtavyAkaraNasya [caturthaH . . 282 hImANahe jIvanta-vacchA me jagaNI / .. ( = AzcaryaM yat jIvadvatsA me janano / ) 282 hImANahe palissantA hage edeNa niyavidhiNo dudhavasideNa / . (=duHkhaM yat parizrAntA bayam etena vijavidheH durvyavasitena / ) 283 NaM ayyamissehiM puDhacaM yayeva ANataM / ___ abhijJAnazAkuntale prathamer3ake pR. 13 (= nanu AryamitraiH prathamam eva AjJaptam / ) 283 NaM bhavaM me aggado caladi / . abhijJAnazAkuntale dvitIye'ke pR. 66 (= nanu bhavAn mama agrataH calati / ) . 284 ammahe eAe summilAe supaligaDhido bhavaM / (harSaH yat etasyAM sumilAyAM suparigRddhaH bhavAn / ) 285 hIhI bho saMpannAH maNoradhA piyavayassassa / (=harSaH yat saMpannAH manorathAH priyavayasyasya / ) 287 kayare aagcchh| ( = kataraH Agacchati / ) 287 se tArise dukkhasahe jidie, [suraNa jutte amame akiNcnne| virAyaI kammaghaNammi avagae kasiNakamakuDAMgameva cNdime|| dazavaikAlikasUtre'STame AcArapraNidhyadhyayane gA. 63 (=sa tAdRzo duHkhasaho jitendriyaH zrutena dhukto'mmii'kinH| virAjati karmaghane apagate kRtsnAbhrapuTAgame iva cndrmaaH| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNAnAM sUciH 288 lahaMza-vaza-namila-zula-zila-vialida mandAla ..... lAyidahi yuge| pIta-piNe pakkhAlahuH mama zayalamavayya-yambAlaM // ( = rabhasa-vaza-namra-sura-ziraH vicalita-mandAra . ., rAjitAMghri-yugaH / . vIramAnaH prAkama mama sakala-mabaha-jambAlam / ) 212 apaye kila pilyAhale bAgade / - (ayaM kila vidyAdharaH aagtH|) / 266 hage na elizAha kammAha kaalii| (= ahaM na idRzasya karmaNaH kArI (krtaa)| ) 266 bhagadattazoNidAha kumme| . (= bhagadattazoNitasya kumbhaH / ) 296 bhImazeNAsa pavAdo hiNDIadi / (- bhImasenasya pazcAt hiNDyate / ) 266 hiDimbAe ghaDukkaya zoke Na uvazamadi / (= hiDimbAyAH ghaTotkaca-zoko na upazAmyati / ) 301 hage zakAvadAlatista-NivAzI dhIvale / ( = ahaM zakrAvatAra tIrthanivAsI dhiivrH|) 301 hage sNpttaa| (= vayaM saMprAptAH / ) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH 302 pavizad Avutte shaami-pshaadaay| . abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR. 15 . (= pravizatu bhaginIpatiH svAmiprasAdAya / ) 302 ale ki eze mahande klyle| ( = are kim eSa mahAn kalakalaH ! ) 302 mAledha vA dhaledha vA ayaM vAva se Agame / abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR. 184 (= mArayata vA dharata vA ayaM tAvat tasya bhAgamaH / ) 302 bho kaThaghuiA? (= bho kaJcukin ?) 302 edu bhvN| dRzyatAm sUtra-265 / / ( = etu bhavAn / ). 302 zamaNe bhayavaM mhaaviile| . dRzyatAm sUtra-265.... . (- zramaNaH bhagavAn mhaaviirH|) 302 bhayavaM kadante ye appaNo pa-kaM ujhiya palassa pakaM prmaannii-kleshi| (= bhagavAn kRtAntaH ya AtmanaH pakSaM ujjhitvA parasya pakSaM pramANIkaroSi / ' 203 ayya ! eze khukumAle malayakedu / (= Arya ! eSaH khalu kumAraH mlyketuH|) 1. atra 'pamANI kaledi' (pramANI karoti) iti pATho'smanyA samIcInaH pratibhAti // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAdaH / udAharaNAnAM sUciA __ 3.2 bane kumbhilA' kdhehi| abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR0 181 (= are kumbhira ! kathaya / ) 302 bhozalapa ayyA ozaladha / (= apasarata AryAH ! apasarata / ) 302 kiM khu zobhaNe bahmaNe zitti kaliya lA paliggahe dinnnne| . abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR0 182 (= kiM lukha zobhanaH brAhmaNa basi iti kRtvA rAjJA parigraho dattaH / 302 amala-kazaMpirikhaduido yyeva Agazcadi / (= amAtya rAkSasaM prekSitum ita eva Agacchati / ) 302 bale ki eze mahande kalayale shunniiyde| : 4. (bare kim eSaH mahAn kalakalaH zrUyate / ) 302 vA kahiM nu gade luhilappie bhvissidi| .. (tasmAt kutra nu gataH rudhirapriyo bhvissytti|| 3.2 vaha pi bhAgulAyaNAdo muhaM pAvemi / / (= ahamapi bhAgurAyaNAd mudrAM prApnomi / ) .. 1. atra abhijJAnazAkuntale 'kumbhIlayA' iti pAThaH, tasya ca tatra 'kummAraka !' ( = caura ! ) ityarthaH / / 2 parigrahaH strI ityarthaH / / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ... prAkRtavyAkaraNasya ' [ caturthaH 302 zuNadha vANiM hage zakkAvayAlatista-NivAzI ghiivle.| (= zRNuta idAnIm, ahaM zakrAvatAratIrthanivAsI dhIvaraH) __ abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR0 182 3.2 tA yAva pvishaami| __( = tasmAt yAvat pravizAmi / 302 yuttaM NimA ( = yuktama idam / ) 302 zAlizaM nnirm| ( = sadRzam im ) . 302 hImANahe jIvanta-vazcA meM jaNI / udAttarAyave (=vismayaH-jIvadvatsA me jnnii| ).. 302 hImANahe patisattA hage ereNa miya-vidhiyo duvvvshidenn| vikraantbhiime| (= vismayaH-parizrAntAH vayam etena nirjIvaH durvyavasitena / ) 302 NaM avazalopazappaNIyA ddaavaanno| . . abhijJAnazAkuntale SaSThe'ke pR. 185 (= nanu avasaropasarpaNIyA rAjAnaH / ) 1. atra abhijJAnazAkuntale 'suNadha dANi / hage zakkAvadAlabhantarAlavAzI dhIvale' (= zRNutedAnIm, ahaM zakrAvatArAbhyantasalavAsI dhIvaraH ) iti paatthH|| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] ... udAharaNAnAM sUciH.. 33 302 ammahe eAe zubhimalAe zupaligaDhide bhavaM / - (= harSaH-etasyAM sumilAyAM suparigRddho bhavAn / ) 302 hohI saMpannA me manoladhA piyavayassassa / ( = harSaH-saMpannA mama manorathAH priyavayasyasya / ) 36. kiMpi kiMpi hitapake asthaM cintayamAnI / (= kimapi kimapi hRdayake artha cintymaanaa|) 316 pradhumataMsane savvassa yyeva saMmAnaM kiirte| (= prathamadarzane sarvasya eva sanmAnaM kriyate / ) 320 taM taddhana cintitaM rA kA esA havezya / .. (= tAM dRSTvA cintitaM rAjJA kA eSA bhaviSyati / ) 321 tAva ca tIe turAto yyeva tiho| - (= tAvaca tayA dUrAdeva dRssttH|) 322 tattha ca nena katasinAnena / ... (= tatra ca tena kRtsnaan|) 322 pUjito ca nAe pAtaggakusumappatAnena / (= pUjitazca tayA pAdAgrakusumapradAnena / ) 322 evaM cintayanto gato so tAe samIpaM / (= evaM cintayan gataH saH tasyAH samIpam / ) .. 323. adha sasarIro bhagavaM makaradhajo ettha paribhamanto hveyy| (= adha sazarIro bhagavAn makaradhvajaH atra paribhraman bhaviSyati / ) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prAkRtavyAkaraNasya [caturthaH 323 evaMvidhAe bhagavatIe kacaM tApasavesagahanaM krt| ( = evaMvidhayA bhagavatyA kathaM tApasavezagrahaNaM kRtam / ) 323 etisaM atiTTapUravaM mahAdhanaM tddhn| (= IdRzam adRSTapUrvaM mahAdhanaM dRSTvA / ) 323 bhagavaM yati maM varaM prayacchasi / (= bhagavan ! yadi mama varaM prayacchasi / ) 323 rAjaM ca dAva loke / / (= he rAjan ! ca tAvat loke / ) 323 tAva ca tIe turAto yyeva tiTTho so AgacchamAnI raajaa| (= tAvacca tayA dUrAd eva dRSTaH sa Agaccham raajaa|) 324 sgr-putt-vcnN| ( = sagaraputra vacanaM / ) 324 vijayasenena lapitaM / : ( = vajayasenena lapitaM / ) 326 panamatha panaya pakupita-golI-calanagga-lagga-pativimba / tasasu nakha-tappanesu ekAtasa-tanu-yala-luI // . bRhatkathAyAm' (= praNamata-praNaya-prakupita-gaurI-caraNAgra-lagnapratibimbam / dazasu nakhadarpaNesu ekAdaza-tanudharaM rudram / ) 1. mahAkavinA guNADhyena paizAcIbhASAyAm viracitAyA bRhatkathAyA / maGgalAcaraNe'yaM zlokaH iti bhojaviracitasya sarasvatIkaNThAbharaNa Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH 1 udAharaNAnAM sUciH 326 naccaMtassa ya lIlA-pAtukkhevena kampitA vasuthA / ucchallanti samuddA sailA nipatanti taM halaM namatha // ( = nRtyatazca lIlA-pAdotkSepeNa kampitA vasudhA / . ucchalanti samudrAH zailAH nipatanti taM haraM namata // ) vyAkaraNasya AjaDaviracitAyAM prAcInAyAM vyAkhyAyAM nirdiSTam ! tathAhi "nAtyuttama-pAtra prayojyA paizAcI zuddhA, yathA-panamata"......"luddam // " iti sarasvatI kaNThAbharaNe vidyate / asya vyAkhyAyAm bRhatkathAyAmAdinamaskAro'yam / atra paizAcI bhASA iti AjaDena uktam / AjaDena viraciteyaM vyAkhyA aNahilapurapattane (pATaNanagare) zrI hemacandrAcAryajJAnamandire vidyate // 44. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cirantanamunipraNItA AcAryazrIhemacandramariviracitazabdAnuzAsanasyASTamAdhyAye caturthe pAde apabhraMzabhASAnuzAsanaprastAvodAhRta* dodhakavRttiH * Wan sUtra- .. . 330 DhollA sAmalA, dhaNa campAvaNNI / 'nAi suvaNNareha, kasavaTTai diNNI // 1 // ' _ 'DhollA' nAyaka: 'sAmalA' zyAmalaH, 'dhaNa' priyA 'campANNo ' campakavarNA, 'nAi' ivArthe, 'suvaNNareha' suvarNarekhA 'kasavaTTai' kaSapaTTake 'diNNI' dattA iva / viparIta ratAvetadupamAnaM saMbhAvyate // 1 // 330 DhollA maI tuhuM vAriyA, mA kuru dIhA mANu / niddae gamihI rattaDI,daDavaDa hoi vihANu // 2 // - 1. prAkRtavyAkaraNavRttau udAhRtAnAM dodhakAnAmarthApekSayA zabdApekSayA vA kvacid granthAntaraiH kathaJcit sAmyaM dRzyate tadatra tulArupeNa upnysyte| maragaya-vannaha piyaha uri, piya caMpaya-paha-deha / kasavaTTai diniya sarai, nAi suvaNNaha reha // kumArapAlapratibodhe pR0.108 2. de suyaNu pasiya eNhiM puNo, bi sulahAI ruusiavvaaii| esA mayacchi maalaMchaNujjalA galai chaNa-rAi . . gAthAsaptazatyAm 5-66 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dodhakavRttiH 37 'DhollA' ! he nAyaka ! 'maI' mayA 'tuhuM' tvaM 'vAriyA' vAritaH, 'dIhA' dIrgha 'mANu' mAnaM mA kuru, 'niddae' nidrayA 'gamihI' gamiSyati 'rattaDI' satriH, 'daDavaha zIghra hoi' bhavati vihANu' prabhAtam // 2 // 330 biTTIe mai bhaNiya tuhuM, mA karu vaGkI ditttthi|| putti sakaNNI bhalli jivaM, mArai himai paiTThi // 3 // ' 'biTTIe' ! he putrike ! 'mai' mayA 'tuhu~' tvaM 'bhaNiya' bhaNitA, mA kuru 'vo' vakrAM 'diTThI' dRSTim / 'putti' ! he patrike ! 'sakaNNI' sakarNA 'bhalli' 'jiva' iva iyama / (tava dRSTi:) 'mAraI' mArayati / 'hiai' hRdaye 'paiTTi' prvissttaa.|| 3 / / 330 ei ti ghoDA eha thali, ei ti nisimA khagga / etthu muNisima jANIai, jo navi vAlai vagga // 4 // 'ei' ete 'ti' te 'ghoDA' ghoTakAH, 'eha' eSA sA 'thali' sthalI 'ei' ete 'ti' te 'nisiA' nizitAH 'khagga' khaGgAH, 'etthu atra muNisima' manuSyatvaM 'jANIbhAi' jJAyate, 'jo' yaH 'mavi' naiva vAlai' vAlayati 'vaggaM valgAm / / 4 / / 331 dahamuhu bhuvaNa-bhayaMkara, tosia-saMkara Niggau raha-vari caDiau / 3. kassa na bhidai hiyayaM aNaMga-sara-dhoraNi vva nivddtii| vAlAe valiya-loyaNa-phuraMta-mayaNAlasA diTThi // 1. asmin manuSyatvaM pauruSatvaM vartate, yaH pUrvaM sainyaM dRSTvA svasyAzvasya palgAM na vAlayati, na pazvAnivartata ityarthaH / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 prAkRtavyAkaraNasya caumuha chaMmuhu bhAivi ekkAhiM lAivi NAvai daiveM ghaDiau // 5 // ... 'dahamuhu' dazamukha : 'bhuvaNa-bhayaMkaru' bhuvanabhayaMkara: 'tosiasaMkaru' toSitazaMkara:-pUjitazaMkaraH 'Niggau' nirgataH 'raha-vari' rathavare 'caDiau' cttitH| 'NAvaI' ivArthaH, utprekSyate ityarthaH / 'caumuhu' caturmukhaM brahmANa 'chaMmuhu' SaNmukhaM kArtikeyaM 'jhAivi' dhyAtvA 'ekkahi' ekasmin rAvaNe 'lAivi' lagitvA, ko'rthaH etaddvayamapi ekIkRtya rAvaNo 'ghaDiau' ghaTitaH nirmitaH 'daive' devena, dazamukhatvA dityarthaH / / 5 / / 332 agaliya-neha-nivaTTAhaM, jomaNa-lakkhuvi jAu / varisasaeNavi jo milai, sahi sokkhahaM so ThAu / / 6 / / ___'agaliyaneha'. agalitasnehAH 'nivaTTAha' nivRttA valitAH teSAm 'joaNa-lavakhuvi' yojanalakSamapi 'jAu' yAtvA 'varisasaeNavi' varSazatenApi 'jo' yo 'milaI' milati 'sahi' he sakhi ! saukhyAnAM sa pRSThagantA sthAnaM teSAM prAgvatitAnAmityarthaH / / 6 / / 332 aMgahiM aMgu na miliu hali, ahareM aharu na pattu / pia joaMtihe muha-kamalu, emvai surau samattu / / 7 / / ___ 'aMgahi' aGa gairaGgana militam, he sakhi ! adhareNa, adharo na prAptaH, priyasya mukhakamalaM pazyantyA. evaM surataM samAptam / atirasAtirekAtsaMbhogAtpUrvameva drAva iti bhAvaH // 7 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dodhakavRttiH 39 - 333 je mahu diNNA diahaDA, daieM pavasaMteNa / tANa gaNaMtie aMguli u, jajjariAu naheNa ||8|' . je mahutti ye mama dattA divasA dayitena pravasatA calatA . satA, tAn divasAn gaNayantyA mamAGa gulyo jarjaritA nakhena / dayitoktadinAnAM vAraMvArmaGa guloparvabhirguNanA dityarthaH // 8 // 334 sAyaru uppari taNu dharai, tali ghallai rayaNAI / sAmi subhiccuvi pariharai, sammANei khalAI // 9 // ' 'sAyaru' sAgaraH tRNAni upari dharati, tale kSipati ratnAni / svAmI subhRtyamapi pariharati, sAnmAnayati khalAn durjanAn / / 6 / / 335 guNahi na saMpai kitti para, phala lihiA bhuMjanti / kesari na lahai boDDiavi, gaya lakkhehi gheppanti / / 10 // __ 'guNahiM gaNairna saMpadaH, paraM kotirbhavatu / jIvAH phalAni likhitAni, lalATapaTTikAyAmiti gamyate, bhunanti / dRSTAntayati-kesarI kapadikAmapi na labhate, gajAstu lakSaguhyante / / 10 // 336 vacchahe gRhai phailaI jaNu. kaDu-pallava vajjei / .tovi mahadumu suaNu jivaM, te ucchaMgi dhareiM // 11 // 1. hatthesu aM pAesu a aMguligaNaNAi aigaA diahA / eNhi uNa keNa gaNijjau tti bhaNiu ruai muddhA / / gAthAsaptazatyAm 4-7 1. ekkai vanna vasaMtaDA, evvaDa aMtara kAi / siMdha kavaDDI nA. lahai, gayavara lakkha vikAi // rAjasthAnI dohA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prAkRtavyAkaraNasya 'vacchahe' jano vRkSAt phalAni. grahAMti, kaTupallavAni varjayati, tathApi mahAdrumastAn pallavAn utsaGage dharati, ka iva ? yathA sujanaH kaTupallavaprAyAnapi janAn dharati na tu tiraskarotItyarthaH // 11 // 337 dUruDDANe paDiu khalu, appaNu jaNu mArei / jiha giri-siGga paDiA sila, annuvi cUru karei / / 12 / / dUroDDonena dUragamanena patitaH khalo durjana AtmAnaM janaM ca mArayati / dRSTAntamAha-yathA girizRGa gebhyaH patitA zilA AtmAnamanyamapi patanasthAnasthaM cuurnniikrotiityrthH||12|| 338 jo guNa govai appaNA, payaDA karai parassu / _tasu hauM kali-jugi dullahaho bali kijjauM suaNassu // 13 // ya AtmIyaguNAn gopayati, parasya guNAn prakaTAn karoti, ahaM tasya kaliyuge durlabhasya svajanasya sajjanasya vA bali-pUjAM kriye? (karomi) iti bhAvaH / / 13 // 339 taNahaM taijjI bhaMgi navi, teM avaDa-yaDi vasanti / aha jaNu laggivi uttarai, aha saha saI majjati / / 14 / / taNahaM' tRNAnAM tRtIyA-bhaGgI nApi naiva tRtIyaH prakAroM'sti, tena kAraNena avaTataTe kUpataTe vasanti / atha yo janastRNAni lagitvA uttarati, atha iti athavA tRNAni janena saha svayaM majjanti / anyo'pi yaH prakAradvayaM kartu kAmo bhavati sa viSamasthAne vasati / prakAradvayaM kiM ? mriyate zatrunu vA jayati iti bhAvArthaH / / 14 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH 1 . ... dodhakavRtti.... 340 daivu ghaDAbai vaNi taruhuM, sauNihaM pkkphlaaii| so vari sukkhu paiThTha Navi, kahiM khala-vayaNAI // 15 // ' 'daivu' devaM vane tarUNAM patraphalAni zakunInAM pakSINAM kRte ghaTayati, tat saukhyaM varam, karNayoH praviSTAni khala vacanAni sukhaM naivetyarthaH / / 15 // 340 dhavalu visUrai sAmimaho, garumA bharu pikkhevi / hauM kiM na juttau duhuM disihi, khaNDaI doNi kerevi // 16 // dhavalo vRSabhaH dhaureyo viSIdati viSAdaM karoti / ki kRtvA ? svAmino gurubhAraM prekSya / kiM manasyacintayat ? ityAha-ahe ki na yojitaH ?, kva ?dvayodizoH, kiM kRtvA ? . dvau khaNDau kRtvetyarthaH / / 16 / / 341 girihe silAyalu tarahe phalu, gheppai nIsAvannu / gharu melleppiNu mANusahaM, to vi na rucai rannu / / 17 // niHsAmAnyaM sarvo'pi jano gRha muktvA gireH zilAtalaM : - gRhNAti, taroH phalaM gRhNAti, tato'pi manuSyANAmaraNyaM no . rocate ityarthaH // 17 // . . : 1. bari khajjai giri-kaMdari kse| - Nau dujjaNamauhAvaMphiyAI, dIsaMtu kalusa-bhAvaMkiyAI // mahApurANe 1 / 3 / 12-13 2. dodhako'yam upAdhyAya zrI vinayavijayaviracitAyAM kalpasUtraTIkAyAM subodhikAyAmamapi SaSThe vyAkhyAne zUlapaoNNiyakSapUrvajanmakathAyAm uddhRtaH // 3. vatthAI vaSakalAI vitthinna-silAyalAI sayaNIyaM / asaNaM jattha phalAiM taM rannaM kaha na ramaNIyaM / / jJAnapaJcamI kathAyAm 6151 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. prAkRtavyAkaraNasya . [ caturthaH 341 tarahuM vi vakkalu phalu muNi vi, parihaNu asaNu lahanti / sAmihuM ettiu aggalauM, Ayaru bhicca gRhanti / / 18 / / munayo'pi tarubhyo valkalaM parighAnaM phalamazanaM ca krameNa labhante, paraM svAmibhya iyadargalaM iyadadhikaM yabhRtyA AdaraM gRhNantItyarthaH / / 18 // 341 maha virala-pahAu ji kalihi Sammu // atha viralaprabhAvaH tucchaprabhAvaH ji-evArthe kaliyuge dhrmH|| 342 daieM pavasanteNa0 ( do 8) 'daieMti' pUrvavat / 343 aggieM unhau hoi jagu vAeM sIalu te / jo puNu aggi sIalA tasu uNhasaNu keveM // 19 // agninA jagaduSNaM bhavati, tathA vAtena zItalaM bhavati / ya: punaragniA zItalastasyoSNatvaM katham ? na kthmpiityrthH||19|| 343 vippisa-Arau jaivi piu, tovi taM ANahi ajju / aggiNa daDDA jaivi gharu, to teM aggi kajju / / 20 / ' he Arya ! he sakhi ! vipriyakArako'priyakArako yadyapi priyaH, tathApi tamAnaya, agninA dagdhaM yadyapi gRhaM, tato'pi tenAgniA saha kArya bhavet // 20 // .. 344 ei ti ghoDA eha thali0 / _ 'ei ti ghoDA' iti pUrvavat (do0 4) / 1. jeNa viNA Na jivijjai aNuNijjai so kyaavraahovi| . patte vi gayaradAhe bhaga kassa vallaho aggI // ra gAthAsaptazatyAm 2063 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH 344 jiva jiva nakima loaNahaM, Niru sAmali sikkhei / ti tivaM vammahu niaya-sara, khara-patthari tikkhei // 21 // ___yathA yathA zyAmalA strI locanAnAM nizcitaM vakratvaM zikSate, tathA tathA manmatho nijazarAn kharaprastare kaThora pASANe tIkSNAn karotItyarthaH // 21 // 345 saMgara-saehiM ju vaNNimai, devakhu amhArA kantu / aimattahaM cattaGakusahaM, gaya kumbhaI dArantu // 22 // he sakhIti gamyate, taM madIyaM kAntaM pazya, yaH saGagrAmazateSu varNyate, atimattAnAM tyaktAkuGazAnAM gajAnAM kummAna dArayantamityarthaH // 22 // 346 taruNaho taruNiho muNiu maI karahu ma appaho ghAu / / taruNaho he taruNAH, 'taruNiho' he taruNyaH ! jJAtvA mAM ___ Atmano ghAtaM mA kuruta // 347 guNAhaM na saMpai kitti para0 / ___'guNahiM iti' pUrvavat (do0 10 ) // 347 bhAIrahi nirva bhArai maggehi tihiMvi pytttti|. : 'bhAIrahi' bhAgorathI 'ji' yathA 'bhAraI' bharatasyeya miti bhAratI, 'tihiMvi' triSveva mArgeSu pravartate / / 348 aMguliu jajjariAu naheNa / _ 'aMguliu jajja0' iti pUrvavat ( do08)| 340 sundara-savvaGgAu vilAsiNIno pecchantANa / - sundaraM sarva aDagaM yAsAM tAH sundarasarvAGgA vilAsinyaH ..striyaH [tAH] pazyatAM puruSANAm / 349 nia-muha-karahiMvi muddha kara, andhArai pddipekkhi| sasi-maMDala-caMdimae puNa, kAI na dUre dekhii // 23 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya caturthaH - kAcinmugdhA strI nijamukhakara:-nijamukhakiraNarasvakAre 'kara' hastaM pratiprekSate-pazyati / zazimaNDalacandrikayA pUrNazazAGkamaNDalakAntyA dUre dUrasthe padAthe punaH kiM na pazyati, api tu pazyatyeva / / 23 // 349 jahiM maragaya-kantie sNbliaN|| / 'jahi' yathA 'maramayakantie' marakataratnakAntyA 'saMva, liyaM miSitam // . . . 35. tuccha-majmahe tuccha jaampirhe| __ tucchaccha-romAvalihe tuccha-rAya tucchayara-hAsahe piya-vayaNu alahantimahe tucchakAya-vammaha-nivAsahe / / 24 // bhannu ju tucchauM tahe SaNahe, taM akkhaNaha na jAi / kaTari thaNaMtaru muddhaDahe, je maNu viJNi mAi // 25 / / (yugmam) 'tuccharAgeti' nAyakasya dUtIkRtAmantraNaM, he tuccharAga! svalpo rAgaH sneho yasya nAyakasya sa tathA; tasyA nAyikAyAH anyadhattucchaM tadAkhyAtuM na.yAti, nAyikAyAH kiM. bhUtAyAH ? tucchamadhyAyAH, punaH kiM bhUtAyAH? tucchajalpana zIlAyAH, punaH kiM bhUtAyAH? tucchAccharomAvalyAH, punaH kiM bhUtAyAH ? tucchatarahAsAyAH, punaH kiM bhUtAyAH ? priyavacanamabhamAnAyAH, punaH kiM bhUtAyAH ? tucchakAyamanmathanivAsAyAH tucchakAye manmathanivAso yasyAH sA, tucchakAyatvaM bhartuvirahAta,'. 'kaTari'-ityAzcarye yena kAraNena 'muddhaDahe' mugdhAyAH stanAntaraM manovama'ni na mAti, stanayoratipInatvAda, antarasyAtitucchatvaM vaNitamityarthaH // 24 // // 25 / / yugmam // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH / dodhakavRtti 350 phoDenti je hiyaDauM appaNauM, tAhaM parAI kavaNa ghaNa / rakkhejjahu lomaho appaNA, bAlahe jAyA visama yaNa // 26 // __yo stanI AtmIyaM hRdayaM sphoTayataH, tayoH parakIyA ghRNA-dayA kA syAt / he lokAH ! AtmAnaM rakSata, yataH kAraNAt bAlAyAH viSamo stanI jAtosta ityarthaH / / 26 / / 351 bhallA humA. jU mAriA, bahiNi mahArA kantu / lajjejjaM tu vayaMsipahu, jai bhagnA gharu entu / / 27 / / he bhagini ! idaM bhavyaM bhUtaM, yanmadIyaH kAnto mAritaH / yadi bhagno gRhamaSyat tahi vayasyAmyo vayasyAnAM vA. sakhIbhyaH sakhInAM madhye mA lajjA prApsyamityarthaH // 27 // 352 vAyasu uDDAvantimae, piu viTThau sahasatti / maddhAvalayA mahihi gaya, addhA phuTTa taDatti / / 28 // . vAyasaM-kAkamuDDAyayantyA kayAcit striyA sahasatti priyo dRSTaH, iti hetoH 'addhA' iti addhaM valayAnAmasyAM pRthivyAM gataM, arddha sphuTaM, kathaM taDat iti yathA syAt / etAvatA arddha truTitvA bhUmau patitaM, ardhani valayAni - aditi kRtvA sphuTitAni ityarthaH // 28 // . 1. svakIyaM udaraM bhittvA nirgatI va pyossrau| parakIya-zarIrasya bhedane kA kRpAlutA // subhASitaratnabhANDAgAre pR. 256 zloka 264 2. kAga uDAvaNa dhaNa khar3I, AyA pIva bhaDakka / . AdhI cuDI kAma mala, zrAdhI gai baDakka // / / ... rAjasthAnI dohA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH 353 kamalaI mellavi ali-ulaI kari-gaNDAI mahanti / asulahamecchaNa jAhaM bhali, te Navi dUra gaNanti // 29 // alikulAni kamalAni muktvA karigaNDAni kaangkssnti| yeSAmasulabhaM-durlabhamiSitu bhali' kadAgraho bhavati te dUre nApi gaNayantItyarthaH / / 29 // 354 annu ju tucchauM tahe dhaNahe0 (do0 25) / . 'tahe' tasyAH "dhaNahe' striya anyat 'ju' yat 'tucchauM' tucchakaM asti / / . . , . 354 bhagga dekkhivi nimaya balu, balu pasariau parassu / ummillai sasi-reha jiva~, kari karavAlu piyassu / / 30 / / _ 'bhaggauM' he sakhIti gamyate, yathA dvitIyAditithau zazirekhA candrarekhA prakaTI bhavati, tathA priyasya kare haste karavAlaH khaGga 'ummillaI' shobhte| kiM kRtvA ? dRSTvA nijabalaM nijasainyaM bhagnakaM, punaH parasya zatroH 'balu' sainyaM prasRtakaM vistRtakamityarthaH / / 355 jahAM hontau Agado / tahAM hontau aagdo| kahAM hontau Agado / ___ 'jahAM' yasmAt 'hontau' bhavan 'Agado' AgataH / 'tahAM' tasmAt bhavan AgataH / 'kahAM' kasmAt bhavan AgataH / 356 jai taho tuTTau nehaDA, maI sahuM navi tila-tAra / taM kihe vaGa kehi loaNe hiM, joijjauM saya-vAra / / 31 / / he tilatAra ! tilavatsnigdhA tArA-kaninikA yasya sa, tasya sambodhanam, yadi tava sneho mayA saha nApi truTitaH, tat tasmAdahaM tvayA vakrAbhyAM locanAbhyAM zatavAraM vilokyata ityarthaH // 31 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH 357 jahiM kappijjai. sariNa saru, chijja i khaggiNa khaggu / tahi tehai bhaDa-ghaDa-nivahi, kantu payAsa i maggu // 35 // ___"yasmin 'kappijjaI' kartyate zareNa-bANena zaro-bANaH, yasmin khaGagena khaGgaH chidyate, 'tahi tasmim saGgAme 'tehai'tAdRze sthAne 'bhaDaghaDanivahi' bhaTAnAM subhaTAnAM yA ghaTAstAsAM nivahe, athavA bhaTalakSaNe ghaDanivahi vRkSamUlasamUhe (?) kAnto mArga prakAzayatItyarthaH / / 32 / / 357 ekkahi azvihiM sAvaNu, annahiM bhaddavau / mAhau mahiala-satthari, gaNDa-tyale sarau // 33 // anihiM gimha sahacchI-tila vaNi maggasiru / .. tahe muddhahe muha-paGkai, AvAsiu sisiru // 34 // ' (yugmm)| ...... tasyA mugdhAyA ekasminnakSiNi zrAvaNaH, anyasminnakSiNi bhAdrapadaH, ko bhAvaH ? yathA etau dvau mAsau srAviNau tathA'kSidvayamapi azrujalasrAMvitvAt mAsadvayatulyam / mahItalasrastare bhUtalasaMstArake mAdhavo vasantaH pallavamayatvAt / gaNDasthale zarat, tasyAH kAzakusumAdinA pANDutvAt / aGageSu grISmaH, tApabAhulyAt, sukhAsikA tilavane sukhAsikA sukhAvasthAnaM sA eva tilavanaM tasmin mArgazIrSaH, mArgazIrSe tilavamAnAmucchedaH syAt tathA sukhAvasthAnasyocchedaH / mukhapaGkaje zizira AvAsitaH, yathA zizire paGkajAnAM mlAnatvaM yathA mukhapaGkajasyApi / strINAM hi viyogAvasthAyAmetAni cihnAni syuH tenetyuktam // 33 // 34 // yugmam / / 357 hijaDA phuTTi taDatti kari, kAlakkheveM kAI / dekkhauM haya-vihi kahi, Thavai paI viNu dukkha-sayAI // 35 / / 1. sarasvatIkaNThAbhiraNe ayaM dodhakaH vartate, 276 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prAkRtaMvyAkaraNasya ... .. [caturthaH ___'hiaDA' he hRdaya ! traTaditi kRtvA sphuTa, kAlonakAlavilambena kim : pazyAmi, hatavidhiH 'paI viNu' mayA vinA duHkhazatAni kutra sthApayatItyarthaH / / 3 / / 350 kantu mahArau hali sahie, nicchadaM rUsai jAsu asthihiM sasthihiM hatyihiM vi, ThAuvi pheDai tAsu / / 36 / / he hale he sakhi ! madIyaH kAnto nizcayena yasya ruSyati tasya sthAnakaM spheTayati, kaiH ? 'artha:-dravyaiH zastraH, hastairapi / / 36 / / 358 jIviu kAsu na vallahauM dhaNu puNu kAsu na ichu|... .: doNNivi avasara-nivaDiai tiNa-sama gaNai visitt||37|| ... 'jIviu' jIvitaM kasya vallabhaM na syAt, dhanaM punaH .. kasyeSTaM na syAt, viziSTo manujo'vasare patite dve'pi . jIvitadhane tRNasameM gaNayati / / 37 / / / 356 jahe kerau, tahe kerasa, ko kerau / 'jahe' yasyAH 'kerau' sambandhI / 'tahe tasthA: 'kerau' sambandhI / 'kahe' kasyAH 'kerau' sambandhI / / .. 360 praGgaNi ciTThadi nAhu raNi karadi na bhrantri / praGgaNi' prAGgaNe gRhAGgaNe 'dhra' yaMH 'nAhu' nAthaH tiSThati, '' saH 'raNi' raNe, saMgrAme 'karadi' karoti yuddhAdi, 'nabhrantri' bhrAntirnAsti / taM bolliai ju nivvahai / 'taM' tad 'bollimai' kathyate, 'ju yat 'nivvahai' nirvAhyate / 361 imu kulu tuha taNauM / imu kulu dekcha / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ]. dodhakavRtti 'mu' idaM kulaM 'tuha' tava 'taNauM' sambandhi / 'ima' idaM kulaM pazya / 362 eha kumArI eho naru, ehu maNoraha-ThANu / ehau vaDha cintantAha, pacchai hoi vihANu / / 38 // 'eha' eSA kumArI, 'eho' eSaH, ahaM naraH, etanmanorathasthAnam, 'ehau~' ( etad ) IdRzaM cintayatAM 'vaDha' mUrkhANAM pazcAdvibhAtaM-prabhAtaM bhavati / / 38 / / 363 ei ti ghoDA eha thali / ei peccha / / 'eitti' (dohA) pUrvavat / / ei-etAn pazyetyarthaH / / 364 jai pucchaha ghara vaDDAI, to vaMDDA ghara oi / vihalia-jaNa-aMbbhuddharaNu, kantu kuDIrai joi // 39 / / ' kAcit strI pathikaM pratyAha,- yadi bRhanti gRhANi pRcchata, tato vRhanti 'oI' amUni-pratyakSopalabhyamAnAni gRhANi vartante / athavA dAmAdyabhilASIti zeSaH, tadA kuTIrake .. vihalitajanAmdhuddharaNaM kAntaM pazyetyarthaH / / 39 / / 365 prAyaiM loaho loaNaI, jAI saraI na bhanti / / appie diTThai mauliahiM, pie dii vihasantiH // 40 // 3 . . lokasyemAni locanAni jAti smaranti na bhrAntiH na sandehaH / apriye dRSTe sati 'mauliahiM' mukulitanti-maku. litAnIvAcarantItyarthaH / priye dRSTe sati vikasanti // 40 // 1. vihaluddharaNa-sahAvA hutti jaI ke vi sNppurisaa| gAthAsaptazatthAm 3-85 2. kilalitA te jamA vihvalitajanAstAn abhyuddharatIti vihvalita janAbhyuddharaNarastam / / .. 3. aipasaNNu, muhu hoi, saMbhAsaNu paDibajjai / pula bhaktara-gehu) jaNa-diThThie jANijjai / / / mahApurANe 6 / 5 / 13-14 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya . [ caturthaH 365 sosau ma sosau citra, umahI vaDavAnalassa ki teNa / jaM jalai jale jalaNo, pAeNa vi kiM na pajjattaM // 41 // 'cia' nizcayena udadhiH zuSyatu mA zuSyatu vA, tenasamudazopaNena samudrAzopaNena vA vaDavAnalasya kiM ? yaditi-kriyAvizeSaNam, yat jale jvalano jvalati, anena ... jalajvalanena tasya vaDavAnalasya kiM na paryAptam ? kiM na sRtam, api tu sarvamevetyarthaH / / 41 // : . 365 Ayaho daDa-kalebaraho, jaM vAhiu taM sAru / 'jai uTThabhai to kuhai, aha Dajjhai to chAru // 42 // ' . _ 'Ayaho' asya dagdhakalevarasya. yadvAhitaM tadeva sAram / maraNAnantaraM sviti zeSaH, yadi AcchAdyate sthApyate tadA kuthyati, atha dahyate tadA kSAro-bhasma syAt / / 42 / / 366 sAha vi lou taDaphaDai, vaDDattaNaho tnnenn| .. vaDDappaNu para pAviai, hatthe mokkalaDeNa / / 43 // 'sAhuvi' sarvo'pi lokaH 'taDaphaDaI' utsukI bhavati __AkulIbhavati / kimartha ? bRhattvasyArtham / paraM 'baDDappaNu' - bRhatvaM hastena mutkalena prApyate ityarthaH / ko bhAvaH ? - jamarmahatvaM tadA prApyate ceddAnAdiguNAH syurityarthaH // 43 // " 1. bali kiu mANusajammaDA dekkhaMtahaM para saar|| :: jai umbhAi to kuhai aha DajhAi to chAru // paramAtmaprakAze 2-147 2. sayalu vi ko vi taDapphaDai siddhattaNahu taNeNa / siddhattaNu paripAviai cittahaM NimmalaeNa // . bohApAhure dohA 88 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH . . 51 367 jai masu Avai dui gharu, kAI aho-muhu tujjha / ' . vayaNu ju khaNDai tau sahie, so piu hoi na majhu // 44 // ' he dUti ! sa yadi gahaM na 'Avai' Agacchati, tarhi tavAdhomukhaM kim ? / he sakhi ! yastava vacana khaNDayati sa mama priyo na bhavati ityarthaH // 44 / / 367 kAI na dUre dekkhai / / . 'kAI' kiM na dUre pazyati // 367 phoDinti je himaDauM appaDauM, tAhaM parAI kavaNa ghaNa / rakkhejjahu loaho appaNA, bAlahe jAyA visama thaNa / / 4 / / * vyAkhyA (do0.) puurvvt| ..... 367 supurisa kaMguhe aNuharahi, bhaNa kajjeM kvnnenn| ji jivaM vahutaNu lahahiM, tivaM tivaM navahiM sireNa / / 46 // - supuruSAH kaMgo:-dhAnyavizeSasya' anuharante-sadRzA bhavanti, bhaNa kathaya kena kAryeNa ? / ucyate, yathA yathA / bRhattvaM labhante, tathA tathA zirasA namantItyarthaH // 46 // 367 jai sasaNehI to muia, aha jIvai ninneha / bihiMvi payArehi gaia dhaNa, kiM gajjahi khala meha // 47 // 2 : kasyAzcid bhartA dezAntaraM gato'sti sa meghaM pratyAha, sA strI yadi sasnehA bhaviSyati tadA mRtA bhaviSyati, mama 1. jai so na ei gehaM, tA dUi ahomuhI tumaM kIsa / - so hohI majjha pio, jo tujjha na khaMDae dhayaNaM / vajjAlagne 417 2. kiM gatena yadi sA na jIvati, prANiti priyatamA tathApi kim / . . iti vIkSya nava meghamAlikAM, na prayAti pathikaH svamandiram // . .................... bhartRhari viracite zRGgArazatake 67 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya . [ caturthaH virahAt / atha jIvati tahi niHsnehA / dvAbhyAM sasnehaniHsnehalakSaNaprakArAbhyAM priyA gatikA gatA, tahi he khalamegha ! durjana megha ! tvaM kiM garjasi ityarthaH / / 47 / / 368 bhamaru ma ruNajhuNi raNNaDai, sA disi joi ma roi| sA mAlai desantaria, jasu suhaM marahi vimoi / / 48 / / ' he bhramara! tvamaraNye ma ruNajhuNi-zabda mA kuru, tAM dizaM vilokya mA rudihi, punaH sA mAlatI dezAntaritA, yasyA viyoge tvaM mriyase ityarthaH / / 48 // 369 tumhe tumhaiM jANa / / tumhe tumhaI pecchai / ___'tumhe' yUyaM jAnIta / yuSmAn pazyatu / 370 paI mukkAhaM vivarataru, phiTTai pattattaNaM na pattApaM / , buha puSSu chAyA jai honja, kahavi tA tehiM pattehiM // 49 // 'paI' tvayA. 'mukkAhaM' muktAnAM 'vivarataru' vayo vihaMgamAstairvaraH vivaraH evaM vidho vRkSaH tasya sambodhane he vivarasaro, athavA he varataro? tvayA muktAnAmapi patrANAM patratvaM na 'phiTTai' na yAti; punaryadi kathamapi tava chAyAzobhA hojja-abhaviSyat 'to' tAvat - 'tehiM pattehiti' taiH patrareva nAnyathetyarthaH / / 46 / / - 370 maha hiauM taI tAe tuhuM, sa vi anne vinaDijjai / pikAI karauM hauM,kAi tuhaM macche macchU gilijjai // 50 // kAcinnAyikA'nyAsanataM pati vakti-he priye ! mama 1. mAnai-virahe re taruNa-bhasala mA ruvasu nibbhrukknntth| vajjAlagge 241 2. sA sujjha vallahA, taM si majjha, veso si tIbha, tujjha ahaM / gAthAsaptazatyAm 2 / 26 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH hRdayaM tvayA gRhItamiti zeSaH / bayA tvaM gRhotaH / sA'pyanyenApi naTayate / he priya ! bahaM kiM karomi ? tvaM ki karoSi, ? matsyena matsyo gilyate ityarthaH / / 50 / / 370 paI mahaM behiMvi raNa-gayahiM, ko jayasiri takkei / kesahiM leppiNu jama-pariNi, bhaNa suhu ko thakkei / / 1 / / tvayi mayi ca dvayorapi raNagatayoH ko jayazriyaM tarkayati abhilaSati / ko yamagahiNI kezaH keppiNu' gRhotvA sukhaM yathA syAttathA 'thakkei' tiSThati tvaM bhaNa kathaya na ko'pItyarthaH / / 51 // 370 paI mellantihe mahu maraNu, maI mellantaho tujnu / sArasa jasu jo veggalA, sovi kRdantahI sajjhu / / 52 / / ___ strI kAcit kathayati sArasAnyoktyA svabhartAraM / he sArasa ! tvAM muJcantyA mama maraNam, mAM muJcatastava maraNam / yasya yo dUre se kRtAntasya yamasya sAdhyo bhavati, maraNaM prApnotItyarthaH / / 52 // 371 sumhehiM amhehiM jaM kiauM, diu~ bahumajaNeNa / : ta tevaDDauM samara-bharu, ninjiu ekka-khaNeNa // 53 / / yuSmAbhirasmAbhiyaMskRtaM sad bahukajamena dRSTam; ki kRtam ? sadAha-tattAvanmAnaH samarebharaH ekakSaNena nijita ityarthaH // 53 // 372 tau hontau AgadI / tujjha hontau aagdo| tudhra hontau aagdo| - 'tau' tvattaH 'hontau' bhavan-san mAgataH / 'tudhra' tvattaH bhavan AgataH / tujjha tvttH| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 prAkRtavyAkaraNasya [caturtha 372 tau guNa-saMpai tujma madi, tudhra aNuttara khanti / .. . . jai uppatti anna jaNa, mahi-maMDali khikkhanti / / 54 // . mahImaNDale'nye janA yadi upetya-tava pArve samAgatya tava guNasampadaM zikSante, tava mati zikSate, 'tughra' tava anuttarAM-pradhAnAM 'khaMti' kSamAM ca tadA varamiti gamyate ityarthaH / / 54 / / 373 tumhahaM hontau Agado / tumhahaM kerau dhaNu / 'tumhahaM' yuSmabhyaM bhavana san AgataH / yuSmAkaM 'kerau' sambandhi 'dhaNu' dhanam / . 375 tasu hauM kalijugi dullahaho0 ( dohA 13 ) . kaliyuge durlabhasya tasya narasyAham / 371 amhe thovA riu bahua, kAyara emva, bhaNanti / muddhi nihAlahi gayaNa-yalu, kai jaNa joNha karanti / / 55 / ' 'amhe' vayaM stokAH, 'riu' ripava: zatravo bahavaH pracuratarAH, 'emva' itthaM kAtarAH bhaNanti-paThanti / muddhi he mugdhe ! sundari ! gaganatalaM 'nihAlahi nibhAlaya vilokaya, 'kaI' kiyanto janAH 'joNha' jyotsnAM kurvanti ? ekazcandra evetyarthaH // 55 // . 376 ambaNu lAivi je gayA, pahima parAyA kevi / avasa na suahiM suhacchiahiM, jivaM amhaI tiva tevi // 56 / / 'ambaNu' mamatvaM 'lAivi' lagayitvA ke'pi parakIyAH paravazyA ye pathikA avazyaM na sumahiM' na svapanti 'suhacchi.1. amhe thor3A riu bahua, iu kAyara cintaMti / muddhi nihAlahi gayaNayalu, kai ujjou karaMti / / - kumArapAlapratiyothe. 257 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda: ] . bodhakavRttiH / ahiM' sukhAsikAyAM-zayyAyAm / yathA dhayaM tathA te'pi prathikAH / etAvatA yathA'smAkaM zayyAyAM svApo nAsti tathA teSAmapi nAsti, viyogitvAt / / 6 / / 377 maiM jANiuM piavirahiahaM, kavi ghara hoI vimAli / gavara miaMkudhi tiha tavai, jiha diNayaru khaya-gAli / / 57 / / ' he priye ? mayA jJAtaM virahitAnAM puruSANAM kApi dharA'valambanaM bhavati / kadA? vikaale-sndhyaakaale| etAvatA virahitAnAM navaraM-kevalaM 'miaMkuvi' mRgAko'pi 'tiha' tathA tapati, yathA 'khayagAli' kSayakAle kalpAntakAle diNa. yru-dinkrH|| 57 / / / 377 paI maI behivi raNa gayahi, / (dohA-52) ..maI mellantaho tujmu, / (dohA-53) . paiM maI0 ityAdi (do. pUrvavat,) maI mellaMtaho. iti - (do. pUrvavat,) 378 tumhehiM amheMhiM naM kiau0 (dohA-54 ) . 'tumhehiM ityAdi (do. pUrvavat) 379 mA hontau gado / majnu hontau gdo|| .. 'mahu' mattaH bhavanaH AgataH, majjhu-mattaH / / 379 mahu kantaho be dosar3A, helli ma jhasahi aalu| dentaho hauM para uvvarima, jujjantaho karavAlu // 5 // ... 'helli' he sakhi ! mama kAntasya dvau doSo staH, anarthakaM .. * mA jalpa / ko dvau doSau ? tadAha-eka stAvat dAnaM dadataH 1. ayaM zlokaH kumArapAla pratibodhe vartate // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH sAtA 'para' kevalamahamuddharitA, aparastAvat * yuddhayataH khaGgamuddharitamiti nindAstutirityarthaH / / 58 / / 379 jai bhaggA pArakkaDA, to sahi majhu pieNa // aha bhaggA bamhahaM taNA, to teM mAribaDeNa // 59 / / __ 'he sakhi? yadi parakIyA: bhagnAstato mama priyeNa, athAsmAkaM sambandhinazcedbhagnAstatastenama ma bharnA mArite. naivetyarthaH // 59 // . 382 mukha-kabari-bandha tahe soha dharahi, ___ naM malla-jujjha sasi rAhu karahiM / tahe sahahi kurala bhabhara-ula-tulia, naM timira Dimbha khelanti miligr||60|| tasyA mukhakavarIbandhI vadanaveNIbandhI zobhA dharataH 'na' utprekSyate zazirAhU mallayuddhaM kurutaH / tasyA kuralA:- kezAH zobhante, kimbhUtAH ? bhramarakulatulitA:- samAnAH, 'naM' utprekSyate timiraDimbhA:-aMdhakArabAlakA militvA krIDa ntItyarthaH // 6 // 383 bappIhA piu pija mAgavi, kittiu ahi yaas| tuha jali mahu pugu-vallahai, bihaMvi na pUrima Asa // 61 / / 1. nindAbhitA stutirityAzayaH / 2. jai bhaggA pArakkA to sakhi mujjhapiyeNa / jo bhagmA bamhegA to siMha, juAyaDeNa / / rAjasthAnI dohA 3. ghaNasAratArakhayaNAe mUDha-kusumoccayo nihura-mAro / * masi-rAhu-malla-jujhaM va daMsidameNa-nayagAe // . karpUramaMjamjAna 2-11 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH] . doDakattiH . . . 'vappIhA' he cAtaka ! piu piu iti bhaNitvA, strI"pakSe priyaH priyaH iti bhaNitvA 'kittiutti' kiyadvAraM tvaM 'ruahi' rodiSi / he hatAza ! taka jale-pAnIye punarmama - vallabhe-priye 'bihaMvi' dvayorapi AzA na pUritA // 61 // 383 bappIhA kAI bollieNa, nigSiNa vAraivAra / sAyari bhariai vimala-jali, lahahi na ekkaidhAra / / 62 / / bappIhA nigghiNa' he nirlajja cAtaka ! 'bAraivAra' vAraMvAraM 'bolliepa' kathitena 'kAI' kimasti / vimala jalena sAgare bhRte ekAmapi dhArAM na labhase ityarthaH / / 62 // : 383 AyahiM jammAhiM annahiM vi, gori su dijjahi kantu / gaya mattahaM cahUGa kusahaM, jo abhiDai hasantu // 63 / / ___ 'AyahiM ' asmin 'jammAhi' janmani banyasmi... napi mama mauri he pArvati! 'su' saH kAntaH dIyatAm / mattAnA-gajAnAM tyaktAGa kuzAnAM yo hasan san abhyeti sanmukhaM yAti // 6 // 384 bali anbhatyaNi mahumahaSu, lahuihUA soi / . jai icchahu vaDDattagauM, deha, ma maggahu koi / / 64 // : balirAjasya prArthane so'pi madhumathanaH nArAyaNaH .. laghukobhUtaH, ataH 'jai' yadi vRddhatvaM yUyamicchatha tadA dAnaM dadatha / 'ma maggahu' mA mArgayatha, kasyApi pArve mArgaNaM na kAryamiti bhAvaH // 64 / 385 vihi vinaDau pIDantu gaha, maM ghaNi karahi bisAu / saMghahakadAra vesa jivaM, chuDu agghai vavasAu // 65 // . . Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [caturthaH vidhirnaTatu, grahAH pIDayantu, he priye ! mA viSAdaM. kura, veSamiva sampadaM karSayAmi, athavA vezyAmiva kaSayAmi, yathA belyA dravyeNAkaSyaMte, 'chuDDa' yadi vyavasAya udyamo'rghati vidyate ('agghai' rAjate)tadA sampadaH sulabhA ityarthaH // 65 // 386 khagga-visAhiu jahiM lahahuM, piya tahiM desahiM jaahuN| ... raNa-dubhikkheM bhaggAI, viNu jujheM na valAhuM // 66 // he priye ! yasmin deze khaDgenApi sAdhitaM labhAmahe . tasmin deze yAmaH / vayaM raNadubhikSeNa bhagnA yuddhena vinA na valAmahe na rati prApnuma ityarthaH // 66 // :.. 387 kumAra sumari ma salla iu, saralA sAsa ma melli / kavala ji pAviya vihi-vasiNa, te carimANu ma melli // 67 // ' he kukhara ! mA smara sallakIH, saralAn dIrghAn niHzvAsAn mA munca, vidhivazena ye phavalAH prAptAstAn cara, mA mAnaM muJcetyarthaH // 67 / / 387 bhamarA etyu vi limbaDai, kevi diyahahA vilam / ghaNa-pattalu chAyA-bahulu, phullaha jAma kayambu // 68 / 2 he bhramara ! atrApi nimbe tAvat kati divasAn vilambasva, yAvat ghanapatravAn chAyA bahulA kadambaH praphulla. tItyarthaH / 68 // 387 priya emvahiM kare sellu, kari, chaDDahi tuhaM krvaalu| 5 kApAliya bappuDA, lehiM abhaggu kavAlu // 69 // . 1. mA sumarasu candaNa-pallAga, kari-NAha geha viNa-kavalaM / jaM baha pariNamai dasA, taM taha dhIrA paDicchaMti // banjAlagge 192 2. chappaya gamesu kAlaM vAsava-kusumAi tAva mA muysu| .. . manne jiyanto pecchasi paurA ritI vasaMtassa // banjAlagge 24 - - Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH / / dodhakavRttiA / he priye ! idAnIM zalyaM kuntaM kare kuru, tvaM karavAlaM . muJca, yena vagakAH kApAlikA yoginaH abhagnaM kapAlaM gRhanti / / 69 / / . . . 388 diahA janti jhaDappaDahiM, paDahiM maNoraha pacchi / jaM acchai taM mANiai, hosai karatu ma acchi // 7 // divasA vegairyAnti, manorathAH pazcAtpatanti, yadasti tanmAnyate, ko'rthaH-dIyate bhujyate / bhaviSyatIti kurvan mA 'acchi' mA Asva mA tiSThetyarthaH / / 70 // .... 386 santA bhoga ju pariharaDa, tasu kantaho bali kosu / tasu daiveNavi muNDiyauM, jasu khallihaDauM sIsu // 71 // yaH sato-vidyamAnAn bhogAn pariharati tasya kAntasya -- bali-pUjAM kriye (karomIti bhAvaH) / yasya zIrSa khalbATa tasya devenaiva guNDitam, ko bhAvaH ? yasya bhogA na santi sa tu svayameva tyajatItyarthaH // 7 // 389 bali kijjauM suaNassu0 / pUrvavat (dohA 13) . 360 ai tuMgattaNu jaM thaNahaM, so cheyau na hu laahu| . sahi jai kevai tuDi-vaseNa, ahari pahuccai nAhu // 72 // yat stanAnAM atituMgatvaM tacchedakaM na tu lAbhaH / he . sakhi ! yadi kathamapi truTivazena kAlavilambana nAtho'dhare prabhavati, anyathA na lagatyeva, stanayoratituGgatvAt // 72 // 391 bubaha suhAsiu kiMpi / ...... .. brata subhASitam kimapi // ........ . 1. saMtA visaya ju pariharai vali kijjauM hauM taasu| . . so daiveNa ji muNDiau sIsu khaDillala jAsu // paramAtmaprakAze 2-139 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 - - prAkRtamyAkaraNasya [ caturthaH .391 ittauM broppiNu sauNi ThiDa, puNu dUsAsaNu boppi| ..., to hauM jANau eho hari, jai mahu bhaggai broppi / / 73 / / - duryodhanoktiriyam-zakunirbhImamAtala iyad uktvA sthitaH, punardu: zAsana uktvA sthitaH, ahaM tatastahi jAne yadheSa harirmamAgre uktavA tiSThatItyarthaH // 73 // . 392 jai / vuppi / vuppiNu / vrajati jitvaa| 393 pssdi| pazyati / 364 paTha gaNheppiNu vratu vrataM gRhitvA ptth| 365 jita ti tikkhA levi kara, baha sasi chollijjantu / to jai gorihe muha-kamali, sarisima kAvi lahantu / / 74 / / ' yathA tathA zazI tIkSNAyudhAni lAtvA karAn yadyatakSiSyata, tato jagati mauryAH candrAnanAyAH mukhakamalena saha kAmapi sadRzatAmalapsyatetyarthaH // 74 // 365 cUDullau cuNNIhoisa, muddhi kavoli nihittu| sAsAnala-jAla-jhalakkimau, vAha-salila saMsittau / / 75 / / he mugdhe ! kapole nihitaH sthApita: cUTakacUrNIbhaviSyati / kimbhUtazcUTakaH ? shvaasaanljvaalaadgdhH| punaH 1, paNDuraM jaivi rajjae muhaM komalaGgi khddivaassenn| : dijjae puNa kavola-kajjalaM tA lahejna sasiko viDambaNaM / / kapUramajaryAna 3132 2. cuDau dhuNNIhoisai, muddhikaboli nihattu / sAsAnaliNa jhalakkiyA, kAhasalilasaMsita / / ... . .. ... .. kumArapAlapratiboSe pR0 105 mA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH 6. kiMbhUtaH ? vASpasalilasaMsikta ityarthaH / / 7 / / 395 abhaDa vaMciu be payaI, pemma nibattai jaaveN| savvAsaNa-riu-saMbhavaho, kara parimattA tAyeM // 76 / / dve pade ' manmaDa ' anuvrajya vaMcitvA vaMcito vA yAvat 'pemmu ' snehaM kazcitpumAn nirvatayati, athavA premazabdena priyA vAcyA abhedopacArAt, yathA premavatI tathA premApi - priyaa| priyamiti zeSaH, tAvat sarvAzanaripusambhavazcandraH sarvAzano vaizvAnaraH, tasyAgne ripuH sAgaraH tasmAt saMbhava utpattiryasyAsI, etAvatA candraH tasya karAH kiraNAH 'parimattAH' prasRtAH / etAvatA candrodgamane ubhayoH snehavRddhau gamanAgamanaM jAtam / / 76 // 395 himai khupakaI goraDI, gayagi dhuDakkai mehu / / vAsA-ratti-pavAsubaha, visamA saMkaMDu ehu // 7 // - gaurI strI hRdaye 'khuDukkai 'zalyAyate / medho gagane garjati / varSArAne pravAsino balitAnI pathikAnI viSama saGkaTametadityarthaH / / 77 // . 365 ammi pamohara vajamA, niccu je sammuha thanti / mahu kantaho samaraGgaNai, gaya-ghaDa bhajjiu janti / / 78 // strI kathayati-he amba ! mama payodharau vacasamau staH, ... yo nityametasya mama kAntasya sanmukho tiSThataH / etasyeti kasya ? yasyAne gajaghaTA; samarAGgaNe mahatvA yAntI tyarthaH // 7 // 395 putte jAeM, kavaNuH mugu, avaguNu kabaNu muenn| yA bappIkI muMhaDI, campijja i avareNa / / 79 / / . Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH jAtena putrega ko guNaH; mRtena putreNa ko'pyamuNaH / yena . putreNa sateti gamyate yA paitRkI bhUmiraparaNAkramyate gRhyataM ityarthaH // 79 // ' 365. taM tettiu jalu sAyaraho, so tevaDu vitthAru / ... . tisahe nivAraNa paluvi navi, para ghughuai asAru // 40 // .. : tattAvajjalam, sa tAvanmAtro vistAraH, paraM-kevalaM . tRSAyA nivAraNaM palamapi naiva syAditi zeSaH, asAraH san zabdAyate ityarthaH / / 80 // .. 366 jaM diTuuM soma-ggahaNu, asaihi hasiu nisNku| pia-mANusa-vicchoha-giligili rAhu mayaGa ku / / 1 // ___ yatsomagrahaNaM dRSTaM taniHzaGka yathA syAttathA'satIbhiH strIbhirhasitaH somH| he rAho ! priyANAmabhiSTAnAM manuSyANAM vikSobho viyogaH tasya 'garu' karaM (taM karotiti) mRgAGka gila gila tvaM bhakSaya bhakSaya ityathaH / / 81 / / 396 ammIeM satthAvatthehi sudhi cintijjai maannu| pie diDhe hallohaleNa, ko appANu // 42 // 'ammIe' he ambike ? he mAtaH ? svasthAvasthaiH svasthacittaiH 'sudhi' sukhena maano'hNkaarshcintyte| paraM priye'bhISTe dRSTe sati 'hallohaleNa' vyAkulatvenAtmAnaM kaH pumAn 'ceai' jAnAti // 2 // . 1. beTAM jAyAM kavaNa guNa avaguNa kavaNu mieNa / jAM ubhA ghara ApaNI gaMjIjaM avareNa // rAjasthAnI dohA 2. re re viDappa mA muyasu dujjaNaM gilasu puNimAyanda / ... .. .. vanjAlagge 483 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] . doSakavRttiH / 366 sabaSu kareppiNu kadhidu maI, tasu para sabhalau~ jammu / / jAsu na cAu na cArahaDi, naya pamhaTThau dhammu / / 83 // __ zapathaM kRtvA mayA kathitam, paraM-kevalaM tasya janma sephalam / yasya tyAgo na prabhraSTaH-na pramuSitaH dAna na gatam / yasya cArabhaTI na pramuSitAna bhraSTA zUravRttinaM gtaa| yesya varmo na pramuSito ne prabhraSTa ityarthaH / asyAparA vyAkhyA-'maI' mayA 'savadhu' zapathaM 'kareppiNa' kRtvA, kadhidu kathitam, 'tasu' tasya narasya 'para' paraM 'sabhalu' saphalaM 'jammu ' janma / yasya na cAu' apavyayo nAsti / yasya na 'cArahaDi' ArabhaTI-prakRti nAsti / na na 'dhamma' dharmaH 'pamhahuu' prabhraSTaH / / 83 // . . gili0 ityAdi pUrvavat (dohA 82) .. ekkahiM* ityAdi pUrvavat (dohA 32) / 366 jai kevai pAvosu piU, akilA kuDu kriisuN| pANIu navai sarAvi jivaM, sabAge paisotu / / 14 // strI kathayati-yadi kathaMcit priyaM prApsyAmi tahi akRtaM kautukaM kariSyAmi yathA nave zarAve- pAnIyaM sarvA hameNa pravizati, tathA sahi meNa pravekSyAmItyarthaH // 44 // 396 uma kaNimAta pakulliAsa, kavaNa kAnti-mayAtu / gaurI-vayaga-viNijjimaU, naM vaha vaNavAsu III tvaM pazya, kaNikAravRkSaH prakuhikata:, kimbhUtaH kAMcana.... kAntiprakAvaH / 'utprekSyategorIbadananitiH san ....bamavAvaM sevate ityarSaH // 85 : 567 tasupara sabala jammu : ityAdi pUrvavat (dohA 84) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH 368 jai kevaI pAnI piu0 . ityAdi pUrvavat (dohA 85). 368 jai bhaggA pArakkaDA to sahi majmu priyeNa ityAdi pUrvavat (dohA 60) 366 vAsu mahArisi eU bhaNai, jai suI-satyu pamANu / mAyahaM calaNa nabantAha, divi divi gaGgA-hANu // 86 // vyAso maharSiH etadbhaNati-yadi zrutizAstraM pramANam, tahi mAtRNAM jananInAM caraNo namatAM satA divase divase 'gaGgAsnAnamityarthaH // 86 // 399 bAsegavi mAraha-khambhi baddha / vyAsenApi mAratastambhe baddhAH // . . 400 anau karantaho purisaho Avai / _ anyAyaM kuvaMtaH puruSasya Apat-vipat AyAti / nyAyaM kurvataH pUruSasyadbhavati / / guNahiM na saMpayaM kitti para0 / iti pUrvavat // (dohA 10) 401 kema samappau durdU hiNu, kina rayaNo chuDu hoi / nava-vahu- daMsaNa-kAlasau, vahai maNoraha soi / / 47 // : duSTo dinaH kathaM samApyatAm / rAtri kathaM bhavati chuDu zIghram / so'pi navavadhUdarzanalAlasa evidhAmiti zeSaH, manorathAna vahatItyarphaH // 8 // *401 bo gorI-muha-nijjibAu, baddala lukku miyaMku / bannuvi jo parihaviya-taNu, so kivaM bhavei misaha ku||8|| .. 'o' sUcanAyAM gaurImukhavinijito mRgAko vAdale niliinaa| anyo'pi yaH paribhUtatanuH sa niHpAIkacaM . bhramatItyarthaH / / 865 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda: ) dodhakavRtti 401 bimbAhari taNu zyaNa-vaNu, kiha Thiu sirimANanda / niruvama rasu pieM piavi jaNu, sesaho diNNI mudda / / 89 / / he zrI Ananda ! athavA zrI AnandaM zobhAkaraM radanavaNaM dantavaNaM kathaM sthitam ? / kathamiti prazne / kva ? bimbAdhare, kasyAH ? tanvyAH striyAH / uttaraM dadAti-'jaNu' utprekSyate, priyeNAdharasya nirupama rasaM pItvA zeSarasasya mudrA dattetyarthaH / / 98 // 401 bhaNa sahi nihuauM te maI, jai piu diThu sadosu / jeba na. jANai majjha maNu, pakkhAvaDi* tAsu // 90 / / he sakhi ! mAM prati nibhRtaM channaM yathA syAttathA bhaNa kathaya, yadi tvayA priyaH sadoSo dRSTaH / tasyAnyatarasya pakSApatitaM pArve sthitaM mama mano yathA na jAnAti bharteti gamyate, mamAgre tvayA channaM vAcyamityarthaH / / 10 / / jiva jivaeN0-iti pUrvavat maiM jANiu0 ityAdi pUrva- vat ( do0.) 402 maI bhaNiau balirAya tuhuM, kehau maggaNa ehu| jehu tehu navi hoi vaDha, saI nArAyaNu ehu / / 11 / / he balirAja! mayA tvaM bhaNitaH, kIdRg ? mArgaNa eSaH / balirAi-yAhaga tAig na bhavati, re mUrkha ! IdRg svayaM nArAyaNa ityarthaH // 11 // 404 jai so ghaDadi prayAvadI, ketthuvi leppiNu sikkhu / jetthuvi tetthuvi etyu jagi, bhaNa to tahi sArikkhu // 92 / / ___yadi sa prajApatiH kutrApi zikSA lAtvA yatrApi tatrApi jagati ghaTayati, tahi bhaNa kathaya, tasyAH sAdRzyaM ko 'ghNttytiityrthH||12|| - ketthuvi0 ityAdi pUrvavad vyAkhyA / . Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH 406 jAma na nivaDai kuMbha-yaDi, sIha-caveDa caDakka / .tAma samattahaM mayagalahaM, pai-pai vajjai Dhakka / / 93 / / yAvat kumbhataTe siMha-capeTAcaTatkAro na nipatati, tAvat samastAnAM madakalAnAM gajAnAM pade pade DhakkA vAdyate ityarthaH / / 13 / / 406 tilahaM tilattaNu tAuM para, jAuM na neha galanti / nehi paNaTThai tejji tila, tila phiTTavi khala honti // 64 // ' paraM-kevalaM tilAnAM tilatvaM tAvat, yAvat sneho na galati / snehe pranaSTe ta eva tilAH tilAd bhraSTAH khalA bhavantItyarthaH // 64|| . 406 jAmahi visamI kajja-gai, jIvahaM majme ei / tAhiM acchau iyaru jaNu, suaNuvi antaru dei / / 15 / / yAvajjIvAnAM madhye viSamA kArya gatirAyAti tAbadAstAmitarajanaH, paraM svajano'Si antaraM dadAti pRSTha dadAtItyarthaH / / 9 / / jevaDu antara rAvaNa rAmahaM, tevar3a antaru paTTaNa gAmahUM / - 'jevaDu' yAvanmAnaM rAvaNarAmayorantaramasti, 'tevaDu' tAvanmAtraM antaraM grAmapaTTaNayoH samasti / / 409 te muggaDA harAvimA, je pariviTTA tAhaM / avaroppara joantAhaM, sAmiu gaMjiu jAhaM // 66 // 1. tAvacciya DhalahalayA jAvacciya nehapUriyasarIra / ..siddhatthA uNa cheyA nehavihUNA khalIhunti // vajjAlagge 556 : Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] .. dodhakavRttiH ye teSAM pariveSitAH te mudgAH hAritA mudhA jAtA:, 'yeSAM 'avaroppara' parasparaM joantAhaM (pazyatAm) yudhyatAM satAM svAmI gaJjita:-pIDita ityarthaH / / sughe0, tasuhauM0, annu ju0, bali0, daivu0, taruhuM0, khaggavisAhiu0, taNahaM0 ityAdI pUrvavat / / 412 bambha te viralA kevi nara, je savvaGga-chailla / je vaDA te vaJcayara je ujjua te vailla // 97 // he brahman ! te ke'pi narA viralAH, ye 'savvaMgachailla sarvAGagardakSAH / ye vakrAste vaMcakatarA atyarthavaJcakAH / ye tu Rjavaste balIvaH mUrkhA ityarthaH / / 17 / / 414 anne te dIharaloaNa, annu taM bhua-jualu / annu su ghaNa thaNa-hAru, taM annu ji muha-kamalu / / annu ji kesa-kalAvu, su annu ji prAu vihi / jeNa NiambiNi ghaDia, sa guNa-lAyaNNa-Nihi // 18 // te dIrghalocane anya evaM, anyadeva tad bhujayugalam, so'nyo ghanastanabhAraH ghano-niviDaH, tadanyadeva mukhakamalam, anya eva sa kezapAzaH, prAyaH sa vidhiranya eva, yena sA nita. mbinI ghttitaa| kimbhUtA sAMguNalAvaNya nidhirityarthaH / / 98 / / 414 prAiva maNihavi bhantaDI, teM maNiaDA gaNanti / akkhai nirAmai parama-pai, ajjavi lau na lahantiA ||6|| ... 'prAiva' prAyo munInAmapi bhrAntiH , ' teM' tena kAraNena munayo maNikAn gaNayanti / akSaye nirAmaye paramapade siddhilakSaNe sthAne yadadyApi layaM na labhante / ataH ki 'zUnyadhyAnenetyarthaH // 19 // 414 asu-jaleM prAimba goriahe, sahi uvvattA nayaNa-sara / ... teM sammaha saMpesimA, denti tiricchI patta para // 10 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH he sakhi ! prAyo gauryA azrujalena nayanasaraso udvate ullasite, tenApare nayanasarI sammukhe preSite, paraM-kevalaM tiryagghAtaM datta ityarthaH / / 10 / / 414 esI piGa rUsesu hauM, ruTThI maI aNuNe iN| paggimva ei maNorahai, dukka ru daiDa karei / / 101 / / priye eSyati samAgamiSyati ahaM rupiyAmi / ruSTAM mAmanunayati (moSAyAm ) manAvai / prAyo dayitA etAnmanorathAn duSkarIn karoti, iSTakAle samAgamanA dityarthaH / / 101 // . . 415 virahAnala-jAla-karAliMau, pahiu~ kovi buDDivi tthibo| anu sisira-kAliM sImala-jalahu, dhUmu kahantihu uThThimao // 102 // ko'pi kavile dhUmaM dRSTvA prAha-ko'pi pathiko virahAnalajvAlAkarAlitaH pIDito aDitvA sthito'sti / anyathA zizirakAle zItajalAddhamaH kuta ityarthaH // 102 // 416 mahu kantaho guTTha-TThiahI, kau jhumpaDA balanti / ahaM riu-ruhireM ulhavai, aha appaNe na bhanti / / 103 / / goSThasthitasya mama kAntasya kutaH kuTirakANi , uvalanti / atha ripurudhireNa vidhyApayati, athAtmanA yena na bhrAntirityarthaH / / 10 / / jaI bhaggA0 vyAkhyA pUrvavat / / 414 piya-saMgami kau middaDI, pimaho parokkhaho kemva / maI bignivi vinAsiA, nidda na emba na temva / / 104 / / priMyasaMgame kuto nidrA ? priyasya parokSasya 'saptamyAH' : : priya parIkSe saMti kathaM nidrA ? mayA dve api vinAzite Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] . dodhakavRttiH kSayaM niite| dvAbhyAM saMyogaviyogAmyAM nidrA na eva na "tathetyarthaH // 104 // muNahiM na sapaye kiti para0 / vyAkhyA pUrvavat / 418 kantu ju sohaho uvamiai, taM mahu khaMDiu mANu / sIha nirakkhaya gaya haNai, piu paya-rakkhasamANa // 10 // - kAnto yadi siMhena sahomIyate, tadA mama mAnaH khaNDitaH / siMho nIrakSakAn-rakSapAlarahitAn gajAn hanti / priyaH padarakSaH samaM-padAtirakSaH saha gajAn raNe hanti / (siMhAdadhika parAkramavAn mama kAnta ityarthaH ) / / 10 / / 414 caMcalu jIviu dhruvu maraNu, pia rUsijjai kaai| hosaI diahA rUsaNA, divaI varisa-sayAI / / 106 / / jovitaM caJcalam,maraNaM dhruvam, he priye ! ruSyate katham ? roSaNasya divaso divyAni varSazatAni bhaviSyati ( divaso viraheNa divyavarSazatatulyadIrghA bhaviSyati) ityarthaH // 106 // 418 mANi paNa?I jai na taNu, to desaDA caijja / mA dujjaNa-kara-pallavehi, daMsijjantu bhamijja / / 107 // ' . mAne pranaSTe yadi tanurna tyajyate, tatI dezastyajyate / paraM dujanakarapallavai? zyamAno mA bhrAmya / / 107 / / 418 loNu. vilijjai pANieNa, ari khalameha ma gajju / : : bAliu garlai su jhumpaDA, gorI timmai ajju / / 108 // .. he meva ! mA garja, lavarNa-sAMmudraM pAnIyena vilIyate, jyAlito medho galati, adya sakuTIrikA gaurI timyate bhojai (bhASAyAm ) ityarthaH / dvitIyaprakAreNa vyAkhyA-ari....... bare he khalamegha he dujjanamedha! 'bAliDa' jvAlitastvaM 'ma gajju 1. ayaM zlokaH kumArapAlapratibodhe vartate pR. 12 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH mA gajja / yataH gauryA: 'loNu' lAvaNyaM pANieNa-pAnoyena . vilijjai-vilIyate, 'su'-tat 'jhumpaDI' kuTIrakaM 'galai' galati zcyotati, gaurI-nArI 'timmaI' ArdIbhavati // 109 / / 418 vihavi paNa?i vaMkuDau, riddhihi jaNa sAmannu / kiMpi maNAuM mahu pimaho, sasi aNuharai na annu / / 109 / / vibhave pranaSTe sati sAmAnyo jano loka: RddhayA zriyA vakrIsyAt / 'maNA' manAk 'sasitti' candra: 'maha' mama 'piyaho' priyasya anuharate sAdRzyaM dhatte nAnyaH ko'pi / bhAvArthastvayaM yathA candrasya tArakA vakrA bhavanti, tathA mama priyasya nirddhanasya anye janA vakrA bhavanti / / 109 / / 419 kira khAi na piai na vivai. ___ dhammi na veccaI rUaDau / iha kivaNu na jANai jaha, jamaho khaNeNa pahuccaI dUaDau // 11 // ___kira' kila khAdati, na pibati, na dadAti, dharme rUpakaM na vyayati, iha kRpaNo na jAnAti-yathA yamasya dUtaH kSaNena prabhavatItyarthaH / / 110 // 419 jAijjai tahiM desaDai, labbhai piyaho pamANu / jai Avai to ANiai, ahavA ta ji nivANu // 111 / / tasmin deze 'jAijjai' gamyate, yatra piyaho priyasya 'pamANu' pramANaM zubhAzubhAdisvarUpaM labhyate, 'jaI' yadi AyAti tadA pratisvarUpaM 'ANiai' AnIyate, athavA 'taM ji' tadeva nirvANasthAnamAdhIyate // 11 // divi divi gaMgA-hANu // vyAkhyA pUrvavat / ' Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH / dodhakavRtti 71 - 419 jau pavasante sahuM na gaya a, na mua vioaiM tassu / lajjijjai saMdesaDA, dintihiM suhaya-jaNassu // 112 // ' (kasyAzcit proSitabhatRkAyAH sakhIM pratyuktiH)-yadi pravasatA-pravAsaM kurvatA priyeNa saha ma gatA, atha tasya viyogena na mRtA / tarhi tasya subhagajanasya saMdezAn dadatIbhirasmA bhilaMjyate ityarthaH // 112 // 419 ettahe meha pianti jalu; ettahe vaDavAnala aavtttti| peMkkhu gahIrima sAyaraho, ekkavi kaNia nAhi ohtttti|113| he nAtha ! ita:-asmin pArve meghA jalaM pibanti / itaH asmin pArve vaDavAgniH jalaM 'AvaTTai'-Avartate zoSayati / tvaM pazya sAgarasya 'gahIrima' gambhIratvam, eko'pi kaNiko bindumAtramapi 'nAMhiM' nahi ohaTTai-hInatAM yAti // 113 / / ... pacchai hoi vihaannu| emvai surau samattu / vyAkhyA pUrvavat 420 jAu ma jantau pallavaha, dekkhauM kai paya dei / hiai tiricchI hauM ji para piu DambaraI karei // 114 // . (kacit) strI kathayati-yAti tadA yAtu, pallavaM vastrAM calaM gRhItvA 'ma jaMtau'. mAM rakSatu yAtuH puruSasya patyuH, pazyAmi, ayaM patiH kati padAni datte / punaha daye ahaM 'ji' evArthe, tiricchi tiryag bhUtA ( bhASAyAm ) ADIrahI chauM / paraM kevalaM priya ADambarANi karoti / na tu yAsyatItyarthaH // 114 / / 1. jasupavasaMta na pavasiyA muia viyoi na jAsu / .. lajjijjau saMdesaDau ditI pahiya piyAsu // saMdezarAsake 70 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 . prAkRtamyAkaraNasya [ caturthaH 420 hari maccAvita paGgaNa, vimhai pADiu lou / emvahiM rAha-poharaha, ja bhAva i taM houM / / 115 / / validaityena nArAyaNaH prAMgaNe nRtyApitaH ( nartita ) vismaye lokaH pAtitaH / idAnIM rAdhApayogharayoH gopAGganA payodharayoH yatpratibhAti tadbhavatu // 116 / / 420 sAva-saloNI gorar3I, navakhI kavi vis-gnntthi| . bhaDu paccaliu so marai, jAsu na laggai kaNThi // 117 // sarvasalAvaNyA sarvAGgakomalA gaurI bhAminI 'navakhI' navInA abhinakA ko'pi viSagranthiH samasti / yasya kaNThe na lagati pacculiu' pratyuta sa subhaTaH ma pumAn ' marai' mriyate / anyA viSagranthi: syAtsA kaNThe bilagnA satI mArayati, iyaM gaurIrUpA viSagranthiH kaNThe'lagnA mAraya tItyarthaH // 116 // 421 maI vuttauM tuhuM dhuru dharahi, kasarahiM viguttaaii| .... paI viNu dhavala na caDai bharu, emvai bunnau kAI // 117 / / he dhavala he vRSabha ! kasarehiti-damyaiH kalolaDakaviguptA:, bhArastvayA vinA na caTati, evaM kiM viSAdavAn ki viSadaprAptaH, punaH pUrNa mayoktaM yattvaM dhuru-gharaM dharahitidhUrbhAramutpATayetyarthaH // 118 // maI vuttauM. jaM maNu vicci na mAi / / vyAkhyA-pUrvavat / 422 ekku kaia ha vina mAvahI, annu vahillau jAhi / maI mittA pramAniyata, par3a behada khalu nAhi // 119 // ha iti sambodhane, kadApi nAyAti 'ekku' eSa naraH, anyazcetkadAcidAmAti, tadA vahillaDaM zIgha yAti, 1. ayaM zlokaH sarasvatIkaNThAbharaNe vartate 3-62 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 pAdaH / bodhakavRttiH mittaDA-he mitra mayA yAhak priyaH mASiau-anujJAtaH tAhaga tvayA khelu-nizcaye nAhi-nahi jJAtaH / / 11 / / 422. jive supurisa ti ghaMdhalaiM, ji nai tiveM vlnnaaii| jive DoMgara tivaM koTTaraI, hivA virahi kAI // 11 // yathA yathA satpuruSA bahavaH santi tathA tathA 'ghaMghalaI' ( bhASAyAm-jagaDA) ( jagadakAni ) bhavati, yathA 'nai' nadyaH tathA valanAni, yathA parvatAstathA 'koTaraI bhASA yAm kotarANi ) he hRdaya ? kiM khicase ? // 11 // 422 je chaDDeviNa rayaNanihi, appauM tahi panti / taha saMkhahaM viTTAlu paru, phuzkijjanta bhaNanti / / 120 // ye zaGkhAH ratnAkaraM samudraM 'chaDDeviSu'-tyaktvA ... AtmAnaM taTe kSipanti, tadA teSAM zaMkhAnAM phutkurvANA santaH paraM kevalaM 'viTTAlu' adhamajanA pramanti // 120 // 422 divehi vidvatta, bAhi vaDha, saMci ma ekakuvi drammu / .... kovi dravakkAja so paDai jeNa samappai jammu // 12 // . he 'vaDha' he mUrkha ! devAjitaM khAda, 'mA saMcitti' mA saJcaya ekamapi drammam, yataH kimapi tadbhayaM patati, .. yena janma samApyate // 12 // phoDenti je hiaDauM appaNauM // vyAkhyA pUrvavat // 422 ekamekkauM jaivi joedi, hari suThu savvAyaraiNa / tovi vehi jahiM kahiMvi rAhI, ko sarakai saMvareSi .. hai-nayaNI naheM paluTTA // 122 // 1. saba gopikamAvi joei . hari sucha vi mAyareNa dei diTTi bAhiM kahiM vi raahii| . __ ko sakkai saMbarevi, gaDa-Nayapa geheM pakoTTau // svayaMmUcchadai 4 / 23 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [caturtha ___eka bar3agaM yathA syAdevaM hari nArAyaNaM yadyapi suSThu sarvAdareNa 'rAhI' rASA 'joedi' vilokayati, tathA'pi *danayaNA nehitti' dRDhadraSTirAgasnehena. yasminnaGgapradeze kasminnaGgapradeze sthApitAM satI dRSTi saMvarItuM kaH zaknoti samartho bhavati / / 122 // 422 vihave kassu thirarANauM, jovvaNi kassu maraTu / so lekhaDau paTTAvimai, jo laggai nicca? // 123 / / vibhave dravye sati kasya sthiratvaM bhavati, yauvane kasya 'maraTu' ahaMkAro bhavati / tathApi sa eva lekhaH preSyate yo / "niccaTTu' gADhaM atyathaM lagati / / 123 // 422 kahi sasaharu kahiM mayaraharu, kahiM barihiNu kahiM mehu / dUra-ThiAhaM vi sajjaNahaM, hoi asaDhDhalu nehu / / 124 / / ' 'kahi' kva - sasaharu-zazadharazcandraH, kva makaradharaH ___ saMmudraH, kva bahiH mayUraHk meghaH, dUrasthitAnAmapi sajjanAnAM . bhasaDDalu-asAdhAraNo nirupamaH sneho bhavati / / 124 // 422 kuMjaraM mannahaM taruaraha, koDeNa dhallai hatthu / maNu puNu ekkahiM sallaihiM, jai pucchaha paramatyu // 125 // .. kukSaro'nyeSu taruvareSu kautukena hastaM kSipati, manaH punarekasyAM sallakyAm yadi pRcchata paramArthamityarthaH / 125 / 1. gayaNaSTiko bi bando mAsAsaha kumuya-saNDAhA , banjAlagge 77 dUraTThiyo vi cando suNivvuDa kuNai kumuyANaM / banjAlanne katto uggamaharavI, katto viyasamti plycynnaaii| . .. suyaNANa jatya nahI, na palai dUraThiyANe mi.||... bamjAlagge 80 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] doSakavattiH / 15. 422 kheDu, kayamamhehiM, nicchayaM ki payampaha / aNurattAu bhatAu, amhe mA caya sAmi / / 126 // asmAbhinizcayaM kroDA kRtA, ki prajalpata ? (he svAmin ! )anuraktAn bhaktAnasmAnmA tyaja / / 126 / / 422 sarihiM sarehiM na saravarehi, navi ujjANa-vaNe hiN| desa ravaNNA honti vaDha, nivasantehiM suaNehiM / / 127 / / ' . saridbhirnadIbhiH sarobhiH sarovaraimahatsarobhi pyu bAnavana: dezA ramyAH / he 'vaDha' mUrkha ! nivasadbhiH svajanai dezA ramyA bhavantItyarthaH // 127 / / ... 422 hiaDA paI ehu bollibau, mahu aggai saya-vAra / phuTTisu pie pavasanti hauM, bhaMDaya Dhakkari-sAra // 128 / / - he hRdaya ! . tvayA mamAgre zatavAraM yathA syAttathA . tatproktam. pravasatA pravAsaM kurvatA priyeNa ( satA.) ahaM . sphuTiSyAmi, he 'bhaNDaya' ! nirlajja ! he DhakkarisAra! he hatabala ! // 120 // helli ma jhaMkhahi Alu0 vyAkhyA pUrvavat // . 422 ekka kuDullI paMcahiM ruddhI, ... tahaM taha paJcahaM vi jumaMjuma, buddhii| bahiNue taM gharu kahiM kiMva nandau, .. jetthu kuDumbauM appaNa-chandauM // 126 / / - ekA kuTI zarIraM paJcabhirindriyai ruddhA, teSAM paJcAMnAM pRthak pRthaga buddhiH / he bhagini ! kathaya tadgRhaM kathaM nandatu, yatra kuTumbamAtmanchandakamityarthaH (svacchandam) // 126 // 1. nayaraM na hoi bhaTTAlaehiM, pAyAra-tuGga-siharehiM / gAmo vi hoi nagara, jatya chahallo jaNo, vasai / / pannAlAle 270 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 prAkRtavyAkaraNasya . [ catarthaH 422 jo puNu maNi ji khasaphasihUu .. cintai dei na dammu na ruuj| rai-vasa-bhamiru karagullAliu. 'gharahiM ji kontu guNai so nAliu / / 130 // ... yaH punarmanasyeva 'khasaphasihUau' vyAkulIbhUtatsan cintayati, drasmaM na dadAti na rUpakam / sa mUDho rativazena bhramaNazIlaH san kamagnollAlitaM kuntaM bhallaM gRhe eva guNayati caalytiityrthH|| 130 // divehi vidvattaDaM khAhi vaDha0 / navakhI kavi visa gaNThi0 / vyAkhyA pUrvavat / / . 422 bajehiM calantehi lomaNehi, je naI diThThA bAli / vahiM mayaraddhaya pIDavAu, paDacha apUrai kAli / / 131 // he bAlike.! tvayA calaipasaizcalamAnocanarye narA dRSTAH, teSAM narANAM 'mayaraddhaya makaradhvamasya daDavaDa-avaskaMdaM kaTakaM ghATI apUrNe kAle pattItyarthaH / / 131 / / chuDDa agghai vavasAu0 pUrvavat / / 422 gayau su kesari piahu jalu, nicintaI hrinnaaeN| jasU kerAeM huMkAraDaeM, muhahuM paDanti tRNAI / / 131 // . ... sa kesarI siMho gataH, he hariNAH ! yUyaM nizcintA: smanso jalaM pikatA, yasya sambanniSA huMkAreNa yuSmAkaM mukhebhvastRNani patnansItyarthaH / / 132 // aha bhaggA mAhahaM tathA / vyAkhyA pUrvavat / / 422 satthAvatthahaM bAlaknu, sAhuki loDa kre| .. mAmaha manmAlI, jo sajjaNu so dei // 133 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhkvRtti| 77 svasthAvasthAnAM sukhino puruSANAM bAlapanaM sarvo'pi lokaH karoti, paraM AniAM narANAM 'mA maiSIH' iti ya AzvAsanaM dadAti sa sajjana ityarthaH / / 133 / / 422. jai raJcasi jAiTipae, hiaDA muddha-sahAva / lohe phuTTaNaeNa jivaM, ghaNA sahesai tAva // 134 / / he hRdaya ! mugdhasvabhAva! yAdRSTaM tatra taMtra yadi raktIbhavasi, tadA pracurANi duHkhAni tava bhaviSyanti / yathA-sphuTakena sphuTatA dvikhaNDIbhavatA evaMvidhema lohena dhanastApaH sahyate // 134 // 423 mai jANiuM buDDIsu hauM, prema drahiM huhurutti / navari acintaya saMpaDiya, vippiya nAva jhaDatti / 135 / / mayA jJAtam-ahaM premadrahe buDiSyAmi, kathaM 'huhuru' iti zabdAnukaraNaM kRtvA, navaraM kevalaM mayA vipriyanauH ( bhASAyAm viyogabeDA') acintitA jhaTiti saMpatitA-prApte tyarthaH / / 135 // 423 khajjai nau kasarakkehi, pijjai nau ghaNTehi / emvaI hoI suhacchaDI, pieM diThe narmaNehiM // 136 / / : kasarakaH priyo na khAdyate, ghuNTarna tu poyate, 'embaI' itthaMbhUte'pi nayanaH locane ISTena priyeNa sukhAzA bhavatI tyarthaH / / 136 // 423 ajjavi nAhu majji ghari, siddhatthA vandei / tAuMji viraha gayakhehiM, makkaDa-dhugghiu dei // 137 // ____adyApi 'ji' evArthe nAtho mamaiva gRhe siddhAn sarpha..' pAn vandate, arthAJcalitukArmAsti, tAvadeva vahi' 1. nAvA ityarthaH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH (gavAkSeSu) vilokn| viraho markaTavat 'dhugghiu' cApalyaM datte / etAvatA gavAkSeSu maTarkaceSTAM dadAtItyarthaH // 137 // 423 siri jara-khaNDI lomaDi, gali maNi aDA na vIsa / tovi goTaDA karAviA, muddhae uTTha-baIsa / / 138 // - zIrSe 'jarakhaNDI' jIrNA 'loaDI' lomapaTI kambalikA paridhAne'sti / kaNThe maNikAH vigatyanamitA na santi, 'tovi' tathApi mugdhayA goSThakAH goSThapuruSA gopAlAH goSTha : gokulaM yatra tiSThati iti goSThAH 'tAtsthyAt tadvayapadeza' iti nyAyAd goSThasyAH puruSAH utthAnopavezanaM ceSTAnukaraNaM kAritAH // 13 // 424 amma Di pacchAyAvaDA, piu kalahiau viaali| ghaiM vivarIrI buddhaDI, hoi viNAsaho kAli // 139 / / . he amba ! pazcAttApo varttate, vikAle saMdhyAyAM priyaH kalahApitaH ( kalahitaH) kalahayukto vihitaH / vinAzasya kAle viparItA buddhibhavatItyathaH / / 139 / / 425 DhollA eha parihAsaDo, aibhana kavaNahiM desi / hauM jhijjauM tau kehi pima, tuDaM puNu annahi resi // 140 / / he nAyaka ! eSA paribhASA rItiH 'aibhana' atyaMbhUtA (kasmin deze) vartate iti zeSaH / he priye ! ahaM tavakRte kSayaM prApnomi, tvaM punaranyasyArthe kSIyase ityarthaH / / 140 / / vaDattaNaho taNeNa / vyAkhyA0 pUrvavat / 426 mumarijjai taM vallahalaM, jaM vosarai maNAuM / jahiM puNu sumaraNu jAuM gau, taho nehaho kaI nAuM // 141 / / savallabhaH smaryate, yo vallabho vismarati manAka svalpamapi striyA / 'jAuM' yadi smaraNaM ahaM gataH, tasya Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dodhakavRttiH snehasya ki nAma na kiJcidityarthaH // 141 // ? ... viNu jujjheM na valAhuM0 vyakhyA pUrvavat / 427 jinbhindiu nAthagu vasikarahu, jasu adhinnaI annii| mUli viNa?i tuMbiNihe, mavase sukkaI paNNaI / / 142 / / 'nAyagu' he nAyaka ! jihandriyaM vazIkuru, yasya jihvandriyasya anyAni indriyANi adhInAni santi / ato jihandriyaM vazIkuru / yathA tumbinyAH mUle vinaSTai sati avazyaM patrANi zuSyati // 142 // avasa na suahiM suhacchi ahiM0 / vyAkhyA pUrvavat / 428 ekkasi sIla-kalaMkiahaM, dehiM pcchittaaii| jo puNu khaNDai aNudiahu, tasu pacchitte kAI / / 143 / / ... ekaza ekavAraM zIlaM kalaGkitaM yeSAM te zIlakalaGkitAH, ... teSAM zIlakalaGkitAnAM :AlorcanArUpANi prAyazcittAni . dIyante / yaH punaranudinaM khaNDayati tasya prAyazcittena kimityarthaH / / 143 / / . .... ... 429 virahAnala-jAla-karAlibau, pahiu panthi jaM viTThala / / . taM melavi samvahiM panthi ahi,so jikiau bhggittur||144|| . virahAgnijvAlAkarAlitaH san. pathikaH pathi mArge dRSTaH, tas tasmAt sarvaiH pathimilitvA sa eva ..pathika, 'aggihuu' agniSTaH kRtaH // 144 / / . . . . . . * mahukantaho be dosaDA0 / ekkakuDDullI paJcahiM ruddhI0 / phorensije.hiaDauM appaNauM0 / cUDullau cunnIhoisai0 / .. vyAkhyA pUrvavat // 144 / / 1.. paMcahaM NAyaku basi karahu, jela honti, vasi aNNa / .. dUla viNA taruvalhaM, avasaI sunakara paNa // .. paramAtmaprakAze 2-140 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "80 prAkRtavyAkaraNasya . .. [ caturthaH 430 sAmi-pasAu salajju piu, sImA-saMdhihi vAsu / pekkhivi bAhu-balullaDA, dhaNa mellai nIsAsu // 145 / / ____ svAmiprasAdaH, salajjaH priyaH, somAsandhI vAsaH, bAhu balaM prekSya 'dhaNa' iti nAyikA ni:zvAsaM munyctiityrthH|145| 431 pahimA diTThI morage, diTThI magya nianta / dhaMsUsAsehi kaJcuA, tituvvANa karanta / / 146 // __he pathika ! gaurI dRSTA mayeti gamyate, ki kurvantI dRSTA ? mAmaM 'nivanta' pazyantI, punaH kiM kurvantI, adhUccha vAsaiH kaJcukaM tImodAnaM bhAd-zuSkaM kurvantItyarthaH / / 146 / / 432 piu Aiu sua basaDI, aNi kannaDai pitttth| taho virahaho nAsantamaho, dhUlaDimAvi na diTTha // 147 / / : priya 'AiDa' AgataH iti vArtA zrutA, dhvaniH karNe praviSTaH, tasya virahasya viyogasya nazyato dhUlirapi na dRSTetyarthaH // 147 // 434 saMdesa kAI tuhAreja, jaM sanahI meM milijjaha / suiNetari pieM pANieNa, pina pimAsa ki chijbaI / 148 / 'tuhAreNa yuSmadIyena sandezena kimasti, saMgasya saMyoga [kRte] na milyate yadi, tadA sandezena kimasti / he priya ! svapnAntare pItena pAnIyena pipAsA tRSA ki koyate, ? api tu na tathaiva // 14 // dikkhi amhArAkantu0 bahiNi mahArA kantu0 / vyAkhyA pUrvavat // .. 436 etahe tettahe vAri dhari, lacchi visaNThala paai| pisa-panbhaTTava moraDI micala kahiMvi na tthaai||14|| 'ettahe' atra 'tettahe' tatra dvAre gRhe lakSmI visaMsthulA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] dodhakavRttiH 81 - bhavati, priyaprabhraSTA gaurIva kutrApi nizcalA na tiSThati / .etAvatA yathA lakSmI tathA priyabhraSTA gaurI / 149 // vaDDuppaNu paripAviai / vaDDattaNaho taNeNa / vyaakhyaa| pUrvavat / / 438 eu gaNheppiNu dhra maI jai priu uvvArijjai / mahu karievvauM kiMpi Navi marievvauM para dejjai // 150 / / : kenApi siddhapuruSeNa vidyAsiddhaye nAyikA prati dhanAdikaM dattvA bhartari prAthite sati nAyikAyA uktizyimetadgahitvA yadi mayA priya udvartyate-tyajyate tahi mama karttavyaM kiM ? kimapi nAsti, paraM-kevalaM marttavya meva dIyate // 150 / / 438 desuccADaNu sihi-kaDhaNu, ghaNa-kuTTaNu jaM loi / maMjiTThae airattie, sanbu sahevvauM hoi / / 151 // . dezoccATanaM dezaparityAgaH, zikhikvathanaM, agnitApaH, ghanakuTTanaM yalloke vartate satsarvaM maJjiSThayA'tiraktayA soDha vyam / etAvatA'tiraktatvaM virUpamityarthaH / / 151 / / 438 soevA para vAriA, pupphavaIhiM samANu / jagge vA puNu ko dharai, jai so veu pamANu / / 152 / / . puSpavatIbhiH strIbhiH sAI svapitavyaM parivAritaM . . niSiddhamasti, jAgRtavyaM punaH kaH pumAn dharati / yadi svApo niSiddhaH, tahi suratAdi kathaM bhavati, yadi sa vedaH pramANaM bhavati / / 152 / / 439 himaDA jai verima ghaNA, to ki abhi caDAhuM / - amhAhiM be hatthaDA, jai puNu mAri marAhuM // 153 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH he hRdaya ! yadi vairiNo bahavaH santi, tahi abbheabhre AkAze caTAmaH (ArohAmaH), yadi asmAkaM dvo hastau staH, tadA punarmArayitvA vayaM mriyAmahe // 153 / / gaya-ghaDa bhajjiu janti0 vyAkhyA pUrnavat / / 436 rakkhai sA visahAriNI, be kara cumbivi jIu / paDibiMbia-muMjAlu jalu, jehiM aDohiu pIu / / 154 // sA strI viSahAriNo pAnIyahAriNI to karo hastau cumbitvA jIvitavyaM rakSati, yakAbhyAM pratimbibitAni muMjAni-tRNAni yatra tajjalaM aDohiutti-akaluSitam pItam / / 154 / / 436 bAha vichoDavi jAhi tuhuM, hauM tevai ko dosu / hiaya-TThiu jai nIsarahi, jANau~ muMja sarosu // 155 / / he priya ! bAhUM vichoTaya yathA tvaM yAsi, tathA'hamapi bAhU vichoTayaM yAmi, tadA ko doSaH ? yadi mama hRdayasthitastvaM vismarasi, tadAhaM mujo bhUpatiH saroSa iti jAnAmi / / 155 / / 440 jeppi asesu kasAya-balu, deppiNu abhau jayassu / levi mahavvaya sivu lahahiM, jhAeviNu tattassu / / 156 / / azeSaM kaSAyabalaM jitvA, jagalo'bhayaM dattvA, mahAvratAni lAtvA, tattvaM dhyAtvA zivaM labhante ityrthH||156|| 441 devaM dukkaru niaya-dhaNu, karaNa na tau paDihAi / emvai suhu bhujaNahaM maNu, para bhuMjayahiM na jAi / / 157 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] . dodhakavRttiH . nijadhanaM dAtuM duSkaramasti, tapaH kartuM mano na pratibhAti, evaM dAnaM tapazca vinA sukhaM bhoktuM manaH, paraM bhoktuM na yAtItyarthaH // 157 // 441 jeppi caeppiNu sayala dhara, leviNu tavu pAlevi / viNu sante titthesareNa, ko sakkai bhuvaNevi // 158 // zAntinAthatIrthakareNa vinA sakalAM dharAM jetuM tyaktuM ca tapo lAtuM pAlayituM kaH zaknotItyarthaH / / 158 / / 442 gaMppiNu vANArasihi nara, aha ujjeNihiM gaMppi / ... muA parAvahiM parama-pau, divvantaraI ma jampi // 159 / / ... ye narA vArANasyAM gatvA'tha ujjayinyAM gatvA mRtAH, te paramaM padaM prApnuvanti, divyAntarANi tIrthAntarANi mA kathaya // 159 // 442 gaMga gameppiNu jo muai, jo siva-tittha gameppi / kIladi tidasAvAsa gau, so jama-lou jiNeppi // 160 // yo gaGgAM gatvA mRtaH, yazca zIvatIrthaM gatvA mRtaH, sa tridazAvAsaM devalokaM gataH san krIDati, kiM kRtvA ? yamalokaM maraNaM jitvetyrthH|| 160 // 443 hatthimAraNau, lou bollaNau, paDahu vajjaNau, suNau bhasaNau / hastI mAraNazIlaH, lokaH kathanazIlaH, paTahI vAdana. zIlaH, zvA bhssnnshiilH|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prAkRtavyAkaraNasya . . [catutha 444 ravi-atthamaNi samAuleNa, kaNThi viiNNu na chiNNu / cakke khaNDu muNAliahe, nau jIvaggalu diNNu / / 161 / / ___ sUryAstamane samAkulena cakravAkena kaNThe vitINaM dattaM sthApitaM sat mRNAlikAyAH kamalinyAH khaNDaM na chinnaM na bhakSitam, 'nau' utprekSyate-jIvasya nirgacchato'rgalA dattA / / 161 // 444 valayAvali-nivaDaNa-bhaeNa, dhaNa uddhanbhua jaai|. . vallaha-viraha-mahAdahaho, thAha gavesai nAi / / 162 / / nAyikA valayAvalinipatanabhayena urdhva bhujA yAti / 'nAI' utprekSyate-vallabhavirahamahAhRdasya stAcaM gaveSaya totyarthaH / / 162 // 444 pekkheviNu muhu niNa-varaho, dIhara-nayaNa saloNu / nAvai guru-macchara-bhariu, jalaNi pavisai loNu / / 163 / / - 'nAvaI'. utprekSyate-gurumatsarabhRtaM' lavaNaM jvalane pravizati, kiM kRtvA ? jinavarasya dIrghanayanaM salavaNaM salAvaNyaM mukhaM prekSyetyarthaH // 163 // 444 campaya-kusumaho majjhi, sahi bhasalu paiTThau / sohai indanIlu, jaNi kaNai baiTThau // 164 / / / campakakusumasya madhye bhramaraH praviSTaH, 'jaNi' utprekSyate kanake upaviSTaM indranIlaratnaM zobhate ityarthaH // 164 / / 445 abbhA laggA DuMgarihiM, pahiu raDanta u jaai| . jo ehA giri-gilaNa-maNu, so kiMdhaNahe dhaNAI / / 16 / / 1. matsaraH 'khAra' iti bhASAyAm / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAda: ] dodhakavRttiH parvateSu abhrANi-meghA lagnAH, pathiko raTan yAti, .uttarArddhana rudanakAraNamAha-yo megho girigilanamanAH sa Idaka ki nAyikAyA dhanAnIcchati ? tAn rakSatIti bhAvArthaH / / 165 // 445 pAi vilaggI aMbaDI, siru lhasiuM khandhassu / tovi kaTArai hatthaDau, bali kijjalaM kantassu // 166 / / atra pAdavilagnamAntraM, ziraH (skandhayoH) skandhaM prati hrasitaM ( srastaM ) patitaM, tato'pi hastaH kSurikAyAM, ahaM kAntasyAtmAnaM bali kriye ityarthaH / / 166 / / 445 siri caDimA khanti pphalaI, puNu DAlaI moDanti / tovi mahRduma sauNAhaM, avarAhiu na karanti / / 167 // zirasi caTitAH phalAni khAdanti, punaH zAkhAM . moTayanti, tathApi mahAdrumAH zakunonAmaparAdhaM na kurvantI tyarthaH / / 167 / / 446 sIsi tuharu khaNu viNimmavidu khaNu, .. kaMThi pAlambu kidu radie vihidu / khaNu muMDamAlie jaM paNaeNa taM namahu, .. kusuma-dAma-kodaNDu kAmaho // 168 // . - kAmasya kusumadAmakodaNDaM praNayena snehena namata, tarika ? yat dhanuH ratyA kAmanAryA kSaNaM zIrSe sekharo vinimApitaH, yatkSaNaM kaNThe hAraH prAlambaH kRtaH, yatkSaNaM ' muNDamAlikAyAM mastake vihitaM / / 168 / / zadamANuzamaMzabhAlake kumbhazahazca vazAhe shNcide| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 prAkRtavyAkaraNasya [ caturthaH sriyAH zatamanuSyamAMsabhArakaH evaMvidhaH kumbhasahasraH saJcitaH / 448 heTTha-TThiya-sUra-nivAraNAya, chattaM aho iva vhntii| jayai sasesA varAha-sAsa-dUruvakhuyA puhavI / / 169 / / adhaHsthitasUryAtapanivAraNAya sazeSA varAhazvAsadUrotkhAtA pRthvI chatraM adha iva vahantI evaMvidhA jayati // 169 / / gauDavahe gAthA 15 // iti zrI haimavyAkaraNaprAkRtavRttigatadodhakArtha samAptaH // likhito mahopAdhyAya, ya saM0 1672 varSe zake 1538 prathama vaizAkha vadi 14 zanI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSipta prAkRtazabdarUpamAlA (1) akArAntapulliMga 'jiNa' (jina) zabdaH / ekavacana. bahuvacana, prathamA- jiNo. [ jiNe] jiNA. dvitIyA- jiNaM. jiNA, jiNe. tRtIyA- jiNeNa, jiNeNaM. jiNehi, jiNe hi~, jiNe hiM. caturthI- 2jiNAya, jiNassa. . . jiNANa, jiNANaM. paMcamI- jiNatto, jiNAo, . jiNatto, jiNAo, jiNAu, jiNAu, jiNAhi, jiNAhi, jiNehi, jiNAhinto, jiNA. jiNAhinto, jiNehinto, jiNAsunto, jiNesunto. SaSThI- jiNassa. jiNANa, jiNANaM. saptamI- jiNe,jiNammi,[jiNaMsi]. jiNesu, jiNesu. saMbodhana- he jiNa, jiNo, jiNA. he jiNA. evam-vIra-rAma, deva, sAvaga, ityAdayaH / / 1. idRze koSThake dattAni rupANi ArSarupANi jJeyAni / 2. prAkRte caturyAH sthAne SaSThyA prayogo bhavati. kintu tAdarthya caturthyA . ekavacanaprayogo bhavati, devAya, gurave ityAdayaH / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . prAkRtavyAkaraNasya prathamA (2) ikArAntapulliMga 'muNi' (muni) shbdH| ekavacana. bahuvacana. * muNI. muNau, muNao, muNo, muNiNo. dvitIyA- muNi. muNiNo, muNI. .. tRtIyA- muNiNA. muNIhi, muNIhi~, muNohiM. caturthI - muNiNo, muNissa.. muNINa, muNINaM. . paMcamI muNiNo, muNitto, muNitto, muNIo, muNIo, muNIu muNIu, muNIhinto, muNIhinto. muNIsunto. SaSThI- muNiNo, muNissa. muNINaM, muNINaM. saptamI- muNimmi. [musisi]: muNIsu, muNIsuM. saMbodhana- he muNi, muNI. muNau, muNao, muNI, muNiNo. evam-nemi-kavi, suvihi, risi, pANi, ityAdayaH / prathamA (3) ukArAntapulliMga 'guru' (guru) zabdaH / ekavacana. . bahuvacana. guravo, gurao, gurau, gurU, guruNo. [gurave] dvitIyA- guruM. guruNo, gurU. [gurave] tRtIyA- guruNA. gurUhi, gurUhi~, gurUhiM. caturthI- guruNo, gurussa. gurUNa, gurUNaM. paMcamI- guruNo, gurutto, gurutto, gurUo, gurUu, gurUo, murUu, gurUhinto, gurUsunto. gurUhinto. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH ] saMkSipta prAkRtazabdarUpamAlA - - SaSThI - guruNo; gurussa.. gurUNa, gurUNaM. saptamI-. gurummi. [guruMsi] saMbodhana- he gurU guru. guravo, gurao, gura u, gurU, guruNoM. [gurave] evam-sAhu, baMdhu, bhikkhu, pahu, iMdu, ityAdayaH / (4 'R'-kArAmtapulliMga 'kattAra- kattu" (katta) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- kattA, kattAro, . kattArA, kattavo, kattao, kattau, kattU, kattuNo. dvitIyA- kattAraM. . kattAre, kattArA. kasuNo, kattU. tRtIyA- kttAreNa, kattAreNaM, kattArehi, kattArehi~, kattArehiM. kattuNA.. kattUhi, kattUhi~, kattUhiM. caturthI- kattArassa, kattArANa, kattArANaM, kattuNo, kattussa. kattUNa, kattUNaM paMcamI kattArattI, kattArAo kattAratto, kattArAo, kattArAu, kattArAhi, kattArAu, kattArAhinto kattArA. kattArAhi, kattArehi, kattArAhinto, kAttArehinto, . kattArAsunto, kattAresunto. 1. vizeSaNavAcina RkArAntasya RkArasya Ar bhavati, sambandha..vAcitazca RkArasya bhar bhavati, prathamAyAH dvitIyAyA ekavacanaM vihAya sarvatra RkArasya ukAro'pi bhavati / katAra Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prAkRtavyAkaraNasya - - kattuNo, kattutto, kattUo, kattutto, kattuo, kattUu, kattUhinto.. kattUu, kattUhinto, kattUsunto. SaSThI- . kattArassa. kattArANa, kattArANaM. kasuNo, kattussa. kattUNa, kattUNaM.. . saptamI- katAre, kattArammi, kattAresu, kattAresu, [kattAraMsi], kattUsa, kattasu. kattummi ! kattuMsi]. sambodhana- he katta, he kattAra, kattArA, kasavo, kattao, . kattAro. kattau, kattU, kattuNo. evam-dAyAra-dAu (dAtR), vattAra-vattu (vaktR), NAyAra NAu, (jJAtR) ityaadyH| (5) 'R'kArAntapulliMga'piara piu' (pita) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- piA, piro. piarA, pisavo, piao, . piu, piU, piuNo. dvitIyA- piaraM. piare, piarA, piU, piuNo. tRtIyA- piareNa piareNaM, piarehi, piarehi, piarehiM, piuNA. piUhi, piUhiM, piUhiM. caturthI piarassa, piuNo, pimarANa, piarANaM, piussa.. piUNa, piUNaM.. paMcamI- piaratto, piarAmao, piaratto, piarAo. piarAu, piarAu, pimarAhi, pimarAhi, piarehi, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 10 piarIhinto, piarA. piarAhinto, piarehinto, piuNo, piutto, piarAsunto, piaresunto, piUo, piUu, piutto, piuo, piUu, piUhinto. piUhinto, piUsunto. paSThI- piarassa, [piue] piarANa, piarANaM, piuNo, piussa. piUNa, piUNaM. saptamI- piare, piarammi, piaresu, piaresu, [piaraMsi] piUsu, piUsu. piummi, | piuMsi.) sambodhana - he pia, piaraM, piarA, piavo, pio, piara, piaro. piau, piU, piuNo. * evam-bhAyara-bhAu (bhrAtR), jAmAyara-jAmAu (jAmAtR), bhattara-bhattu (bhatta) ityAdayaH / (6) anantapulliMga 'appa-appANa' ('Atman) shbdH| ekavacana. bahuvacana. prathamA- appA, appA, appANo. appA, appANA, appANo. dvitIyA- appaM, appANaM,. appA, appe, appANe, . . appiNaM, appANA, appANo. tRtIyA - appeNa, appeNaM, appehi, appehi~, appehi,. appaNA, . appANehi, appANehi, appANeNa, appANeNaM, appANehiM. (appaNiA, appaNaibA.) 1. dRzyatAm sUtraM 3-56 / 2. ime dve rUpe 'appa-zabde' eva bhavataH, . anyeSu annanteSu IdRze dve rUpe na bhavataH / . Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 prAkRtavyAkaraNasya [caturthaH caturthI- appassa, appANassa, appANa, appANaM, appANANa, appaNo, appAya, appANANaM, appiNaM, appANAya. paMcamI- . appatto, appAo, appatto, appAo, appAu, appAu, appAhi, appAhi, appehi, appAhinto, appAhinto, appA, appehinto, appAsunto, . appANo, appANatto, appesunto, appANatto, appANAo, appANAu, appANAo, appANAu, appANAhi, . appANAhi, appANehi, appANAhinto, appANAhinto, appANehinto appANA. appAMNAsunto, appANe sunto. SaSThI- appassa, appANassa, appANa, appANaM, appANANa, appaNo. . appANANaM, appiNaM. saptamI-- appe, appammi, appesu, appesu, appANe, appANammi, appANesu, appANesu. [appaMsi, appANaMsi.] sambodhana- he appa, appo, appA, appA, appANo, appANa, appANo, appANA. appANA. evam bamha-bamhANa (brahman), juva-juvANa (yuvan), ucchaucchANa (ukSan), mAva-gAvANa (mAvan) muddha muddhANa (mUrdhan) ityaadyH| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaH / . saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 93 (7) anantapulliMga 'rAya-rAyANa' (rAjana) zabdaH / ekavacana, bahuvacana, prathamA- rAyA, rAyo, rAyA, rAyANA, rAyANo,.. rAigo, rAyANo, dvitIyA-. rAyaM, rAyA, rAe, rAyANA, rAyANe, rAyANaM, rAiNaM, rAyANo, rAhaNo, tRtIyA- rAeNa, rAeNaM, rAehi, rAehi, rAehiM, rAyANeNa, rAyASeNaM rAyANehi, rAyANe hiM, rAyANe hiM, raNNA, rAiNA, rAyaNA, rAIhi, rAIhiM, rAIhiM caturthI rAyAya. rAyassa, * rAyANa, rAyANaM, rAyANAya, rAyANassa rAyANANa, rAyANANaM. raNo, rAiNo,rAyaNo, rAINa, rAINaM, rAiNaM. paMcamI- rAyatso, rAyAmao, rAyatto, rAyAmo, rAmAu, rAyALa, rAyAhi, * rAyAhi, rAehi, rAyAhinto, rAyA, rAyAhinto, rAehinto, raNo, rAiNo, rAyAsunto, rAesunto. rAyANo. rAyANatto, rAyANAo, rAyANatto, rAyANAo, rAyANAu, rAyANAhi, rAyANAu, rAyANAhinto,rAyANA, sayApAhi, rAmANe hi, rAyagAhinto, hAyANehinto, . rAyANAsunto, rAyANesunto, saitto, rAIyo, rAI, - rAIhinto, rAIsunto. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 prAkRtavyAkaraNasya . - SaSThI- rAyassa, rAyANa, rAyANaM, . . rAyANassa, raNNo, rAyANANa, rAyANANaM, rAiNo, rAyaNo. rAINa, rAINaM, rAiNaM. saptamI- rAe, rAyammi, rAesu, rAesu, rAyANe, rAyANammi, rAyANesu, rAyANesuM,.. rAimmi , . rAIsu, rAIsu.. [rAyaMsi, rAyANaMsi] sambodhana- he rAya, rAyo, rAyA, rAyA, rAyANA, rAyANA, rAyANo. rAiNo rAyANo. rAyANAH [rAyaM] . . .. // iti pulliGgarUpANi // (1) AkArAntastrIliGga 'dayA' (dayA) zabdaH / ekavacana. bahuvacanaprathamA- dayA. . dayAu, dayAmo, dayA. dvitIyA- dayaM. dayAu, dayAmo, dayA. tRtIyA- dayAma, dayAi, dayAe. dayAhi, dayAhi, dayAhiM. caturthI- dayAa, dayAi, dayAe. dayANa, dayANaM. paMcamI- dayAma, dayAi, dayAe, dayatto, dayAmao, dayatto, dayAmao, dayAu, dayAu, dayAhinto. dayAhinto, dayAsunto. SaSThI- dayAva, dayAi, dayAe. dayANa, dayANaM. saptamI- dayAma, dayAi, dayAe. dayAsu, dayAsu. - dayA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 95 sambodhana.- he daye, dayA. dayAu, dayAo, dayA. evam-ramA (ramA), kannA (kanyA), kahA (kathA), ANA (AjJA), paNNA (prajJA), ityAdayaH / (2) ikArAntastrIliGga 'buddhi' (buddhi) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. . prathamA- buddhI. buddhIu, buddhIo, buddhI. dvitIyA- buddhi. buddhIu, buddhIo, buddhI. tRtIyA- buddhI, buddhIA, . buddhIhi, buddhIhi~, buddhIhiM. buddhIi, buddhIe. caturthI- buddhIma, buddhIA, . buddhINa, buddhINaM. buddhIi, buddhIe. paMcamI- buddhIa, buddhInA, buddhIi, buddhIe, buddhitto, buddhIo. buddhitto, buddhIo, buddhIu, buddhohinto. buddhIu, buddhIhinto, buddhIsunto. SaSThI- buddhIa, buddhIA, buddhIma, buddhINaM. buddhIi, buddhIe. saptamI- buddhIa, buddhImA, buddhIsu, buddhIsu, buddhIi, buddhIe. sambodhana- he buddhI; buddhi. buddhIu, buddhIo, buddhI. evam-thui (stuti), iDDi (Rddhi), dhii (dhRti), vuDDi (vRddhi), .. vasahi (vasati) ityAdayaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 prAkRtavyAkaraNasya . [ caturthaH CHAPRASimiteneurs . prathamA (3) IkArAntastrIliGga 'naI' (nadI) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- naI, naIA. . naIA naIu, naIo, naI. dvitIyA- naM. naIA, naIu, .. naIo, na I. tRtIyA- naI naIA, naIi, naIe. caturthI naI, naImA, INa, naINaM. naIi, naIe. paMcamI- naIma, naIA, naIi, naIe, naitto, naIo, naitto, naIo, naIu, naIhinto. naI, naIhinto, naIsunto. SaSThI- naI, naIA, maINa, naINaM. naIi, maIe. saptamI- naIa, naIA, naIsu, naIsaM. . naIi, naIe. sambodhana- hai naIyA, nai. naImA, naIu, maIo, naI. evam-itthI (strI), chAhI (chAyA), puDhavI (pRthivI), bahiNI - (bhaginI), saI (satI) ityAdayaH / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSiptaprAkRtazabarUpamAlA (4) ukArAntastrIliMga 'dheNu' (bhenu) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- dheNU. dheNUu, gheNUo, dhe. dvitIyA--- dhej gheNUu, dheNUo, dheNU. tRtIyA-- dheNUma, dheNUA, dheNUhi, dhehi, dhehi, gheNUi, dheNUe. caturthI-- dhe, gheNUA, gheNUNa, gheNUNaM. gheNUi, dheNUe. paMcamI-- dheNUa, dheNUA, dheNUi, gheNUe. gheNutto, dheNUo, * dheNutto, dheNUo. gheNe u, dheNUu, gheNU hinto. gheNU hinto, gheNU sunto. SaSThI-- dheNUa, gheNUA, gheNUNa, gheNUNa. gheNUI, dheNUe. saptamI- dheNua, dheNUA, * * gheNUsu, gheNUsuM. gheNUi, dheSUe. sambodhana- he gheNu, gheNU. gheNUu, gheNUo, dheNU. evam taNu (tanu), rajju (rajju) ityAdayaH / (5) UkArAntastrIliMga 'vahU' (vadhU) zabdaH / ekavacana bahuvacana. prathamA- vahU. . . vahUu, vahUo, vahU. dvitIyA- vahuM. vahUDa, vahUo, vahU. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 prAkRtavyAkaraNasya . vahUNa, vahUNaM, tRtIyA- vahUma, vahUA, vahUhi, vaha hiM, vahUhiM. vahUi, vahUe, caturthI-- bahUa, vahUA, .. vahUi, vahUe, * paMcamI- vahU, vahUA, vahUi, vahue, vahutto, vahUo, bahutto, vahUo, vahUu; bahUu, vahUhinto vahUhinto, vahUsunto, SaSThI- vahUa, vahUmA, vahUNa, vahUNaM. vahUi, vahUe. saptamI- vahUma, vahUmA bahUsu, bahUsu. vahUi, vahUe. . sambodhana-he vahu, vahU. bahUu, vahUo, vahU. evam-sAsU (zvazrU ), camU (camU) ityaadyH| (6) RkArAntastrIliMga'mAA, mArA, mAU' (mAtR) shbdH| ekavacana. bahuvacana. prathamA- mAmA, mAgAu, mAAo, mAA. mAarA. mAbarAu, mAarAo, mAarA, mAUu, mAUo, mAU. dvitIyA - mA mAmAu, mAmAomAmA, mAarAu, mAarAo, mAarA. mAUu, mAUo, mAU. tRtIyA- mAAa, mAAI, mAmAe, mAAhi, mAAhi, mAAhi, mAmaraM. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpAmalA - - mAarA, mAarAi, mAarAhi, mAarAhi~, mAarAe mAarAhi, mAU, mAUA, mAUi, mAUhi, mAUhi~, mAUhiM. mAUe, caturthI- mAAa, mAAi, mANa, mAANaM, mAAe, mAarAa, mAarANa, mAarANaM, mAarAi, mAarAe, mAUa, mAuA, mAUNa, mAUNaM. mAUi, mAue.. paMcamI- mAmAa, mAAi,mAAe, . mAatto, mAAo, mAatto, mAAo, mAAu, mAAu, mAmaAhinto. . mAAhinto, mAAsunto. mAarAma, mAarAi, mAarAe, mAaratto, mAarAo, mAaratto, mAarAo. mAarAu, mArAhinto. mAarAu, mAarAhinto, mAarAsunto. mAUa, mAUA, mAUi, mAUe, mAutto, mAUo, mAutto, mAUo, mAUu, mAUu, mAUhinto. mAUhinto, mAUsunto. SaSThI- mAAaM, mAAi, mAAe, mAANa, mAANaM, mAarAa, mAarAi, mAarANa, mAarANaM, mAarAe, mAUa, mAUNa, mAUNaM. . mAUA, mAUi, mAUe. . saptamI- mAAa, mAAi, mAAe, mAyAsu, mAAsu, mAarAma, mAgarAi, mAarAsu, mAbarAsu, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -100 prAkRtavyAkaraNasya mAarAe, mAUa, mAUA, mAUi, mAUsu, mAu.su. saMbodhana- he mAA, . mAAu, mAAo, mAA, .he mArA. mAarAu, mAarAo, mAarA, mAkau, mAUo, mAU. (7) RkArAntastrIliMga 'sasA' (svasa) zabdaH / ekavacana. . bahuvacana. prathamA- sasA. sasAu, sasAo. sasA. dvitIyA- sasaM. sasAu, sasAo, saMsA. - zeSa 'dayA' zabdavat / evam-duhiyA (duhita), naNaMdA (nanAnha), piusiA-piucchA (pitRSvasa) mAusiA-mAucchA (mAtRSvasa) ityAdayaH / (8) 'dhakArAntastrIliMga 'chuhA' (kSudha) shbdH| ekavacana. bahuvacana. prathamA- chuhA. chuhAu, chuhAo, chuhA. dvitIyA- chuhaM. chuhAu, chuhAo, chuhA. zeSaM 'dayA' zabdavat / 1. vidyut-varja vyaJjamAntastrIliGgazabdAnAm antyavyaJjanasya 'A' 'yA' vA bhavati / sariyA-A ( sarit ), AvayA-A ( Apad ), saMpayA-A ( saMpad ) chuhA ( kSudh-kSudhA ), dizA ( diz ), kauhA ( kakum ), accharasA-accharA ( apsaras ), girA ( gir ), purA (pur ), dhurA (dhur ) ityAdi, atra rUpANi AkArAntastrIliGgavad jJeyAni, vijju (vidyut) zabdasya rUpANi 'gheNu' vad boddhavyAni / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiprAkRtazabdarUpamAlA (6) sakArAmbastrIliMga 'vijbU' (vidhuda) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- vijjU. vijjUu, vijjUlo, vijjU. dvitIyA- vijjUM. vijjUu, vijjUo, vijjU. . zeSaM 'dheNu' zabdavat / jana (10) sakAgantastrIliMga 'baccharA-accharasA' (apsaras) shbdH| ekavacana. bahuvacana. prathamA- accharA. - accharAu, accharAo, accharA. acchara sA. * accharasAu, accharasAo, maccharasA. dvitIyA- accharaM, accharAu, acchAo, accharA, accharasaM. accharasAMu, baccharasAmo, accharasA. __ zeSaM 'dayA' zabdavat / // iti strIlijarUpANi // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prAkRtavyAkaraNasya (1) akArAntanapuMsakaliMga 'nANa' (jJAna) zabdaH / ekavacana. * bahuvacanaprathamA- nANaM. nANAi~, nANAI, nANANi. dvitIyA- nANaM. nANAi~, nANAI, nANANi. tRtIyA- nANeNa, nANeNaM. ... nANehi, nANehi~, nANehiM. . zeSa :jiNa' zabdavat / saMbodhana- he nANa. ' nAgAI, nANAI, nANANi. evam-dhaNa (dhana), vaNa (vana), pAvaM (pApa) ityAdayaH / prathamA-1 (2) ikArAntanapuMsakaliMga 'dahi' (dadhi) zabdaH / ekavacana.... bahuvacana. dvitIyA-] pakSa / dahiM. dahIi~, dahII, dahINi.. tRtIyA- dahiNA. ...... dahIhi, dahIhi~; dahIhiM. ..: zeSaM 'muNi' zabdavat / / sambodhana-he dahi. . , dahI, dahIiM, dahINi. evam-vAri (vAri), surahi (surabhi) ityAdayaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 103 prathamA mahaM. dvitIyA- (3) ukArAntanapuMsakaliMga 'mahu' (madhu) zabdaH / .. * ekavacana. bahuvacana. . mamahUI, hUI, mahUNi tRtIyA- mahuNA. mahUhi, mahUhi, mahUhi. 'zeSaM 'guru' zabdavat / sambodhana he mahu. mahUi~, mahUI, mahUNi. evam-jANu (jAnu), aMsu (azru) ityAdayaH / prathamA dvitIyA- / kattAraM (4) 'krattAra-kattu' ( katta) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. kasArAI, kattArAI, kattArAgi. tRtIyA- kattAreNa, kattAreNaM, kattArehi, kattArehi, kattArehiM. kattaNA. .. vattUhi, kattUhi, kattahi. sambodhana-kattAra, katta. kattArAi~, kattArAI, kattArANi, kattUI, kattUI kattUNi. zeSa pulliMgavat / (3) sakArAntanapuMsakaliMga-'seya' (zreyas ) shbdH| ekavacana. bahuvacana. pra.dvi.- seyaM. seyAi~, seyAI, seyANi. .: zeSa-nANa' (jJAna) zabdavat / saMskRta siddha prayogAt mahu, dahi, vAri ityArIgyapi rUpANi bhavanti / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prAktammAkaraNasya evam-vaya (vAsa), sumaNa ( sumanas ), samma. ( zarman), camma ( carman ) ityaadyH| (6) nakArAntanapuMsakaliMga-'dAma' (dAman) zabdaH / - ekavacana. bahuvacana. pra. dvi.- dAmaM. dAmAI, dAmAiM, dAmANi. zeSa-'nANa. (jJAna) zabdavat / (7) sakArAntanapusakaliga 'naha' ( nabhas) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. pra. dvi.- nahaM. nahAi~, nahAI, nahANi. ---.. zeSaM-'nANa' (jJAna) zabdavat / (E) sakArAntanapusakaliMga 'sira' ( ziras ) zabdaH / ... ekavacana. bahuvacana. pra. dvi.-'sira. sirAi~, sirAi~, sirANi. zeSaM-'nANa' (jJAna) zabdavat / (ha) sakArAntanahuMsakaliMga-'caknu' (cacus ) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. pra. dvi.-ca. cakkhUi~, cakkhUI, cakkhUNi. sambodhana-cakkhu. cakkhUI, cakkhUI, cakkhUNi. zeSaM-'muru' (guru) zabdavat / . Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 105 cakkhu (cakSus) zabdaH pulliMge'pi vartate / * ekavacana. bahuvacana. prathamA- cakkhU. cakkhavo, cakhaio, cakkhau. cakkhU, cakkhuNo. dvitIyA- cakkhu cakkhU, cakkhuNo. . zeSaM-'guru' zabdavat (10) sakArAntanapuMsakaliMga dhaNuha' (dhanus ) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. pra. dvi.- dhaNuhaM. . . dhaNuhAiM, dhaNuhAI, dhaNuhANi. tRtIyA- dhaNuheNa, dhaMNuhe paM.. . dhaNuhehi, dhaMNuhehi, dhaNuhehiM. sambodhana-dhaNuha.. gharSahAi~, dhaNuhAI, dhaNuhANi. _zeSa-jiNa (jina) zabdavat / dhaNu ( dhanus ) zabdaH pullige vartate / ekavacana. * bahuvacana. prathamA- dhaNU. ghaNavo, dhaNaMo, dhaNau, dhaNU, dhaNuNo. dvitIyA- dhaNu. dhaNU, dhaNuNo. tRtIyA- dhaNuNA.. dhaNUhi, dhaNUhi, dhahiM. zeSa-'guru' zabdavat / // iti napuMsakaliGgarUpANi // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 prAkRtavyAkaraNasya / (1) akArAntapulliMga 'savva' ( sarva ) zabdaH / ekavacana bahuvacana. prathamA- savvo [savve]. savve. dvitIyA- savvaM. 'savve, savvA. tRtIyA- savveNa, savveNaM. savvehi, savvehi, savvehiM. caturthI- savvAya, savvassa, (savvAe]. savvesi, savvANa, savvANaM. paMcamI- savvatto, savvAo, savvAu, savvatto, savvAo, savvAu, savvAhi, savAhinto, savvAhi, savvehi, savvA .. savvAhinto, samvehinto, savAsumto, savvesunto. SaSThI- savvassa. savvesi, savvANa, savvANaM. saptamI- savasti, savvammi, samvesu, savvesuM. savvattha, sahi, [savvaMsi]. sambodhana-he savva, savvo, savvA, save. [savve] . evam-vIsa-vissa (vizva), anna (anya), puvva (pUrva), dAhiNa-dakkhiNa (dakSiNa) ityAdayaH / AkArAmtastrIliMga 'savvA' (sA) zabdaH / evavacana.... bahuvacana. prathamA- savvA. savvAo, savvAu, savvA. dvitIyA- savvaM. .. . , Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 107 tRtIyA- savvAja, savvAi, savvAe. savvAhi, savvAhiM, sabvAhi. ca. Sa.- , . , , savvesi, savvAza-NaM, savvAmi] paMcamI- savvatto, savvAo,savvAu, savvatto, savvAo, savvAu, savAhinto. savAhinto, savvAsunto. saptamI- savvAa, savvAi, savvAe. savvAsa, savvAsuM. . sambodhana-he savve, savvA. savvA . akArAntanapuMsakaliMga 'savva' (sarva) zabdaH / ekavacana bahuvacana. pra. dvi.- savvaM : savvAiM, savvAi~, savvANi. sambodhana-he savva. .savvAiM, samvAi~, savvANi. zeSa-pulligavat / . (2) ta-Na (tad ) zabdasya puMliGgarUpANi / ekavacanaH bahuvacana. prathamA- sa, soM, [se]. te, Ne.. dvitIyA-taM NaM. te, tA, Ne, NA. tRtIyA- teNa, teNaM, tiNA, tehi tehiM tehi NeNa, NeNaM, NiNA." Nehi, Ne hiM, NehiM. ca. Sa.- tAsa, tassa, se, .. tAsa, tesiM, tANa. tANaM, siM. * Nassa. . Nesi, NANa, NANaM. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prAkRtavyAkaraNasya i, NA. . paMcamI- to, tamhA. tatto, tAo, tatto tAo, tAu, tAhi, tAu, tAhi, tAhinto, tA, tAhinto, tAsunto, Natto, NAo, pAu, NAhi, tehi, tehinto, tesunto. NAhinto, NA. Natto, NAo, NAu, NAhi, NAhinto, NAsuntoM, hiM. NehintoM, Nesunto. saptamI- tassi, tammi, tattha, : tesu, tesu, tahiM, (tasi] . Nassi, Nammi, Nattha, Nesu. Nesu . pahi, [NaMsi]. katAhe, tAlA, taiA. prathamA- sA tA, tI, jA, NI, (tad ) zabdasya strIliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. tAo. tAu, tA, tIA, too, tIu, to. dvitIyA- taM. tAo, tAu. tA. tIA, tIo tIu, tI. tRtIyA- tAa, tAi, tAe, tAhi, tAhi, tAhi~, tIa, tIA, tIi, tIe. tIhi, tIhi, tIhiM, ca. Sa.- tissA, tIse, tAsa, tesiM, tANa, tANaM, siM, tAsa, se, tA, tAi. tAe, tAsiM. * imAni rUpANi 'tasmin samaye' ityarthe prayujyante / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA tIa, tIA, tIi, tIe. paMcamo- tAa, tAi, tAe, to, tatto, tAo, tAu, tAhinto, tamhA, tatto, tAo, tAsanto. tAu, tAhinto. titto, tIo, tIu, tIa, tIA, tIi, tIe, tIhinto, tIsunto. titto, tIo, tIu. tIhinto, sambodhana-tAa, tAi tAe, tAsu, tAsu, tIa, tIA, tIi, tIe. . tIsu. tIsu. "NA NI" ityetayoraphi prathamaikavacanAdanyatra evameva jJeyAni / ta-Na ( tad ) zabdasya napusakaliMgarUpANi / . ekavacana.. bahuvacana. . .. nAI, tAI, tANi, NAI, NAI, NANi. zeSaM-pulligavaMt / ] taM. ] NaM. (3) ja ( yat ) zabdasya pulliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- jo, [je]. dvitIyA-jaM. je, jA. tRtIyA- jeNa, jeNaM, jiNA jehi, jehiM, jehiM. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 prAkRtavyAkaraNasya ca. pa.- jAA jarasa, jesi, jANa, jANaM. .... paMcamI- jamhA, jatto, jAo. jatto, jAo, jAu, jAhi, jAu, jAhi, jAhinto, jAhiMnto, jAsunto. jA. jehi, jehinto, jesunto. saptamI- jassi, jammi, jattha, jesu, jesuM.. . jahi, [jaMsi]. xjAhe, jAlA, jaiA. 'jA-jI' (yava) zabdasya strIliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- jA. jAo, jAu, jA, .. jIA, jIo, jIra, jI. dvitIyA- jaM. jAo, jAu, jA, jIA, jIo, jIu, jI. tRtIyA- jAma, jAi, jAe, jAhi, jAhiM, jAMDiM, jIa, jIAH jIi, jIe. jIhi, jIhiM, jIhiM. caturthI- jissA, jIse, jesi jANa, jANaM, jAsiM. SaSThI-] jAa, jAi, jAe, jIa, jIA, joi, jIe: paMcamI- jAma, jAi, jAe, jamhA. jatto,jAo, jAu, jAhinto, jatto, jAo, jAu, jAsunto. jAhinto. jIja, jIA, jIi, 4 imAni'rUpANi 'yadA yasmin samaye' IdRze'rthe prayujyante / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA jIe, jitto, jIo, jitto, jIjo, jIu, jIu, jIhinto, jIhinto, jIsunto. saptamI- jAma, jAi, jAe, jAsu, jAsuM, jIma, jIA, jIi, jIe. jIsu, jIsu. . ... 'ja' ( yat ) zabdasya napuMsakaliGgarUpANi / ___ ekavacana bahuvacana. pra. dvi.- jaM. . jAI, jAi~, jANi.. . . zeSaM pulligavat / ke, kA.' (4) ka (kim) zabdasya pulligarUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- ko, [ke] dvitIyA-kaM. tRtIyA- keNa, keNaM, kiNA. kehi, kehiM, kehi.. ca. pa.- kAsa, kassa. kAsa, kesi, kANa, kANaM. paMcamI- kiNo, kIsa, kamhA, katto, kAo; kAu, kAhi, katto, kAmo, kAu, kAhinto, kAsUnto. kAhi, kAhisto, kA. * kehi, kehinto, kesunto. saptamI- kassi, kammi, kattha, kesu, kesuM. kahi, [kaMsi], xkAhe, kAlA, kajhA. X imAni rUpANi 'kadA-' ityarthe prayujyante / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 prAkRtavyAkaraNasya . kA, kI (kim ) zabdastha strIliGgarUpANiH / ekavacana. bahuvacana.. prathamA- kA. kAo, kAu, ko, kIA, kIo, kIu, kI. dvitIyA- kaM. kAo, kAu, kA, : kIA, kIo, kIu, ko.. tRtIyA- kAma, kAi, kAe, kAhi, kAhiM, kAhiM, koa, kIA, koi, kIe, kIhi, kIhi, kIhiM. ca.- ] kissA, kIse, kAsa, kesi, kANa, kANaM, kAsi, Sa.- ] kAma, kAi, kAe. kAsaH kIa, kImA, koi, kIe. paMcamI- kAa, kAi, kAe, kamhA, katto, kAo, kAu, katto, kAo, kAu, kohinto, kAsunto... kAhinto. . kIa, kIo, kII, kIe, kitto, kIoM, kIu, kitto, kobI, kIra, kIhinto.. kIhinto, kIsunto. saptamI- kAma, kAi, kAeM, kAsu, kAsuM. ' kIma, kIA, kIi, kIe. kausu, kIsuM. ka (kim ) zabdasya napuMsakaliGgarUpANi / ekavacana. . bahuvacana. pra. dvi.- kiM. ___ kAI, kAi~, kANi. ...........--- zeSaM pulligavat / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 13 (5) ea, (etad ) zabdasya puniGgarUpANi / ekavacana. bahuvacana.. prathamA- esa, eso, [ese], ee. iNaM, iNamo. dvitIyA- eaM. ___ee, eA. tRtIyA- eeNa, eeNaM, eimA. eehi, eehi, eehiM. ca. Sa.- eassa, se. 'eesiM, eANa, eANaM, siM. paMcamI- etto, ettAhe, (eatto), eatto, eAo, eAu, eAo, eAu, eAhi, eAhi, eAhinto, eAsunto, eAhinto, eA. eNehi, eehinto, eesunto. saptamI- ayammi, Iammi, eassi, eesu, eesuM. eammi, ettha, [eaMsi]. eA, eI (etad) zabdasya strIliMgarUpANi / ___ekavacana. bahuvacana. prathamA- esa, esA, iNaM, iSamo, eAo, emAu, emA, eI, eIA.. eIA, eIo, eIu, eI. dvitIyA- eaM, eI, tRtIyA- eAa, emaAi, emAe, eAhiM, evAhi, eAhiM. eIa, eImA, eIi,eIe. eIhi, eIhiM, eIhiM. ca.- 1 eAma, ebhAi, eAe, se, eANa-NaM, siM, pa.- ] eia, eIA, eIi. eesi, emaAsiM, eINa-paM eIe. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 prAkRtavyAkaraNasya . paMcamI- emAa, emaAi, eAe eatto, eAo, eAu, (eatto), eAo, eAu, eAhinto, eAsunto... eAhinto, eIa, eIA, eIi, eIe, eitto, eIo,eIu, eIhinto, eitto, eIo, eIsunto. eIu, eIhinto. saptamI- eAa, eAi, eAe, eAsu eAsuM, eIa,eIA,eIi,eie. eIsu, eIsuM. ea, (etad ) zabdasya napusakaliMgarUpANi / ekavacana. . . bahuvacana. prathamA- eaM, esa, iNaM, iNamo, eAI, emAi~, eANi. dvitIyA- eaM. . zeSaM pulligavat, / (6) ima, (idam ) zabdasya pulliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- ayaM, imo, [ime]. ime. dvitIyA- ima, iNaM, NaM. ime, imA, Ne, NA, tRtIyA- imeNaM, imeNa, imiNA, imehi, imehi~, imehi, NeNaM, NeNa. NiNA. ehi, ehi, ehiM. , imassa, se, assa. imesi, imANa, imANaM, siM. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 115 paMcamI- imatto, imAo, imAu, imatto,imAo, imAu,imAhi, imAhinto, imA... imAhinto, imAsunto, : imehi, imehinto, imesunto. saptamI- imassi, imammi, assi, imesu, imesuM, iha, [imaMsi]. esu, esuM... imA, imI (idam ) zabdasya strIliGgarUpANi / ekavacana... bahuvacana. prathamA- imA imiA, imAo, imAu, imA, imI, imIA. imIA, imIo, imIu, imI. ___ [ime]. dvitIyA- ima, imi. iNa, NaM. tRtIyA- imAa, imAi, imAe, imAhi, imAhiM, imAhiM, imIa,imIA, imIi, imIhi, imIhi~, imIhiM, imIe, NAhi, NAhi~, NAhiM NAa, NAi, NAe. Ahi, Ahi~, AhiM. ca.-] imAa, imAi, imAe, imANa, imANaM. Sa.- ] imIa, imIA, imIi, : siM, imesi, imAsiM. imIe, se. [imIse]. imINa, imINaM. paMcamI- imAa, imAi, imAe, imatto, imAo, imAu, imatto, imAo, imAu, imAhinto, imAsunto, imAhinto, imitto, imIo, imIu, imIa, imIA, imIi, imIhinto, imIsunto, imIe, imitto, imIo, imIu, imIhinto, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116. .. saptamI- imAma, ImAi, imAe.. imAsu, mAsu. imIma, imIA, imIDa, imIsu, imIsu. . imIe. Asu, Asu.. ima ( idam ) zabdasya napuMsakaliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. . pra. dvi.- idaM, iNamo, iNaM. imAI, imAI, imANi.. zeSa-pulliMgavat / (7) amu ( adas )zabdasya pulliMgarUpANi / ekavavana. bahuvacana. ... prathamA- aha, amU. amavo, amau, amao, amuNo, amU. amuNo, amU. tRtIyA- bamuNA. amUhi, amUhi, amUhi. - amuNo, amussa. amUNa, amUNaM. . . paMcamI- amuNo, amatto, amUo, . amutto, amUmo, amUu, amUu, amUhinto... amUhinto, mamUsunto. saptamI- ayammi, imammi, amUsu, amUsu. amummi, [amuMsi]. dvitIyA- bama. . amu ( adasa ) zabdasya strIliMgarUpANi / ekavacana. bahuvacana. . prathamA- aha, amU. amUbo, amUu, amU. dvitIyA- amuM. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 117 - tRtIyA- amUma, amUA, amUi, amUhi, amUhi. amUhiM. ana e. ] amUa, amUbA, bamUi, abhUNa, amUrNaH ] amUe. paMcamI- amUma, amUA, amUi, amUe. amutto, mamUo, amUu, amutto, amUo amUu, bhamUhinto. __ amUhinto, amUsunto. saptamI- amUma, amUA, amUi. amUsu, amUsu. amUe. aha ( adas ) zabdasya napuMsakaliMgarUpANi / ekavacana bahuvacana. prathamA- aha, amuM. amUI, amUI, amUNi. dvitIyA- ama... " ".. ... zeSaM pulligavat / tumha (yuSmad ), zabdasya triSu liMgeSu samAnarUpANi / . . ekavacana.. bahuvacana, prathamA- taM, tuM, tuvaM, tuha, bhe, tunbhe, tumhe, tujjhe. tumaM. . tujjha, tumha, tumhe he, dvitIyA-taM, tuM, tuvaM, tuma, gho, nubbhe, tumhe, tujhe, tuha, tume, tue.. ujjhe, tumhe, uyhe, me. tRtIyA- se, di, de; te, tai, tae, bhe, tubbhehi, tumhehi, tujhe hiM, tumaM, tumai, tumae. ujjhe hiM, umhehi, tumhehiM, tume, tumAi. uyhehiM. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prAkRtavyAkaraNasya ca.- ] tai, tuM, te, tumha, tuha, tu, vo, meM, tunbha, tumha, Sa.- ] tuhaM, tuva, tuma, tume, tujjha, ubbha, umha, ujjha. tumo, tumAi, di, de, tubbhApa-NaM, tuvANa-NaM, i, e, tumhANa-NaM, tumANa-NaM, tubbha, tumha, tujjha, tujjhANa--NaM, tumhANa-NaM. ubbha,umha, ujjha, uyha. . paMcamI- taitto, taIo-u-hinto, tubbhatto, tubbhAo-u-hi tuvatto, tuvAo-u-hi- hinto,-sunto, hinto, tuvA. . tumbhehi-hinto-sunto. tumatto, tumAo-u-hi- tumhatto, tumhAo: u-hihinto, tumA. hinto-sunto, tuhatto, tuhAo-u-hi- * tumhehi-hinto-sunto. hinto, tuhA. tujjhatto, tujjhAo-u-hitubbhatto, tubbhAo-u- hinto-sunto, hi-hinto, tubbhA. . tujme hi-hinto-sunto. tumhatto, tumhAo-u-hi- tumhatto, tumhAmao-u-hihinto, tumhA, hinto-sunto, tujjhatto, tujjhAo-u- tumhehi-hinto-sunto, hi-hinto-tujjhA. uvhatto, uhAo-u-hitumha, tubbha, tumha, hinto-sunto, tujjha, tahinto. urahehi-hinto-sunto. umhatto, umhAo-u-hihinto-sunto, umhehi-hinto-sunto. saptamI- tume, tumae, tumAi, taha, tae. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 119 - tusu-suM. tummi , .. tuvammi, tussi , tuvaMsi] tuvasu-suM, tuvesu-suM, tumammi, tumassi, [tumaMsi], tumasu-suM,,tumesu-suM. tuhammi, tuhassi, [tuhaMsi], tuhasu-suM, tuhesu-suM, tubhammi, tunbhassi, tumbhaMsi], tubbhasu-suM, tubbhesu-suM, tumhammi, tumhassi, [tumhaMsi), tumhasu-suM, tumhesu-suM, tujjhammi, tujjhassi, tujhaMsi], tujjhasu-suM, tujmesu-suM. tuve. tume, tuhe, tumbhAsu-suM, tumhAsu-suM. tubbhe, tumhe, tujjhe. . tujjhAsu-suM. amha (asmad ), zabdasya 'triSu' liMgelu samAnarUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- ha ahaM. ahayaM mmi, . amha, amhe, amho, mo, vayaM, amhi, ammi . . bhe. dvitIyA- ma; mama. mimaM; ahaM, Ne, amhe, amho, amha, Ne. . .mi, ammi, amha, mamha. tRtIyA- mi, me, mamaM. mamae, ammehi, amhAhi. amha, mamAi, mai, mae, mayAi, amhe, Ne, . Ne, [mayA). .. pa.- ] me, mai, mama maha, Ne, No, majjha, amha, amhaM, Sa.- J mahaM, majjha, majjhaM, amhe. amho, amhANa-NaM, amha, aha.. mamANa-NaM, mahANa-NaM, majjhANa-NaM. paMcamI- maitto, maIo-u- .. mamatto, mamAo-u-hi... hinto, .. hinto-sunto, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 prAkRtavyAkaraNasya ." mamatto, mamAo-u-hi- mamehi-hinto-sunto, hinto, mamA.. . amhatto, amhAo-u-hi- . mahatto, mahAo-u-hi- hinto-sunto.. hinto, mahA. . amhehi-hinto-sunto, majjhatto, majjJAoM-u-hi hiMntI, majjhA. sakSamI-mi, mai, mamAi, mae, me, : amhassi-mmi, (bamhaMsi], amhasu-suM, mamhesu-suM, massi -mmi, [mamaMsi). mamasu-suM, mamesu-suM, mahassi-mmi, (mahaMsi], mahasu-suM, mahesu-suM, manmassi-mmi, mijhasi], majjhasu-suM, majjhasu-suM, amhe, mame, mahai, majjhe, amhAsu-suM. [mamhi ]. 1 inantapuniMga 'dhaNi' ( dhanin ) zabdaH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- ghaNI, ghaNao, dhaNau, dhaNI, dhaNiNo. dvitIyA-Ni. ghaNiNo, ghaNI. sambodhana-he paNi, vaNI.. ghaNamo, paNau, dhaNI, dhaNimo. za-'muNi' zabdavat / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprakRitazabdarUpamAlA 2 sAnsapulliMma 'bAu-AuAyuma) shbd| ekavacana. bahuvacana. prathamA- AU. Aagho, Aau, Ao, AU, AuNo. dvitIyA-AuM. mAuNo, AU. saMbodhana-he AU, Au. . AaMgho, Aau, Ao, 'AU, AuNo. zeSa-'guru' zabdavat / pra.- AuM. kadAcit 'Au' zabdasya rUpANi napuMsakaliMge'pi bhavanti / evacana. .. bahubacana. dvi.. Au. AUI, AU, AUNi. . . tRtIyA- AuNA. .. AUhi, AUhi~, mAUhiM. sambodhana-he Au. AUI, AU', AUNi. - zeSa-'mahu' zabdavat / . 'Ausa' zabdasya pulliMge rUpANi / ekavacana.. bahuvacana prathamA- Auso. .' AusA..... dvitIyA- AusaM.. .. bAusA, Ause. sambodhana-he Ausa,uso,AusA. AusA. zeSa-jima hAmdavat / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 prAkRtavyAkaraNasya . . kadAcit 'Ausa' zabdasya napusake'pi rUpANi bhavanti / ekavacana. bahuvacana. . pa.- . . di.- j AusAI,mAusAiM,AusANi. sambodhana-he mAusa. AusAI, AusAI, AusANi. zeSaM-'nANa' zabdavat / 3 ukArAntapuliMga'nehAlu' (snehAlu) zabda / / ekavacana. , bahuvacana. prathamA- nehAlU. nehAlavo, nehAlau, nehAlao. nehAluNo, nehAlU. dvatIyA-nehAlaM. . nehAluNo, nehAla. sambodhana-he nehAlU, nehAlu. nehAlavo, nehAlau, nehAlao, nehAluNo, nehAlU. . zeSa-'pura' zabdavat / 5 'pAusa (prAvRS ) zabdasya rUpANi pulliMge bhavanti / ekavacana. bahuvacanaH prathamA- pAuso. "pAusA.. dvitIyA-pAusaM. pAusA, pAuse. sambodhana-he pAusa, pAuso, pAusA. pAusA. / zeSaM-'jiNa' zabdavat / 1. pAusa (prAvRS ) sarana (zarad ) zabdayorantyavyaJjasya akArabhavanAda akArAnta 'jiNa' zabdavad rUpANi bhavanti / . Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 1123 5 saraa (zarad ) zabdasya rUpANi pulliMge bhavanti / ekavacana. bahuvacana. prathamA- sarao. saraA. dvitIyA- saraaM. saraA. sarae. saMbodhana-he sarama, sarao, saraA. saraA. . zeSaM-'jiNa' zabdavat / / evaM bhisama (bhiSaj) ityAdayaH / 6 strIliMge 'girA' (gira ) zabdasya rUpANi / _____ekavacana.. . bahuvacana. . prathamA- girA. girAu, girAo, girA. dvitIyA-giraM. girAu, girAo, girA.. sambodhana-he gire, girA. . girAu, girAmo, girA. . zeSa-'ramA' zabdavat / / .. 7 puliMge gAmaNI (prAmaNI) zabdasya rUpANi / .. ekavacana. bahuvacana.. prathamA- gAmaNI. gAmaNau, gAmaNao, gAmaNI, gAmaNiNo. dvatIyA- gAmaNi. gAmaNiNo, gAmaNI... sambodhana-he gAmaNi. .. gAmaNau, gAmaNao, gAmapiNo, gAmaNI. ... - zeSa-'maNi' zabdavat / Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 prAkRtavyAkaraNasya pujiMge khalae (khalapU) zambhasya rUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- khalapU. khalapavo, khalapau, khalapao, khalapU, khalapuNo. dvitIyA' khalapuM. khalapU, khalapUNo. tRtIyA- khalapuNA. khalapUhi, khalapUrhi, khalapUhi. sambodhana-he khalapU. * khalapavo, khalapau, khalapao. khalapU, khalapuNo. zeSaM-'guru' zabdavat / govA. .AkArAntapulliMga 'govA' (gopA) zabdaH / .. ekavacana. bahuvacana. prathamA- gova, dvitIyA-govA. govA.. tRtIyA- govANa, govANaM.. govAhi, govAhi~ govAhiM. caturthI- govassa. govANa, govANaM. paMcamI- govatto, govAo, * govatto, govAbho, govAu, govAu, govAhinto. govAhinto, govAsunto. SaSThI- govassa. govANa, govANaM. saptamI- movammi. govAsu. govAsuM. sambodhana-he govA. govA. 10 pujiMge ' ekavacana. prathamA- bhagavaMto. a' (bhagavata) zabdasya rUpANi / .. bahuvacana. bhagavaMtA. . Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 125 dvitIyA- bhagavaMtaM. . bhagavaMtA, bhagavaMte. tRtIyA- bhagavasaNa, bhagavateNaM. bhagatahiAbhagavatehi, bhagavaMtehiM. [bhagavatA sambodhana-he bhagavaMta, bhagavaMto, bhagavaMtA. bhagavaMtA. zeSa-jiNa' zabdavat / 11. sakAsantapuliMga 'jasa' (yazasa) zabdaH / ekavacana.: bahuvacana.. prathamA- jaso. asA. ... dvitIyA- jasaM. jasA, jase. tRtIyA- baseNa, jaseNaM, . basehi, jasehi, jasehiM. [jasamA]. sambodhana-he jasa, jaso, jasA. jasA.. ... zeSaM-'jiNa' zabdavat / evaM-tama ( samas ), maNa (manas ), vaMya (vacas) ityAdayaH / 12 zakArAntastrIliMga 'disA' (diz ) zabdaH / - ekavacana. . bahuvacana. ' prathamA- disA. disAo, disAu, disA. dvitIyA- disaM. disAo, disAu, digA. tRtIyA-disAma, disAi, disAe. disAhi, disAhi, disAhi. 'zeSaM-'dayA' zabdavat / iti vizeSarUpANi.. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .126.. ..... prAkRtavyAkaraNasya ... . . 1ega (eka) zabdasya puliMgarUpANiH / ekavacana. bahuvacana. prathamA- ego, (ege.] ege. dvitIyA- egaM. ege, egA. tRtIyA- egeNa, egeNaM. . egehi, egehi, egehiM. caturthI-egassa. . .. egavha, egaNhaM, egesiM. paMcamI- egatto, egAoM, . egatto, egAo, egAu, egAu, egAhi,.. egAMhi, egehi, . egAhinto, egA. egAhinto, egehinto, egAsunto, egesunto. SaSThI- egassa. egaNha, egaNhaM, egesiM. saptamI- egahiM, egassi, egesu, egesuM. egammi, egattha. (egaMsi]. egA (ekA) zabdasya strIliMgarUpANiM / .. ekavacana. bahuvacana. prathamA- egA. egAo, egAu, egA. dvitIyA- egaM. egAo, egAu, egA. tRtIyA- egAsa, egAi, egAe. egAhi, egAhi~, egAhiM. baturthI- egAsa, egAi, emAe. egesi, [egAsi], egaNha, egaNhaM.. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRzabdarUpamAlA 127 paMcamI- egAa, egAI, egAe, egatto, egAo, egatto, egAbo, egAu, egAu, egAhinto. egAhinto, egAsunto. SaSThI- egAa, egAi, egAe. egAsi, [egAsiM], egaNha, egaNhaM. saptamI- egAa, egAi, egAe. egAsu, egAsuM. Wan ega (eka) zabdasya napuMsakaliMgarUpANi / ekavacana. prathamA- egaM. egAI, egAI, egANi. dvitIyA- ega. .. egAI, egAI, egANi. zeSa-pulligavat / .. bahuvacana. (2) do, ve (dvi) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. 1 duve, doNNi, duNNi, .] veNNi, viNNi, do, ke. tRtIyA- dohi, dohi, dohiM, vehi, veDiM, vehiM. . ..] doNha, doNhaM, duha, duShaM, "] veNha, veNha, viNha, viNhaM, paMcamI- dutto, doo, dou, dohinto, dosunto, . vitto, o, beu, vehinto, vesunto. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 prAkRtavyAkaraNasya saptamI- dosu, dosuM, besu, vesu. (3) ti, (tri) zabdasya triliMge samAnarUpANi / vahuvacana. pra. dvi.- tiNNi, [tao]. tRtIyA- tIhi, tIhi, tIhiM. ca. Sa.-tiNha, tiNhaM. paMcamI- titto, tIo, tIu, tIhinto, tIsunto. . saptamI-tIsu, tIsu. (4) cau (catura) zabdapa triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. pra.dvi.-]cattAro, cauro, cattAri tRtIyA- caUhi, caUhiM, caUhiM, cauhi, cauhi~, cauhiM, ca. Sa.- cauNha, cauNhaM. paMcamI- cautto, caUo, caUu, caUhinto, caUsunto, caumao, cauu, cauhintI, causunto.. saptamI- caUsu, caUsuM, causu, cauK. ' 4 .. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 129 (5) paMca (pazcan) zabdasya triliMge samAnarUpANi / . bahuvacana. prathamA-]. dvitIyA- paca. tRtIyA - paMcahi, paMcahi~, paMcahiM. ca. Sa.- 1 paMcaNha, paMcaNhaM. paMcamI- paMcatto, paMcAo, paMcAu, ___ paMcAhinto, paMcAsunto. saptamI- paMcasu, paMcasuM.. (6) cha (pam ) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. . . pra.dvi.-] cha. . tRtIyA- chahi. chahi, chahiM.. ca-Sa.-] chaNha, chaNhaM. paMcamI- chatto, chAo, chAu, chAhinto. chAsunto. saptamI- chasu. chasuM. (7) satta, ( saptan ) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahucavana. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 prAkRtavyAkaraNasya - tRtIyA- sattahi, sattahi~, sattahiM. pa.- sattaNha, sattaNhaM. paMcamI- sattatto, sattAo, sattAu, sattAhinto, sattAsunto. saptamI- sattasu, sattasuM. aTTha ( aSTan ) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. prathamA- aTa dvitIyA- aTTha. tRtIyA- aTThahi, aTThahi~ ahiM. ca. Sa.- maNha, aTThaNhaM. paMcamI- aTThatto, aTThAo, aDhAu, aTThAhinto, aTThAsunto.. saptamI- aTThasu, aTThasuM. evaM aDa ( aSTan ) zabdaH / (8) nava (navana ) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. pa. dvi.- nava. tRtIyA- navahi. navahi. navahiM. ca. Sa.- navaNha, navaNhaM. paMcamI- navatto, navAo, navAu, navAhinto, navAsunto. saptamI- navasu, navasuM. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 131 (10) daha, dasa (dazan ) zabdasya triliMge samAnarUpANi / bahuvacana. pra.- ] daha. dvi.- dasa. tRtIyA- dahi, dahahi~, dahahiM, dasahi, dasahi, dasahi. ca. Sa.-- dasaNha, dasaNhaM. paMcamI- dahatto, dahAo, daha u, dahAhinto, dahAsunto, dasatto dasAo, dasAu, dasAhinto, dasAsunto. saptamI- dahasu, dahasuM. dasasu dasasuH / evaM-egAraha-bAraha-teraha-ca uddaha-cauddasa-pannaraha-solasa sttrh-atthaarh-ityaadyH| (11) straliMge vIsA (viMzati) zabdasya rUpANi / . ekavacana. * bahuvacana. prathamA- vIsA. vIsAo, vIsAu, vIsA. dvitIyA- vIsaM. vIsAo, vIsAu, vIsA, tRtIyA- vIsAa, vIsAi, vIsAe. bosAhi, vIsAhi, vIsAhi. zeSaM-'dayA' zabdavat / evaM-egUNavIsA-egavIsA-egUNatIsA-tIsA-egatIsA-egUNa- cattAlIsA-cattAlIsA paNNAsA-aTThAvaNNA-ityAdayaH / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 prAkRtavyAkaraNasya - (12) strIliMge sahi (paSTi) zabdasya rUpANi / ekavacana. bahuvacana. prathamA- saTro. . saTTIu, saTToo saTrI.. dvitIyA- saTuiM. saTThIu, saTThIo, saTThI. tRtIyA- saTThIa, saTThIA, saTThIi, saTThoe. saTThIhi saTThohi~, saTThIhiM. ___ zeSaM-- buddhi' zabdavat / evaM-egUNasaTTi-egasaTThi-egUNasattari-sattari-egasattari-egRNAsIi-egAsIi-egUNanavai-navai-egaNavai-navaNavai ityAdayaH / (13) napusakaliMge saya (zata) zabdasya rUpANi / ___ ekavacana. ' bahuvacana. prathamA- sayaM. sayAI, sayAI, sayANi. dvitIyA- sayaM. . sayAi~, sayAI, sayANi. tRtIyA- saMeNa, saeNaM. saehi, sahi, sarahiM. . zeSaM-'nANa' zabdavat / haa haasi ekavacana - prathamA- deva, devA, devu, deko, dvitIyA- deva, devA, devu. . bahuvacana .. deva, devA. . deva, devA. . Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - saMkSiptaprAkRtazabdarUpamAlA 133 tRtIyA- deve, deveM,deveNa,deviNa,deviM. devahi, devehiM. paMcamI- devahe, devahu, devahuM. SaSThI- deva,devasu,devassu devaho,devaha. deva, devahaM. saptamI-deve, devi. devahiM sambodhana-deva, devA, devu, devo. deva, devA, devaho. giri prathamA giri, girI. .. giri girI. dvitIyA-, , tRtIyA-girieM, giriNa, giri. girihiM. pa~camI-girihe. SaSThI-giri, girihe. . giri, girihaM, girihaM. saptamI-girihi. girihuM. sambodhana-girI, girI. .. giri, girI, giriho. evaM ukArAntaH pulliGgasyApi jJeyAni. girihuM. kamala pra. di.- kamala, kamalA. kamala, kamalA, kamalaI, kamalAI. zeSa pulliGgavat. evaM vAri- mahu ityAdayaH mugdhA. (muddhA) - muddhAu, muddhAmo. prathamA- muddha, muddhA. dvitIya- "" Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134. prAkRtavyAkaraNasya . .. tRtIyA- muddhae, muddhai. muddhahiM. paMcamI- muddhahe muddhihi muddhahuM. SaSThI- , . saptamI- muddhahi. sambodhana-muddha, muddhA. muddha, muddhA, muddhaho, muddhAho. ___ evaM mati, taruNI, dhenu, vadhU ityAdayaH / muddhahiM x yuSmad prathamA- tuhuM. tumhe, tumhaI. dvitIyA-paI, taiM. tRtIyA- "" tumhehi. paMcamI- tau, tujjha, tudhra, (tuhu) tumhahaM. SaSThI - " " saptamI-paI, taI. . tumhAsu. asmad amhe, amhaI, prathamA-hauM. dvitIyA- maI. tRtIyA- " paMcamI- mahu, majhu. amhehiM. amhahaM. saptamI-maI. amhAsuM. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ hasae. (r) saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 'has' ( has ) dhAtorvartamAnakAlasya rUpANi / ekavacana. .bahuvacana. taiyapurisa. hasai. hasanti, hasante, hasire, hasei, hasenti, hasente, haseire, hasinti, hasinte, hasaire. bIyapurisa. hasasi, hasitthA, hasaha, hasesi, hasetthA, haseha, hasase, . hasaitthA, hase itthA. par3hamapurisa. hasami, hasamo, hasamu, hasama, hasAmi, - hasAmo, hasAmu. hasAma, hasimo, hasimu. hasima, hasemi, hasemo, hasemu, hasema. sarvavacana. ] hasijja, hasejja, sarvapuruSa. ] hasijjA, hasejjA. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 prAkRtavyAkaraNasya bI. pu. 'has' ( has) dhAtovidhi-AjJArthayo rUpANi / ekavacana bahuvacana ta. pu. hasau, hasantu, hasintu, . [hasae, hase.] hasentu, hasahi, hasehi, hasaha, haseha. hasasu, hasesu, hasijjasu, hasejjasu. hasijjahi, isejjahi, hasijje, hasejje, hasa, hase, *[hasijjasi, hasejjasi, [hasijjAha, hasejjAha]. hasijjAsi, hasejjAsi, hasijjAhi, hasejjAhi, hasAhi.) : . pa. pu. hasamu, hasAmu, hasamo, hasAmo, hasimu, hasemu. hasimo, hasemo. sa. vacana ] hasijja, hasejja, sa. puruSa ] hasijjA, hasejjA. Wan 'has' ( has) dhAtobhUtakAlasya rUpANi / sa. vacana ] hasIma. sa. puruSa 9 * IdRza [ ] cihnAGkita rUpANi ArSe jJeyAni / . Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 137 - sa. vRkSa hasitthA, hasisu. Wan 'has' ( has ) dhAtobhaviSyatkAlasya rUpANi / - ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hasihii, hasihie, hasihinti, hasihinte, hasi hire, hasehii, hasehie, hasehinti, hasehinte, hasehire, hasissai, hasissaeM, [hasissanti, hasissante, , hasessai, hasessae.] hasessanti, hasessante.] bI. pu. hasi hisi, hasihise, hasihitthA, hasi hiha, . hasehisi, hasehise, hasehitthA, hasehiha, [hasissasi, hasissase, [hasissaha, hasessaha.] hasessasi, hasessase.) pa. pu. hasissaM, hasissAmi, hasissAmo, hasissAmu, hasessaM, hasessAmi, hasissAma, hasihAmi, hasessAmo, hasessAmu, hasessAma, hasehAmi, hasihAmo, hasihAmu, hasihAma, hasihimi, hasehAmo, hasehAmu, hasehAma, hasehimi. hasihimo, hasihimu, hasehima, hasehimo, hasehimu, hasehima, hasi hissA, hasihitthA, hasehissA, hasehityA. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 138 . . prAkRtavyAkaraNasya sa. vacana. ] hasejja, hasejjA, sa. puruSa. ] hasijja, hasijjA. 'has' ( has) dhAtoH kriyAtipattyarthasya rUpANi / sa. vacana. ] hasijja, hasijjA, sa. puruSa. ] hasejja, hasejjA. ekavacana.. , bahuvacana. pulliga. hasanto, hasantA, hasento, hasentA, hasinto. hasintA, ... hasamANo, ' hasamANA, hasemANo, hasemANA. hasante, hasente, . hasinte, hasamANe, hasemANe.] strIliMga. hasantI, hasantoo. hasentI, hasentIo, hasintI, hasintIo, hasamANI, hasamANIo, hasemANI, hasemANIo, hasantA, hasentAo, hasentA, hasantAo, hasintA, hasintAmao,. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 139 - hasentaM, hasamANaM. hasamANA, hasamANAo, hasemANA. hasemANAo. napu0 hasantaM, hasantAI, hasentAI, hasintaM, hasintAI hasamANAI, hasemANaM. hasemANAI. imAni rUpANi yathAjAti triSu liGageSu upayujyante / evam-kaha. (kath), gaccha (gam), jAN (jJA), devakh (dRz), nam (nam), bIha, (bhI), bolla (kath), ruva - (rud) ityAdivyaJjanAntadhAtUnAM . rUpANi jJeyAni / 'ho' (bhU) dhAtorvartamAnakAlasya rUpANi / . . ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoi. honti, honte, hoire, hunti hunte. bI. pu. hosi.. . hoitthA, hoha. pa. pu. homi, homo, homu, homa. iti Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 prAkRtavyAkaraNasya . 'ho' (bhU) aMgasya vartamAnakAlarUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoai hoae, hoanti, hoante, hoire, hoei. hoenti, hoente, hoe ire, hointi, hointe, hoaire. . bI. pu. hoasi, hoarsa, hoitthA, hoMaha, hoesi. hoetthA, hoeha, hoaitthA, hoeitthA. pa. pu. homi, hoamo, hoamu, hozrama, hoAmi, . hoAmo, homAmu, hoAma, hoimo, hoimu, hoima, hoemi. hoemo, hoemu, hoema. Wan 'ho-honA (4) agasya vartamAnakAlarUpANi / ekavacana. - bahuvacana. ta. pu. hojjai, hojjanti, hojjante, hojjaire, hojjAi, hojjAnti, hojjAnte, hojjAire, hojjei. hojjenti, hojjente, hojjeire, hojjae, honjinti, hojjinte, hojjire, * hojja-hojjA-hoejja-hoejjA-ityAdi jja-jjA-aGgasya rUpANi bhUtakAle kriyAtipattyarthe ca na bhavanti / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 141 hojja, hojjA. hojja, hojjA. bI. pu. hojjasi, hojjitthA, hojjaha. hojjAsi, hojjetthA, hojjesi, hojjaitthA, hojjAha, hojjase. hojjeitthA, hojjehaH hojjAisthA, hojja, hojjA. hojja, hojjA, pa. pu. hojjami, hojjamo, hojjama, hojama, hojAmi, hojjAmo, hojjAma, hojjAma, hojjimo, hojjimu, hojjima, hojjemi. hojjemo, haujjemu, hojjema, hojja, hojjA. hojja, hojjA. 'hoeja-hoejA' (bhU ) aMgasya vartamAnakAlarUpANi / . : ekavacana. * bahuvacana. . sa. pu. hoejjai, hoejjanti, hoejjante, hoejjaire.. hoejjAi, hoejjAnti, hoejjAnte, hoejjAire, hoejjei, hoejjenti, hoejjente, hoejjeire, hoejjae, hoejjinti, hoejjinte, hoejjire, hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjaoN. thI. pu.. 'hoejjasi, hoeMjjitthA, hoejjahA - hoejjAsiM, hoejjetthA, hoejjAha, . hoejjesi, hoejjaitthA, hoejjeha, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ... prAkRtavyAkaraNasya . . - . - . pa. pu. hoejjase, hoejjeitthA, hoejjAitthA, . hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjA... hoejjami, hoejjamo, hoejjamu, hoejjama, hoejjAmo, hoejjAmu, hoejjAma, hoejjemi, hoejjimo, hoejjimu, hoejjima, hoejjemo, hoejjemu, hoejjema, hoejjA hoejjAH hoejja, hoejjA. 'ho' ( bhU) dhAtovidhi--AjJArthayo rUpANi / __ ekavacana. . bahuvacana. ta. pu. hou. . hontu, huntu. bI. pu. hohi, hosu, . [hoijjasi, hoijjAsi, [hojjAha.] hoijjAhi.) pa. pu. homu. . . . homo. hoha, 'homa' (bhU) aMgasya rUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoau, hoeu, hoentu, homae.] . hointu, hoantu, Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 143 hoeha. cI. pu. hoahi, hoehi, hoaha, . hoasu, hoesu, hoijjasu, hoejjasu, hoijjahi, hoejjahi, hoijje, hoejje, hoa, hoe. [hoijjasi. hoejjasi, [hoijjAha, hoijjAsi, hoejjAsi, hoejjAha]. hoijjAhi, hoejjAhi, hoAhi]. pa. pu. hoamu, homamo, hoAmo, hoimu, hoimo. hoema. hoAmu, hoemo, : hojja, hojjA (bhU ) aMgasya AjJArthayo rUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. bI. hojau. hojjantu. hojjAu, hojjAntu, hojjentu, .. hojjeu, [hojje] hojjintu, [hojnae], hojja, hojjA.. hojja, hojjA. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 prAkRtavyAkaraNasya . bI. pu. hojjahi, hojjehi, hojjaha, hojjeha, hojjAhi, hojjAha.. hojjasu, hojjesu, hojjAsu, hojjijjasu, hojjejjasu, hojjijjahi, hojjejjahi, hojjijje, hojz2ejje, hojja, hojjA... hojja, hojjA. : [hojjijjasi, hojjejasi, [hojjijjAha, hojjijjAsi, hojjejjAsi, hojjejjAha]. hojjijjAhi, hojjejjAhi, hojjAhi]. pa. pu. hojjamu, hojjAma, hojjamo, hojjAmo, hojjimu, hojjemu, hojimo, hojjemo, hojja, hojjA. hojja, hojjA. hoeja, hoejA (bha) aMgasya vidhi- AjJArthayoM rUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoejjau, hoejjAu, hoejjantu, hoejjAntu, hoejjeu, hoejjentu, hoejjintu. hoejjae], hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjA. bI. pu. hoejjahi, hoejjAhi, hoejjaha, hoejjAha, hoejjehi, hoejjeha. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 145 hoejjasu, hoejjAsu, - hoejjesu, hoejjijjasu hoejjejjasu, hoejjijjahi, hoejjejjahi, hoejjijje, hoejjejje hoejja, hoejjA, hoejja, hoejjA, [hoejjijjasi, hoejjejjasi. [hoejjijjAha, hoejjijjAsi. hoejjejjAsi, hoejjejjAha.] hoejjijjAhi, hoejjejjAhi, hoejjAhi.] pa. pu. hoejjamu, hoejjAmu. hoejjamo, hoejjAmo, - hoejjimu, hoejjemu, hoejjimo, hoejjemo, hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjA. sarvavacana. ].. .. 'ho' (bha) dhAtobhUtakAlasya rUpANi / sarva puruSa. ] hosI, hohI, hohIa. 'ho' gasya rUpANi / sa. puruSa hoasI, hoahI, hoahIma. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 prAkRtavyAkaraNasya . . ArSarUpANi / sa. vacana.] ho-hotthA, hoMsu. - sa. puruSa.] hoa-hoitthA, hoiMsu. 'ho' (bhU) dhAtobhaviSyatkAlasya rUpANi / . ekavacana. . bahuvacana. ta. pu. hohii, hohie, hohinti, hohinte . hohire, [hossaI, hossae] [hossanti, hossante.] bI. pu. hohisi, hohise hohitthA, hohiha, [hossasi, hossase.] [hossaha.] pa. pu. [hossaM, hossAmi,] [hossAmo, hossAmu, hossAma,] hohAmi, hohimi. hohAmo, hohAmu, hohAma, hohimo, hohimu, hohima, hohissA, hohitthA. . Wan hotra (bhU ) aMgasya bhaviSyatkAlasyarUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoihii, hoihie, hoihinti, hoihinte, hoihire, hoehii, hoehie, hoehinti, hoehinte, hoehire, [hoissai, hoissae, [hoissantiM, hoissante, hoessai, hoessae.] [hoessanti, hoessante.] Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 147 bI.pu. hoihisi, hoihise, hoihitthA, hoihiha, hoehisi, hoehise, hoehitthA, hoehiha, [hoissasi, hoissase, [hoissaha, hoessaha.] hoessasi, hoessase.] pa. pu. [hoissaM, hoissAmi, [hoissAmo, hoissAmu, hoissAma, hoessaM, hoessAmi,] hoessAmo, hoessAmu, hoessAma,] hoihAmi, hoihAmo, hoihAmu, hoihAma, hoehAmi, hoehAmo, hoehAmu, hoehAma, hoihimi, hoihimo, hoihimu, hoihima, hoehimi. hoehimo, hoehima, hoehima, hoihissA, hoihitthA, * hoehissA, hoehitthA, hoja-hojA' (bhU) aMgasya bhaviSyatkAlarUpANi / ... ekavacana. . bahuvacana. sa. pu. hojjahii, hojjahie, hojjahinti-nte, hojjahire, - hojjAhii, hojjahie, hojjAhinti-nte, hojjAhire, . . hojja, hojjA, hojja, hojjA. .bI. pu. hojjahisi, hojjahise, hojjahitthA, hojjahiha, hojjAhisi, hojjAhise, hojjAhitthA, . hojjAhiha, hojja, hojjA hojja. hojjA. pu. pu. hojjassaM, hojjassAmi. hojjamsAmo-mu-ma, hojjAssaM, hojjAssAmi, hojjAssAmo-mu-ma, hojjahAmi, hojjahAmo-mu-ma, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya hojjAhAmi, hojjahimi. hojjAhimi, holAhAmo-muma, hojjahimo-ma-ma, hojjAhimo-mu-ma,. hojjahissA, hojjahitthA, hojjAhissA, hojjAhitthA, hojja, hojjA. hojja, hojjA. 'hoejja-hoejjA' (bhU ) aMgasya bhaviSyatkAlarUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoejjahii, hoehie, hoejjahinti, hoejjahinte, hoejjahire, hoejjAhii, hoejjAhie, hoejjAhinti, hoejjAhinte, hoejjAhire, hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjA. bI. pu. hoejjahisi, hoejjahise, hoejjahitthA, hoejjahiha, hoejjAhisi. hoejjAhise, hoejjAhitthA, hoejjAhiha, hoejja, hoejjA. hoejja, hoejjA. pa. pu. hoejjassaM, hoejjasAmi, hojjasAmo- mu-ma, hoejjAsaM, hoejjAssAmi, hoejjAssAmo-mu-ma, hoejjahAmi, hoejjahAmo-mu-ma, hoejjAhAmi, hoejjAhAmo-mu-ma, hoejjahimi, hoejjahimo-mu-ma, hoejjAhimi, hoejjahissA, hoejjahitthA, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 149 . hoejja, hojjA. hoejjAhissA, hoejjAhitthA, hoejja, hoejjA. ho-hoa (bhU ) dhAtoH kriyAtipatyarthasya rUpANi / sa. vacana.] ho-hojja, hojjA, hujja, hujjA. sa. puruSa.] hoa-hoejja, hoejjA. ekavacana.. bahuvacana. puliMga. honto, hunto, hontA, huntA, homANo, homANA. [honte, hunte. homANe.]. hoanto, hoento, hoantA, hoentA, hointo, - hointA, hoamANo, hoemANo. hoamANA, hoemANA. [hoante, hoente, hointe, hoamANe, hoemANe.]. strIliMga. hontI, huntI. hontIo huntIo. homANI, homANA. homANIo, homANAo. : hoantI, hoentI, hoantIo, hoentIo, hointI. . . hointIo. homANI, hoemANI. hoamANIo, hoemANIo. hoamANA, hoemANA. hoamANAo, hoemANAo. napu0 hontaM, * huntaM. hontAI. huntAI. homANaM. homANAI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 - prAkRtavyAkaraNasya hoantaM, hoentaM, hointaM, hoamANaM, hoemANaM. hoantAI. hoentAI, hointAI. hoamANAI, hoemANAI. -- evam - ne (nI), . (DI), je (ji), phA (snA), jhA (dhya), TA (sthA), pA (pA), jA (yA), ityAdisvarAnta dhAtUnAM rUpANi jJeyAni / . . imAni rUpANi yathAjAti triSu liGageSu prayUjyante / // iti kartarirUpANi // bhAve karmaNi ca rUpANi / hasIa, hasija (has-hasya) aMgasya bhAve karmaNi ca vartamAnakAlasya rUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hasIai, hasIae, hasIanti, hasIante, hasIire, hasIei. hasIenti, hasIente, isIeire, hasIinti, hasIinte, hasIaire, hasijjai, hasijjae, hasijjanti, hasijjante, hasijjaire, hasijjei. hasijjenti, hasijjente, hasijjeire, hasijjinti,hasijjinte, hasijjiire, bI. pu. hasIasi, hasIase, . hasIitthA, hasIaha, . hasIesi. hasIeitthA. hasIeha, hasImaitthA. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 151 hasijjasi, hasijjase, hasijjitthA, hasijjaha, . hasijjesi, hasijjeitthA,hasijjeha, hasijjaitthA, pu. pa. hasIami, hasIamo, hasaamu, hasIama, hasIAmi, hasIAmo, hasIAmu, hasIAma, hasIemi. hasIimo, hasIimu, hasIima, hasIemo, hasIemu, hasaema. hasijjami, hasijjamo, hasijjamu, hasijjama, hasijjAmi, hasijjAmo,hasijjAma, hasijjAma, * hasijjimo, hasijjima, hasijjima, hasijjemi. hasijjemo, hasijjemu, hAsajjema. saH vacana ] hasIejja, hasIejjA, sa. puruSa ] hasijjejja, hasijjejjA. hasIa, hasijja (hasa-hasya) aMgasya bhAve karmaNi ca vidhi-AjJArthayo rUpANi / . ekavacanaM. bahuvacana. ta. pu. hasIau, hasIeu. hasIantu, hasIentu, hasIintu. hasijjau, hasijjeu. hasijjantu, hasijjenta hasijjintu, bI. pu. hasIahi, hasiehi hasIaha, hasIeha. hasIasu, hasIesa, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 prAkRtavyAkaraNasya hasIijjasu, hasIejjasu, hasIijjahi, hasIejjahi, hasIijje, hasIejje, hasIa. hasijjehi hasijjehi, hasijjaha, hasijjeha hasijjasu, hasijjesu. hasijjijjasu hasijjejjasu, hasijjijjahi,hasijjejjahi, hasijjijje, hasijjejje, hasijja. [hasIijjasi, hasIejjasi, [hasI hajjAha. hasIijjAsi, hasIejjAsi, hasIejjAha.) hasoijjAhi, hasIejjAhi, hasIAhi.] [hasijjijjasi, hasijjejjasi, [hasijjijjAha, hasijjijjAsi, hasijjejjAsi,hasijjejjAha.] . hasijjijjAhi, hasijjejAhi, hasijjAhi.] pa. pu. hasIamu, hasIAmu, hasIamo, . hasIAmo, hasIimu, hasIemu, hasIimo, hasIemo, hasijjamu. hasijjAmu, hasijjamo. hasijjAmo, hasijjimu, hasijjemu. hasijjimo, hasijjemo. sa. vacana ] hasIejja, hasIejjA, hasIejjai, hasIejjAi. . sa. puruSa ] hasijjejja, hasijjejjA, hasijjejjai, hasijjejjAi. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAtuMrUpamAlA 153 isIa-hasija (haMsa-hasya ) aMgasya bhAve kamaNi ca bhUtakAlasya rUpANi / sarva puruSa ] hasomaI sa. vacana. JhasijjaI [ hasIitthA, hasijjithA, .. hasIiMsu, hasijjisu.] (hasIja, haisisthA, hasisu, ityAdi rUpANi katarivad jJeyAni.) bhaviSyakAle karmaNi ka vada rUpANiM bhavanti / ekavacaca. . bahuvacana. sa. pu. hasihii, hasihie, hasihinti, hasi hinte hasihire, - hasehii, hasehie, hasehinti hasehintai, hasehire, hasissaI, hassissae, hasissanti, hasissante, . hasessai, . hasessae, hasessanti, hasessantai. thI. pu. hasihisi, hasihise, hasiMhitthA, hasihiha, - hasehisi, hasehise, hasehitthA, hasehiha. ... hasissasi, haiMsissase, hasissaha. . . hasessasi, hasessase, hasessaha, pa. pu. hasissaM, hasissAmi, hasissAmo-e-ma, . hasessaM, . hasessAmi, hasessAmo-mu-ma, hasihAmi, hasihAmo-mu--ma. ... hasehAmi, hasehAmo-mu--ma, hasihimi, ha~sihimo-muma, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prAkRtavyAkaraNasya hasehimi, hasehimo-mu--ma, hasihissA, hasihitthA, hasehissA, hasehitthA.. sa. vacana.] hasejja, hasejjA , - sa. puruSa. ] hasijja, hasijjA. .. kriyAtipattyarthe (karmaNi) ka vad rUpANi bhavanti / sarvavacana. ] hasejja, hasejjA, sarva puruSa. ] hasijja, hasijjA. ekavacana. . . bahuvacana. puliMga. hasanto, hasinto, hasantA, hasintA, hasento . hasentA. hasamANo, hasemANo. hasamANA, hasemANA, [hasante, hasente, hasinte. hasamANe, hasemANe.] strIliMga. hasantI, hasentI, hasantIo; hasentIo, hasintI. hasintIo. hasamANI, hasemANI, hasamANIo, hasemANIo. hasantA, "hasentA, hasantAo, hasentAo. hasintA, hasintAo. hasamANA, hasemANA. hasamANAo, hasemANAmo. napu0 hasantaM, hasentaM, hasantAI, hasentAI, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 155 - - - hasintaM. hasintAI. hasamANaM; hasemANaM, hasamANAI, hasemANAI. imAni rUpANi jAtimanusRtya triSu liGageSu pryujynte| hoIa-hoija, (bhU-bhUya) aMgasya bhAve karmaNi ca vartamAnakAlasya rUpANi / ekavacana. . bahuvacana. ta. pu. hoiai, hoIae, hoIanti, hoIante hoIaire, hoIire, hoIei, .. hoIenti, hoiente, hoIeire, hoIinti, hoIinte, hoijjai, hoijjae, hoijjanti, hoijjante, 'hoijjaire, hoijjire, . ___ hoijjei. hoijjenti, hoijjente,hoijjeire, hoijjinti, hoijjinte. pI. pu. hoIasi, hoIase, hoIaitthA, hoIaha, hoIitthA, hoIesi. hoIeitthA, hoIeha. hoijjasi, hoijjase, hoijjaitthA, hoijjaha, hoijjitthA, hoijjesi. hoijjeitthA, hoijjeha. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 prAkRtavyAkaraNasya pa.pu. hoIami hoIamo, hoIamu, hoMIama... hoIAmi, hoIAmo, hoIAmu hoIAma, hoIimo, hoIimu, hoIima, hoIemi. hoIemo, hoIemu, hoIema. hoijjami, hoijjamo, hoijjamu, hoijama, hoijjAmi, hoijjAmo, hoijjAmu. hoijjAma, hoijjimo, hoijjimu, hoijjima, hoijjemi. hoIjjemo, hoijjemu, hoijjema. sa. vacana.] hoIejja, hoIejjA. sa. puruSa. ] hoijjejja, hoijjejjA. hoIa-hoijja, (bhU-bhUya ) aMgasya bhAve karmaNi ca vidhi-AjJArthayo rUpANi / ekavacana. . bahuvacana. ta. pu. hoIsau, hoIeu. hoIantu, hoIentu, hoIlae], hoIintu. hoijjau, hoijjeu. hoijjantu, hoijjentu, [hoijjae]. hoijjintu. bI. pu. hoIahi, hoIehi. hoIaha, hoIeha. hoIasu. hoIesu, hoIijjasa, hoeIjjasu, hoIijjahi, hoiejjahi, hoIijje, hoIejje, hoIa. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiprAkRtadhAturUpamAlA 157 [hoIijjasi, hoIejjasi, [hoIijjAha, hoIijjAsi, hoIejjAsi, hoIejjAha.] hoIijjAhi, hoIejjAhi, hoIAhi.] hoijjahi, hoijjehi, hoijjaha, hoijjeha. hoijjasu. hoijjesu, hoijjijjasu, hoijjejjasu, hoijjijjahi, hoijjejjahi, . . hoiMjjijje, hoijjejje, hoijja. [hoijjijasi, hoijjejasi, [hoijjijjAha. hoijjiz2jAsi, hoijjejjAsi, hoijejjAha.] hoijjijjAhi. hoijjejjAhi, hoijjAhi.] pa. pu. hoIamu. hoIAm, . hoIamro, hoIAmo, hoIimu, hoIemu. . hoIimo, hoIemo. hoijjamu, hoIjjAmu, hoijjamo, hoijjAmo, hoijjimu, hoijjemu. hoijjimo, hoijjemo. sa. vacana.] hoIejja, hoIejjA, hoIejjai, hoIejjAi. sa. puruSa.] hoijbena, hoijjejjA, hoijjejjai, hoijmejjAi. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 prAkRtavyAkaraNasya - . - hoIa, hoijja (bhU-bhUya) aMgasya bhAve karmaNi ca ____ bhUtakAlasya rUpANi / sarvava. ] hoIasI, hoIahI, hoIahIa... sarvapu. ] hoijjasI, hoijjahI, hoijjahIa. . hosI, hohI, hohIa. ( kartRvat ) [hoIitthA, hoIiMsu, hoijjitthA, hoijjisu. . hotthA havis] ( kartRvat ) bhaviSyatkAle kartarivad rUpANi / ekavacana. bahavacana. - ta. pu. hohii, hoIe. hohinti, hohinte, hohire. ( zeSaM kartaribad jJeyAni ), kriyAtipattyarthe kara vad' rUpANi sarvava. ] hojja, hojjA. sarvapu.] hujja, hujjA . ekavacana. bahuvacana. honto, hunto, homANo. hontA huntA. pu. hAntA, huntI, hontIo, huntIo. ___hotaM, huntaM. hontAI, huntAI. ( zeSaM kartarivad jJeyAni ) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 159 .. prerake kartR ruupaanni| hAsa-hAse-hasAva-hasAve (has-hAsaya) aMgasya prerake vartamAnakAlarUpANi / ekavacana bahuvacana. ta. pu. hAsa-- hAsai, hAsae, hAsanti, hAsante, hAsire, hAsei. hAsenti, hAsente, hAseire. hAsinti, hAsinte, hAsaire, hAse- hAsei. hAsenti, hAsente, hAseire, hAsinti, hAsinte. hasAva- hasAvai, hasAvae, hasAvanti, hasAvante, hasAvire, hasAvei. hasAventi, hasAvente, hasAveire, . hasAvinti, hasAvinte, hasAva ire. hasAve- hasAvei. hasAventi, hasAvente, hasAveire, hasAvinti, hasAvinte. thI. puH hAsa- hasasi, hasase, * hAsitthA, hAsaha, . .. hAsesi. hAse itthA, hAseha, hAsa itthA, hAsetthA. hAse- hAsesi. hAseitthA, hAseha. hasAva-hasAvasi, hasAvase. hasAvitthA, hasAvaha. - hasAvesi, hasAveitthA, hasAveha, hasAvaitthA. hasAvetthA. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 . prakRtadhyAkaraNasya . hasAva hamA hasAve-hasAvesi, haMsAveityA, hasAvehaH . . pa. pu. hAsa- hAsami, hAsamo, hAsamu, hAsama, hAsAmi, hAsAmo, hAsAmu, hAsAma, ... hAsimo, hAsimu, hAsima, hAsemi. hAsemo, hAsemu, hAsema, .. hAse- hAsemi, hAsemo, hAsemu, hAsema. : hasAva-hasAvami, __hasAvamo, hasAvamu, hasAvama, hasAvAmi, hasAvAmo, hasaviAmu, hasAvAma, hasAvimo, hasAvimu, hasAvima, hasAvemi, hasAvemo, hasAvemu, hasAvema. hasAve-hasAvemi. hasAvemo, hasAvemu, hasAvema. a-nA pratyaye rUpANi: ( sarvavacana,-sarvapuruSa. ) hAsa- hAseja, hAsejjA, hAsijjA, hAsijjA. hAse- , " ." hasAve-hasAvejja hasAvejjA, hasAvijja, hasAvijjA. hasAve- , Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA ki hAsa-hAse-hAsAva hasAve (has-hAsaya) aMgasya vidhi--prAjJArthayoM rUpANi / . ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hAsa- hAsau. hAseu, hAsantu, hAsentu, hAsintu, hAse- hAseu.. hAsentu, hAsintu. hasAva-hasAvau, haMsAve u. hasAvantu, hasAventu, hasAvintu. hasAve-hasAveu, hasAventu, hasAvintuH bI. pu. hAsa-hAsahi, hAse hi, hAsaha, hAseha. hAsasu, . hAsesu, hAsijjas, hAsejjas, hAsijjahi, hAsejjahi, hAsijje, hAsejje, hAsa. .. [hAsijjasi, hAsejjasi, [hAsijjAha hAsejjAha] hAsijjAsi, hAsejjAsi, hAsijjAhihAsejjAhi. hAsAhi. ] . hAse-hAsehi, hAsesu,- hAseha. [hAseijjasi, hAseijjAsi, [hAsejjAha.] . . hAseijjAhi.] .. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 prAkRtavyAkaraNasya hasAva-hasAvahi, hasAvehi. hasAvaha, hasAveha. hasAvasu, hasAvesu. hasAvijjasu, hasAvejjasu.. hasAvijjahi, hasAvejjahi. . hasAvijje, hasAvejje. hasAva. [hasAvijjasi, hasAvejjasi. [ hasAvijjAha, . hasAvijjAsi, hasAvejjAsi. , . hasAvejjAha.] hasAvijjAhi, hasAvejjAhi... hasAvAhi.] hasAve-hasAvehi; hasAvesu. , hasAveha. [ hasAveijjasi, hasAveijjAsi, hasAvejjAha.] hasAveijjAhi] pa. pu. hAsa-hAsamu, hAsimu, hAse-hAsemu. hAsemu. hAsamo, hAsAmo, hAsimo, hAsemo. hAsemo. hasAva- hasAvamu, hasAvimu, hasAve- hasAvemu, hasAvAmu, hasAvamo, hasAvAmo. hasAvaimu. hasAvimo, hasAvamo. hasAvemo. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA _ 163 jja jjA pratyaye rUpANi (sarvavacana-sarvapuruSa ) hAsa-hAsejja, hAsejjA, hAsijja, hAsijjA, hAse- " " " " .. hasAva- hasAvejja, hasAvejjA, hasAvijja, hasAvijjA. hasAve- " " " hAsa-hAse hasAva hasAve (has-hAsaya)aMgasya bhUtakAlasya rUpANi / . sa. puruSa ] hAsIa, hAseIa. sa. vacana] hasAvIa, hasAveIa. hAsa- ArSa rUpANi / ( sarvavacana-sarvapuruSa.) hAsitthA, hAsisu. hAsetthA, hAseMsu. hasAvitthA, hasAvisu. hasAvetthA, hasAveMsu. Wan . hAse- hAsetyA hasAva- 'hasAve- Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prAkRtavyAkaraNasya - hAsa-hAse-hasAva-hasAve (has-hAsaya) aMgasya .. bhaviSyatkAlarUpANi / ekavacana bahuvacana. ta.pu hAsa-hAsihii, hAsihie. hAsihinti, hAsihite, hAsihire. hAsehii, hAsehie.. hAsehinti. hAsehinte, hAsehire. [ hAsissai, hAsissae. [hAsissanti, hAsissante. hAsessa i, hAsessae.] hAsessanti, hAsessante] hAse- hAsehii, hAsehie. hAsehinti, hAsehinte, hAsehire. [hAsessai, . hAsehie. hAsessanti, hAsessante] hasAva-hasA vihii, hasAvihie. hasAvihinti, hasAvihinte. hasAvihire. hasAvehii, hasAvehie. hasAvehinti, hasAvehinte, hasAvehire. [hasAvissai, hasAvissae [hasAvissanti, hasAvissante, hasAvessai, hasAvessae.] hasAvessanti, hasAvessante] hasAve-hasAvehii, hasAvehie. hasAvehinti, hasAveMhinte. . . hasAvehire. [hasAvessai, hasAvessae, hasAvessanti, hasAvessante] Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 165 bI.pu. hAsa- hAsihisi, hAsihise. hAsihitthA, hAsihiha, hAsehisi, hAsehise, hAse hitthA, hAsehiha. [hAsissasi, hAsissase, [hAsissaha, . hAsessasi, hAsessase] hAsessaha.] hAse-hAMse hisi, hAsehise, hAse hityA, hAsehiha. [ hAsessa si, hAsessase, hAsessaha. ] hasAva-hasAvihisi, hasAvihise. hasAvihitthA, hasAvihiha. hasAvehirsi, hasAvehise. hasAvehitthA, hasAvehiha. [hasAvissasi, hasAvissase [hasAvissaha,hasAvessasi, hasAvessase.] hasAvessaha.] hasAve-hasAvehisi, hasAvehise, hasAhitthA, hasAvehiha. .... [hasAvessasi, hasAvessase. hasAvessa ha.] -- Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 prAkRtavyAkaraNasya ekavacana. bahuvacana. pa pu. hAsa . hAsissaM, hAsessaM, hAsissAmi; hAsessAmi, hAsihAmi, hAsehAmi. hAsihimi, hAsehimi, hAsissAmo-mu-ma. hAsessAmo-mu-ma.. hAsihAmo-mu-ma. hAsehAmo-mu-ma.. hAsihimo-mu-ma. hAsehijho--su--ma. hAsihissA, hAsihitthA. hAse hissA, hAsehitthA. hAse- hAsessaM, hAsessAmi, hAsessAmo-mu-ma. hAsehAmi, . hAsehAmo-mu-ma. hAsehimi, hAsehimo-mu-ma. hAsehissA, hAsehitthA. hasAva- hasAvissaM, hasAvessaM, hasAvissAmi, hasAvissAmo-mu-ma. hasAvessAmi, hasAvessAmo-mu-ma. hasAvihAmi, hasAvihAso-mu-ma. hasAvehAmi, hasAvehAmo-mu-ma. hasAvihimi, hasAvihimo-mu-ma. . hasAvehimi, hasAvehimo-mu-ma.. hamAvihissAhasAvihitthA, hasAvehissA, hasAvehitthA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 167 - ekavaMcana.. bahuvacana. hasAve- hasAve, hasAvessAmo-mu-ma. hasAvessAma, hasAvehAmo-mu-ma. hasAvehAmi, hasAvehimo-mu-ma. hasAvehimi, hasAvehissA,hasAvehitthA. sarvavacana-sarvapuruSeSu jja-jjA pratyaye rUpANihAsa- hAsejja, hAsejjA, hAsijja, hAsijjA. hAse- " " ." hasAva- hasAvejja, hasAvejjA. hasAvijja, hasAvijjA. hasAve- " " // hAsa-hAse-hasAba-hasAve (hama-hAsaya)aMgasya prerake kriyAtipattyartharUpANi / ___ sarvavacana-sarvapuruSeSu jja-jjA pratyaye rUpANi / hAsa- hAsejja-jjA, hAsijja-jjA, hAse- , hasAva- hasAvejja-jjA, hasAvijja-jjA. hasAve Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prAkRtavyAkaraNasya pullige. ekavacana.. - bahuvacana. hAsa- hAsanto, hAsento, hAsantA, hAsentA, hAsinto, hAsintA. hAsamANo, hAsemANo, hAsa mANA, . hAsemANA, hAse- hAsento, hAsentA.. . hAsemANo, hAsemANA. hasAva- hasAvanto, hasAvento, hasAvantA, hasAventA, hasAvinto hasAvintA. hasAvamANo, hasAvamANA. hasAvemANo, hasAvemANA... hasAve- hasAvento, hasA vinto hanAventA. hasAvintA. hasAvemANo, hasAvemANA. ...ArSe ekavacanarUpANi hAsa- hAsante, hAsente, hAsinte, hAsamANe, hAsemANe. hAse- hAsente, hAsinte, hAsemANe. hasAva-hasAvante, hasAvente, hasAvinteM, hasAvamANe, hasAvemANe. hasAve-hasAvente, hasAvinte, hasAvemANe. strIliMge. ekavacana. bahuvacana. . hAsa- hAsantI, hAsentI, hAsantIo, hAsentIo, hAsintI, __ hAsintIo. hAsamANI hAsemANI, hAsamANIo, hAsemANIo. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 169 ekavacana. . hAse- hAsentI, hAsentIo. . hAsemANI, hAsemANIo. hasAva- hasAvantI. hasAventI, hasAvantIo, hasAventIo. hasAvintI. hasAvintIo, hasAvamANI, hasAvamANIo, hasAvemANI, hasAvemANIo, hasAve- hasAventI, hasAvintI. hasAventIo, hasAvintIo. hasAvemANI, hasAvemANIo. napuMsakaliMge. bahuvacana.. hAsa- hAsantaM, hAsentaM, hAsantAI, hAsentAI, hAsintaM. hAsintAI. hAsamANaM, * hAsemANaM, hAsamANAI, hAsemANAI, hAse- hAsentaM, hAsintaM, hAsentAI. hAsintAI, hAsemANaM. . hAsemANAI. hasAva- hasAvantaM, hasAvetaM, hasAvantAI, hasAventAI, hasAvintaM, hasAvintAI, / hasAvamANaM, hasAvemANaM, hasAvamANAI, hasAvemANAI. hasAve- hasAventaM. hasAvintaM, hasAventAI, hasAvintAI, hasAvemANaM.. . hasAvemANAI. imAnirUpANi jAtimanusRtya triSu liGageSu prayujyante / Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 prAkRtavyAkaraNasya - homa-hoe-hoAva-hoAve (bhR-bhAvaya) agasya prerake vartamAnakAlasya rUpANi / ekavacana. bahuvacana. .. ta. pu. hoa- hoai, homae, hoanti, hoante, hoire. hoei. . hoenti. hoente, hoeire. .. / hointi, hointe, hoaire. hoe- hoei, hoenti, hoente, hoeire. hoAva- hoAvai, hoAvanti, hoAvante. hoAvire. hoAvei, hoAventi, hoAvente, hoAveire. hoAvae, hoAvinti, hoAvinte. hoAva ire. hoAve- hoAvei. hoAventi, hoAvente, hoAveire. hoAvinti, hovinte. bI. pu. hoa- hoasi. hoase, hoitthA, hoaha. hoesi. hoeitthA, hoeha. . hoaitthA, hoe- hoesi, hoeitthA, hoeha. hoAva- hoAvasi, hoAvitthA, hoAvaha. hoAvesi, hoAveitthA, hoAveha. . hoAvase, hoAvaitthA. hoAve- hoAvesi, . hoAveitthA, hoAveha. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 171 pa. pu. hoa- , hoami. hoamo, hoamu, hoama. hoAmi, hoAmo. hoAmu, hoAma. hoimo, hoimu, hoibha. hoemi. hoemo, hoemu, hoema. hoe- hoemi. hoemo, hoemu, hoema. hoAva- hoAvami, hoAvamo, hoAvamu, hoAvama. hoAvAmi, hoAvAmo, hoAvAmu hoAvAma. hoAvimo, hoAvimu, hoAvima. hoAvemi, hoAvemo, hoAvemu, hoAvema. hoAve- hoAvemi. . . hoAvemo, hoAvemu, hoAvema. sarvavacana-sarvapuruSeSu jjA-jjA pratyayerUpANihoa- hoejja, hoejjA, hoijja, hoijjA, hoe ,, , , hoAva- hoAvejja, hoAvejjA, hoAvijja, hoAvijjA. hoAve- . , , " " - prerake vidhi-AjJArthayo rUpANi / .. ekavacana. . bahuvacana. . ta. pu. hoa- hoau, hoeu.. hoantu, hoentu, hointu. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 prAkRtavyAkaraNasya hoe- hoeu. hoentu, hointu. hoAva- hoAvau, hoAveu, hoAvantu, hovAventu. . hoAvintu. hoAve- hoAveu. hoAventu, hoAvintu. bI. pu. hoa- hoahi, hoehi, hoaha, hoeha. hoasu, hoesu. hoijjasu, hoejjasu, hoijjahi, hoejjahi, hoijje, hoejje, hoa. . [hoijjasi, hoejjasi, [ hoijjAha. hoijjAsi, hoejjAsi, __ hoejjAha ] hoijjAhi, hoejjAhi, hoAhi.] hoehi, hoesu. hoeha. [hoeijjasi, hoeijjAsi, . [hoejjAha.] hoeijjAhi] hoAva- hoAvahi, hoAvehi, hoAvaha, hoAveha, hoAvamu. hoAvesu, hoAvijjasu, hoAvejjasu, hoAvijjahi, hoAvejja hi, hoAvijje, hoAvejje, hoAva. hoe- hoehi ho Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 173 [hoAvijjasi, hoAvejjasi, [ hoAvijjAha, hoAvijjAsi, hoAvejjAsi, hoAvejjAha.] hoAvijjahi, hoAvejjAhi, hoAvAhi.] hoAve- hoAvehi, hoAvesu hoAveha. - [hoAveijjasi, [ hoAvejjAha.] hoAveijjasi, hoAveijjAhi] homa- hoamu, hoAmu, hoamo, hoAmo, hoimu, hoemu. . hoimo, hoemo. hoe- hoemu, hoemo. hoAva- hoAvamu, hoAvAmu. hoAvamo, hoAvAmo, hoAvimu, hoAvemu. hoAvimo, hoAvemo. hoAve- hoAvemu. hoAvemo. . sarvavacana-sarvapuruSeSu. hoa- hoejja, hoejjA, hoijja, hoijjA, hoe-, , , hobhAva- hoAvejja, hoAvejjA, hoAvijja, hoAvijjA. hoAve- " " " prerake bhUtakAlasya rUpANi / ... sarvavacana-sarvapuruSeSu hoa- homasI, hoahI, hoahI. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 prAkRtavyAkaraNasya hoe- hoesI, hoehI, hoehIa. hoAva- hoAvasI, hoAvahI, hoAvahIa. hoAve- hoAvesI, hoAvehI, . hoAvehIma. aparUpANi / homa- hoitthA, hoiMsu. hoe- hoeitthA, hoeiMsu. hoAva- hoAvitthA, . hoAvisu. hoAve- hoAvetthA, hoAsu. prerake bhaviSyatkAlarUpANi / ekavacana. . bahuvacana, ta. pu. hoa- hoihii, hoihie, hoihinti-ste, hoihire. hoehii, hoehie, . hoehinti-nte, hoehire. [hoissa i, hoissae, [hoissanti, hoissante, hoessai, hoessae.] hoessanti, hoessante.] hoe- hoehii, hoehie. hoehinti-nte, hoehire. [hoessa i. hoessae.] [hoessanti, hoessante.] hoAva- hoAvihii, hoAvihie, hoAvihinti-nte, ___ hoAvihire. hoAvehii, hoAvehie. hoAvehinti-nte, hovehire.. [hoAvissai, hoAvissae, [hoAvissanti, homAvissante, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 175 - hoAvessai, hoAvessae.] hoAvessanti, hoAvessante.] . hoAve- hoAve hii, hoAvehie. hoAvehinti-nte, hoAvehire. [hoAvessai, hoAvessae.) [hoAvessanti, hoAvessante.] bI. pu. hoa- hoihisi, hoihise, hoihitthA, hoihiha. hoehisi, hoehise. hoehitthA, hoehiha. [hoissasi, hoissase, . [hoissaha, hoessaha.] hoessasi, hoessase.] hoe- hoehisi, hoehise, hoehitthA, hoehiha. hoessasi, hoessase.] [hoessaha.] hoAva- hoAvihisi, hoAvihise, hoAvihitthA, hoAvihiha. hoAvehisi, hoAvehise. * hoAveitthA, hoAvehiha. [hoAvissasi, hoAvissase, [hoAvissaha, hoAvessaha.] hoAvessasi, hoAvessase. hoAve- hoAvehisi hoAvehiha. - [hoAvessasi ] . [hoAvessaha.] hoAvehise, [hoAvessase.] Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 prAkRtavyAkaraNasya pa. pu. hoa- hoissaM, hoessaM, hoissAmi, hoissAmo, hoissAmu, hoissAma. hoessAmi, hoessAmo, hoessAmu, hoessAma. hoihAmi, hoihAmo, hoihAmu, hoihAma. hoehAmi, hoehAmo, hoehAmu. hoehAma. hoihimi, . hoihimo, hoihimu, hoihima. hoehimi, hoehimo, hoehimu, hoehima. hoihissA, hoihitthA. hoehissA, hoehitthA. hoe- hoessaM hoessAmi, . hoessAmo, hoessAmu. hoessAma. hoehAmi, . hoehAmo, hoehAmu, hoehAma. hoehimi, hoehimo, hoehimu, hoehima. hoehissA, hoehitthA, hoAva-hoAvissaM, hoAvessaM hoAvissAmi, hoAvissAmo-mu-ma. hoAvessAmi, hoAvessAmo-mu-ma. hoAvihAmi, hoAvihAmo-mu-ma. hoAvedami, hoAvehAmo-mu-ma. hoAvihimi, hoAvihimo-mu-ma. hoAve hami, hoAvehimo-mu-ma. hoAvihissA, hoAvihitthA hoAvehissA, hoAvehitthA. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 177 hoAve- hoAvessaM hoAvessAmi, hoAvessAmo-mu-ma. hoAvehAmi, hoAvehAmo-mu-ma. / hoAvehimi, hoAvehimo-mu-ma. hoAvehissA, hoAvehitthA. sarvavacana-sarvapuruSeSu hoa- hoejja, hoejjA, hoijja, hoijjA, hoehoAva-hoAvejja, hoAvejjA, hoAvijja, hoAvijjA. hoAve- " " " . " ___ prerake kriyAtipattyartharUpANi / sarvavacana-sarvapuruSeSu hoa- hoejja-jjA, hoijja-jjA, hoe- " ". " hoAva- hoAvejja-jjA, hoAvijja-jjA. hoAve- , , , , ... pullige. ekavacana. bahuvacana. hoa- hoanto, hoento, hoantA, hoentA, hointo, . hointA. hoamANoM, hoemANo. hoamANA, hoemANA. hoe- hoento, hointo. hoentA, hointA. __ hoemANo. hoemANA, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prAkRtavyAkaraNasya hoAva hoAvanto, hoAvento, hoAvantA; hoAventA, hoAvinto, hoAvintA. : hoAvamANo, hoAvemANo. hoAvamANA, hoAvemANA. hoAve-hoAvento, hoAvinto. hoAventA, hoAvintA. hoAvemANo, hoAvemANA. ArSa- hoante, hoente, hoAvante, hoAvinte. ityAdIni rUpANi,pUrvavat / / strIliMge. ekavacana.. bahuvacana. hoa- hoantI, * hoentI, hoantoo, hoentIo, hointI. hointIo. hoamANI; hoemANI.. hoamANIo, hoemANIo. hoe- hoentI, hointI, . hoentIo, hointIo, hoemANI. hoemANIo. hoAva-hoAvantI, hoAventI. hoAvantIo, hoAventIo, hoAvintI. hoAvintIo. hoAvamANI, hoAvemANI, hoAvamANIo, hoAvemANIo. hoAve-hoAventI, hoAventIo, hoAvintI. hoAvintIo. hoAvemANI, hoAvemANIo. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 179 * napuMsakaliMge ekavacana. bahuvacana. hoa- hoantaM, hoentaM. hoantAI, . hoentAI, hointaM, hointAI, hoamANaM, hoemANaM, hoamANAI, hoemANAI. hoe- hoentaM, hointaM, hoentAI, hointAI, hoemANaM. hoemANAI. hoAva- hoAvantaM, hoAventaM, hoAvantAiM, hoAventAI, hoAvintaM, hoAvintAI. hoAvamANaM hoAvemANaM, hoAvamANAI, hoAvemANAI. hoAve-hoAventaM, hoAvintaM, hoAventAI, hoAvintAI, hoAvemANaM, hoAvemANAI, ekavacana. prerakasya bhAve karmaNi ca rUpANi, hasAvIa -hasAvijja-hAsIa-hAsija-(hasa-hAsya) aMgasya :: bhAve karmaNi ca vartamAnakAlasya rUpANi / bahuvacana. ta. pu. . hasAvIa- hasAvIai, hAsAvIanti-nte, hasAvIire. hasAvIae.. hasAvIenti-nte, hasAvIeire. hasAvIei, . hasAvIinti-te hasAvIaire. hasAvijja-hasAvijjai, hasAvijjanti-te, hasAvijjire. hasAvijjae, hasAvijjenti-nte, hasAvijjeire. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 prAkRtavyAkaraNasya hasAvijjei, hasAvijjinti-nte, hasAvijjaire. hAsIa- hAsIaI, hAsIanti-nte, hAsIire. hAsoae, hAsoenti,-nte, hAsIeire, hAsIei, hAsIinti-nte, hAsIaire. 'hAsijja- hAsijjai, hAsIjjanti-nte, hAsijjire. hAsijjae. hAsijjenti-nte, hAsijjeire. hAsijjei, . hAsijjinti-nte, hAsijjaire. . bI. pu. hasAvIa- hAsAvIasi, hasAvIitthA, hasAvIaha. hasAvIase. ... hasAvIesi. hasAvIeitthA, hasAvIeha. hasAvijja- hasAvijjasi. hasAvijjitthA, hasAvijjaha, hasAvijjaseM. hasAvijjesi. hasAvijjeitthA, hasAvijjeha. hAsIa- hAsIasi, hAsIitthA, hAsoaha. hAsIase. hAsoesi. hAsIeitthA, hAsIeha. hAsijja- hAsijjasi, hAsijjitthA, hAsijjaha. hAsijjase, hAsijjesi. hAsijjeitthA, hAsijjeha. pa. pu. hasAvIa. hasAvIami. hasAvIamo-mu-ma. hasAvIAmi. hasAvIAmo-mu-ma. hasAvIimo-mu-ma. hasAvIemi. hasAvIemo-mu-ma.. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA hasAvijja-hasAvijjami, hasAvijjamo-mu-ma. hasAvijjAmi, hasAvijjAmo-mu-ma. hasAvijjimo-mu-ma. hasAvijjemi. hasAvijjemo-mu-ma. hAsIa- hAsIami. hAsIamo-mu-ma. hasIAmi, hAsIAmo-mu-ma. hAsiimo-mu-ma. hAsIemi.. hAsoemo-mu-ma. hAsijja- hAsijjami, hAsijjamo mu-ma. hAsijjAmi, hAsijjAmo-mu-ma. hAsijjimo-mu-ma. hAsijjemi, hAsijjemo-muM-ma. ja-jA pratyaye rUpANisarva pu. ] hasAvIejja-jjA, hAsijjejja-jjA. sarva va.] hAsIejja-jjA, hAsijjejja-jjA. (prerake ) bhAve karmaNi ca vidhi-AjJArthayo rUpANi / ekavacana. bahuvacana. hasAvIa- hasAvIau, - hasAbIantu, hasAvIentu. hasAvIeu. hasAvIintu. hasAvijja-haMsAvijjau, hasAvijjantu. hasAvijjentu hasAvijjeu. hasAvijjintu. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 182 prAkRtavyAkaraNasya hAsIa,- hAsIau, hAsIantu, . - hAsIentu, hAsieu. hAsIintu. hAsijja- hAsijjau, hA sajjantu, hAsIjjentu, hAsijje u. hAsijjintu. bI pu. hasAvIa- hasAvIahi, hasAvIehi. hasAvI aha. hasAvIasu, hasAvIesu. hasAvIeha. hasAvIijjasu,. haMsAvIejjasu. hasAvIijjahi, hasAvIejjahi. hasAvIijje, hasAvIejje. hasAvI. hasAvIe, [hasAvIijjasi, hasAvIejjasi. [hasAvIijjAha, hasAvIijjAsi, hasAvIejjAsi. hasAvIejjAha.] hasAvIijjAhi, hasAvIejjAhi. hasAvIAhi.] hasAvijja-hasAvijjahiM, hasAvijjeha, hasAvijjaha, hasAvijjasu. hasAvijjesu. hasAvijjehi. hasAvijjijjasu, hasAvijjejjasu. . hasAvijjijjahi, hasAvijjejjahi. hasAvijjijje, hasAvijjejje. hasAvijja. [hasAvijjijjasi,hasAvijjejjasi. [hasAvijjijjAha, hasAvijjijjAsi,hasAvijjejjAsi. hasAvijjejjAha, hasAvijjijjAhi hasAvijjejjAhi hasAvijjAhi.] Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 183 hAsIa-. hAsIahi, hAsIehi. hAsIaha, hAsIasu, hAsIesu hAsIeha. hAsIijjasu, hAsIejjasU. hAsIijjahi, hAsIejjahi. hAsoijje, hAsoejje. hAsIa.. [hAsIijjasi, hAsIejjasi. [hAsIijjAha, hAsIijjAsi, hAsIejjAsi. hAsIejjAha.] hAsIijjAhi, hAsIejjAhi, hAsIAhi.] hAsijja-hAsijjahi, hAsijjehi. hAsijjaha, hAsijjasu, 'hAsijjesu. hAsijjeha. hAsijjijjasu, hAsijjejjasu. hAsijjijjahi, hAsijjejjahi. hAsijjijje, hAsijjejje. hAsijja. . hAsijjijjasi, hAsijjejjasi. [hAsijjijjAha. hAsijjijjAsi, hAsijjejjAsi, hAsijjejjAha.] hAsijjAhi.] pa.pu. hasAvIa hasAvIamu, hasAvIAmu. hasAvIamo, hasAvIAmo, hasAvIimu, hasAvIemu. hasAvI imo, hasAvIemo. hasAvijja- hasAvijjamu, hasAvijjAmu, hasAvijjamo, hasAvijjAmo, hasAvijjimu, hasAvijjemu, hasAvijjimo, hasAvijjemo. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prAkRtavyAkaraNasya hAsIa hAsIamu, hAsIAmu. hAsIamo, hAsIAmo, . hAsIimu, hAsIemu. hAsIimo, hAsIemo. hAsijja- - . hAsijjamu, hAsijjAmu, hAsijjamo, hAsijjAmo, * hAsijjimu, hAsijjemu. hAsijjimoM, hAsijjemo. . jja-jjA pratyaye rUpANi / sarvavacana-sarvapuruSeSuhasAvIejja, hasAvoejjA. hasAvijjejja, hasAvijjejjA. hAsIejja, hAsIejjA. hAsijjejja, hAsijjejjA. (prerake) bhAve karmaNi ca bhUtakAlasya rUpANi / sarvavacana - sarvapuruSeSuhasAvIa- hasAvIaIa, hasAvijja- hasAvijjaIa, hAsIa- hAsIaIsa, hAsijja- hAsijja Ia, - ASarUpANi / sarvavacana--sarvapuruSeSuhasAvIa- hasAvIitthA, hasAvIiMsu. . hasAvijja- hasAvijjitthA, hasAvijjisu. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 185 hAsIa- hAMsIitthA, hAsijja- hAsijjitthA, hAsIiMsu. hAsijjisu. hAsa hasAvi-hAsa (has-hAsya) prerakAGgasya bhAve karmaNi ca bhaviSyatkAlarUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hasAvi- hasAvihii, hasAvihinti, hasAvihinte, hasAvihie. hasAvihire. [hasAvissai, hasAvissae, hasAvissanti-nte] hAsihii, hAsihie. * hAsihinti-te, hAsihire. hAsehii, hAsehie. hAsehinti-nte, hAse hire. [hAsissai, hAsissae. hAsissanti-te. hAsessai, hAsessae. hAsessanti-nte.] bI. pu. hasAvi-hasAvihisi, hAsavihitthA, hasAvihise. hasAvihiha. [hasAkssisi, hasAvissaha.] hasAvissase. hAsihi si, hAsi hise. hAsihitthA, hAsi hiha. hAsehisi, hAsehise, hAsehitthA, hAsehiha. [hAsissasi, hAsissase. hAsissaha. hAsessa si, hAsessase, hAsessaha.] hAsa Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 prAkRtavyAkaraNasya hAsa pa. pu. hasAvi- hasAvissaM. hasAvissAmi. hasAvissAmo-mu-ma. haMsAvihAmi, hasAvihAmo-mu-ma.... hasAvihimi. hasAvihimo-mu-ma.... hasAvihissA, hasAvihitthA. hAsissaM, hAsessaM, . hAsissAmi, hAsissAmo-mu-ma. hAsessAmi, hAsessAmo-mu-ma.. hAsihAmi, hAsihAmo-mu-ma. hAsehAmi, hAsehAmo-mu-ma. hAsihimi, hAsihimo-mu-ma. hAsehimi. hAse himo-mu-ma. hAsihissA. hAsihitthA, hAse hissA, hAsehitthA. ja-jA pratyaye rUpANi sarvavacana-sarvapuruSeSuhasAvi- hasAvijja, hasAvijjA. hAsa- hAsejja, hAsejjA. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 187 hasAvi-hAsa (hasa-hAsya) prerakAGgasya bhAve karmaNi ca kriyAtipattyartharUpANi / pullige. ekavacana. bahuvacana. hasAvi-hasAvinto, hasAvintA. hasAvimANo, hasAvimANA. hAsa- hAsanto, . hAsantA. hAsento, hAsentA, hAsinto. hAsintA. strIliMge. ekavacana. bahuvacana. hasAvi-hasAvintI, hasAvintIo. hasAvimANI, hasAvimANIo. hAsa- hAsantI, hAsantIo. hAsentI, hAsentIo. hAsintI, hAsintIo. hAsamANI, hAsamANIo. hAsemANI, hAsemANIo. napusakaliMge. ekavacana. bahuvacana. hasAvi-hasAvintaM, . hasAvintAI hasAvimANaM, hasAvimANAI. hAsahAsantaM, hAsantAI. hAsentaM, hAsentAI. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prAkRtavyAkaraNasya hAsintaM, hAsintAI. hAsamANaM, hAsamANAI. hAsemANaM. hAsemANAI. jja-jjA pratyaye rUpANi / sarvavacana-sarvapuruSeSu hasAvi- hasAvijja, hasAvijjA. hAsa- hAsejja, hAsejjA. hoAvIa-hoASija-hoIa-hoija. (bhU-bhAvya) aMgasya bhAve karmaNi ca vartamAnakAlarUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoAvIa-hoAvIai, hoAvIanti-nte, hoAvIire, hoAvIei, hoAvIenti-nte, hoAvIeire, hoAvIae. hoAvIinti-nte, hoAvIaire. hoAvijja-hoAvijjai, hoAvijjanti-nte, hoAvijjire. hoAvijjei, hoAvijjenti-nte, hoAvijjeire. hoAvijjae. hoAvijjinti-nte, hoAvijjaire. hoIa hoIai, hoIanti-nte. hoIire, hoIei, hoienti-nte, hoIeire, hoIae. hoIinti-nte, hoIaire. hoijja- hoijjaI, hoijjanti-nte; hoijjire. hoijjei, hoijjenti-nte, hoijjeire, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 189 - -- - -- - hoijjae. hoinjinti-nte, hoijjaire. bI. pu.. hoAvoa-hoAvIasi, hoAvIitthA, hoAvIaha. hoAvIesi, hoAvIeitthA, hoAvIeha. hoAvIase. hoAvijja-hoAvijjasi, hoAvijjitthA, hoAvijjaha. . hoAvijjesi, . hoAvijjeitthA, hoAvijjeha. hoAvijjase. hAIa- hoIasi, hoIitthA, hoIaha, ... hoIesi, hoIeinthA, hoIeha. hoIase.. hoijja- hoijjasi, hoijjitthA, hoijjaha .. hoijjesi, hoijje itthA hoijjeMha. .. . hoijjase. hoAvIa-hoAvIami, hoAvIamo-mu-ma. . hoAvIAmi, hoAvIAmo-mu-ma. hoAvIimo-mu-ma. hoAvIemi, hoAvIemo-mu-ma. hoAvijja-hoAvijjami, hoAvijjamo-mu-ma . hoAvijjA mi, hoAvijjAmo-mu-ma. . . . hoAvijjimo-mu-ma. hoAvijjemi. hoAvijjemo-mu-ma. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 prAkRtavyAkaraNasya . hoIa- . hoIami, hoIamo-mu-ma. hoIAmi, hoIAmo-mu-ma. hoIimo-mu-ma. hoIemi, hoMIemo-mu-ma. hoijja- hoijjami, hoijjamo-mu.-ma. hoijjAmi, hoijjAmo-mu-ma. hoijjimo-mu-ma, hoijjemi. . hoijjemo-mu-ma.. jja-jjA pratyaye rUpANi sarvavacana-sarvapuruSepu-- hoAvIa-hoAvIejja, hoAvIejjA, hoAvijja-hoAvijjejja, hoAvijjejjA, hoIa- hoIejja, . hoIejjA, hoijja- hoijjejja, hoijjejjA. (prerake ) bhAve karmaNi ca vidhi-AjJArthayo rUpANi / ekavacana. bahuvacana. ta. pu. hoAvIa-hoAvoau, hobhAvIantu, hoAvIentu, hoAvIeu. hoAvIintu. hoAvijja-hoAvijjau, hoAvijjantu. .. hoAvijjentu, hoAvijjeu. hoAvijjintu... Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA 191 hoIentu, hoIla- hoIaMu, . hoIeu. hoijja- hoijjau, hoijjeu. hoIantu. hoIintu. hoijjantu, hoijjintu. hoijjentu, bI. pu. hoAvIa- hoAvIahi, hoAvoehi. hoAvIaha, hoAvIasu, hoAvoesu. hoAvIeha, hoAvIijjasu, hoAevIjjasu. hoAvIijjahi, hoAvI ejjahi. hoAvIijje, hoAvIejje. hoAvIa. [hoAvIijjasi, hoAvIejjasi, [hoAvIijjAha, hoAvI ijjAsi, hoAvIejjAsi. hoAvIejjAha.] hoAvIijjAhi, hoAvIejjAhi. hoAvIAhi.] hoAvijja-hoAvijjahi, hoAvijjehi. hoAvijjaha, hoAvijjasu, hoAbijjesu. hoAvijjeha. hoAvijjijjasu, hoAvijjejjasu. hoAvijjijjahi,hoAvijjejjahi. : hoAvijjijje. hoAvijjejje. hoAvijja.. [hoAvijjijjasi,hoAvijjejjasi, [hoAvijjijjAha, hoAvijjijjAsi,hoAvijjejjAsi. hoAvijjejjAha.] hoAvijjijjAhi,hoAvijjejjAhi, hoAvijjAhi.] Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prAkRtavyAkaraNasya hoIa- hoIahi, hoIehi. hoiaha, hoIasu, hoIesu, hoIeha. hoIijjasu, hoIejjasu. hoIijjahi, hoIejjahi. . hoIijje, hoIejje. hoIa. [hoIijjasi, hoiejjasi, [hoIijjAha, hoIijjAsi, hoiejjAsi, hoIejjAha.] hoIjjAhi, hoIejjAhi, hoIAhi.] hoijja- hoijjahi, hoijjehi. hoijjaha, hoijjasu, hoijjesu. hoijjeha. hoijjijjasu, hoijjejjasu, hoijjijjahi, hoijjejjahi. hoijjijje, hoijjejje. hoijja. [hoijjijjasi, hoijjejjasi, [hoijjijjAha, hoijjijAsi, hoijjejjAsi, hoijjejjAha] hoijjijjAhi, hoijjejjAhi, hoijjAhi.] pa. pu. hoAvIa hoAvIamu, hoAvIAmu, hoAvIamo, hoAvIAmo, hoAvIimu, hoAvIemu, hoAvIimo, hoAvIemo. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya 193 hoAvijja hoAvijjamu, hoAvijjAmu, hoAvijjamo, hoAvijjAmo. hoAvijjimu, hoAvijjemu. hoAvijjimo, haAvijjemo, hoia- hoIamu, hoIAmu, hoIamo, hoImo, * hoIimu, hoIemu. hoIimo, hoIemo. hoIjja- hoijjamu, hoijjAmu, hoijjamo, hoijjAmo, hoijjimu, hoijjemu. hoijjimo, hoijjemo, ___ ja-jA pratyaye rUpANi - sarvavacana--sarvapuruSeSuhoAvIa- hoAvIejja, hoAvIejjA, hoAvijja-hoAvijjejja, hoAvijjejjA. hoIa- . hoIejja, hoiejjA. hoijja- hoijjejja, hoijjejjA. (prerake ) bhAve karmaNi ca bhUtakAlasya rUpANi / - sarvavacana-sarvapuruSeSuhoAvIa-hoAvImasI-hI-hIa. hoAvijja-hoAvijjasI-hI-hIa. hoIa- hoIasI, hoIahI, hoIahIa. hoijja- hoijjaso, hoijjahI,hoijjahIa. ... ASarUpANi / . sarvavacana--sarvapuruSeSuhoAvIa- hoAvIitthA hoAvIiMsu, hoAvijja-hoAvijjithA, hoAvijjisu. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA hoIa- hoIitthA, hoI iMsu. hoijja- hoIjjitthA, hoiMjjisu. (prerake ) hoAvi-hI ( bhU-bhAvya ) aMgasya mAve karmaNi ca bhaviSyatkAlarUpANi / ekavacana . bahuvacana. ta. pu. hoAvi- hoAvihii, hoAvihinti, hoAvihinte, hoAvihie, hoAvihire. [hoAvissai, hoAvissanti-nte.] .. hoAvissae. ho- hohii, hohie. hohinti, hohinta, hohire. [hossai, hossae, hossanti, hossante.) bI. pu. hoAvi- hoAvihisi, hoAvihitthA, hoAvihiha. hoAvihise. [hoAvissasi, hoAvissaha.] hoAvissase.. ho- hohisi, hohise. hohitthA, hohiha. [hossasi, hossase. hossaha.] pa. pu. hoAvi- hoAvisse, hoAvissAmi. hoAvissAmo-mu-ma. hoAvihAmi. hoAvihomo-mu-ma. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtavyAkaraNasya 195 hoAvihimi. hoAvihimo-mu-ma. hoAvihissA, hoAvihitthA. hoAvihita 'hc ho hossaM hossAmi. hohAmi. hohimi. hossAmo-mu-ma. hohAmo-mu-ma. hohimo-mu-ma. hohissA, hohitthA. ___.. ja-jA pratyaye rUpANi sarvavacana-sarvapuruSeSu- hoAvi- hoAvijja-jjA. ho- hojja.--jjA.. . (prerake ) bhAve karmaNi ca kriyAtipattyartharUpANi / sarvavacana-sarvapuruSeSu ___hoAvi- hovijja-jjA. ho- hojjA-jjA. pullige. ekavacana. . hoAvi- hoAvinto, hoAvimANo, ho-- honto, hunto, homANo. bahuvacana hoAvintA. hoAvimANA. hontA, huntA. homANA.. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 saMkSiptaprAkRtadhAturUpamAlA - strIliMge. hoAvi- hoAvintI.. hoAvintIo. . hoAvimANI... hoAvimANoo.. ho-- hontI, huntI. hontIo, huntIo. homANI, homANIo.. . napuMsakaliGge. hoAvi- hoAvintaM. . hoAvintAI... hoAvimANaM, hoAvimANAI. ho- hontaM, huntaM. hontAI, huntAI. homANaM, hoMmANAI. iti-saMkSipta-prAkRtadhAturUpamAlA samAptA ja Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya upayogI prakAzano prAkRta vyAkaraNa ( aSTama adhyAya) mUlya : 15-00 prAkRta vyAkaraNa (aSTama adhyAya, zabdasaci, udAharaNa saci, dodhaka pRtti rupAvali sahita.) mUlya : 24-00