Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16

Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 43

તા. ૧૬-૨-૧૭
*
પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૧
પણ જિજ્ઞાસા અને કુતુહલથી પ્રેરાયેલી અને બે વર્ષના પરિભ્રમણ અને તે માગણીને તેમણે સ્વીકાર કર્યો અને પિતાના આ બે દીક્ષા દરમ્યાન પિતાના મન ઉપર જે કાંઈ છાપ પડી તેને અભિવ્યકિત ઓને તેમના હવાલે કર્યા. આમ કરવામાં બાપની કોઈ નારાજી હોય આપવા મથતી એક બુદ્ધિશાળી મહિલાની છે. આમ હોવાથી સંભવ એમ માનવાને કારણ નથી. ઊલટું આ બે બાળકોનું આ બે મહાન છે કે શ્રી કૃષ્ણમૂર્તિને નિફ્ટથી જાણનાર અને ભકિતભાવથી જેનારા વ્યકિતઓની સારસંભાળ નીચે વધારે કલ્યાણ થશે એમ તેણે માન્યું મિત્રોને આ નોંધમાંના કોઈ કોઈ વિધાને ઉપરછલ્લાં લાગે અથવા હોય. આમ થોડા સમય બધું સરખું ચાલ્યું. કેટલાક સમય બાદ તો કૃષ્ણમૂર્તિને કદાચ કોઈ ઠેકાણે અન્યાય કરનારાં પણ લાગે. નાના છોકરા અંગેના લેડબીટરના વધુ પડતા પક્ષપાત અંગે કેટલીક આમ છતાં કૃષ્ણમૂર્તિના વ્યકિતત્વ તથા વિચારનિરૂપણ અંગે અત્યન્ત ઉડતી વાતે બાપના સાંભળવામાં આવી. એ કારણે કે અન્ય કોઈ રોચક ભાષામાં લખાયેલી આ નોંધ સારે પ્રકાશ પાડે છે એમ કારણસર બાપે આ બે છોકરાઓને કબજો પાછા મેળવવા માટે સમજીને પ્રબુદ્ધ જીવનના વાચકો માટે કરવામાં આવેલ તે નોંધને મદ્રાસની હાઈકોર્ટમાં દાવો કર્યો, પણ તેમાં તે નિષ્ફળ નિવડ અનુવાદ નીચે આપવામાં આવે છે. મૂળ લખાણમાં હકીકત અંગે કોઈ અને આ છોકરાઓને ક્બજે આ સમય સુધીમાં જે કોઈ ઠેકાણે ક્ષતિ હોવાનું માલુમ પડયું છે તેટલા પૂરતો અનુવાદમાં થીઓફિકલ સોસાયટીના પ્રમુખ બની ચૂકયા હતા એવાં સુધારો કર્યો છે.
પરમાનંદ). 3. બીસેન્ટને હાઈકોર્ટ તરફથી સંપવામાં આવ્યું. ત્યાર બાદ શ્રી. જે. કૃષ્ણમૂર્તિ
ધી ઓર્ડર ઓફ ધી સ્ટાર ઈન ધી ઈસ્ટ’–‘પૂર્વને તારક સંઘ—એ
નામની સંસ્થા મીસીસ બીસેન્ટ તરફથી ઉભી કરવામાં આવી અને હું દિલ્હીમાં હતી એ દરમ્યાન કૅન્સ્ટીટયુશન હાઉસના
તે સંસ્થા આ છારાના નામ સાથે સાંકળવામાં આવી. બીજી ચોગાનમાં શ્રી યદુ કૃષ્ણમૂર્તિની પ્રવચનમાળા ચાલી રહી હતી.
બાજુએ નવા જગદગુરૂના વાહન તરીકે તૈયાર કરવાનું કાર્ય સુબુ’ના કોયડાઓ અને પેલા સ્વામીની વિચિત્ર પ્રકૃતિના અનુ
મીસીસ બીસેન્ટે આરંભ્ય. આવી વાતને ન સ્વીકારનારા લેકમાં ભવો બાદ કૃષ્ણમૂર્તિની પ્રમાણમાં શાણપણભરી વાતે તરફ વળતાં
એવી વાત ચાલી–ોકે આને કોઈ પુરા નથી–કે લેડબીટરને થયેલું એક પ્રકારની રાહત અનુભવ થતો હતો. તેઓ યુરોપ
દર્શન અથવા તે તેમને થયેલી આગાહીની વાત તેમની કેવળ ઉપતેમ જ અમેરિકામાં સારી રીતે જાણીતા છે અને તેમના વિશેનું
જાવી કાઢેલી હતી અને ડે. બીસેન્ટ આ ગૂઢ જનામાં તેમના ભાગીતેમજ તેમનું પોતાનું સાહિત્ય આજે બહોળા પ્રમાણમાં
દાર હતા. તેમને આશય એક પ્રયોગ કરવાનો હતો. એક રીતે શું પ્રાપ્ય છે. તેમની અંગત જીવનક્શા અદ્દભુત રસના શેખીને
કહીએ તો પિતાની ઈચ્છા મુજબના એક જગદ્ગુરુ નિર્માણ કરવાને માટે ભારે આકર્ષક છે અને મને વિજ્ઞાનના વિદ્યાર્થીઓ માટે
તેમને ઈરાદો હટે. ઉધક છે, અને જો કે તેને તેઓ પોતે કશું મહત્ત્વ નથી આપતા,
એક છોકરો-કઈ પણ છાકરેજે તે જગદગુરુ થવાને છે એમ છતાં ખારા કારણેથી પ્રેરાઈને હું તેમની જીવનકથાનું ફરી
એમ તેને કહીને-મનાવીને-ઉછેરવામાં આવે અને એ માન્યતાને એકવાર પુનરાવર્તન કરવા ઈચ્છું છું. .
સમર્થન મળે એવું વાતાવરણ ચે તરફ ઊભું કરવામાં આવે અને બ્રાહ્મણ માતાપિતાના પીઠમાં બાળક તરીકે, કૃષ્ણમૂર્તિના
એવા ખ્યાલના અધ્યાપ સાથે તે છોકરીને સર્વ પ્રકારના શિક્ષણથી સંપન્ન જન્મ મદ્રાસ નજીક આવેલ મદનપ્પલીમાં ૧૮૯૭ની સાલમાં થશે
કરવામાં આવે છે તે ખરેખર જગદ્ગુરુ થાય કે કેમ ? વીસ વર્ષની હતું. તેમનું નામ યદુ અથવા જેદુ હતું. તેની બહુ નાની ઉમ્મરે
આવી તાલીમ અને આ ઘટાટોપ આવા જગ ગુરુ બનવા માટેનું તેમની માતાનું અવસાન થયું હતું, અને તેમના પિતા એક
તેને સંપૂર્ણ માધ્યમ બનાવી શકે કે કેમ ? જો આમ બની શકે છે – સાધારણ સરકારી નોકર હતા. એમ લાગે છે કે નાના સરખા પગા
અને કૃષ્ણમૂર્તિ આ વિષે પિતાને જરા પણ જાણકારી હોવાને ઈન્કાર ૨માં આવડા મોટા કુટુંબનું ભરણપોષણ કરવામાં પિતાને ભારે મુશ્કેલી
કરે છે–સામ્યવાદીઓની “brain-washing” techniques પડતી હોવી જોઈએ. વીસમી સદીની શરૂઆતમાં થીએસેફીક્લ
(મગજ–સાફસૂફીની કરામત)ના ક્ષેત્ર બહારની અને એમ છતાં તેને બહુ સોસાયટી અદિયાર ખાતે પિતાના પાયા નાખી રહી હતી. આ
મળતી આ એક ભારે મોટી સિદ્ધિ ગણાય...આવું તેમના પ્રગનું સ્વરૂપ સંસ્થાની પ્રવૃત્તિ અંગે અને તેના સ્થાપક મડમ બ્લેટસ્કીના
હતું. હકીકતમાં એમ બન્યું છે કે કૃષ્ણમૂર્તિ, ભગવાન મૈત્રેયના નવા અવતાર ચિત્ર વિચિત્ર વ્યકિતત્વ અંગે ગમે તે ધારવામાં આવતું
નહિ તે પણ એક મોટા શિક્ષક- આજના જગતના એક મહાન ગુરુહાય, પણ પર્વાત્ય તત્ત્વજ્ઞાન વિશે પશ્ચિમના લોકોમાં સમજૂતી
તે બન્યા જ છે. અને ત્રીશ વર્ષથી પણ વધારે સમયથી તેઓ આ ફેલાવવાનું જેમણે સૌથી પહેલું કાર્ય કર્યું છે તેમાંના તેઓ એક
દુનિયામાં સતત પરિભ્રમણ કરી રહ્યા છે અને પ્રવચન વરસાવી હતાં. એક દિવસ થીએસેફકલ સોસાયટીના પ્રારંભના મુખ્ય રહ્યા છે. કાર્યક્ર સ્થાપક સભ્યોમાંના એક રેવન્ડ ચાર્લ્સ ડબીટરે આ
એ સમયમાં પણ કૃષ્ણમૂર્તિ જરૂર એક આશાસ્પદ યુવાન છારાને તેના નાના ભાઈ નિત્યાનંદ સાથે સોસાયટી નજીકનાં એક લાગતા જ હતા અને તેમના જીવનના પ્રારંભથી તેમનામાં આધ્યાજળાશયમાં રમતે . તે જોઈને ઓકટના અદ્રષ્ય વિદ્યાના તથા ત્મિક વળનાં દર્શન થયાં હતાં. તેમની ઊગતી ઉમ્મરે તેમણે એક ગત જન્મોના જાણકાર તરીકે લેડબીટરે તરત એવી જાહેરાત કરી કે - નાની પુસ્તિકા લખેલી. તેનું નામ હતું At the Feet of the Master જેના શરીરનું માધ્યમ છેલ્લા અવતાર વેળા ઈશુ ખ્રિસ્ત કર્યું હતું. | (શ્રી ગુરુ ચરણે) ચૌદ વર્ષની ઉમ્મરના છોકરા માટે આ મોટી સિદ્ધિતે ભગવાન મૈત્રેયનું આ કિશાર માધ્યમ છે એમ અદષ્ટ રૂપ ગણાય, પણ તેમને જે થીએટસેકિલ તાલીમ મળેલી તેની તે મહાત્માઓએ તેમને જણાવ્યું છે. આ જાહેરાતનું . મીસીસ પુસ્તિકામાં જરૂર ભારે ઘેરી છાપ તરી આવે છે. આ સંબંધમાં કૃણએનીબીસને તરત જ સમર્થન કર્યું. આ છોકરાના બાપ ઉપર આ વાત મૂર્તિ ભારે અસ્પષ્ટ છે. આ પુસ્તિકાના લખાણ અંગેની જવાબસાંભળીને કેવા પ્રત્યાઘાત પડયા હશે એની કોઈ નોંધ કરવામાં | દારીને સ્પષ્ટપણે ઈન્કાર કરવાને બદલે, તે માત્ર એટલું જ કહે છે આવી નથી. પણ લેડબીટર અને ડૅ. બીસન્ટ તેની પાસે ગયા કે તે પુસ્તિકા લખ્યાનું તેમને પોતાને આજે હવે યાદ નથી. મીસીસ અને તેને અને તેના ગઠીયા તરીકે તેના નાના ભાઈને દત્તક બીસેન્ટ તેમનું શિક્ષણ પૂરું કરવા માટે તેમને ઈંગ્લાંડ લઈ ગયાં. આપવાની તેમણે માગણી કરી. પિતા થીઓસોફિકલ સેસાયટીના જ જિનરાજદાસજીને તેમના શિક્ષણની સંભાળની જવાબદારી સોંપાઈ. રસભ્ય હતા, એટલે એ બે નેતાઓની માગણીથી એ રાજી થયો તેમને કેમ્બ્રીજમાં દાખલ કરવાને એમને વિચાર હતો, પણ તે સંસ્થાના