Book Title: Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16
Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
૧૧૧
તા. ૧-૧૦-૬૭
પ્રબુદ્ધ જીવન આપવું જોઈએ એ જ એમનું ધ્યેય લાગ્યું. પરિણામ શું આવે એને સારાં અવ્યકત આંદોલને આપે છે, એટલે હવે તમારું કામ રસરશે. વિચાર એમને આવતો હોય એમ લાગ્યું નહિ. આ વિષય ઉપર મારે
આપણે સાથે ગયાનો ફેરો સફળ થયો.” એમની સાથે સારી ચર્ચા થઈ. તેમાં એમનું વલણ સારું
ભાગ બી : ચગના અભ્યાસની શરૂઆત લાગ્યું નહિ. ત્યાર પછી જ્યારે જ્યારે હું એમને મળો ત્યારે ઘેર આવ્યા પછી સ્વામીજીની આજ્ઞા પ્રમાણે સાડા ચાર વાગે આવી જ માગણીવાળા માણસે એમની આસપાસ બેઠેલા જોતે. ઉઠી, પરવારી, નિયમિત રીતે સવારના ૫ થી ૬ સુધી એક આસને આ માણસે જયાં મહારાજશ્રી જાય ત્યાં એમની પાછળ જતા. બેસવાનું તથા ઓમ ના સ્વર સાથે ઊંડો શ્વાસ લેવાનું શરૂ કર્યું. એ મહાન યોગી તરીકેની પ્રસિદ્ધિ પામ્યા હતા એ વાત ખરી, આ સમય ૧૯૩૨ના માર્ચ માસને હતે. પણ ખરા યોગને લાભ કોઈ લેતું હતું કે કેમ એ જણાવ્યું ન હતું.
એક સ્થાને એક કલાક બેસવાનું કઠણ નીવડયું. પગમાં દુ:ખાવો હું ત્યાં (આબુ પર) રહ્યો, ત્યારે એમને મળવાના પ્રસંગે અનેકવાર લાગવા માંડયો, એટલે પગ ઉપર નીચે કરવા પડતા. શરીર પણ આવ્યા, પણ તેમાં આત્માની ઉન્નતિની સાધનાના પ્રસંગે જોવામાં દુ:ખવા લાગ્યું અને પરિણામે એક-બે વખત તાવ પણ આવ્યો, આવ્યા નહિ, એટલે ત્યાર પછી એમની સાથે મને વધારે સમાગમમાં પરંતુ હું મક્કમ રીતે મારી ક્રિયાને વળગી રહ્યો અને એકાદ મહિના આવવાનું કારણ રહ્યું નહિ.
પછી શરીરમાં સ્વસ્થતા આવવા માંડી, પણ મન તો ભમ્યા જ કરતું. કારસ્વામી સાથે બોલવાનું બહુ જ ઓછું બનતું. સવાલ તેને ઠેકાણે લાવવાનું કામ ઘણું મુશ્કેલીંભર્યું લાગ્યું. એટલે મારી પાસે પૂછીને માહિતી મેળવવાની મારામાં આવડત નહોતી. એટલે એમની મિસિસ એની બિસેન્ટનાં પુસ્તકો હતાં તે કાઢયાં. ખાસ કરીને સામે બેસું અને બીજા જે કંઈ વાત કરે તે સાંભળું. માત્ર મુનિશ્રી 'Paths of a Disciple' Balta "Self and Sheaths' ત્રિલેકચંદ્રજી સાથે સારો વાર્તાલાપને પ્રસંગ મળત. તેઓ સરલ એ પુસતકો રાતે વાંચવાનાં શરૂ કર્યો. એમાં મનને શાંત રાખવાના હૃદયના પ્રેમી સાધુ લાગ્યા અને મારે એમની સાથે સારો મેળ બંધાયે, તથા એકાગ્ર કરવાના રસ્તા બતાવ્યા છે, એ રીતે પ્રયોગો શરૂ કર્યા, જે આગળ ઉપર મને ઘણો જ ઉપયોગી નીવડયો.
એટલે આ ક્રિયા શું છે તેની સમજણ પડવા માંડી અને ધ્યાનનું કામ સાત દિવસ આબુ પર રહ્યા પછી મારે પાછા વળવાને વખત સરળ થવા માંડયું. તેમાં જણાવ્યા પ્રમાણે શરીરની ઈનિદ્રો ઉપર થયો, ત્યાર પહેલાં બેએક કલાક અગાઉ હું એ કારસ્વામી પાસે ગયે
સંયમ રાખવો, શરીરના વાયુમાં સ્થિરતા લાવવી, મનને સ્થિર કરવું, અને જવાની રજા માગી. તે વખતે મેં જણાવ્યું કે “હું સાત દિવસ એની વૃત્તિઓ કામ - ક્રોધ વગેરેને શુદ્ધ કરવી અને એને બદલે સામી અહીં રહ્યો, પણ આપની પાસેથી મને કંઈ મળ્યું નહિ.” ત્યારે
વૃત્તિઓને જીવનમાં ઉતારવી, જેવી કે ક્રોધને બદલે પ્રેમ, કામને બદલે તેમણે પૂછયું કે, “તારે શું જોઈએ છે?” મેં કહ્યું કે “મારા મનમાં
નિરાસકિત વગેરે, પછી બુદ્ધિમાં સ્થિરતા લાવવી કે જે મનને સ્થિર એક જાતની જડતા છે. તે જેવું સ્વચ્છ અને આનંદમય જોઈએ રાખે અને આખરે ચિત્તને સત - ચિત- આનંદમાં લાવવું અને અંતર તેવું નથી.” એટલે એને તરત જ પિતાના આસનેથી ઊઠી બાજુના આત્માને ઓળખવા પ્રયત્ન કરવો, થોગશાસ્ત્રની પરિભાષા પ્રમાણે એરડામાં ગયા અને બારણું બંધ કર્યું. હું મારી જગ્યાએ એકલે
અન્નમયકોરા, વાયુમયકશ, મનમયકોશ અને બુદ્ધિથી પર થઈ સચ્ચિબેસી રહ્યો હતો. એવામાં મારા માથા ઉપર જાણે કે કોઈ ફ વારો દાનંદ અવસ્થાએ પહોંચવું. એટલે ધ્યાનમાં બેસતાં જ એક પછી ઉડતો હોય એમ લાગ્યું અને તેમાંથી શરીરમાં એક જાતને વીજળી- એક ભાગ ઉપર સ્થિરતા લાવવાને સમજપૂર્વક પ્રયત્ન આદર્યો.. ને પ્રવાહ સંચરતે હોય એમ જણાયું. આ પ્રવાહ ઘણા જ આલા- સવારમાં ધ્યાન અને જમ્યા પછી રાતના સમયે યોગનાં પુસ્તકોને દકારક હતે.
અભ્યાસ-આ પદ્ધતિ મને ઘણી જ ઉપયોગી નીવડી, કારણ કે મારી પાંચ દશ મિનિટ સુધી આ પ્રમાણે ચાલ્યું. પરિણામે મારું અંદરની સ્થિતિ શું છે અને તે સુધારવાને માટે કેવા પ્રયત્નો કરવા મન અને શરીર શુદ્ધ લાગ્યું. મનમાં જે જડતા લાગતી હતી, તે તદન જોઈએ તેની આથી વિશેષ ને વિશેષ રીતે ખબર પડવા લાગી અને નાબુદ થઈ ગઈ. એ પછી સ્વામીજી ખેલીમાંથી બહાર એ સમજ પડતાં આગળને રસ્તો સરળ થતું લાગ્યું. તેથી એક આવી પોતાના આસન ઉપર બેઠા અને મારી સામે જોઈ રહ્યા. મને જાતને આનંદ અને સંતોષ અનુભવવા લાગ્યો અને ક્રિયામાં પ્રોત્સાસારું તો ઘણું જ લાગતું હતું, પણ તરત બેલવાની શકિત ન ન મળ્યું, પણ તે દરમિયાન કેટલાક ખાસ પ્રસંગે બન્યા : હતી, પણ તે વખતે એટલી તે ખાતરી થઈ ગઈ કે સ્વામીજી હવે (૧) ઉપર કહ્યું તેમ શરીરમાં દુ:ખાવો થવા લાગ્યો, પણ તેમાંથી મને મદદ કરશે.
સારી રીતે પાર ઉતર્યો. થોડી વારે મારે પાછા જવાને વખત થવાથી મેં સ્વામીજીને ' (૨) મનમાં કંઈક ઉથલપાથલ થતી હોય, નવું બંધારણ થતું પૂછયું કે “હવે મારે શું કરવાનું છે?” એમણે કહ્યું કે “તમારે એક
હોય એમ લાગ્યું અને તે સાથે મનમાં નબળાઈ જણાઈ. દાખલા
તરીકે એક વખત મારે એક સભામાં પ્રમુખ તરીકે ફરજ બજાવવાની કલાક દરજ મેં સૂચવેલા વખતે (સવારના ૫ થી ૬ સુધી)
આવી, ત્યારે મારામાં બોલવાની શકે છે, તેવાઈ નહિ. એ વખતે ધ્યાનમાં બેસવું અને એમનું ધ્યાન કરવું, તે વખતે ઊંડો શ્વાસે- ખારા વિચાર કરી બેસવાની જરૂર નહોતી, છતાં મનમાં અંધાર ૨છવાસ લે. એ સિવાય હાલ બીજું કંઈ કરવાની જરૂર નથી.” જેવું દેખાયું અને મારે થોડું બેલી સભા બંધ કરવી પડી. મને લાગ્યું
એ પ્રમાણે ધ્યાનમાં બેસવાની મેં એમને ખાતરી આપી અને કે ધ્યાનક્રિયાને લીધે મગજના તંતુએમાં નવું બંધારણ થતું હશે, ત્યાંથી વિદાય થયું. એ વખતે મારા મનમાં સંતોષની લાગણી પ્રકટી
એટલે એ કારણે કોઈ પણ જાતને વિષાદ લાગ્યા નહિ, પણ વધારે
સાવધાન બન્યો. રહી હતી, તે એ વિચારે કે જે ઘણાં વર્ષોની ઝંખના હતી તે હવે પાર પડશે.
(૩) આ ક્રિયા આઠ દસ માસ ચાલી, તે પછી મનમાં એકદમ આ પ્રયોગની માહિતી મેં ત્રિલોકચંદ્રજીને આપી અને તેઓ
ઉદ્ર ગ શરૂ થયું અને કોઈ એક માણસ મારું આખું યે જીવન જોઈ મને
ઠપકો આપતા હોય એમ લાગ્યું. આ સ્થિતિ ત્રણ દિવસ સુધી ઘણા પ્રસન્ન થયા. તેમણે મને જણાવ્યું કે “સ્વામીજીની આજ્ઞા ઘણા જ તીવ્ર સ્વરૂપમાં ચાલી અને મારા જીવનના દરેક નાના મેટા પ્રમાણે ચાલશે તે ઘણો લાભ થશે, માટે શ્રદ્ધા રાખી ક્રિયા શરૂ . પ્રસંગેની યાદ આપી, જેમ માસ્તર છેકરાની પરીક્ષા લેતે હોય કરો.” એમની આ સલાહથી મને વિશેષ પ્રોત્સાહન મળ્યું અને ખરા
એમ એક પછી એક સવાલ પૂછવા લાગ્યો. એમાં મારે જવાબ આનંદથી પાછા ઘેર આવ્યો.
આપવાને પ્રસંગ જ ન હતું, પણ હું કેવા પ્રકારનો માણસ છું, |
મારામાં શી ખામીઓ છે, તેને મને સતત ખ્યાલ આપવામાં આવ્યો. મારા મિત્ર જે મને આબુ લઈ ગયા હતા, તે આ વખતે મારી
એમાંના થોડા દાખલા આખું. સાથે ન હતા. એમને જયારે મેં વાત કરી ત્યારે એમણે જણાવ્યું
મમત, અહંભાવ, બીજાને પોતાનાં કૃત્યની શી લાગણી થાય કે “હવે તમને સારો લાભ મળશે. સ્વામીજી બહુ બોલતા નથી, પણ તે જોવાની અશકિત, ખાટી મહત્તા, રામતોલપણું ખાવું, બીજાને
