Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16

Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 58

૨૨૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
- તા. ૧૬-૩-૬૭.
છે. આમ ખૂબ કાળજીથી આ મહાન પ્રયોગ કરવાનું સાહસ રાજાએ, ઉદ્યોગપતિઓ-આ બધા આમજનતાની અભિલાષાઓને કેટલે એણે ખેડી લીધું છે.
દરજજે સંતેષી શકે તે પ્રશ્ન છે. ડાબેરી તત્ત્વો એટલે માત્ર સામ્યપણ એ ખરું કે આ મતદાનમાં કશી ચોક્કસ પદ્ધતિ – ધડ વાદીઓ જ નહિ. લોકશાહી સમાજવાદમાં નિવૃપૂર્વક માનવાવાળા કે નકશે (પેટર્ન)–નથી. જાણે આડેધડે મતદાન થયું હોય એમ લાગે. બધા તો ડાબેરી ગણાય. કેંગ્રેસનું ધયેય આ છે પણ તેને અમલ જુદા જુદા સ્થળે જુદે જુદો મિજાજ દેખાય છે અને કેટલેક સ્થળે નથી થયો. સ્વાતંત્રય પછી ૨૦ વર્ષે પણ સુખનો અનુભવ થવાને સાવ અણધાર્યો. મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં કેંગ્રેસ હારી જશે બદલે હાડમારીઓ જ વધે તો લોકમાનસ ઉગ્ર સ્વરૂપ છે. સત્તાઅને જનસંઘ માથવા સ્વતંત્ર પક્ષ જેરમાં આવશે તેમ માન્યતા સ્થાને રાવેલ કોઈ પણ પક્ષ – કેન્દ્રમાં કે રાજ્યમાં – વેગપૂર્વક હતી. મધ્યપ્રદેશમાં કેંગ્રેસને બહુમતી મળી. મદ્રાસમાં કેંગ્રેસ
અને હિંમતથી લોકકલ્યાણની પ્રવૃત્તિ અને તેને માટે અસરકારક લગભગ સાફ થઈ જશે એ અકખ્ય હતું. તેનાં કારણે હજી કળી
પગલાં આ પાંચ વર્ષમાં નહિ લે તે પ્રજાની ધીરજ ખૂટી શકાતા નથી. આંધ્રમાં સામ્યવાદીઓનું જોર ગણાય ત્યાં કેંગ્રેસ- જશે. People can bear any amount of hardship if they મોટી બહુમતીથી આવી. એરિસ્સાનું ચૂંટણીસૂકાન શ્રી કામરાજે, are convinced that the leadership means well, and વિરોધ છતાં, શ્રી પટનાયકને સોંપ્યું – એવી ગણતરીએ કે શ્રી is capable of delivering the goods. પટનાયક કેંગ્રેસને વિજયી બનાવશે. ત્યાં કેંગ્રેસને મોટી હાર મળી.
આમ જુદા જુદા સ્થળે અણધાર્યા પરિણામે આવ્યા છે. બંગાળને મોરચો શ્રી અતુલ્યબાબુને બેફિકર થઈને સેંપી દેવાયો પણ ઊગતી પેઢીએ એક વાત દેખાડી આપી છે. વયોવૃદ્ધ હતે. સહુને એમ જ હતું કે બંગાળના ડાબેરી-જમણેરી સામ્ય- આગેવાનેને એણે નોટીસ આપી દીધી છે કે તમારા દિવસે હવે વાદીઓના ઝઘડામાં અતુલ્યબાબુ સફળતાથી કામ લેશે. એમ જાણવા
પૂરા થઈ ગયા છે. બીજી એક વાત એ દેખાણી છે કે ઉદ્યોગપતિઓ– મળે છે કે શ્રી અજય મુકરજીના પ્રચંડ વિજયને વધાવનારાઓરી
બિગબિઝનેસને જ્યાં તક મળી-કેંગ્રેસમાં અથવા કેંગ્રેસ બહાર--ત્યાં વાતાવરણ એવું બનાવી દીધું છે કે, બહાર નીકળવું હોય તે અનુ
તેણે સારા પ્રમાણમાં પગપેસારો કર્યો છે. કેંગ્રેસમાં ને વિરે ધપક્ષમાં લ્યબાબુને પોલીસ રક્ષણ લેવું પડે છે. • પંજાબ અને ઉત્તરપ્રદેશમાં કેંગ્રેસને બહુમતી ન મળી,
પણ. ગમે તેવાં સાધનોનો ઉપયોગ કરીને, એણે ઘણું મોટું વર્ચસ
પ્રાપ્ત કર્યું છે. છતાં ય ત્યાં મતદારની કોઈ સ્પષ્ટ વલણ નથી દેખાતી. કયા બળેએ
તે હવે આ પરિણામે આવાં કેમ નિવડયાં એને થોડો વિચાર કામ કર્યું એ પરખાતું નથી. સ્વતંત્રપક્ષ ગુજરાતમાં સત્તા પર
કરીએ. વીસ વર્ષમાં કેંગ્રેસે ખૂબ કામ કર્યું છે. એ પણ ઘણું ઉજજઆવશે એમ કહેવાનું. તેણે સારી બહુમતી મેળવી, પણ એને પોતાનો
વળ કક્ષાનું. એણે દેશને ઘણું આપ્યું છે. આર્થિક ક્ષેત્રે કરેલી આંતરિક વિખવાદ એને નડે છે. શ્રી એચ. એમ. પટેલ જેવા
સિદ્ધિએ, યોજનાઓ, અને લોકશાસન જીવનપદ્ધતિ વગેરે બાબતનું પણ પછડાયા છે. ચ્છમાં વળી સાવ જુદું બન્યું. ૧૯૬૨ માં આ મહત્ત્વ જેવું તેવું નથી. તો પ્રશ્ન થાય છે કે, મતદારે આ બધાંની કેંગ્રેસને પુરી હાર મળી હતી. આ વખતે સારે વિજય મળે. કિંમત કેમ ન કરી? સાબરકાંઠામાંથી કેંગ્રેસ સાફ થઈ ગઈ છે. જૂનાગઢ, ઝાલાવાડ કારણ કે કેંગ્રેસને લોકસંપર્ક તૂટી ગયો છે. પક્ષમાં ઉચ્ચ જામનગરને રાજકોટમાં સ્વતંત્ર પક્ષનું જોર વધ્યું છે. ગુજરાત જમણેરી કક્ષાથી માંડીને છેવટના સ્તર સુધી આંતરિક વિખવાદો વધ્યા છે થઈ ગયું છે. મહારાષ્ટ્રમાં કેંગ્રેસના સંગઠ્ઠનનું શુભ પરિણામ આવ્યું ને ઉઘાડા પડવા માંડયા છે. સત્તાલાલસા ને દાદાગીરી (બોસિછે. મધ્ય પ્રદેશમાં ય વિચિત્ર ચિત્ર છે. જૂના ગ્વાલિયર રાજ્યમાં ઝમ) પણ વધ્યાં છે. (મતદારોએ આ દાદાઓને જ કેમ જાણે કેંગ્રેસ સાફ થઈ છે તે મહાકૌશલ ને વિંધ્યપ્રદેશમાં એણે સુંદર ફેંકી દીધા છે.) લાંબા સમય સુધી સત્તા હાથમાં રહેવાથી પણ દેખાવ કર્યો છે ને એકંદર બહુમતી આવી ગઈ છે. પક્ષ તરીકે વધતાં રહ્યાં; બિનકાર્યક્ષમતા ને રૂશવતખેરી ઘર કરી ગઈ; પક્ષજનસંઘ તાકાતવાન પુરવાર થયો છે. બિહારમાં ડાબેરીઓ માંથી સાચી સેવાભાવના, આદર્શની ખુમારી ને તમન્ના ખૂટી ગયાં. જોરાવર થયા છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં શત: ડાબેરીઓનું જોર વધ્યું ગતિશીલતા એ સરી ગઈ. સંસ્થા જાણે સાવ શિથિલ થઈ ગઈ. એને છે. દિલ્હીમાં જનસંધ સર્વોપરી થયા છે. બંગાળે વળી સાવ બેઢંગી આવા આઘાત ને આંચકાની જરૂર હતી. જે ઊંચા ધ્યેય અને નીતિ ખીચડી કરી નાખી છે. ઓરિસ્સામાં પણ સ્વતંત્ર પક્ષ અને જન- કેંગ્રેસે જાહેર કર્યા છે – લોકશાહી સમાજવાદ– તેને અસરકારક . કોંગ્રેસે જોર દેખાડયું છે. સમગ્ર રીતે જોતાં દેશના પૂર્વીય રાજમાં અમલ કરવામાં કેંગ્રેસપક્ષ નિષ્ફળ ગયો છે. લોકોને રોમાં ભગીરથ ડાબેરીઓ ને આથમણી દિશાના રાજમાં જમણેરી જોરાવર પ્રયાસ કરવાની શકિત નથી દેખાતી. એના આદર્શમાં નહીં પણ થયા છે. કેરળમાં સામ્યવાદી ને લીગ ભેગા થયા તે મદ્રાસમાં ડી. અમલમાં ક્ષતિ હતી. એમ. કે. અને સંયુકત મરચાએ સથવારો કર્યો. બંગાળમાં સારા બીજું એક કારણ છે પ્રભાવશાળી ને અસરકારક નેતાગીરીને કોંગ્રેસીઓ વિરોધીઓ ભેગા જઈને બેઠા છે. ઘણી જગ્યાએ રાજ- અભાવ, અનુભવ અને પીઢતાની સાથે યૌવનને થનગનાટ પણ વીઓએ પણ અસરકારક ભાગ ભંજવ્યો છે, પણ એમાંય શ્રી ગાયત્રી- જોઈએ. પ્રજાએ આ વખતના મતદાનદ્રારા આ સમતુલા શોધવા જ દેવી જેવા વિધાસનભાન હારી ગયા છે. આમ મતદારે પણ જાણે પ્રયાસ કર્યો છે. સર્વશ્રી કામરાજ, અતુલ્ય ઘેપ ને પાટિલ અવનવી કળા દેખાડી છે. ઝાલાવાડમાંની ચૂંટણી પણ ધ્યાન ખેંચે
ઊડી ગયા. કાબે અર્જુન લૂંટયા જેવી સ્થિતિ થઈ. ડાકને રાખીને
મતદારે બીજાને જાકારો દીધે. એવી થઈ છે. ત્યાં કેંગ્રેસના નવા આગેવાનો કહેતા હતા કે અહિંયા કેંગ્રેસી ઉમેદવાર કોઈ પણ હશે તેને સફળતા મળશે જે તે જૂના
હવે પછી શું? ભાવિ કેવું હશે? જે પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ
છે કે કેટલાક સમય અસ્થિરતા ને અનિશ્ચિતતાનાં ચિહ્ને દેખાડે આગેવાને કહેતા હતા કે ગુજરાત પ્રદેશ કેંગ્રેસની નીતિને કારણે ઝાલાવાડમાં એક પણ કોંગ્રેસી ઉમેદવાર જીતી શકે નહીં. પરિણા
છે. સંભવ છે વિરોધી પક્ષે જ્યાં રાજ્ય શાસનમાં આવ્યા છે ત્યાં મમાં જેના કહેતા હતા તે સાચું પડયું છે. '
સફળતાથી કામ કરી બતાવે તે એક નવો માર્ગ ખુલે; પણ આ પાંચ પક્ષેને બાદ કરીએ અને નીતિની દ્રષ્ટિ વિચારીએ તે કેટલેક વરસમાં સ્થિરતા ન આવે તે શું થાય? કેરળ કે બંગાળમાં પરસ્પર સ્થળે ડાબેરી અને કેટલેક સ્થળે જમણેરી'તત્તનું બળ વધ્યું છે. વિરોધી તત્તે મિશ્ર સરકાર ચલાવી શકશે ? બિહારમાં અને પંજાચોકંદરે એમ લાગે છે કે કેંગ્રેસમાં તેમ કેંગ્રેસની બહાર જમણેરી બમાં વિરોધી પક્ષે સત્તા પર આવશે એમ લાગે છે. પણ લાંબો ત –સ્થાપિત હિતે-નું બળ વધ્યું છે. સ્વતંત્ર પક્ષ, જનસંઘ, વખત ટકશે ખરા ? ઉત્તર પ્રદેશ અને રાજસ્થાનનું ચિત્ર ઘણું