Book Title: Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16
Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
તા. ૧-૪-૧૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૪૫
પાછો પેલા કોને વહેમ આવ્યું છે. ફોઈ જાસૂસી કરે છે. એને દેવદાર, ખજૂર, ને આંબાનાં વૃક્ષ હતાં, ડાબી તરફ બહુ દૂર પહાજાસૂસી સિવાય બીજું શું કહેવાય તમે જ કહોને?”
ડનાં શિખર પર વિસ્તારવાળી ખેતીની જમીન હતી. અમે બધાં મેં કહ્યું, “પણ બધાં આપણને નિર્દોષ કયાંથી માને?” એક સાથે જ ચાલતાં હતાં. રાણીને એકાંતમાં મળવાને સુયોગ
“તમે ઘોડા પર જાઓ છે, તે વિષે એ લોકો જાતજાતના આ વખતે મળ્યું નહિ. જાણી જોઈને હું પાછળ પાછળ ચાલતો હતે. તર્ક દોડાવે છે. એક કામ કરે. તમે ઘોડાને છેડી દો. પહેલાંની જેમ મારી પાસે જ ચૌધરી સાહેબ હતા. ફેઇ એની આદત પ્રમાણે પગપળા જ ચાલે.”
ચેકીપહેરે કરતી દિદિમા અને એની બીજી સંગિનીઓ જોડે ચાલતી એથી શું લાભ થશે?”
હતી. એની નજર રાણી તરફ જ હતી. બિલાડી જેમ ઉંદરને પકડવા “ભલે લાભ ન થાય. પણ વહેમ દૂર થશે. હવે તમારે ઘેડા એની તરફ નજર રાખે તેવી એની હિંસક નજર હતી. પર બેસવાનું નથી.”
પણ નસીબે યારી આપી. જોતજોતામાં આકાશનું સ્વરૂપ મેં કહ્યું, “તથાસ્તુ.”
બદલાઈ ગયું. બધી દિશાઓને આવરી લઈને કાળું વાદળ પથતેણે કહ્યું, “એક સાધારણ વાત પરથી શંકા જન્મી છે. રાઈ ગયું. ઝાડોમાંથી તોફાની પવન ફૂંકાવા લાગ્યા. જોતજોતામાં રસ્તામાં ઊભા રહીને તમે દૂધ ખરીદીને મને હાથમાં આપ્યું હતું. તે મુશળધાર વરસાદ તૂટી પડશે. પહાડી વરસાદ બહુ હેરાન કરે છે. એ પ્રસંગને મીઠું મરચું ભભરાવીને ફોઈએ દિદિમાને કહ્યો. એ તો વરસાદના ફેરાં પણ શરીરને વાગે એવાં મોટાં ને ધારા પણ જાણે સારું થયું કે ચૌધરી સાહેબ ત્યાં હતા. તેમણે કહ્યું, “દૂધ ખરી- પ્રહાર થતું હોય એવી હોય છે. બધાં ગભરાઈ ગયાં, ને કોણ દીને આપવામાં એણે એ શે ગુને કર્યો ? રસ્તામાં આવી સેવા કયાં આશરો લે તે નક્કી થઈ શક્યું નહિ. પણ આશરે લેવો તો બધા કરે.” તમે આગળ જાને. જરા પગ ઉપાડે. પેલા લોકો હોય તેય કયાં લે એ જ સવાલ હતો, ઘણાની પાસે મીણકાપડ આવે છે.” એ નવાઈની પરિસ્થિતિ હતી. જાણે કોઈ હરીફાઈની રમતમાં
હતું. સાધારણ મણકાપડ ઢીને આ પ્રદેશમાં મજરે ને કંડીઅમે બન્ને જણ ઊતર્યાં હતાં. એ સમજાતું હતું કે સ્ત્રીના સંબંધમાં વાળા યાત્રીઓને સામાન ઉપાડે છે. એવા એક મીણકાપડને સ્ત્રીની દષ્ટિ કેવી સજાગ હોય છે, કોઈ કોઈને વિશ્વાસ કરતી નથી. ટુકડા માથા પર લઈને દિદિમા અને બીજા બેએક જણ ચાલવા કોણ જાણે કયાંની ફોઈ હશે. તે પોતાની સહયાત્રીના ચરિત્રરક્ષણ
લાગ્યા. રાણીને માટે પણ એમણે એક મીણકાપડ કાઢયું ને એને માટે આટલી બધી માથાકૂટ કરતી હતી આટઆટલો આગ્રહ રાખતી
આપ્યું. ઘોડા પર કટાણું મોટું કરીને એ આગળ વધી. હું પાછળ હતી. એ એમ માનતી હશે કે એ ન હોત તે બંગાળની ઘણી
રહ્યો રહ્યો હસતે હતો. સ્ત્રીઓ ચારિત્ર્યભ્રષ્ટ થઈ જાત.
વાવાઝોડું, વાવાઝોડું ને વરસાદ. વરસાદ ને કડાકા, વીજળી, રામગંગાને તીરે ખુટિયા ચટ્ટીમાં આવીને મેં પ્રચાર ઝાડપાન-બધાં ગાંડાની જેમ લાપરવાહ બની ગયાં. વરસાદના વેગથી કરવા માંડે કે મારી કમરમાં દુ:ખાવે શરૂ થયું છે. એટલે હવે હું ચારે દિશાએ જાણે ડોલવા લાગી. ભાગતાં ભાગતાં જેને જ્યાં ઘોડાપર નહિ બેસું. રાણી કોઈ ન જુએ તેમ હસતી હતી. પાંદ- , ફાવ્યું ત્યાં ગયાં, ચૌધરી સાહેબને પણ પત્તો નહોતો. ૨) દુર્ઘટના ડાંથી છવાયેલી એક ઝૂંપડીમાં રાંધવાનું પતાવ્યું. પાસે જ એક ગામ અને વરસાદમાં રાણીએ લગામ ખેંચીને એના ઘેડાની ગતિ મંદ હતું, થોડી દુકાને હતી, એક લુહારની દુકાનમાં હાડા ટીપાતા કરી દીધી. હું ભાગવા જતા હતા, ત્યાં તેણે મને બૂમ પાડી કહ્યું, હતા. ચટ્ટીની પાછળ નદીને કિનારે થોડા થોડાં ખેતીનાં ચિહને દેખાતાં “રહેવા દે, હવે ભાગીને શું કરશે? હવે ભીંજાવાનું શું બાકી રહ્યું હતાં. આજે ઘણે દિવસે નાહવાની સગવડથઈ. હવામાન ગરમ છે? નથી લાવ્યા છત્રી, નથી કાંઈ ઢાંકવા માટે કપડું. તમારું સન્યાહતું. નદીને પ્રવાહ બહુ પાતળા, વહેણ ધીમું, ને પાણી ગંદું હતું. સૌપણ જોઈને તે હાડમાં આગ બળે છે.” પરંતુ દુકાનમાંથી સાબુ મળ્યું, પછી જોઈએ ? નદીને કિનારે તમે તે આરામથી મુસાફરી કરે છે ને?” બેસીને ધોતિયું, કફની, ને ચાદર બરાબર જોયાં. ત્યાં મેં જોયું તે “તમે કયાં આરામથી મુસાફરી કરવા દે છે ? મને પણ ઘોડે, બળદ, ને માણસ–બધાં ત્યાં એક સાથે નહાતાં હતાં. તડકો થાય છે કે હું પણ આ ઘોડે છેડીને તમારી જેમ વરસાદમાં ભીંજાતી જ ઘણા સખ્ત હતે. ગ્રીષ્મદેશ તરફ આવ્યો છું એમ લાગ્યું, જરા
ચાલું.. હું કહું છું. જોયું ને? હવે આ લોકોને ઓળખ્યાને? જે જરામાં તરસ લાગતી હતી. કામ કરવાની શકિત પણ ઘટી ગઈ બીજાને માટે મગજમારી કરે છે, તેઓ મુશીબત આવે ત્યારે એમને હતી. હવે થોડા જ રસ્તો બાકી હતું. બે દિવસ પછી તો અમે રાણી– પિતાનું જ ચામડું વધારે વહાલું લાગે છે, ને પ્રાણ બચાવવા એએ ખેત પહોંચવાના હતા. નાઈ ધોઈને આવ્યો, ને જોયું તે ત્યાં પાણી જ ભાગી છૂટે છે. સાચેસાચ તમારી આટઆટલી મહેનત, મુશ્કેલીથી નહોતું. તપાસ કરતાં ખબર પડી કે, થોડે દૂર જમીનની અંદર,
મળતો સાબુ, ને એનાથી ધાયેલાં ધોતિયું, કફની, એ બધાંની શી
દશા થઈ છે તે તે જુરો, બીજું કોઈ કપડું નથી. મોટા કર્ણ એક ઝરો વહેતે હતો. એટલે બાલદી લઈને સખત તડકો હોવા
દાનેશ્વરી ખરાને તે બધું કર્ણપ્રયાગમાં દાનમાં આપી દીધું. આ છતાં હું દોડશે. જે રીતે જેમાં જરાય પાણી નહોતું એવી સૂકી ભીનાં કપડાં સૂકવશે શી રીતે? ચાદર પણ ભીંજાયેલી છે.” નદીમાં પથરાની નીચેથી તે દિવસે પીવાનું પાણી ભેગું કરીને લાવ્યા “એ તો શરીર પર જે કાઈ જશે.” મેં કહ્યું. હતે, તે આજે પણ મને સ્પષ્ટ યાદ છે. બે હાથમાં બે બાલદી
વરસાદનાં ઝાપટાંથી અમે મૂંઝાયલા જતાં હતાં. આંખપર, પાણી લઈ આવીને બધાને મેં રાજી રાજી કરી દીધા. જમી કરીને
મેઢાંપર, આખા શરીર પર પાણી હતું. એના પાણીથી ભીંજાયેલા પછી જરા ઊંદમાં. બપોરે ઊંઘવાથી અમારે થાક ઊતરતો હતો,
મુખ પર કરચલી વળી. એણે કહ્યું, “શરીર ૫૨, શું ધૂળ સૂકાશે? ને તાઝગી આવતી હતી.
તમારી વાત સાંભળીને તો મનમાં આગ ઊઠે છે, જે કાંઈ માંદા - ઊંધી ઊઠીને પછી રોજની જેમ સામાન બાંધીને યાત્રાની તૈયારી બાંદા પડયા તે અહીં સેવા કોણ કરશે?” કરી. ઘોડા પર બેસવાને મેહ ખતમ થયો હતો. એટલે એની પીઠ પર ' “કેમ તમે છોને?” હસતાં હસતાં મેં કહ્યું. કામળે ઝોળે વગેરે સામાન લાદીને એક ડોશીને એની પર બેસાડી. હા. એમ હોય તો સેળે કળા પૂર્ણ થાય” ને એકાએક તેમણે ડોશી અકળાતી ઘેડા પર જતી હતી. નમતા બપોરનો તડકો હજી રસ્તા તરફ જોયું ને ઘડાને ચાબૂક મારી રો ઝડપથી ચાલી ગઈ હતે. પાસે જ રામગંગાને પુલ હતા. પુલ પાર કરીને દક્ષિણ અનુવાદક:
મૂળ બંગાળી: • દિશા તરફ અમે આગળ વધ્યા. રસ્તે સમથળ હતું. બન્ને બાજુ ડૅ, ચંદ્રકાંત મહેતા
શ્રી પ્રબોધકુમાર સન્યાલ
