Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16

Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 54

૨૨૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૩-૬૭.
તે જણાશે કે કે કેંગ્રેસ પક્ષની અંદર નિર્ણયો લેવાની પદ્ધતિ સહેજ ચળવળ છેવટે તે શિખીસ્તાન માટેની જ ચળવળ હોવાનું પુરવાર બદલાઈ છે. આચાર્ય ક્રિપાલાણીએ કહ્યું છે તેમ કોંગ્રેસ રાજકર્તા થયું છે. આ બધાં વધતા જતાં જોખમેના પરિણામે એમ લાગ્યા પક્ષ હોઈને તેણે લીધેલાં નિર્ણય સમગ્ર દેશને અસર કરે છે. કોંગ્રેસ વિના રહેતું નથી કે આપણે ક્યાંક મોટી ભૂલ કરી છે. આપણે પક્ષની અંદર નિર્ણય લેવાની લાંબી પ્રક્રિયાના જુદા જુદા તબક્કા એમ માન્યા જ કર્યું કે આપણે ત્યાં રાષ્ટ્રીય એકતા છે જ, અથવા તે " છે અને દરેક તબકકે લોકોના પ્રતિ. ધ પિતાને અવાજ રજૂ સ્વદેશાભિમાન પ્રાંતવાદને દબાવી શકશે, અથવા તે સમગ્ર દેશ માટેની કરી શકે છે. જોકે પંડિત જવાહરલાલ નહેરના સમયમાં એમને મત એક કડી ભાષાની ભાવના અંગ્રેજી તથા માતૃભાષાની ભાવના કરતાં એ આખરી નિર્ણય બની રહે. તે લગભગ એક સરમુખત્યાર બળવત્તર પુરવાર થશે, અથવા તે રાષ્ટ્રના હિતની સામે આપણે આપણી જેવા હતા. તેઓએ પોતાની જાતને સત્તાસ્થાને ઠોકી બેસાડી હોવાનાં નાતજાતને ભૂલી જઈશું અથવા તે અહિંસા ઉપર ગાંધીજી જે ભાર કારણે નહીં, પણ પ્રજાએ પિતે જ તેમનામાં દર્શાવેલાં વિશ્વાસના
મૂકતા હતા તેનું આપણે નિષ્ઠાપૂર્વક અનુસરણ કરીશું અને ઉપવાસ કારણે. તેમની પછી લાલબહાદુર શાસ્ત્રીએ કોન્સેન્સસની સમગ્ર ને દુરાગ્રહો દ્વારા આપણી ઈચ્છાઓને સામા પર લાદવાને બદલે અભિપ્રાય તારવવાની પદ્ધતિ અજમાવી અને તેણે સારું કામ આપ્યું. દલીલ દ્વારા આપણા પ્રશ્નોનો ઉકેલ શોધીશું. શાસ્ત્રીજી પછી શ્રીમતી ઈન્દીરા ગાંધી અને કોંગ્રેસ પ્રમુખ શ્રી પરંતુ આપણે કબૂલ કરવું જોઈએ કે આ બધું માની લેવામાં કામરાજ સંયુકતપણે આ પદ્ધતિને અપનાવીને કાર્ય કરી રહ્યા છે. આપણે ખોટા ઠર્યા છીએ. હવે આપણે એક નવેસરથી શરૂઆત કરવી
શ્રી માઈક્લ બ્રેશરે Succession in India નામના જોઈશે અને સામાન્ય જનસમૂહને આ સત્ય સમજાવી દેવું પડશે કે પિતાના પુસ્તકમાં ભારતમાં સત્તાનાં બદલાતાં જતાં વલણોની સમીક્ષા અહિંસા, અસાંપ્રદાયિક્તા, સ્વદેશાભિમાન અને સંગઠ્ઠનની ભાવના કરી છે અને તેઓ એવા નિર્ણય પર આવ્યા છે કે ભારતમાં સત્તાની ઓને અવગણીને આપણે દેશનું મેત અને એક અથવા બીજા પ્રકાફેરબદલીની પદ્ધતિ મૂળભૂત રીતે ઇંગ્લંડમાં છે તેવી જ છે. રની ગુલામીને જ જોતરીશું.
લેશાહીની જે પ્રથા ભારતમાં અને પશ્ચિમના દેશોમાં જાણીતી - લોકશાહીમાં શ્રદ્ધા ધરાવનારાં સૌ માટે હવે, ધાકધમકી કે થઈ છે, તે એશિયા-આફ્રિકાનાં મોટા ભાગનાં દેશમાં એછે વત્તે - બળજબરીથી ધાર્યું કરાવવાની પદ્ધતિ સામે, એક મજબૂત પ્રજામત અંશે નિષ્ફળ ગઈ છે. ભારતમાં આજે આપણે ચેથી સામાન્ય ઊભું કરવાને સમય આવી ગયો છે. સરકારે પણ આવી ધાકધમચુંટણીઓ-કે જેમાં લગભગ ૨૪ કરોડ મતદારે મતદાન કરશે ને કીઓને કોઠું નહીં આપવાની નીતિમાં મક્કમ રહેવું એટલું જ જરૂરી આરે આવીને ઊભા છીએ, ત્યારે લોકશાહીનાં સરળ અમલ આડે છે. કાર્યક્ષેત્રનાં દરેક તબક્ક-ને ખાસ કરીને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં– અનેક અવરોધ રૂકાવટ કરતા નજરે પડે છે. શું આપણે લોકશાહી સામસામાં પક્ષને ચર્ચાના ટેબલ પર લાવવા માટે અને તેમ કરવામાં સામેના પડકારને ઝીલી શકીશું, કે પછી આપણે પણ આફ્રિકાને સફળતા ન મળે તે પછી મધ્યસ્થી કે લવાદી જેવી વિવેકપૂર્ણ રસ્તે જઈશું?
પદ્ધતિ દ્વારા ઉકેલ શોધવા માટેની વ્યવસ્થા થવી જોઈએ. ભારતમાં લોકશાહીને પડકારતાં ભયસ્થાને કયાં કયાં છે? પ્રજાને લોકશાહી માટે તૈયાર કરવાનો આ કાર્યક્રમ એક મહહિંસામાં માનનારા અને હિંસક તથા નૈતિક મૂલ્યો વિનાની પદ્ધતિ ત્વને રચનાત્મક પ્રયત્ન છે એમ લાગવું જોઈએ અને દરેક ક્ષેત્રમાં દ્વારા રાજકીય ફેરફાર લાવવા માંગતા રાજકીય પક્ષો અને બીજાઓ એને અમલ થવો જોઈએ. લોકશાહી એક જીવનની પદ્ધતિ છે અને એવાં તત્ત્વોની હયાતી એ જ મુખ્ય ભયસ્થાન જણાય છે. આ સમાજના દરેક સ્તર પર અને દરેક કાર્યમાં એ વણાઈ જવી જોઈએ. પ્રકારની હિંસક વિચારસરણીઓની હતી અને વિકાસ ખુલ્લાં ખુલ્લાં આજે એવી આબોહવા સર્જાઈ છે કે જેમાં દરેકને એમ લાગે દેખાતાં નથી; તેમ છતાં પણ તેઓ કાંઈ ઓછાં જોખમી નથી. બીજું છે કે ધમકીઓ આપવાથી ધાર્યું કામ કરાવી શકાશે. આ એક કમએક તત્ત્વ, જે જરા ઓછું જોખમી જણાય છે, પરંતુ હમણાંથી નસીબી છે. આ આબેહવાને આપણે બદલવી જ પડશે ને જેટલી વધારે વિસ્તરેલું છે, તે ગેરવ્યાજબી દબાણનું છે. ઉપવાસે, બંધે, સરકારની તેટલી જ વિરોધ પક્ષોની અને તેટલી જ સામાન્ય નાગસમૂહ-હડતાળ વગેરે એ પ્રકારની પદ્ધતિઓ છે કે જે સામાન્ય રિકોની પણ એ ફરજ છે. નાગરિકના હક્કેની છેક જ ઉપેક્ષા કરે છે અને જાહેર પ્રજાને પારાવાર
ભારતે કોમવાદ અને જ્ઞાતિવાદનાં, વહેમને અંધશ્રદ્ધાઓનાં તકલીફમાં મૂકે છે.
જના ચોગઠામાંથી બહાર નીકળીને વિજ્ઞાન તથા મંત્રવાદની દુનિયામાં હું એમ કહેવા નથી માગતું કે લોક ફરિયાદો જ ન કરે પગ મૂકવો જ પડશે, કે જેનાં સત્યો વેદાંતનાં મૂળ તત્ત્વોની વધારે અથવા પોતાની માંગણીઓ રજૂ ન કરે. પરંતુ કોઈ પણ પ્રશ્નના
નજીક છે, ને જેનાં નૈતિક મૂલ્ય જીવનની એકતાની પ્રતીતિ ઉપર
આધારિત છે. તે જ ને માત્ર તે જ રસ્તે ભારત વિશ્વબંધુત્વને માર્ગે નિરાકરણ માટે ચર્ચા, મધ્યસ્થી કે લવાદી એ જ સૌથી વધારે વ્યાજબી
પ્રયાણ કરી શકશે. રીત છે. નિર્દોષ નાગરિકોને એમાં સંડોવવા અને તેમનાં પર ત્રાસ
-રાજકારણમાં એને જ અર્થ છે “વિશ્વ લોકશાહી”! ગુજારો એ તે માતાને શિક્ષા કરવા માટે બાળકને ભુખ્યું રાખવા જેવું છે.
અનુવાદક:
મૂળ અંગ્રેજી: સાચી લોકશાહીનું ત્રીજું ભયસ્થાન કોમવાદ અને જ્ઞાતિવાદ
શ્રી સુબોધભાઈ એમ. શાહ શ્રી આર. આર. દીવાકર છે. સેલિગ હેરિસને તેનાં એક પુસ્તક The Dangerous Decade ૧૯૬૭થી સન્યના લવાજમમાં વધારે માં ભારતમાં ચૂંટણીનાં પરિણામની ભારે વિશદ સમીક્ષા કરી છે, ૧૯૬૭ના જાન્યુઆરી માસની પહેલી તારીખથી શ્રી મુંબઈ જેમાં જ્ઞાતિવાદનાં જોખમે જણાવ્યાં છે. ઘણાખરાં પ્રાંતમાં કોમી જૈન યુવક સંઘના સભ્યોના વાર્ષિક લવાજમમાં વધારો કરીને રૂા. ૧૦-૦૦ ભાવના પ્રથમ પાને છે, જ્યારે ગુણવત્તા બીજે કે ત્રીજે સ્થાને નક્કી કરવામાં આવેલ છે. આ બાબતની સંઘના સર્વ સભ્યોને જાણ છે. ભાષાવાદનું તત્ત્વ પણ છેલ્લે છેલ્લે લોકશાહીનાં ભયસ્થાનમાં કરવામાં આવી છે. એમ છતાં આ બાબતની સવિશેષ જાણ થાય. ઉમેરાયું છે કે જે સમગ્ર ભારતનાં સામાન્ય નાગરિકત્તવની ભાવનાને એ હેતુથી આ જાહેરાતનું પુનરાવર્તન કરવામાં આવે છે. અમે. ધરમૂળથી ઉચ્છેદે છે.
આશા રાખીએ છીએ કે સંધના રસ સભ્યો પૂર્વવત ચાલુ રહેશે અને માત્ર લોકશાહી માટે જ નહીં પરંતુ રાષ્ટ્રીય એકતા માટે પણ પોતપોતાનું લવાજમ સંઘના કાર્યાલય ઉપર મોકલી આપશે. આ મુખ્ય ભયસ્થાને છે. દા. ત. પંજાબી સૂબા માટેની આખી
મંત્રીઓ, મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ.