Book Title: Prabuddha Jivan 1967 Year 28 Ank 17 to 24 and Year 29 Ank 01 to 16
Author(s): Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
૧૯૦
બુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-
૧૭
પાછળ. નદીની પેલી પાર વસ્તી હોય એવાં ચિ હતાં. નદીનાં બર નથી. મારે પગને તળિયે દર્દ થાય છે. દિદિમાએ તે મારી વાત પાણી પર પ્રકાશ ઝળમળ થતું હતું. સમતલ હોવાથી ચોલવાની * સાંભળી જ નહિ ને મને એક ઘેડ કરી આપ્યો. તમે પાછા દેશમાં જ ઘણી સગવડ હતી. ગોપાલદાને આજે તે આગળ જ જવું પડશે.
જવાના ને?” આગળ જઈને જો ચટ્ટીમાં જઈને જગ્યા ન મેળવી લીધી હોય તે
“એને જ વિચાર કરું છું.' તો મુશીબતને પાર નહિ. હવે તે અમરસિહ નહોતો, એટલે અમારે
તેણે હસીને કહ્યું, “હજી ય વિચાર કરે છે? તમે ખરા વિચાર , જાતે જ બધી વાતની કાળજી રાખવી પડતી.
કરવાવાળા! તમારા મનના ભાવે મેઢા પરથી ખબર નથી પડતા, જતાં પહેલાં ગેપાલદા તમાકુ ખાવા બેઠા. પાસેથી જ્ઞાનાનંદના એમાં એટલે વિચાર શું કરવાને? હાથપગ છૂટા મૂકીને હાલ્યાં જાઓ.” દલની સ્ત્રીઓ ધીમે ધીમે જતી હતી. બધા જ દળમાં સ્ત્રીઓની મારા પ્રાણમાં જાણે તોફાન આવ્યું હતું. જીવન ભર્યુંભર્યું લાગતું સંખ્યા વિશેષ પ્રમાણમાં હતી. તેઓ કાંઈ ગંભીર ચર્ચા કરતાં હતું. કશું પણ બોલ્યા વિના મેં ચાલવા માંડયું. કરતાં જતાં હતાં.
તમે બધા પુણ્ય કરવા નીકળી પડયા છે. મારે એવું કશું નથી.” - “ખે રસ્તો કાપી નાંખ્યો, પણ આટલી ઢીલી સ્ત્રી તે મેં
ઘણા તીર્થોમાં ફરી છું. પણ તીર્થયાત્રાના પુણયને માટે નહિ, એમ જ, કયાંય જોઈ નહિ.”
હસીને વળી પાછી એ બેલવા લાગી. “અહીં આવવાનું પણ કાંઈ એ તે મેટા ઘરની છોકરીને મા, એના ઢંગ જ જુદા હોય.”
નક્કી નહોતું. આવવાના ચાર દિવસ પહેલાં કલકત્તાથી દિદિમાની “જો ચાલી ન શકે, કંડી કે કંડી કરતાં શું થતું તું?” ગૃહસ્થના ઘરની
પાસે કાશી આવી હતી. દિદિમાને તીર્થયાત્રા કરવા જવી હતી. મેં સ્ત્રી થઈને ઝટ દઈને ઘોડા પર બેસી ગઈ. તે કાંઈ એને લાજશરમ છે કે નહિ? જ્યારે તે સિંદુર લૂછીને ચૂડી વિના આવી છે, તે
કહ્યું, “હું પણ આવું છું. હું કાંઈ એમ તમને છોડું?” મેં કહ્યું, “હું એટએટલી શરીરની મા ! શા માટે?”
તે આવવાની જ.” એમાં એટલી ધાંધલ શાની? દેશવિદેશ જવાની “એ તે એમ જ હોય. પાંચની મા. અત્યારની જુવાન છોક
વાત આવે એટલે મારું મન ચંચલ બની જાય છે. તમને સાચું જ રીએ કાંઈ ઘરડાં જેવું વર્તન ને એ વ્યવહાર થડા રાખે છે?”
કહું છું.' ડોસીએ આવી કાંઈ કાંઈ વાતો કરતાં જતી હતી. મેં પૂછયું.
મેં પૂછ્યું, “આવું સરસ હિન્દી ને ઉર્દૂ તમે કયાં શીખ્યા?” “આ બધા કોની ઉપર આટલા તૂટી પડયા છે?”
તેણે કહ્યું, “બંગાળી છોકરી, પણ બંગાળમાં હું રહી શકી નથી. ગોપાલદાએ કહ્યું, “તમને કહેવાનું ભૂલી ગયા હતા ભાઈ. મને
બંગાળીની જોડે મારો સંબંધ પડીને છાપાં મારફત જ. આ તરફ હું લાગે છે, કે પેલી જ છોકરી જે બદરીનારાયણમાં.....
ઘણે વખત હતી. ઘણે વખત તે પંજાબમાં હતી. હમણાં હમણાં હું થોડો વખતે એની સામે જોઈ રહ્યો. પછી મેં પૂછ્યું “કોની ઉત્તરપ્રદેશના બધાં શહેરોમાં આખું વર્ષ હું ઘૂમી છું. પણ કયાંય વાત કરો છો?”
મન કેળ્યું નહિ.” કેમ ભૂલી ગયા? પેલી ચમાવાળી દિદિ'માં ને એની જોડે પહાડપર સંધ્યાને રતુમડો રંગ છવાય. દિવસ પૂરો થવા પેલી વિધવા?” “એ લોકો તો ચાલી ગયા હતા ને?”
આવ્યો હતો. કોઈ કોઈ પહાડમાં તો અંધારું પણ પ્રવેશતું હતું. ના, આજે કર્ણપ્રયાગમાં એમની મુલાકાત થઈ. પેલી છોક- નદીની એક તરફ શ્વેત કરબી ફ લેનું વન હતું. અને બીજી તરફ કોઠાંનું રીના પગમાં કાંઈ વાગ્યું છે. તે એ ઘેડા પર બેઠી છે. એના દલના
વન હતું. નદી તરફ જોતાં જોતાં અમે વાતો કર્યે જતાં હતાં. માણસે પાછળ પાછળ આવે છે. વારુ, તે હું આગળ જાઉં છું ભાઈ.”
..મને આ બહુ જ ખરાબ લાગે છે. હું ઘોડા પર ચઢીને -કહીને ગોપાલદા એની જાડી લાઠી લઈને રખેવાળ ટોળીનાં નાયક
ફરું ને તમે પગે ચાલતા ! છૂ...છૂ કેમ રે પાણી પીવું છે? વ ની જેમ આગળ ચાલવા માંડયા. તમાક ખાધા પછી એ રસ્તો ખુબ ઝડપથી ને આસાનીથી કાપી શકતા.
મારા શરીરને ભાર કાંઈ ઓછો નથી. જરા જરામાં બિચારાનું ગળું - થર્ડ પાછળ ચાલીને, રસ્તાના એક વળાંક તરફ હું ગયે. ને ત્યાં
સૂકાઈ જાય છે.” એમ કહીને તેણે ઘોડાની ડોક ઉપર હાથ ફેરવ્ય. જઈને જોઉં છું તો ચૌધરીમહાશયનું દલ દેખાયું. લોકોનું ટોળું ભેગું
રસ્તા૫ર એક ઝરણું વહેતું હતું. ઘોડાએ ડેક નમાવીને થયું હતું. પેલી વિધવા એ બધામાં પહાડના એક પથરા પર પગ રાખીને, પાણી પીધું. ઘોડો બીલકુલ નિસ્તેજ, અને નકામે હતો. એને દેહ બીજા પગથી ઠેકડા મારીને ઘોડા પર બેસવાને પ્રયત્ન કરતી હતી. પાતળ ને રોગી હતું. એ સામાન્ય ભાર લઈને પહાડમાં આવ-જા બધા જોનારાઓ એની આ મુશીબત જોઈને હસતા હતા. દૂરથી ર્યા કરે. એ માલ પણ લઈ જાય ને માણસને પણ લઈ જાય. મને જોઈને એણે હસતાં હસતાં કહ્યું, “તમે મોઢું ફેરવીને આગળ સીમાલી ચટ્ટી પાર કરીને અમે સીલી ચટ્ટીની લગોલગ જાએ, નહિ તે હું ઘોડા પર ચઢી નહિ શકુ.”
આવી પહોંચ્યા. વાત કરતાં કરતાં અમે લગભગ પાંચ માઈલને તથાસ્તુ! મેં ફરી પાછું ચાલવા માંડયું. ખૂબ જોરજોરથી પગ
રસ્તે પાર કર્યો. એણે એક વાર પાછળ ફરીને પોતાના દલના રસ્તા ઉપાડતે હતે. હું લગભગ એકાદ માઈલ ચાલ્યો હોઈશ, ત્યાં ખટખટ
“ તરફ નજર નાંખી. અવાજ થશે. પાછું ફરીને જોઉં છું તે, પેલી ઘોડેસ્વાર મારી ખૂબ
- “મારા ઘડાનું નામ શું છે તે જાણે છા? બિન્દુ! પેલી નજીક આવી ગઈ હતી. એની જોડે એક ઘોડાવાળા પણ હતા. રસ્તે
શરદબાબુની નવલકથા ‘બિન્દુર છે લે—છે ને? આ તરફ જરા જુઓ છોડીને હું ખસીને ઉભો રહ્યો. ઘેડાની ગતિ મંદ પડી ગઈ. એણે
તો શું થયું છે પાછું? મારા ઘડાવાળાનું નામ તો એવું છે કે ઘેડાની બન્ને લગામ હાથમાં રાખીને કહ્યું: “નમસ્કાર.”
આપણા ભદ્ર લોકોમાં માટે અવાજે એને બૂમ પણ નહિ પાડી શકાય. .: “નમસ્કાર.”
શું નામ છે તે ખબર છે ?- પ્રેમવલ્લભ. એ નામના બે ટુકડા કરીએ ' “મઝામાં છો ને? હું વિચાર કરતી હતી, કે પાછા દેખાયા તોયે એને બોલાવાય નહિ. આપણી નામોશી થાય.” નહિ ......રસ્તે પૂરો થવા આવ્યો. તમારી સાથે પેલે ડોસો છે ને,
અમારા બન્ને જણના હાસ્યથી રસ્તો ગૂંજી રહ્યો. અમે તેને રસ્તે જોયેત્યારે જરા શાંતિ વળી, મેં વિચાર્ય, શિશિર પછી જરા વળાંક લીધે, કે ચટ્ટી મળી ગઈ. વૃક્ષની છાયાવાળા ફળના . વસંત ઋતુ આવે છે. બહુ ઉતાવળા ઉતાવળા ચાલી રહ્યા છે ?” , બાગમાં સિલી ચટ્ટી હતી. ઘોડા પરથી ઊતરીને એ રસ્તાની પેલી તમે મઝામાં?”
બાજુની ચટ્ટી પર જઈ પહોંચી. હું ગયો પેલી તરફ ગોપાલદાને આશરે. “એમ સંકોચથી ન બોલો, દિદિમા ને બધાં ઘણાં પાછળ રહી
અનુવાદક:
મૂળ બંગાળી: ગયાં છે. ધેડા કરતાં માણસની ગતિ ધીમી જ હોયને? હાં, બધું બરા- ર્ડો. ચન્દ્રકાન્ત મહેતા
શ્રી પ્રબોધકુમાર સન્યાલ
માલિક: શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંધ: મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા, પ્રકાશન સ્થળ: ૪૫-૪૭, ધનજી સ્ટ્રીટ, મુંબઈ-૩,
મુદ્રણસ્થાન: ધી સ્ટેટ્સ પીપલ પ્રેસ, કેટ, મુંબઈ
