Yogbindu Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 9

ન આરાધે તેનું કલ્યાણ ધર્મ ન કરે. જો ધર્મ તમારી સંભાળ લીધી હોત તો તમે આ સુખને છોડ્યા વગર ન રહેત.
સ૦ સાહેબ, અમારા પુણ્યથી જ અમને સુખ મળ્યું છે તો તે છોડી શા માટે દેવાનું એ કાંઇ બુદ્ધિમાં બેસતું નથી.
જોયું ! આ ભાઈ કહે છે કે ‘જેટલું મળ્યું હોય તેટલું ભોગવી લેવું, તો મારે કહેવું છે કે તમારા જ પાપના ફળરૂપે મળેલું દુ:ખ પણ હાયવોય કર્યા વગર ભોગવી લેશો ને ? એ દુઃખ પણ મળેલું જ છે ને ? ત્યાં તો બધા એકી અવાજે ‘ના’ પાડી દેશે ! દુઃખને અણગમતું માનવાનું – કહેવાનું કામ તો આખી દુનિયા કરે છે. પરંતુ ધર્મથી મળેલા સુખને પણ દુઃખરૂપ માનવાનું – અણગમતું કહેવાનું કામ માત્ર જૈનદર્શનકારોએ કર્યું છે. કારણ કે આ સુખની આસક્તિ જ સમસ્ત સંસારનું મૂળ છે. જે સુખની ઇચ્છામાત્ર પણ આર્ત્તધ્યાન કરાવવા દ્વારા સંક્લેશનું કારણ બને છે એ સુખને વળગી રહેવાનો ઉપદેશ અનન્તજ્ઞાની ભગવન્તો કઈ રીતે આપે ? બુદ્ધિમાં બેસે એ જ માનવું હોય તો બધી જ વાતો બુદ્ધિમાં બેસવાની નથી. કારણ કે આપણી બુદ્ધિ અલ્પ છે અને જ્ઞેય પદાર્થ અત્યન્ત ગહન છે. જ્ઞેય પદાર્થની ગહનતાની અપેક્ષાએ બુદ્ધિની અલ્પતા કાયમ માટે રહેવાની. સર્વજ્ઞ ભગવન્તોની વાત બુદ્ધિમાં ન બેસતી હોય તો એ બુદ્ધિનો દોષ છે, તેમની વાતનો નહિ. રાગ, દ્વેષ અને અજ્ઞાનરૂપ દોષથી રહિત એવા અનન્તજ્ઞાની ભગવન્તો જ્યારે જ્યારે કોઈ પણ વાત કરે તે એકાન્તે આપણા કલ્યાણને કરનારી હોય – આટલું જો બુદ્ધિમાં બેસી જાય તો પછી ભગવાનના કોઈ પણ વચનને બુદ્ધિમાં બેસાડવાની મહેનત નહિ કરવી પડે. ગણધર ભગવંતને પણ આત્માનું પ્રત્યક્ષ દર્શન ન હતું છતાં ભગવાનના વચનથી માની લીધું ને ? જ્યારે અહીં તો શાસ્ત્રકારો સંસારના સુખની અસારતા પુરવાર પણ કરી આપે છે. અહીં ગમે તેટલું સુખ હોય કે ગમે તેટલો સંતોષ હોય, એ અવસ્થા અહીં મૂકીને જ જવાનું છે. સંસારના સુખનો મોટામાં મોટો દોષ એ છે કે ગમે તેટલું સુખ આપે તોય વિયોગ કરાવે જ. સુખના ઢગલા વચ્ચે પણ આર્ત્તધ્યાન શેનું છે સુખ જાય છે એનું. સંસારમાં સંયોગના સુખની સાથે વિયોગનું દુઃખ જોડાયેલું જ છે. દુનિયામાં કોઈ પણ સંયોગ શાશ્વત નથી, બધા જ સંયોગ વિયોગાન્ત છે. તીર્થંકરપદ પણ શાશ્વત નથી. એકમાત્ર સિદ્ધપદનો સંયોગ શાશ્વત છે. સિદ્ધપદની અવગાહનામાં પણ એક પણ પ્રદેશનો ફેરફાર ન થાય. મોક્ષનું સુખ વિયોગ વગરનું છે એ જ એનો મોટામાં મોટો *
ગુણ છે. તીર્થંકર પરમાત્માઓ પણ કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછી જે તીર્થની સ્થાપના કરે છે તે તીર્થંકરપદની પ્રાપ્તિ કરાવવા માટે નહિ પરંતુ સિદ્ધપદની પ્રાપ્તિ કરાવવા માટે કરે છે. જે તીર્થંકરપદ પોતે મેળવ્યું તે મેળવવાનો ઉપદેશ ન આપતાં જે સિદ્ધપદ મેળવવાનું બાકી હતું તેને મેળવવાનો ઉપદેશ ભગવાન આપે છે – એનું કારણ કદી વિચાર્યું ? જો એનું કારણ વિચારવામાં આવે તો સમજી શકાશે કે – સંસારનાં સુખો કર્મજન્ય છે, તીર્થંકરપણું પણ કર્મજન્ય છે, માટે એ બધું સુખ વિયોગવાળું છે. જ્યારે મોક્ષનું સુખ કર્મને આધીન નથી. એ સુખ તો કર્મના ક્ષયથી પ્રાપ્ત થાય છે, માટે એ સુખનો કદી વિયોગ નથી થતો. આવા શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ કરાવવા માટે, દુઃખને દૂર કરવાનો પુરુષાર્થ ટાળીને કર્મને - કર્મજન્ય સુખને દૂર કરવાનો પુરુષાર્થ આદરવાનો ઉપદેશ જ્ઞાની ભગવન્તો આપે છે. શાસ્ત્રકારોએ બધાંય અનુષ્ઠાનો આઠે પ્રકારના કર્મને દૂર કરવા માટે બતાવ્યાં છે, દુઃખને દૂર કરવા માટે નહિ. પરંતુ જ્યાં સુધી કર્મજનિત સુખમાં સંતોષ છે ત્યાં સુધી મોક્ષના સુખમાં કે મોક્ષસુખના ઉપાયમાં કોઈ પ્રકારની શ્રદ્ધા જાગવાની નથી. માટે જ આપણે કહેવું છે કે સંસારના સુખની આસક્તિ કરતાં પણ એ સુખનો સંતોષ આપણને વધારે મારે છે. વર્તમાન સુખમાંનો સંતોષ નીકળી જાય તો આ સંસારની અનંતદુ:ખમયતાનું પરિભાવન કરવા માટે કોઈ મહેનત નહિ કરવી પડે. પરંતુ તકલીફ એ છે કે આજે ધર્મી ગણાતો વર્ગ પણ પોતાના ગૃહસ્થજીવનથી એટલો સંતોષી છે કે તેઓ ધર્મ કરવા માટે ગૃહસ્થપણું છોડવાના બદલે ગૃહસ્થપણામાં રહીને ધર્મ કરવાની વાતો કર્યા કરે છે. ગૃહસ્થપણામાં રહીને ધર્મ કરવાની ભાવનાવાળાને શાસ્ત્રકારોએ ધર્મી તરીકે ગણ્યા નથી. ભગવાને જે શ્રાવકધર્મ બતાવ્યો તે તો સાધુપણામાં ધર્મ કરવાની ભાવનાવાળા હોય અને શક્તિના અભાવે ગૃહસ્થપણામાં રહ્યા હોય તેવાઓ માટે બતાવ્યો છે, ગૃહસ્થપણામાં રહીને ઘર્મ કરવાની ભાવનાવાળા માટે નહિ. ગૃહસ્થપણામાં ધર્મ કરનારા જાદા અને ગૃહસ્થપણામાં રહીને ધર્મ કરવાની ભાવનાવાળા જુદા. જેઓ સંસારના સ્વરૂપનું પરિભાવન કર્યા પછી પણ તેવા પ્રકારના કર્મના ઉદયે એ સુખથી છૂટી શકતા નથી, તેઓ ગૃહસ્થપણામાં ધર્મ કરતા હોવા છતાં પણ ગૃહસ્થપણામાં રહીને ધર્મ કરવાની ભાવનાવાળા નથી જ્યારે જેમણે સંસારના સ્વરૂપનું પરિભાવન કર્યું જ નથી અથવા તો સંસારનું સ્વરૂપ જાણ્યા પછી પણ એ સુખ જેમને છોડવું નથી અને એ સુખને ટકાવી રાખીને થોડોઘણો ધર્મ જેઓ કરે છે તેઓ ગૃહસ્થપણામાં