________________
૧૪
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ
ભાવાર્થ–પૃથ્વીકાયનું પાણીમાં ડૂબવું-નીચે બેસી જવું, અપ્લાયનું દ્રવતા-નરમપણું, તેઉકાયનું ઉષ્ણતા-ગરમપણું, વાઉકાયનું ચલત્વ-અસ્થિરપણું, વનસ્પતિકાયનું પાણી ઉપર તરવાપણું અને ત્રાસકાયનું સ્પન્દન, હલન, ચલન અને પલાયનાદિ ક્રિયાપણું. આ રીતે છએ કાયના જીવોનું પરસ્પર ભિન્નત્વ જાણવું ૩૧ાા
ટાસકાયનું જીવત્વ સર્વગ્રાહ્યા હોવાથી તે સિવાયના પૃથ્વીકાય આદિ પાંચનું જીવપણું સિદ્ધ કરતાં જણાવે છે કે – इह तसकायं पायं, जीवत्तेणं पवज्जए सव्वो । न उ पुढवाई पंच वि, साहिज्जइ तेण तं तेसिं ॥३२॥
ભાવાર્થ–આ જગતમાં પ્રાયઃ સઘળા ય લોકો ત્રસકાયને તો પોતાની માફક સુખ દુઃખનો અનુભવ કરતાં જોઇને તથા -સ્પન્દન, હલન, ચલન અને પલાયનાદિ ક્રિયા કરતાં જોઈને તેના જીવપણાનો સ્વીકાર કરે છે. અર્થાત્ તેમાં જીવ રહેલો છે એમ માને છે. પરન્તુ પૃથ્વીકાયાદિ પાંચમાં જીવ રહેલો હોવાનું માનતા નથી. એટલે ત્રસકાયને છોડીને બાકીના પૃથ્વીકાયાદિ પાંચમાં જીવપણું સિદ્ધ કરવામાં આવે છે . ૩૨ मंसंकुरो इव समाणजाइरूवंकु रोवलं भाओ । पुढवीविहुमलवणोवलादओ हुँति सच्चित्ता ॥३३॥
ભાવાર્થ–પૃથ્વી, પરવાળા, લવણ-મીઠું અને પત્થર વગેરે પૃથ્વીકાયોમાં માંસના અંકુરાવાળા હરસના મસાની પેઠે સરખી જાતિના અંકુરાની ઉત્પત્તિ હોવાથી તે સચિત્ત એટલે જીવવાળા
