________________
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ
૨૦
ઘટે છે તેમ વનસ્પતિનું શરીર પણ યોગ્ય આહારની પ્રાપ્તિમાં વૃદ્ધિ પામે છે અને આહાર ન મળે તો હાનિ પામે છે. જેમ મનુષ્યના શરીરમાં રોગના યોગે તથા રસાયનાદિ યોગ્ય ઉપચારોના યોગે વિવિધપ્રકારના ફેરફારો થાય છે. તેમ વનસ્પતિમાં પણ તેવા પ્રકારના રોગો ઉત્પન્ન થવાથી વૃક્ષમાં સડી જવું, પાંદડા ખરી પડવા વગેરે જુદા જુદા પ્રકારના ફેરફારો થાય છે, તથા ઉત્તમપ્રકારના ખાતર વગેરે નાંખવાથી વૃક્ષો વિશિષ્ટ ફળ આપનારા થાય છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબ જીવાધિષ્ઠિત મનુષ્યના શરીરની પેઠે વનસ્પતિમાં પણ ઉત્પત્તિધર્મ, વૃદ્ધિધર્મ, જ્ઞાનગુણ, છેદાયા પછી કરમાઇ જવું, અનિત્યતા, અશાશ્વતા, વૃદ્ધિહાનિ તથા વિવિધ પ્રકારના પરિણામો રહેલા હોવાથી વનસ્પતિમાં પણ જીવ છે એમ સાબિત થાય છે ।।૩૬ના
-
હવે છવ્વીસમી ગાથામાં ભવના યોગે સંસારિજીવનો જે ત્રીજો પ્રકાર ભવ કહેવામાં આવ્યો હતો તે ભવનો અર્થ અને તેના ભેદો કહેવાય છે – भवसद्देण गई खलु, पवुच्चए तं पडुच्च चउभेया । નારય-તિરિય-ન-મુરનામાનો બળમયપળીયા
।
ગા
ભાવાર્થ—ભવશબ્દથી ગતિ કહેવાય છે અને તે ગતિના યોગે સંસારિજીવોના નારકી, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવતા એમ ચાર ભેદો શ્રી જિનેશ્વરદેવોના સિદ્ધાન્તમાં કહેલા છે ।।૩ના
નારકી આદિ ચાર શબ્દોનો વ્યુત્પત્તિ અર્થ –
