________________
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ
૫૦ પ્રકાર છે. દ્રવ્યપુગલપરાવર્ત ૧, ક્ષેત્રપુગલપરાવર્ત ૨, કાલપુગલપરાવર્ત ૩, અને ભાવપુદ્ગલપરાવર્ત ૪. તે દરેકના બાદર અને સૂક્ષ્મ એવા બે ભેદો છે. ઉપર જે પુદ્ગલપરાવર્ત જણાવવામાં આવ્યો તે બાદર દ્રવ્યપુદ્ગલપરાવર્ત સમજવો. બીજા આચાર્યોના મતે કેવલ ઔદારિક, વૈક્રિય, તૈજસ અને કાર્પણ એ ચાર શરીરની વર્ગણાના સર્વ પુદ્ગલોને આત્મા ગ્રહણ કરી પરિણામ પમાડીને ભોગવી આત્મપ્રદેશથી જેટલા કાલમાં છૂટા કરે તેટલા કાલને પણ બાદર દ્રવ્યપુગલપરાવર્ત કહેવામાં આવે છે.
સાત વર્ગણામાંની કોઈપણ એક વર્ગણારૂપે સર્વ પુગલોને જેટલા ટાઈમે પરિણામ પમાડીને છોડે તે ગણાય. પણ બીજા ગણત્રીમાં લેવાય નહિ, એવી રીતે એક પછી એક એમ સાતે -વર્ગણાના સર્વ પુદ્ગલોને જેટલા કાલમાં ગ્રહણ કરી પરિણામ પમાડી આત્મપ્રદેશથી છૂટા કરવામાં આવે તેને સૂક્ષ્મ દ્રવ્યપુદ્ગલપરાવર્ત કહેવામાં આવે છે. તેવી રીતે મતાન્તરમાં પણ જે ચાર વર્ગણાઓ લેવાની કહેલી છે તેના પણ સર્વપુગલોને ઉપરની માફક ક્રમશઃ જેટલા કાલમાં ગ્રહણ કરી પરિણામ પમાડી ભોગવીને આત્મપ્રદેશથી છૂટા કરવામાં આવે તેટલા કાલને પણ સૂક્ષ્મ દ્રવ્યપુદ્ગલપરાવર્ત કહેવામાં આવે છે.
ચૌદ રાજલોકના સર્વપ્રદેશોને કોઇપણ જાતના ક્રમ વગર, આત્મા મરણ કરીને જેટલા કાલમાં સ્પશે તેને બાદર
