________________
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ
૧૮ શરીરમાં રહેલો આત્મા છે, તેમ વાયુ પણ બીજાની પ્રેરણા વગર તિર્જી અનિયતગતિવાળો હોવાથી તેની તે પ્રકારની ગતિમાં પણ ગાય ઘોડાના શરીરમાં રહેલા આત્માની પેઠે તે વાયુના શરીરમાં રહેલો આત્મા જ કારણ છે. તેથી વાયુ પણ સચેતન-જીવવાળો છે રૂપા
એકેન્દ્રિય જાતિના પાંચમા ભેદ વનસ્પતિકાયમાં જીવત્વની સિદ્ધિ – નમ્ન-નર-નવા-મ૨UT-
RUITSાર-કોહલ્લામય ! रोगतिगिच्छाईहिं, नारि व्व सचेयणा तरवो ॥३६॥ * ભાવાર્થ–જન્મ-જરા-જીવવું-મરવું-ઊગવું-ચઢવું-આહારદોહદ-રોગ અને રોગની ચિકિત્સા વગેરેથી વનસ્પતિકાય પણ સ્ત્રીની પેઠે, ઉપલક્ષણથી મનુષ્યની પેઠે સચેતન છે. અહીં -ગાથામાં લક્ષણ બહુ જ ટૂંકાણમાં જણાવેલ હોવાથી ઉપરના કેટલાક હેતુઓ તથા બીજા પણ કેટલાક હેતુઓ કંઈક વિસ્તારપૂર્વક નીચે મુજબ સમજાવવામાં આવે છે.
જેમ મનુષ્ય જન્મ પામે છે ત્યાર પછી તેનું શરીર બાલ, યુવાન અને વૃદ્ધપણાના પરિણામવિશેષવાળું બને છે અને તે ચેતનવાળા આત્માથી અધિષ્ઠિત છે. એટલે તેનામાં સ્પષ્ટપણે ચેતના દેખી શકાય છે. તેવી રીતે વનસ્પતિનું શરીર કેતકીવૃક્ષ વગેરે પોતાના મૂલમાંથી જન્મ પામે છે-ઉત્પન્ન થાય છે. પછી બાલ, યુવા તથા વૃદ્ધાવસ્થાવાળું પણ દેખાય છે. એટલે તે વનસ્પતિના શરીરમાં પણ મનુષ્યના શરીર જેવા વિકારો
