________________
વિભક્તિવિચાર પ્રકરણ
- ૪૬ ભાવાર્થ-જેટલા વખતમાં ચન્દ્ર સઘળા નક્ષત્રોને ભોગવે, અર્થાત્ ચન્દ્ર પોતાના માંડલામાં ફરતો ફરતો ક્રમશઃ સઘળા નક્ષત્રોની સાથે જેટલા કાળમાં જોડાય, તેટલા કાલને નક્ષત્રમાસ કહેવાય છે. વદિ એકમથી પૂર્ણિમા સુધીનો ત્રીસ તિથિનો ચન્દ્રમાસ કહેવાય છે. લોકમાં બે મહિનાની ઋતુ કહેવાય છે. તેનું પ્રમાણ સાઠ રાત્રિદિવસનું હોય છે. તેનો અડધો ભાગ તે ઋતુનો અવયવ હોવા છતાં પણ અવયવમાં સમુદાયના ઉપચારના ન્યાયે તેને પણ ઋતુમાસ કહે છે. તેનું બીજું નામ કર્મમાસ અથવા સાવનમાસ પણ છે. સૂર્ય એકરાશિમાં જેટલો કાળ રહે તેટલા કાળને સૂર્યમાસ અથવા સૌરમાસ કહેવાય છે. જે વર્ષમાં તેર ચન્દ્રમાસ હોય તે વર્ષના દિવસોને બારે ભાગવાથી જેટલી સંખ્યા આવે તેટલા દિવસની સંખ્યાવાળો અભિવદ્િધતમાસ કહેવાય છે II૯૭-૯૮ सत्तावीसं दिवसा, तिसत्त सत्तट्ठिभाय नक्खत्ते । चंदो उ अउणतीसं, बिसट्ठिभागा य बत्तीसं ॥१९॥ रिउमासो तीस दिणा, आइच्चो तीस होइ अद्धं च । अभिवड्डियमासो पुण, चउवीससएण छेएण ॥१००॥ भागाणिगवीससयं, तीसा एगाहिया दिणाणं च । एएसिं निप्फत्ति, ने या गंथंतराउ ति ॥१०१॥
ભાવાર્થ–નક્ષત્રમાસ દિ. ૨૭ 33 સત્તાવીસ દિવસ અને એક દિવસના એકવીશ સડસઠીયાભાગનો હોય છે. ચન્દ્રમાસ
