________________
ધમધ-ચંથમાળા
: પુષ આર્ષ પુરુએ તેને જવાબ બહુ ટૂંકમાં છતાં ઘણે સ્પષ્ટ આપી દીધું છે. તેઓ જણાવે છે કે
" लभ्रूण माणुसत्तं कहंचि अइदुल्लहं भवस मुद्दे । ___सम्म निउंजियव्वं कुसलेहि सया वि धम्ममि ॥"
(મવરમુદ્દે ) ભવસમુદ્રમાં ( જિ) કઈ પણ રીતે ( ૩ ૪ä) અતિ દુર્લભ એવું (માળુરાં) મનુષ્યપણું (૪) પામીને (ફુરદ્ધિ) ડાહ્યા માણસેએ તેને (સયાત્તિ) હમેશાં (ધમૅમિ) ધર્મમાર્ગને વિષે (H) સારી રીતે (નિશિવં જોડવું.” .
આ આર્ષવાણીનું રહસ્ય બરાબર સમજવા માટે તેને વિચાર વધારે વિસ્તારથી કરીશું.
ભવ એટલે સંસાર અથવા જન્મ-મરણના ફેરા. તેની સરખામણી સમુદ્ર સાથે કરવાનું કારણ એ છે કે–સમુદ્રમાં રહેલાં જલબિંદુઓની જેમ તેની સંખ્યા પણ અનંત છે. આ ભવને ધારણ કરવાનાં રથાનની એટલે કે યોનિની જાતિ ચોરાશી લાખ છે. કહ્યું છે કે
पारावार इवापारः संसारो घोर एष भोः । प्राणिनश्चतुरशीति-योनिलक्षेषु पातयन् ।।
હે મહાનુભાવ! પ્રાણુઓને ચરાશી લાખ છવાયેનિમાં રખડાવનાર આ ઘર સંસાર સમુદ્રની માફક પાર વિનાને છે.
न याति कतमा योनि ? कतमा वा न मुञ्चति । संसारी कर्मसंबंधादवक्रयकुटीमिव ॥
