________________
૯૧ :
ત્રણ મહાન તો માટે તેનું વર્ણન વિવિધ દષ્ટિબિંદુએથી વિવિધ પ્રકારે કરેલું છે. એ બધાને સાર એ છે કે-ધર્મ એક પ્રકારે, બે પ્રકારે, ત્રણ પ્રકારે, ચાર પ્રકારે, પાંચ પ્રકારે, છ પ્રકારે યાવત્ અનેક પ્રકારે થઈ શકે છે. જેમ કે –
૧. આત્મવિશુદ્ધિને કરનારી કોઈ પણ કિયા તે ધર્મને એક પ્રકાર.
૨. જ્ઞાન અને કિયા તે ઘમના બે પ્રકાર.
૩. સમ્યગદર્શન, સમ્યગજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્ર, તે ધર્મના ત્રણ પ્રકાર.
૪. દાન, શીલ, તપ અને ભાવના તે ધર્મના ચાર પ્રકાર.
૫. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને મમત્વત્યાગ તે ધર્મના પાંચ પ્રકાર.
૬. સમભાવ, ભક્તિ, વિનય, આત્મનિરીક્ષણ, ધ્યાન અને ત્યાગ તે ધર્મના છ પ્રકાર.
તે જ રીતે સાત પ્રકારના ભનું જેનાથી નિવારણ થાય તે ધર્મના સાત પ્રકાર, જેના વડે આઠ કર્મોને ક્ષય થાય તે ધર્મના આઠ પ્રકાર, જેના વડે નવ પ્રકારની બ્રહ્મચર્ય ગુપ્તિને ધારણ કરી શકાય તે ધર્મના નવ પ્રકાર અને જેનાવડે ક્ષમા આદિ દશવિધ યતિધર્મનું પાલન થાય તે ધર્મના દશ પ્રકાર. વગેરે વગેરે.
એટલે મનુષ્યપણું પામીને જે ધર્મની આરાધના કરવાની છે તે નિર્ગથ મહર્ષિઓએ બતાવેલ વિવિધ પ્રકારને છતાં
