________________
ધર્મબંધગ્રંથમાળા ૧ ૬ ૧ તેનાથી આપણી આર્યવિષયક કલ્પના વધારે વિશદ અને વધારે સ્પષ્ટ થશે.
તેમણે કરેલા વગીકરણ મુજબ આર્યો મુખ્યત્વે બે પ્રકારના છે. એક તે “ઋદ્ધિપ્રાપ્ત” અને બીજા “અદ્ધિ પ્રાપ્ત. તેમાં “સદ્ધિ પ્રાપ્ત” તેમને કહેવાય છે કે જેઓએ મહાન પુણ્ય અદ્ધિ પ્રાપ્ત કરેલી હોય છે અને તેના વેગથી (૧) તીર્થકરપણું એટલે ધર્મરૂપી તીર્થનું પ્રવર્તન કરવાની યોગ્યતા (૨) ચકવતી પણું એટલે છ ખંડ ધરતી સાધીને તેને એક છત્ર નીચે લાવવાની તાકાત, (૩) વાસુદેવપણું એટલે ત્રણ ખંડને સાધવાની તાકાત, (૪) બળદેવપણું એટલે વાસુદેવનું જેડિયાપણું. (૫) વિદ્યાધરપણું એટલે વિવિધ વિદ્યાઓને સિદ્ધ કરવાની તાકાત અને (૬) ચારણપણું એટલે ચારણુવિદ્યાને (જંઘાચારણ વિદ્યાચારણની) સિદ્ધ કરવાની તાકાત સાંપડે છે. અને અદ્ધિપ્રાપ્ત” તેને કહેવાય છે કે જેઓ ઉપરના પુરુષની સરખામણીમાં ઓછી પુણ્ય ઋદ્ધિવાળા છે. આ અદ્ધિપ્રાપ્ત આના (૧) ક્ષેત્ર આર્ય (૨) જાતિ આર્ય (૩) કુલ આર્ય (૪) કર્મ આર્ય (૫) શિલ્પ આર્ય અને (૬) ભાષા આર્ય એવા છ વિભાગે પડી શકે છે.
ક્ષેત્ર આર્ય. ૧ નીચેના દેશમાં જન્મ ધારણ કરનારા મનુષ્ય ક્ષેત્ર આર્યન ગણાય છે. " रायगिह मगह चंपा, अंगा तह तामलित्ति बंगा य । कंचणपुरं कलिंगा, वाणारसी चेव कासी य ॥१॥
