________________
૧ ૨૨ :
ધમધ-ચંથમાળા
પુષ્પ છિદ્ર શેધવા લાગે. અહીં વિચારવાનું એ છે કે–તે કાચબો પિતે કરેલું ચંદ્રદર્શન પિતાના કુટુંબીઓને કરાવી શકે ખરે? કઈ વાર પવનના ગે સેવાળમાં છિદ્ર પડે, તે રાત્રિ અજવાળી ન હોય. રાત્રિ અજવાળી હોય તે તે જ દિવસે પૂર્ણિમાને
ગ ન હોય અને કદાચ પૂર્ણિમાને વેગ હોય તો આકાશ વાદળાથી રહિત ન હોય. આ બધા સંગોનું પુનઃ મિલન થવું જેટલું દુર્લભ છે, તેટલું જ દુર્લભ પુનઃ મનુષ્યપણું છે.
દષ્ટાંત નવમું.
યુગ (અને સમેલ.) ગાડું જોડતી વખતે બળદના ખાંધે જે ધસરી મૂકવામાં આવે છે, તેને સંસ્કૃતમાં “યુગ” અને માગધી ભાષામાં “જુગ” કહે છે. આ યુગમાં-ધોંસરીમાં એક છિદ્ર હોય છે અને બળદ આઘે પાછો ન થાય, તે માટે તેમાં લાકડાને એક નાને દંડૂકો ભેરવવામાં આવે છે, જેને સંસ્કૃતમાં “સમિલ અને દેશી ભાષામાં “સમલ” કહેવામાં આવે છે. હવે માને કે ધુંસરીને સમુદ્રના એક છેડેથી પાણીમાં નાખવામાં આવી છે ને સમલને સમુદ્રના બીજા છેડેથી પાણીમાં નાખવામાં આવી છે, તે સમુદ્રના ઉછળતાં મેજાએથી તે ધસરી અને સામેલ ભેગાં થશે ખરાં? અને ભેગાં થશે તે સમેલ આપ આપ ધંસરીનાં છિદ્રમાં પ્રવેશ પામશે ખરી? મનુષ્યત્વની પુનઃપ્રાપ્તિ આ કાર્ય જેટલી દુર્લભ છે.
