________________
:૧૫ :
મહાન તકે દષ્ટાંત બીજું
પાસાની રમત. ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય ગાદીએ આવ્યો ત્યારે તેને ખજાને ખાલી હતુંતેથી તેના મંત્રી ચાણયે એક યુક્તિ અજમાવી. તેણે યાંત્રિક એટલે કળવાળા પાસાઓ તૈયાર કર્યા કે જેને ઈચ્છા મુજબ પાડી શકાય. પછી એક હોશિયાર માણસને રેકીને તેની પાસે સમસ્ત પાટલીપુત્રમાં ઘોષણું કરાવી કે “જે કેઈ નગરજન પાસાની રમતમાં મને જીતી શકશે તેને હું સોનામહોરોથી ભરેલ સુવર્ણને થાળ અર્પણ કરીશ, અન્યથા હારી જનાર દરેકે રમતદીઠ મને એક સોનામહોર આપવી પડશે.”
આ ઘોષણમાં જાહેર કરાયેલી શરત દેખીતી રીતે ઘણી જ આકર્ષક હતી, એટલે તેની સાથે પાસાની રમત રમવા માટે ઘણું મનુષ્યો તૈયાર થયા. તેઓ એક પછી એક તેની સાથે રમવા બેઠા, પણ તેમાંનું કોઈ એક પણ દાવ જીતી શક્યું નહિ. તાત્પર્ય કે–તેઓ ગાંઠની બધી મૂડી ગુમાવી બેઠા. અહીં વિચારવાનું એ છે કે-હારી ગયેલા માણસો પાસાની રમતવડે પિતાનું ગયેલું ધન પાછું મેળવી શકે ખરા? એટલે એ કામ જેટલું અને જેવું દુર્લભ છે, તેટલું અને તેવું જ દુર્લભ એક વાર હારી ગયેલા મનુષ્યપણાને ફરીને પ્રાપ્ત કરવાનું છે.
દષ્ટાંત ત્રીજું
ધાન્યને ઢગલે. - માની લે કે એક વરસે આખા ભારતવર્ષમાં જોઈએ તે વરસાદ પડ્યો છે અને પુષ્કળ અનાજ પાકર્યું છે. પછી તે
